Магілёўскі інстытут Міністэрства ўнутраных спраў размясціў вакансію на пасаду прафесара кафедры гуманітарных дысцыплін. Суіскальніку абяцаюць заробак у 90 беларускіх рублёў. Справа ў тым, што абвешчаная вакансія – нават не на палову, не на чвэрць, а на… 0,05 стаўкі.
Кандыдату на суісканне гэтай вакансіі прад’яўляюцца даволі спецыфічныя патрабаванні. Па-першае, неабходна мець вышэйую адукацыю. Напэўна, частка патэнцыйных прафесараў адсейваецца ўжо на гэтым этапе. Па-другое, кандыдат павінен валодаць мовай жэстаў.
Каб прыняць удзел у конкурсе на гэтую пасаду, неабходна звяртацца па кантактных нумарах, указаных у аб’яве на афіцыйным сайце службы занятасці.
Міжнародны дзень знішчэння стралковай зброі (Small Arms Destruction Day, з 2001 года).
Заснаваны Арганізацыяй Аб’яднаных Нацый каб нагадаць аб пагрозе, якую нясе празмернае і дэстабілізуючае назапашванне і незаконны абарот стралковай зброі і лёгкіх узбраенняў для міру і бяспекі.
Міжнародная супольнасць прызнала неабходнасць скарачэння незаконных патокаў зброі ў якасці ключавой задачы для дасягнення міру, справядлівасці і моцных інстытутаў у якасці мэты ўстойлівага развіцця.
1357 год. У Празе кароль Карл IV (1316-1378) заклаў арачны мост праз Влтаву.
Спраектаваны на 16 магутных апорных быках, пабудаваны ў 1357-1402 гадах чэшскім архітэктарам і скульптарам Пятром Парлержам на месцы старога Юдыфінінага моста, які быў разбураны ў 1342 годзе.
Мост з’яўляецца адной з самых вядомых славутасцяў горада. У 1683 годзе паабапал яго ўсталявалі скульптурныя групы, якія ілюструюць гісторыю Прагі па ўзоры рымскага маста св. Анёла. З канца XIX стагоддзя мост стаў называцца Карлавым.
Працягласць моста 516 м у даўжыню і каля 10 м у шырыню, мае тры вежы, дзве з якіх знаходзяцца ў Старым горадзе. Упрыгожаны 30 статуямі святых і заступнікаў багемскіх скульптараў М. Браун, Я. Брокафа і яго сыноў Юзафа і Фердынанда.
У 1965 годзе ўсё статуі заменены копіямі, а арыгіналы перавезены ў Нацыянальны музей Чэхіі.
У беларускай паэзіі Карлаваму мосту прысвечаны верш В. Болбаса «На Карлавым мосьце музыка іграе на шклянках…».
1762 год. У Пецярбургу ўчынены палацавы пераварот, у выніку якога на сталец узышла Кацярына II.
У ноч на 9 ліпеня, калі расійскі імператар Пётр III знаходзіўся ў Араніенбаўме, яго жонка Кацярына таемна прыбыла ў Пецярбург і ў казармах Ізмайлаўскага палка была абвешчана самадзяржаўнай імператрыцай. Да паўстанцаў далучыліся салдаты іншых палкоў, а сама вестка аб перавароце была з захапленнем сустрэта пецябруржцамі.
Кацярына ўступіла на сталец, маючы цалкам пэўную палітычную праграму, заснаваную, з аднаго боку, на ідэях Асветы і, з другога, яна ўлічвала асаблівасці гістарычнага развіцця Расіі.
У першыя гады свайго валадарання яна ажыццявіла рэформу Сената, правяла секулярызацыю царкоўных зямель, ліквідавала гетманства ва Украіне, заснавала шэраг новых навучальных устаноў. Лічыла неабходным замацавацца на Чорным моры, далучыць Паўночнае Прычарнамор’е, Крым, Прыкубанне, Каўказ, знішчыць Рэч Паспалітую.
1883 год. Нарадзіўся Аляксандр Дубах (1883-1942).
Беларускі навуковец у галіне меліярацыі і гідралогіі, пачынальнік сучаснай гідралесамеліярацыі.
Акадэмік АН БССР, доктар сельскагаспадарчых навук, прафесар.
Працаваў ва ўпраўленні земляробства і дзяржмаёмасці ў Магілёве, прафесарам Горацкай акадэміі, займаўся асушэннем лясных сельскагаспадарчых земляў. Рэпрэсаваны ў 1930 і 1937 гадах, пазбаўлены звання акадэміка.
Памёр 21 красавіка 1942 года.
1906 год. У наднёманскай в. Мікалаеўшчына на Стаўбцоўшчыне адбыўся нелегальны настаўніцкі з’езд Мінскай губерні.
Разагнаны паліцыяй. На сходзе былі выказаны думкі пра неабходнасць навучання дзяцей на беларускай мове, увядзенне бясплатнага навучання ў пачатковых школах, бяспраўнае становішча народнага настаўніка ва ўмовах царскага рэжыму.
Удзельнікі з’езда былі арыштаваны і пазбаўлены права настаўнічаць, некаторыя, як К. Міцкевіч (Якуб Колас) адсядзелі ў турме. 13 настаўнікаў былі звольнены з працы, у тым ліку І. Фёдараў (Янка Маўр).
На фота сюжэт “праз дваццаць гадоў”, 1926 год. Праз 20 гадоў з’езда. Сядзяць (злева направа) у ніжнім радзе: Сямён Матковіч, Іван Голас, Якуб Колас; у верхнім радзе: Язэп Пашчыцкі, Андрэй Дуб, Янка Яхімовіч, на плячо Якуба Коласа абапіраецца Тарас Гушча.
1935 год. Пачаў працу Магілёўскі аўтарамонтны завод.
Перад вайной перапрафіліраваны ў авіяцыйны, у 1941 годзе эвакуіраваны ў Куйбышаў, дзе асвоіў вытворчасць рухавікоў для штурмавікоў Іл-2 (цяпер Самарскае авіяракетнае аб’яднанне).
Пасля вайны завод вернуты ў Магілёў і выпускаў лакамабілі, парасілавыя ўстаноўкі, маставыя краны і маслазапраўшчыкі на шасі ГАЗ-51.
У 1958 годзе на завод пад’ёмна-транспартнага абсталявання імя С. Кірава ў Магілёве была перададзена вытворчасць аднавосевых цягачоў МАЗ-529.
У 1960 годзе з МАЗа была пераведзена група канструктараў, якая стала асновай тэхнічных службаў завода. З гэтага часу МаАЗ стаў адным з найбуйнейшых вытворцаў землярыйна-транспартнай тэхнікі ў СССР.
У 1966 годзе завод перайменаваны ў аўтамабільны. На ім створаны аднавосевыя цягачы, паўнапрывадныя аўтамабілі МаАЗ-7411, кар’ерныя самазвалы, самазвальныя аўтацягнікі для працы ў падземных шахтах і выпрацоўках.
У 2006 годзе завод стаў філіялам БелАЗа.
Унікальная прадукцыя – магілёўскі скрэпер
1944 год. У Магілёве адбыўся першы агульнагарадскі мітынг прысвечаны вызваленню горада і вобласці і парад партызан і войск гарнізона.
Мерапрыемствы адбыліся на часткова разбуранай Савецкай плошчы (зараз – Славы).
У мітынгу прынялі ўдзел больш за 25 000 чалавек.
А 13:00 мітынг адкрыў старшыня выканкама Магілёўскага абласнога Саветаў дэпутатаў генерал-маёр І. Кардовіч.
Сакратар Магілёўскага абкама і гаркама КП(б)Б І. Макараў адзначыў, што за гады вайны партызаны Магілёўшчыны знішчылі больш за 148 000 варожых салдат і афіцэраў, больш за 1 600 узялі ў палон, разграмілі 133 гарнізона, знішчылі 167 варожых танкаў, 78 бронемашын, 46 самалётаў, 232 гарматы. Народныя мсціўцы знішчылі 1 793 эшалоны з жывой сілай і тэхнікай ворага, узарвалі 53 чыгуначныя масты.
Пасля мітынгу адбыўся парад партызан і воінскіх часцей. Каля трыбуны прайшло каля 9 000 партызан.
Пасля заканчэння парада на плошчы выступіў франтавы ансамбль песні і танца.
1946 год. Нарадзіўся Уладзімір Някляеў.
Беларускі паэт, празаік, эсэіст, грамадска-палітычны дзеяч.
Лідар грамадскай кампаніі «Гавары праўду!», кандыдат на прэзідэнцкіх выбарах 2010 года, палітычны зняволены.
Намінант на Нобелеўскую прэмію (2011).
Някляеў разбурыў стэрэатып, што найлепшыя вершы паэт піша ў маладосці, паколькі эмоцыі ў чалавека больш моцныя ў маладыя гады.
1947 год. Памёр ураджэнец Беларусі Люцыян Жалігоўскі (1865-1947).
Польскі генерал, дзяржаўны і ваенны дзеяч.
Удзельнік руска-японскай, Першай Сусветнай войн. Камандзір 1-й літоўска-беларускай дывізіі (1920). Ваенны міністр Польшчы, інспектар арміі. Член Нацыянальнай рады польскага ўрада ў Вялікай Брытаніі.
1955 год. Адкрыта Мінская дзіцячая чыгунка імя К. Заслонава.
Працуе з 1 мая да канца верасня і на зімовых канікулах па пэўнаму раскладу. Галоўная станцыя «Заслонава». Працуюць два цеплавоза і 12 вагонаў з сістэмай радыёвяшчання для правядзення музычнага суправаджэння і тэматычных экскурсій.
1987 год. Памёр ўраджэнец в. Улукі Слаўгарадскага раёна Іван Цішчанка (1912-1987).
Беларускі хімік, доктар хімічных навук, прафесар, член-карэспандэнт АН БССР, дэкан хімфаку БДУ.
Аўтар прац па арганічнаму сінтэзу і рэакцыйнай здольнасці арганічных рэчываў. Распрацаваў метады сінтэзу поліфункцыянальных арганічных рэчываў, выявіў шэраг заканамернасцей рэакцыйнай здольнасці замешчаных ненасычаных злучэнняў у адносінах да малекулярнага кіслароду, перакісу вадароду і іншых акісляльнікаў. Сінтэзаваў ацыклічныя, карбацыклічныя і гетэрацыклічныя злучэнні з некалькімі функцыянальнымі групамі, некаторыя з іх біялагічна актыўныя.
Аўтар больш 130 навуковых прац, шэраг вынаходніцтваў.
2012 год. Памёр Аляксей Гусак (1927-2012).
Беларускі матэматык, прафесар.
Скончыў БДУ, у якім потым прапрацаваў усё жыццё.
Аўтар звыш 200 навуковых прац. Сярод іх 36 кніг, якія перакладаліся на венгерскую, іспанскую і французскую мовы, у тым ліку манаграфія «Тэорыя набліжэння функцый. Гістарычны нарыс», падручнік «Вышэйшая матэматыка», «Зборнік задач і практыкаванняў па дыферэнцыяльнай геаметрыі».
Сусветны дзень рыбалоўства (World Fisheries Day, з 1985 года).
Рыбалка – адно з самых масавых захапленняў чалавека, актыўны від адпачынку, які спрыяе ўмацаванню фізічных сіл, здароўя і псіхалагічнага стану.
Чалавек пачаў займацца рыбалоўствам у далёкім мінулым. Яшчэ ў старажытных людзей з’явіліся гарпуны і гаплікі. А першую вуду змайстравалі недзе 16 000 гадоў назад з палкі і прымацаванай да яе ліяны. У Старажытным Егіпце вынайшлі сеткі і сачкі
Па дадзеных Харчовай і сельскагаспадарчай арганізацыі ААН, у цяперашні час аб’ём прадукцыі сусветнага прамысловага рыбалоўства штогод складае каля 90 мільёнаў тон, з іх вылаў у морах – прыкладна 90%, астатняе – ва ўнутраных вадаёмах. Рыбалоўныя промыслы забяспечваюць прамую і ўскосную занятасць да 120 мільёнаў чалавек ва ўсім свеце, з’яўляюцца магутным фактарам развіцця тэрыторый, садзейнічаючы вырашэнню праблемы занятасці і дабрабыту насельніцтва.
1581 год. Магілёў адбіваецца ад маскоўскіх акупантаў.
Падчас Лівонскай вайны, горад у чарговы раз абложвала рускае войска ваяводаў Дз. Хварасцініна і Катырова-Растоўскага. Штурм адбіты з вялікімі стратамі для ворага.
1697 год. Каралём Рэчы Паспалітай і вялікім князем ВКЛ абраны Аўгуст II Моцны (1670-1733).
Курфюрст саксонскі (1694-1733), кароль Рэчы Паспалітай і вялікі князь ВКЛ (1697-1706, 1709-1733). Імкнуўся да абсалютнай улады і да пераўтварэння ВКЛ у незалежную дзяржаву, больш клапаціўся пра развіццё Саксоніі. Саюзнік Пятра I, пры ім пачалося актыўнае ўмяшанне Расіі ва ўнутраныя справы Рэчы Паспалітай.
Скараціў войска з 80 000 да 18 000 у Рэчы Паспалітай і да 6 000 у ВКЛ.
1707 год. Расійскае войска ўзяло Быхаў.
Гэта адбылося ў другі раз падчас Паўночнай вайны (1700-1721).
Першы раз Быхаў быў захоплены рускімі 5 кастрычніка 1702 года з прычыны пераходу уладальнікаў горада Сапегаў на бок Швецыі. Тады Пётр I зруйнаваў горад і замак. У 1707 годзе горад і замак заняты, каб не дапусціць туды шведскія войскі.
1784 год. Нарадзіўся Лявон Бароўскі (1784-1846).
Беларускі і польскі літаратуразнаўца, публіцыст, прафесар Віленскага ўніверсітэта.
Адзін з заснавальнікаў рамантызму ў польскай літаратуры. Аказаў значны ўплыў на А. Міцкевіча, першы хто распазнаў у ім нацыянальнага генія.
1863 год. Рускія карнікі павесілі на Лукішскай плошчы ў Вільні Зігмунта Серакоўскага (1826-1863).
Серакоўскі – адзін з кіраўнікоў паўстання 1863-1864 гадоў. Капітан расійскага Генштаба, супрацоўнік часопісаў «Колокол» і «Современник».
Быў у ссылцы разам з Т. Шаўчэнкам. Саратнік М. Дабралюбава, М. Чарнышэўскага, А. Герцана, Дж. Гарыбальдзі. Яшчэ ў 1857 годзе стварыў у Санкт-Пецярбургу рэвалюцыйную суполку афіцэраў, куды ўваходзілі і браты Каліноўскія. Месца яго пахавання да 2017 года было невядомым.
Пасля апоўзня на гары Гедыміна ў Вільнюсе была знойдзена магіла мужчыны са звязанымі ззаду рукамі і з залатым пярсцёнкам на пальцы з выгравіраваным на ім надпісам па-польску «Zygmónt Apolonija», які дазволіў індэнтыфікаваць яго як З. Серакоўскага (Апалонія – імя ягонай жонкі).
1905 год. Пачалося паўстанне на браняносцы “Князь Пацёмкін Таўрычаскі”.
Абураныя гнілой ежай, паўсталі матросы браняносца, які знаходзіўся ў Тэндроўскай затоцы пад Адэсай. Часткай перабіўшы, часткай арыштаваўшы афіцэраў, яны прывялі карабель у ахопленую стачкай Адэсу.
Але ні насельніцтва, ні іншыя караблі паўстанне не падтрымалі, і, не маючы магчымасці папоўніць запасы вугалю і харчавання, пацёмкінцы сышлі ў Канстанцу і здаліся румынскім уладам. Вернуты Расіі браняносец быў перайменаваны ў “Святога Панцеляймона”. У 1917 году ён ізноў стаў “Пацёмкіным”, а ў 1918-м – у пазбяганне захопу інтэрвентамі ўжо пад імем “Змагар за волю” быў падарваны бальшавікамі.
1925 год. Нарадзілася Лідзія Арабей (1925-2015).
Беларускі празаік, крытык, літаратуразнавец, пісьменніца, кандыдат філалагічных навук.
Даследчыца творчасці А. Пашкевіч (Цёткі). Аўтар шмалікіх твораў, у тым ліку «Сузор’е Вялікай Мядзведзіцы», «Пошукі кахання», «Ісці ў разведку».
1929 год. Камісія ЦК ВКП(б) па вывучэнні практыкі правядзення новай нацыянальнай палітыкі ў БССР раскрытыкавала дзейнасць беларускай творчай інтэлігенцыі, кіраўніцтва.
Камісія працавала з 9 мая 1929 года. Пасля крытыкі пачалася барацьба з нацыянал-дэмакратызмам, сфабрыкавана справа гэтак звананага “Саюза вызвалення Беларусі”, пачаліся арышты дзеячаў навукі і культуры, праводзіцца палітыка абмежавання беларускай мовы. А ў 1933 годзе праведзена рэформа правапісу, якая штучна наблізіла беларускую мову да рускай.
1937 год. Званне Героя Савецкага Саюза прысвоена ўраджэнцу Магілёва Ота Шмідту (1891-1956).
Першы ў Магілёўскай вобласці Герой Савецкага Саюза. Савецкі матэматык, географ, геафізік, астраном. Даследчык Паміру, Поўначы, галоўны рэдактар першай Вялікай савецкай энцыклапедыі.
Акадэмік АН СССР, Украінскай АН, акадэміі навук ЗША. Распрацаваў касмаганічную гіпотэзу ўтварэння целаў Сонечнай сістэмы ў выніку кандэнсацыі каласонечнага газава-пылавага воблака.
Яго імем названы першы савецкі навуковы ледакол, вуліцы, плошчы у 1 200 населенных пунктах былога СССР.
У Магілёве ёсць праспект імя славутага ўраджэнца. У 1956 годзе былі прапановы па перайменаванню Магілёва ў Шмідт-на-Дняпры. У адным з інтэрнатаў па праспекце Шмідта размешчаны мемарыяльны куток вучонага, да 1990-х гадоў працаваў музей пры магілёўскім Палацы піянераў.
1941 год. НКУС распачаў масавыя расстрэлы палітзняволеных у Віцебску.
За 3 дні было забіта каля 2 000 чалавек. Было зроблена ўсё, каб вязняў не змаглі вызваліць немцы.
1941 год. На станцыю Лупалава прыбылі першыя эшалоны са штабам 61-га корпуса і 110-й стралковай дывізіі, якім ставілася задача па абароне Магілёва.
У Магілёўскі абкам партыі прыбылі прадстаўнікі Стаўкі вярхоўнага галоўнакамандуючага маршалы Савецкага Саюза К. Варашылаў і Б. Шапашнікаў. Яны 1 ліпеня прынялі ўдзел ў першай нарадзе пад Магілёвам, каля в. Малая Бароўка, па абароне Дняпроўскага рубяжа і стварэнні падпольных атрадаў у тыле ворага.
1944 год. Падчас аперацыі “Баграціён” войскамі 1-га Беларускага фронту пад камандаваннем К. Ракасоўскага пачалося вызваленне ад нямецкіх войск Бабруйска.
Знаходзіўся пад акупацыяй з 28 чэрвеня 1941 года. Поўнасцю вызвалены 29 чэрвеня.
1989 год. На Устаноўчым з’ездзе заснавана «Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны» (ТБМ).
За гады сваёй дзейнасці ТБМ дасягнула значных поспехаў у пашырэнні ўжывання беларускай мовы ў сучасным беларускім грамадстве.
8 лістапада 2021 года Вярхоўны суд Беларусі прыняў рашэнне аб ліквідацыі арганізацыі.
2007 год. Рада горада Гайнаўка (Польшча) прыняла закон аб выкарыстанні беларускай мовы як дапаможнай у мясцовай адміністрацыі.
У Гайнаўцы самая вялікая ўдзельная вага беларусаў сярод усіх гарадоў Польшчы.
У шэрагу школ і гімназій сотні дзяцей як дадатковы прадмет вывучаюць беларускую мову. Акрамя таго, дзейнічаюць гімназія і ліцэй з дадатковым навучаннем беларускай мовы, дзе гэты прадмет з’яўляецца абавязковым.
Гайнаўка – адзін з найбольш значных цэнтраў беларускай культуры ў Польшчы. Тут у 1990 годзе была адкрыта першая экспазіцыя Гайнаўскага музея помнікаў беларускай культуры. Цяпер музей мае 3 будынкі, 6 экспазіцыйных залаў, кіназалу, бібліятэку, гатэль. У музейнай экспазіцыі прадстаўлены сельскагаспадарчыя прылады працы, творы народнага мастацтва і культурныя здабыткі беларусаў у Польшчы.
Царква Святой Тройцы – месца правядзення штогадовага міжканфесійнага фестывалю царкоўнай музыкі, лаўрэатамі якога шматразова станавіліся калектывы з Беларусі.
2014 год. У Віцебску на Рыначнай адкрыты помнік Альгерду.
Першы і адзіны помнік вялікаму князю ВКЛ у Беларусі, другі конны помнік у краіне – пасля помніка Усяславу Чарадзею ў Полацку. Усталяваны на Рыначнай плошчы ў Віцебску насупраць Свята-Васкрасенскай царквы.
Адкрыццё прымеркавана да 1040-годдзя Віцебска.
Вага 3,5 тоны, вышыня скульптуры 3,6 м, пастамента — 2,8 м.
Міжнародны дзень барацьбы са злоўжываннем наркатычнымі сродкамі і іх незаконным зваротам (International Day Against Drug Abuse and Illicit Trafficking, з 1987 года).
Устаноўлены Генеральнай Асамблеяй ААН для стварэння міжнароднага грамадства, свабоднага ад наркаманіі.
Да 60% насельніцтва Беларусі ва ўзросце да 21 года можа быць аднесена да групы рызыкі.
За апошнія 8-9 гадоў колькасць школьнікаў і студэнтаў, якія ўжываюць наркотыкі, узрасла амаль у 8 разоў. Колькасць смяротных выпадкаў ад ужывання наркотыкаў за апошнія 10 гадоў павялічылася сярод насельніцтва ў Беларусі ў 12 разоў, а сярод дзяцей – у 42 разы.
Рост наркаманіі рэзка абвастрае праблему СНІДу. Колькасць зарэгістраваных у Беларусі ВІЧ-інфіцыраваных штогод падвойваецца. Сярод іх 80% – наркаманы. Колькасць асоб, якія эпізадычна ўжываюць наркатычныя рэчывы дасягае больш за 8,3 тысячы чалавек. Сярэдні ўзрост хворых 20-22 гады.
Міжнародны дзень у падтрымку ахвяр катаванняў (International Day in Support of Victims of Torture, з 1987 года).
Менавіта ў гэты дзень у 1987 годзе ўступіла ў сілу Канвенцыя супраць катаванняў і іншых жорсткіх, бесчалавечных ці прыніжаючых годнасць відаў абыходжання і пакарання.
Нягледзячы на нормы міжнароднага і нацыянальнага права, прынцыпы чалавечнасці і роўнасці, у некаторых краінах працягваюцца катаванні. Прагрэсіўнае чалавецтва асуджае любыя дзеянні, якія прыніжаюць чалавечую годнасць.
Катаванні з’яўляюцца злачынствам у адпаведнасці з прынцыпамі міжнароднага права.
1284 год. У нямецкім Гамельне здарылася маркотнае здарэнне, распачатае са спробы выгнання з горада пацукоў, якія распладзіліся.
Жыхары гатовы былі прапанаваць любыя грошы таму, хто выратуе іх ад пошасці. І вось нечакана з’явіўся незнаёмы. З маёмасці пры ім была толькі дудачка. Але якраз з яе дапамогай ён падахвоціўся вывесці грызуноў з Гамельна за добрую плату.
І сапраўды, зайграў на сваім інструменце і вывеў зачараваных музыкай жывёл. “Як проста!” – закрычалі гараджане і адмовіліся плаціць.
На наступны дзень на вуліцы зноў пачуліся гукі дудкі. І 130 гамельнскіх хлопчыкаў і дзяўчынак адправіліся ў шлях за “ведзьмаком”, які завёў іх у раку Везер, дзе ўсе патанулі.
Гэта гісторыя добра вядомая з казкі пра “Гамельскіх пацукоў” братоў Грым, напісанай у XIX стагоддзі.
1863 год. У Вільні створаны Выканаўчы аддзел Літвы (Чырвоны ронд).
Цэнтр кіраўніцтва паўстаннем 1863-1864 гадоў на чале з Якубам Гейштарам і членамі К. Каліноўскім і У. Малахоўскім.
Паролем для вызначэння прыхільнікаў паўстання было:
-«Каго любіш?»
-«Люблю Беларусь»
-«То, узаемна».
Паўстанне выклікала вялікі грамадскі рэзананс у тагачаснай Расіі, прыцягнула ўвагу грамадства да Беларусі як да з’явы з гістарычнымі каранямі, адкрыла «беларускае пытанне».
1909 год. Нарадзіўся Антон Адамовіч (1909-1998)
Беларускі літаратуразнавец, пісьменнік, гісторык, публіцыст, доктар філалогіі, Сябра Рады БНР.
Даследчык творчасці М. Гарэцкага, рэцэнзент кніг, у тым ліку Н. Арсенневай «Сягоння».
Аўтар грунтоўных прадмоў да шматлікіх эмігранцкіх выданняў, у тым ліку У. Дубоўкі, Якуба Коласа, А. Мрыя, аўтар прац па гісторыі, эканоміцы, культуры Беларусі.
Супрацоўнік радыёстанцыі «Свабода».
Пахаваны на Беларусіх могілках у Іст-Брансуіку, штат Нью-Джэрсі.
1923 год. У г. Горкі нарадзіўся Аляксандр Слука (1923–2007).
Сусветна вядомы эканоміка-географ, ганаровы прафесар МДУ імя М.Ламаносава, Ганаровы член Рускага геаграфічнага таварыства, доктар геаграфічных навук.
Выхаванец Горацкай СШ №2. Праз усё сваё жыццё ён пранес сапраўдную любоў, “геаграфічныя пачуцці” да вывучэння праблем насельніцтва, захаваў зусім адмысловае, вельмі цёплае, трапяткое і ўважлівае стаўленне да Беларусі.
Акрамя радзімы, яго другое каханне – Францыя, якую ведаў лепш за большасць французаў.
1927 год. У г. Лепелі нарадзіўся Уладзімір Матыль (1927-2010).
Рэжысёр тэатра і кіно, сцэнарыст. Народны артыст Расіі.
Вядомы значнаму колу гледачоў па фільмах «Жэня, Жэнечка і „кацюша“», «Белае сонца пустыні» (Дзяржаўная прэмія), «Зорка чароўнага шчасця».
1940 год. Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР “Аб пераходзе на васьмігадзінны працоўны дзень, на сямідзённы працоўны тыдзень і аб забароне самавольнага сыходу з працы”.
Згодна з пастановай, рабочыя і служачыя, якія самавольна пайшлі з дзяржаўных, кааператыўных і грамадскіх прадпрыемстваў або ўстаноў, а таксама самавольна перайшлі з аднаго прадпрыемства на другое, аддаваліся суду і маглі падвяргацца турэмнаму зняволенню тэрмінам ад 2 да 4 месяцаў. За прагул без паважлівай прычыны рабочыя і служачыя караліся папраўча-працоўнымі работамі па месцы працы на тэрмін да 6 месяцаў з утрыманнем з заробку да 25%.
1941 год. Нарадзіўся Уладзімір Куляшоў (1941-1999).
Беларускі акцёр, народны артыст.
Скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут і ўсё жыццё прысвяціў служэнню ў коласаўскім тэатры (Віцебск).
Акрамя тэатральных пастановак, быў задзейнічаны ў кіно – зняўся ў амаль 40 фільмах, у тым ліку “На Чорных Лядах”, “Шляхціц Завальня, або Беларусь у фантастычных апавяданнях”, “Плач перапёлкі”, “Дуброўскі”, “Знак бяды”, “Палеская хроніка”, “Людзі на балоце”.
Памёр 22 верасня 1999 года.
1941 год. Расстраляны НКУС у лесе пад Мінскам Зэлік Аксельрод (1904-1941).
Беларускі яўрэйскі паэт, перакладчык беларускай паэзіі на ідыш.
Адказны сакратар яўрэйскага часопісу «Беластокер Штэрн» (Зорка), аўтар 4-х кніг вершаў на ідыш.
Выступаў за захаванне школ на мове ідыш. На сходзе яўрэйскіх пісьменнікаў 30 мая 1941 года рэзка пярэчыў кіраўніку Саюза пісьменнікаў Беларусі М. Лынькову, які сцвярджаў, «што яўрэйскія савецкія пісьменнікі… не стварылі вобразы герояў вялікай значнасці». Пасля гэтага здарэння быў арыштаваны.
1945 год. Прадстаўнікі 50 дзяржаў-заснавальніц на канферэнцыі ў Сан-Францыска падпісалі Статут Арганізацыі Аб’яднаных Нацый.
Сярод стран-заснавальніц былі і Беларусь, і Украіна.
Статут уступіў у сілу 24 кастрычніка 1945 года і гэта дата адзначаецца як Дзень Арганізацыі Аб’яднаных Нацый.
1965 год. У в. Прыбар Быхаўскага раёна нарадзіўся Юрый Несцярэнка.
Беларускі кампазітар, музыка, краязнавец, выдавец, педагог.
Стваральнік гуртоў “Рок-транс-аўта” (Мінск), “White Night Blues” (Бялынічы), удзельнік мінска-полацкай калабарацыі “Тутэйшыя”, магілёўскіх гуртоў “Рынка”, “Фэт Джон” і іншых.
Аўтар артыкулаў ў “Дзеяслове”, кніг для дзяцей, па гісторыі і культуры Бялыніцкага раёна, выпусціў 7 дыскаў.
Разам з А. Макарэвічам запісаў беларускамоўныя каверы на вядомыя песні “Машыны часу”.
1974 год. Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР Мінску прысвоена ганаровае званне «Горад-герой».
Да гэтага, у 1966 годзе такіх званняў ўдастоены Масква, Ленінград (цяпер- Санкт-Пецярбург), Сталінград (цяпер Валгаград), Кіеў, Адэса, Севастопаль, Брэсцкая крэпасць (Крэпасць-Герой), у 1973 – Новарасійск, Керч.
У гонар гэтай падзеі ў 1985 годзе ў беларускай сталіцы ўзведзены архітэктурна-скульптурны комплекс. Ён уключае абеліск (45 м вышынёй) і бронзавую скульптуру «Радзіма-маць».
2016 год. Памёр Сяргей Картэс (1935, Сан-Антоніа, Чылі-2016).
Беларускі кампазітар, Заслужаны дзеяч мастацтваў БССР.
Працаваў у Беларускім тэатры імя Я.Купалы, на «Беларусьфільм», у Дзяржаўным тэатры оперы і балета Беларусі.
З асобай Картэса звязана адкрыццё беларускага опернага мастацтва для еўрапейскай публікі.
2018 год. Памёр Алесь Зайка (1948-2018).
Беларускі краязнавец. Лаўрэатпрэміі імя Тадэвуша Касцюшкі. Ганаровы грамадзянін Івацэвіцкага раёна.
Скончыў філалагічны факультэт Брэсцкага педінстытута. Працаваў настаўнікам беларускай мовы і літаратуры, загадваў школьным этнаграфічным музеем у роднай в. Заполле Івацэвіцкага раёна.
Збіраў фальклор, запісваў народныя словы і выразы, фатаграфаваў традыцыйную архітэктуру.
Укладальнік выданняў «Дыялектны слоўнік Косаўшчыны», «Населеныя пункты Івацэвіччыны», «Фразеалагічны слоўнік Косаўшчыны», «Прыказкі і прымаўкі, жарты і каламбуры, прыгаворкі і языкаломкі, вясельныя прымаўкі пры дзяльбе каравая, вітанні і зычэнні, ветлівыя і ласкавыя выразы, засцярогі і прысяганні, праклёны і адкляцці, жартоўныя праклёны і дражнілкі-кепікі, зневажанні і параўнанні, прыкметы народнага календара з Косаўшчыны». Аўтар кніг некалькіх кніг прозы, працы «Мікратапаніміка Івацэвіччыны».
Яго клопатам у 25 найбуйнейшых населеных пунктах Івацэвіцкага раёна з’явіліся мемарыяльныя дошкі са звесткамі аб першым згадванні вёскі ці мястэчка.
1241 год. Манголы пацярпелі першую паразу ў Цэнтральнай Еўропе.
Пасля заваявання Паўночнага Кітая, Сярэдняй Азіі, Закаўказзя і Русі манголы, якія накіраваліся праз Карпаты ў Цэнтральную Еўропу, пацярпелі першую паразу.
У Маравіі войска царэвіча Байдара, якое абложвала горад-крэпасць Оламаўц, было цалкам разгромлена гарнізонам, які раптам выйшаў за сцены крэпасці пад камандаваннем чэшскага ваяводы Яраслава.
Натыкнуўшыся на супраціў у Польшчы і Чэхіі, манголы працягнулі нашэсце ў паўднёвым кірунку і да пачатку 1242 года выйшлі да Адрыятыкі. Заходнюю Еўропу ўжо ахапіла паніка, але нечакана захопнікі былі адкліканы ў родныя стэпы ў сувязі са смерцю ў сталіцы Чынгізідаў Каракаруме вялікага хана Угедэя.
1404 год. Смаленск вярнуўся ў склад Вялікага Княства Літоўскага.
Горад вядомы з 863 года, цэнтр смаленскіх крывічоў.
У 1230 годзе трапіў пад уплыў Полацкага княства. Буйны цэнтр беларускага летапісання.
У 1401-1404 гадах горад выйшаў з-пад апекі ВКЛ. Пасля вяртання ў ВКЛ, паводле некаторых звестак, Вітаўт даў месту прывілей на Магдэбургскае права (калі гэтая інфармацыя праўдзівая, то атрымліваецца, што Смаленск уваходзіць у першую пяцёрку беларускіх магдэбургскіх гарадоў), у другі раз такое права атрымаў 4 лістапада 1611 года. 15 ліпеня 1410 года смаленскія харугвы ўдзельнічалі ў Грунвальдскай бітве.
У 1508-1514, 1611-1654 гадах – сталіца Смаленскага ваяводства.
Герб Смаленскага ваяводства.
1777 год. Нарадзіўся Ян Ходзька (1777-1851).
Пісьменнік, публіцыст, грамадскі дзеяч, масон, удзельнік паўстання 1830-1831 гадоў.
Старшыня Галоўнага цывільнага суда ў Мінску, суарганізатар масонскіх лож у Мінску і Вільні.
Выступаў за пашырэнне адукацыі сярод народа. Ганаровы член Віленскага ўніверсітэта, інспектар школ Віленскай, Магілёўскай і Віцебскай губерняў.
Па палітычных матывах і за ўдзел у паўстанні арыштоўваўся ў 1826, 1830 гадах. Быў вязнем Петрапаўлаўскай крэпасці, сасланы ў Сібір.
Аўтар п’ес, камедый, мемуараў, прац па гісторыі Міншчыны.
1796 год. Нарадзіўся Ян Чачот (1796-1847).
Беларускі і польскі паэт і фалькларыст, мовазнавец. Філамат, філарэт, сябра А. Міцкевіча, Т. Зана, І. Дамейкі. За нацыянальна-рэвалюцыйную дзейнасць сасланы на Урал. Выдаў 6 зборнікаў сабраных ім каля тысячы аўтэнтычных беларускіх народных песень у перакладзе на польскую мову і ў арыгінале.
Упершыню паставіў пытанне аб прынцыпах будучага «крывіцкага» правапісу, зрабіў спробу ўнармавання беларускай граматыкі. Беларускую мову называў «славянакрывіцкай мовай», шырока выкарыстоўваў выраз «Белая Русь». Аўтар шматлікіх песень, 22 з якіх (болей, чым на словы любога іншага аўтара) пакладзены на музыку С. Манюшкам.
Памёр 11(23) жніўня 1847 года.
Я. Чачот перад смерцю.
1812 год. А 2:00 гадзіне з пераправай праз Нёман французскіх войск пачалася вайна з Расіяй – вайна 1812 года.
На тэрыторыі Беларусі яна пераўтварылася ў сапраўдную грамадзянскую.
За два дні да гэтай падзеі перад войскамі зачыталі загад Напалеона, у якім ён падкрэсліваў, што вядзе вайну дзеля аднаўлення Польшчы ў межах 1772 года.
У вайне загінулі ў баях, ад голаду, разрухі мільён беларусаў – кожны чацвёрты. На месцах значных баёў гэтай вайны ўсталяваны помнікі, у тым ліку ў Віцебску, Полацку, Клясціцах, Брэсце, Пінску.
Пад Магілёвам у 1912 годзе пабудавана мемарыяльная капліца ў памяць аб бітве пад Салтанаўкай 23 ліпеня 1812 года.
Адной з самых знакамітых у свеце бітвай гэтай вайны стала бітва 29 лістапада 1812 года на Бярэзіне пад Барысавам, дзе каля вёсак Студзёнка і Брылі загінула значная частка арміі Напалеона. Бітва пакінула моцны адбітак у грамадскай свядомасці французаў, якія да гэтага часу ўжываюць слова «Бярэзіна» як метафару поўнага правалу або катастрофы.
М. Самакіш. Подзвіг салдат Раеўскага пад Салтанаўкай, 1912.
1834 год. Памер Людвік Тадэвуш Замбжыцкі (1803-1834).
Адзін з кіраўнікоў паўстання 1830-1831 гадоў. Стрыечны брат мастака В. Ваньковіча.
За гераізм адзначаны залатым крыжам «Віртуці Мілітары».
У Францыі стаў сузаснавальнікам Таварыства літоўскіх і рускіх зямель, Літоўскага ваеннага камітэта. Пахаваны на парыжскіх могілках Манмартр.
1900 год. Нарадзіўся Кузьма Чорны (Мікалай Раманоўскі, 1900-1944).
Беларускі пісьменнік.
Аўтар шэрагу кніг апавяданняў, п’ес, раманаў, гумарыстычных твораў.
У шэрагу твораў імкнуўся стварыць «тыпы, якія носяць беларускія імёны» і «павінны стаць абагульненымі вобразамі, зразумелымі ўсім нацыянальнасцям».
Перакладчык асобных твораў А. Пушкіна, М. Гогаля, А. Астроўскага і іншых.
Пэўныя яго творы інсцэнізаваны і экранізаваны, як, напрыклад, фільм «Ноч пры дарозе».
У 1938-1939 гадах знаходзіўся ў турме НКУС.Следчыя рэгулярна катавалі вязня. Змардаваны душой і целам, пісьменнік быў вызвалены 8 чэрвеня 1939 года.
У 1941-1944 гадах знаходзіўся ў эвакуацыі, пераважна ў Маскве. У верасні 1944 года вярнуўся ў Мінск, працаваў у рэдакцыі часопіса «Беларусь».
Памёр ад інсульту 22 лістапада 1944 года.
1907 год. У в. Восаў (зараз – Клічаўскі раён) нарадзіўся Язэп Зазека (1907-1977).
Беларускі пісьменнік, навуковец, педагог. Кандыдат філалагічных навук.
Працаваў намеснікам дырэктара Беластоцкага, Мінскага педінстытутаў, загадчыкам кафедры ў Адэскім універсітэце, дацэнтам БДУ.
Аўтар зборнікаў апавяданняў, нарысаў, кніг для дзяцей, прац пра беларускі фальклор. Укладальнік зборнікаў партызанскай творчасці.
1941 год. Магілёў стаў часовай сталіцай БССР (24 чэрвеня-3 ліпеня).
Сюды пераехалі ЦК КПБ, СНК БССР, штаб Заходняга фронту. Пачалося фарміраванне народнага апалчэння, эвакуацыя насельніцтва, абсталявання прадпрыемстваў, культурных каштоўнасцей.
З 25 чэрвеня па 14 ліпеня 1941 года з горада адпраўлена на Усход 935 вагонаў з матэрыяльнымі каштоўнасцямі. Падчас эвакуацыі быў страчаны Крыж Еўфрасінні Полацкай.
Фота з архіва Д. Лісоўскага. Магілёў ў ліпені 1941 года.
1941 год. Утворана Савецкае інфармбюро (Савінфармбюро).
Утворана з мэтай асвятлення міжнародных падзей, ваеннай абстаноўкі на франтах, жыцця краіны, знешнепалітычнай прапаганды.
Усяго за вайну прагучала болей за 2 000 франтавых зводак і падрыхтавана 135 000 артыкулаў у бюлетэні амбасад і місій, замежныя газеты, часопісы, радыёстанцыі. Апошняя зводка выйшла 5 мая 1945 года, калі Юрый Левітан паведаміў: “Прыём пленных нямецкіх салдат на ўсіх франтах скончаны”.
1945 год. У Маскве адбыўся Парад Перамогі.
А 10:00 раніцы маршал Г. Жукаў выехаў на белым кані на Красную плошчу. Камандуючы парадам, ураджэнец Беларусі, маршал К. Ракасоўскі прадставіў Жукаву рапарт, а потым яны разам пачалі аб’езд войскаў.
Падчас параду ліў дождж, што добра відаць на кінахроніцы. У парадзе прынялі ўдзел зводныя палкі 10 франтоў, наркаматаў абароны, ВМФ, ваенна-навучальных устаноў і войскаў Маскоўскага гарнізона. У склад палкоў уваходзілі Героі Савецкага Саюза, кавалеры ордэнаў Славы, праслаўленыя снайперы і найбольш гераічныя ордэнаносцы. Прадстаўлены былі ўсе роды войскаў. Быў прадстаўлены Чырвоны сцяг Перамогі, які быў узняты над рэйхстагам.
Спецыяльная зводная калона несла апушчаныя да зямлі 200 сцягоў разгромленых нямецка-фашысцкіх войскаў. Пад барабанны грукат гэтыя сцягі былі кінуты да падножжа Маўзалея Леніна.
1947 год. Упершыню быў афіцыйна зафіксаваны НЛА.
Амерыканскі летчык Кенет Арнольд убачыў у паветры 10 дыскападобных аб’ектаў, якія ляцелі шыхтам з хуткасцю каля 2000 км/г. З таго часу фіксуюцца сотні нзіранняў, з’яўленняў НЛА.
Першым афіцыйным паведамленнем пра НЛА над Беларуссю стаў рэпартаж “Роўна ў 4.10” у газеце “Труд” ад 30 студзеня 1985 года. Тады праз нашу краіну ляцеў рэйс № 8352 Тбілісі – Растоў – Талін на самалёце ТУ-134А і а 4:10 ранку, калі да Мінска заставалася 120 км, экіпаж сутыкнуўся з НЛА. Яго бачылі і пасажыры.
Да гэтагу часу існуюць розныя гіпотэзы і меркаванні наконт НЛА. Феноменам займаецца накірунак даследаванняў – уфалогія.
Малюнак НЛА. Эскіз паводле летчыка Ю. Кабачнікава.
1958 год. Нарадзіўся Канстанцін Красоўскі (1958-2021).
Беларускі дэмограф, доктар геаграфічных навук, прафесар.
Заснавальнік брэсцкай навуковай школы геадэмаграфіі. Працаваў дэканам геаграфічнага факультэта, першым прарэктарам Брэсцкага дзяржуніверсітэта.
Аўтар больш за 180 навуковых прац па дэмаграфіі, рассяленні насельніцтва і яго структуры, міграцыях.
1977 год. У Бабруйску адбыліся замаразкі.
Зафіксаваны своеасаблівы рэкорд – самыя познія ў Магілёўскай вобласці замаразкі за ўсю гісторыю назіранняў.
1989 год. У Вільнюсе пачаўся I Устаноўчы з’езд БНФ «Адраджэнне» (24-25 чэрвеня).
БНФ – грамадска-палітычны рух за пераўтварэнне грамадства і адраджэнне беларускай нацыі на прынцыпах дэмакратыі і гуманізму, развіццё культуры, за фактычную дзяржаўную незалежнасць Беларусі.
Аргкамітэт БНФ быў створаны 19 кастрычніка 1988 года па прапанове З. Пазняка. У Вярхоўным Савеце БССР была сфарміравана фракцыя БНФ. А ў 1993 годзе створана партыя БНФ.
Грамадскае аб’яднанне БНФ “Адраджэньне“ ліквідавана 10 лістапада 2021 года Вярхоўным судом Беларусі.
Структурныя падраздзяленні БНФ існавалі ў шматлікіх гарадах і раёнах краіны, выдаваліся газеты, бюлетэні. У Магілёве выдаваліся газеты «Абуджэньне», «Ратуша» з дадаткамі «Шклоўскія навіны», «Дэмакратычны Бабруйск», «Панарама» (Глуск), «Сумленне» (Асіповічы), «Паходня» (Бялынічы), «Бацькаўшчына» (Бабруйск), «Крычаўскiя навiны», «Край Вашчылы» (Крычаў), «Веснiк Слаўгарада» і інш.
Галадаючыя дэпутаты апазіцыі БНФ у Вярхоўным Савеце, 11 красавіка 1995 года.
2021 год. У Магілёве зарэгістравана тэмпература паветра +37°C.
Рэкордная тэмпература за ўсю гісторыю метэаназіранняў. Да гэтага рэкордам у Магілёве было +36,8°C у 2010 годзе.
978 год. Уладзімір Святаславіч (960-1015) абвешчаны вялікім князем кіеўскім.
У 980-я гады ён абраў хрысціянства дзяржаўнай рэлігіяй Кіеўскай дзяржавы. Вядомы ў гісторыі як Уладзімір Святы, Уладзімір Вялікі, Уладзімір Хрысціцель, у былінах – як Уладзімір Краснае Сонейка.
Уладзімір захапіў у 977 (978) годзе Полацк, забіў полацкага князя Рагвалода і яго сям’ю, акрамя дачкі Рагнеды, якую гвалтам узяў яшчэ адной жонкай.
Ад 7 жонак меў 13 сыноў і не менш за 10 дачок, у тым ліку ад Рагнеды меў Ізяслава (князь полацкі, родапачынальнік полацкай галіны Рурыкавічаў), Мсціслава, Яраслава (князя растоўскага, наўгародскага, кіеўскага), Усевалада (князя Уладзіміра-Валынскага), Прадславы, Праміславы (жонка венгерскага прынцаЛасла Лысага), Мсціславы.
Ласенка А. Уладзімір і Рагнеда, 1770 год.
1910 год. Нарадзіўся Жак-Іў Кусто (1910-1997).
Французскі акіянограф, контр-адмірал, фатограф, рэжысёр, вынаходнік, аўтар мноства кніг і фільмаў, акадэмік, дырэктар Акіянаграфічнага музея ў Манака.
Адзін з вынаходнікаў акваланга, падводных дамоў, апарата «ныраючы сподак».
Займаўся пытаннямі аховы падводнага асяроддзя.
Аўтар кніг і каля 90 дакументальных фільмаў, сярод якіх «Свет маўчання», «Залатая рыба» (прэмія «Оскар») і «Свет без сонца» («Оскар»).
Існуюць звесткі, што знакаміты вучоны і падарожнік мае беларускія карані, што быццам ягоны бацька Даніель Кусто (1878-1969) эміграваў у Францыю з Лынтупаў сённяшняга Пастаўскага раёна, перарабіў свае беларускія імя і прозвішча Даніла Куст на французскі ўзор. Хаця, верагодна, гэта толькі прыгожая легенда, бо на інтэрактыўным генеалагічным дрэве сям’і Кусто бліжэйшыя продкі Жак Іва Кусто паходзяць выключна з Францыі.
1911 год. Нарадзіўся Пётр Савачкін (1911-1975).
Беларускі гісторык, дэкан гістарычнага факультэта БДУ (1955-1973), кандыдат гістарычных навук, дацэнт.
Даследаваў гісторыю Заходняй Беларусі 1920-х гадоў, устанаўлення савецкай улады ў заходніх абласцях Беларусі.
Працаваў загадчыкам кафедры, намеснікам дырэктара Мінскай школы прафруху ВЦСПС (1950-1955), загадчыкам кафедры гісторыі СССР.
Памёр 11 лістапада 1975 года.
1917 год. У Магілёве выйшаў першы нумар газеты “Молат”.
З 10 студзеня 1918 года выходзіла як “Весткі Магілёўскага савета рабочых і салдацкіх дэпутатаў”, у лютым 1919 – маі 1925 – «Саха і молат», да 1929 – «Магілёўскі селянін», з лістапада 1929 да 1941 года – «Камунар Магілёўшчыны».
У час Вялікай Айчыннай вайны – орган Магілёўскага падпольнага абкама КП(б)Б. Назва падчас вайны і ў 1945-1956 гадах – «За Радзіму». З 12 жніўня 1956 года выходзіць пад назвай «Магілёўская праўда».
Выдавалася на рускай, з 10 кастрычніка 1924 года на беларускай мове.
1923 год. Выйшла ў свет паэма Якуба Коласа «Новая зямля».
Першы беларускі буйны эпічны твор. «Энцыклапедыя жыцця беларускага сялянства канца XIX – пачатку XX стагоддзя».
Напісана ў 1911-1923 гадах. Пачала стварацца, калі Якуб Колас сядзеў у мінскім астрозе: было напісана гумарыстычнае вершаванае апавяданне «Як дзядзька ездзіў у Вільню і што ён там бачыў».
Пазней на аснове апавядання былі створаны раздзелы «Па дарозе ў Вільню», «Дзядзька ў Вільні», «На Замкавай гары». Дзевяць апошніх раздзелаў (з 29) былі напісаны ў 1921 годзе. Паэма была завершана 5 студзеня 1923 год.
1931 год. Нарадзіўся Уладзімір Мацюхін (1931-2020).
Беларускі фізіёлаг і біяфізік, акадэмік НАНБ, Акадэміі медыцынскіх навук СССР, Расійскай акадэміі медыцынскіх навук, доктар медыцынскіх навук, прафесар, Кавалер Ордэна Ф. Скарыны.
Ажыццявіў комплексныя даследаванні па эколага-фізіялагічных і эколага-радыяцыйных праблемах чалавека пасля Чарнобыльскай катастрофы.
Распрацоўваў сістэмы жыццезабеспячэння пасля буйных радыяцыйных катастроф.
Аўтар больш за 240 навуковых прац, у тым ліку 7 манаграфій.
Пад яго кіраўніцтвам абаронены 17 кандыдацкіх і 5 доктарскіх дысертацый.
Памёр 13 лютага 2020 года.
1942 год. Нарадзіўся Яраслаў Пятроў.
Беларускі спявак (бас). Народны артыст БССР, саліст Нацыянальнага акадэмічнага тэатра оперы Беларусі.
Выпускнік Беларускай дзяржаўнай кансерваторыі. З 1973 года – саліст Нацыянальнага акадэмічнага тэатра оперы Беларусі.
Валодае моцным голасам прыемнага тэмбру, шырокага дыяпазону, сцэнічнай абаяльнасцю. Творчасці ўласцівы тэмперамент і шчырасць у перадачы пачуццяў, глыбокае пранікненне ў вобраз, гранічная выразнасць кожнага характару.
У рэпертуары – практычна ўсе галоўныя басовыя партыі, у тым ліку ў пастаноўках «Сівая легенда» Дз. Смольскага, «Дзікае паляванне караля Стаха» У. Солтана, «Хаваншчына» М. Мусаргскага, «Русалка» А. Даргамыжскага, «Іван Сусанін» М. Глінкі, «Князь Ігар» А. Барадзіна.
Удзельнічаў у гастролях у Іспаніі, ПКнязь Ігарартугаліі, Аргенціне. Выконваў партыю Барыса Гадунова на сцэнах оперных тэатраў Варшавы, Уроцлава, Любляны, Сафіі, Буэнас-Айрэса.
1965 год. Англійская каралева Лізавета ўзнагародзіла ордэнам Брытанскай імперыі музыкантаў гурта “The Beatles”.
Першыя ўганараваныя ордэнам музыкі: да гэтага ордэнам узнагароджваліся пераважна вайскоўцы і палітыкі. Ордэны былі ўручаны 26 кастрычніка 1965 года.
Пасля каралеўскага рашэння з усіх бакоў пасыпаліся лісты з пратэстамі. Палата лордаў таксама была супраць, бо па іх словах нельга ўзнагароджваць “хлопцаў, якія адбіліся ад рук”.
Бітлы таксама былі вельмі здзіўлены такім паварот падзей. Яны нават мелі намер адмовіцца ад узнагароды, але ўсё ж вырашыліся прыняць яе – для таго, каб правучыць старэйшае пакаленне.
На самой цырымоніі ўручэння ў Букінгемскім палацы “The Beatles” паводзілі сябе адпаведна з ўласным іміджам – увесь час смяяліся і паводзілі сябе эпатажна.
1982 год. Памёр Рыгор Семашкевіч (1945-1982).
Беларускі пісьменнік і літаратуразнавец, дацэнт кафедры беларускай літаратуры БДУ, кандыдат філалагічных навук.
Аўтар зборнікаў вершаў, аповесцей, эсэ, верша “Апошняя ноч Каліноўскага”, аўтар прац “Браніслаў Эпімах-Шыпіла”, “Беларускі літаратурна-грамадскі рух у Пецярбургу”.
Даследаваў гісторыю трупы Ігната Буйніцкага.
1985 год. Нарадзіўся Дзмітрый Калдун.
Беларускі папулярны спявак.
Пераможца праекту «Фабрыка Зорак-6», на конкурсе Еўрабачанне 2007 заняў 6-е месца – самае высокае за ўсю гісторыю ўдзелу Беларусі ў конкурсе.
Прыгадаем, што толькі раз на конкурсе “Еўрабачанне” перамог этнічны беларус – Алесь Рыбак у 2009 годзе, у якасці прадстаўніка Нарвегіі.
1993 год. Памёр Віталь Цвірка (1913-1993).
Беларускі жывапісец, педагог, Народны мастак БССР, рэктар Беларускага тэатральна-мастацкага інстытута.
Займаўся пейзажам і «тэматычным жывапісам», нацюрмортам, пад час шматлікіх падарожжаў па Беларусі пісаў краявіды.
Большасць твораў захоўваецца ў Нацыянальным мастацкім музеі.
2020 год. Памерла Рыма Дулаева (1934–2020).
Эканоміка–географ, першы доктар геаграфічных навук сярод асецін, прафесар.
У 1968–1972 гадах выкладала на кафедры эканамічнай геаграфіі Магілёўскага педінстытута, стварыла з ліку студэнтак геаграфічнага факультэта фальклорны ансамбль «ОСА» і аб’ехала з канцэртамі амаль усе райцэнтры Магілёўшчыны.
У 1972–1982 гадах працавала ў НДІ эканомікі Дзяржплана БССР, вывучала пытанні геаграфіі прамысловых вузлоў. Аўтар першай у свеце манаграфіі аб татарах свету.
Сусветны дзень мадэрну (World Art Nouveau Day, з 2013 года).
Устаноўлены для прапаганды мастацтва высокага стылю мадэрн ў архітэктуры, жывапісу, паэзіі, музыцы, а таксама захавання яго спадчыны. Дата прымеркавана да дня скону выдатных прадстаўнікоў мадэрну Антоніа Гаўдзі і Эдэна Лехнера.
У Магілёве стыль мадэрн прадстаўлены будынкам сялянскага зямельнага банка, у якім зараз месціцца мастацкі музей імя П. Масленікава.
Міжнародны дзень геральдыкі (International Day of Heraldry).
Геральдыка, гербазнаўства – спецыяльная гістарычная навука, якая вывучае паходжанне, развіццё, грамадска-прававое значэнне і фармаванне герба і інстытут яго карыстання.
Інтэнсіўнае развіццё геральдыкі ў ВКЛ пачалося пасля заключэння Гарадзельскай уніі 1413 года, калі 47 найбольш знатных родаў Княства атрымалі гербы.
У ХVІІ стагоддзі распаўсюдзілася гарадская геральдыка. Уласныя гербы мелі больш за 100 беларускіх гарадоў.
1067 год. Кіеўскія Яраславічы захапілі ў палон полацкага князя Усяслава Брачыславіча (1029-1101) і двух яго сыноў.
Гэта адбылося падчас сустрэчы “на Ршы”. Першая пісьмовая згадка пра Оршу.
Пры Ўсяславе Чарадзеі Полацкае княства дасягнула сваёй магутнасці, быў пабудаваны Полацкі Сафійскі сабор.
Праз 4 месяцы пасля бітвы на Нямізе (1067), Яраславічы запрасілі Усяслава на перамовы, цалавалі крыж, што не зробяць благога. Але, як толькі Усяслаў пераплыў у чоўне Дняпро для перамоваў, Яраславічы парушылі цалаванне крыжа і схапілі князя з сынамі, адвезлі ў Кіеў і кінулі ў земляную турму. Праз 14 месяцаў, падчас паўстання 1068 года, кіеўляне вызвалілі Усяслава з поруба і абвясцілі вялікім князем кіеўскім.
1633 год. У Магілёве на Троіцу на Дняпры патапілася шмат людзей.
Гэта адбылося падчас пераправы праз раку з Магілёва ў Лупалава. Затануў паром разам з шматлікімі гараджанамі, святарамі.
1794 год. У Гродне ўтворана Цэнтральная дэпутацыя ВКЛ.
Выканаўчы органа паўстання 1794 года.
Заклікі Т. Касцюшкі да простага народа змагацца за незалежнасць выклікалі недавер сялян і сабатаж памешчыкаў. У сялян на працягу стагоддзяў выхоўвалася рабская псіхалогія. Яны, пакорлівыя сваім панам, не былі гатовыя да актыўных дзеянняў у якасці свядомых барацьбітоў за свае правы, за сваю свабоду. Усё гэта ўлічваў Касцюшка і ў кожным звароце да народа стараўся абудзіць яго свядомую актыўнасць, умацаваць веру ў перамогу.
А. Арлоўскі. Паўстанцы Т. Касцюшкі.
1883 год. Нарадзіўся Язэп Гапановіч (1883-1961).
Беларускі грамадскі дзеяч, прадпрымальнік
Быў членам Беларускага гуртка ў Варшаве. У пачатку 1920-х гадоў дзеяч беларускай кааперацыі на Віленшчыне, з ліпеня 1925 года стаў намеснікам старшыні Беларускага нацыянальнага камітэту ў Варшаве.
Быў уласнікам цагельні. Заснавальнік і старшыня Асветнага таварыства беларусаў у Варшаве (1937-1939), аплочваў памяшканне таварыства, дапамагаў незаможным беларускім студэнтам.
Выдаў зборнік вершаў С. Станкевіча «З майго ваконца» (1928). Дзеяч Беларускага камітэту ў Варшаве (1940-1944). Пасля 1956 года ўдзельнічаў у працы Варшаўскага аддзелу Беларускага грамадска-культурнага таварыства, спяваў у хоры таварыства.
Памёр 20 мая 1961 года.
1910 год. Памёр Мікалай Нікіфароўскі (1845-1910).
Беларускі этнограф, фалькларыст, краязнавец, сябра геаграфічнага таварыства, таварыства аматараў прыродазнаўства, антрапалогіі і этнаграфіі пры Маскоўскім універсітэце.
Рэдактар часопіса “Этнографическое обозрение”, паплечнік па даследаваннях магілёўца Паўла Шэйна (1826-1900).
Аўтар грунтоўных “Нарысаў Віцебскай Беларусі” (8 частак), “Нарысаў простанароднага жыцця-быцця ў Віцебскай Беларусі і апісанне прадметаў ужытку”, “Простанародныя прыкметы і павер’і, прымхлівыя абрады і звычаі, легендарныя паданні пра асобы і мясціны” (змяшчае 2307 народных прыкмет, павер’яў, забабонаў, абрадаў, звычаяў).
1917 год. У Менску выйшаў першы нумар газеты «Вольная Беларусь».
Беларускамоўная грамадска-палітычная, эканамічная і літаратурная газета нацыянальна-дэмакратычнага кірунку пад рэдакцыяй Язэпа Лёсіка.
Выдавалася Беларускім нацыянальным камітэтам, потым Таварыствам беларускай культуры да лістапада 1918 года.
Газета закрылася па заняцці Менска бальшавікамі.
1919 год. У Вільні ўтворана Цэнтральная беларуская рада Віленшчыны і Гродзеншчыны.
Гэта адбылося падчас працы Беларускага з’езда Віленшчыны і Гродзеншчыны (9-10 чэрвеня).
Рада – орган палітычнага прадстаўніцтва беларускага нацыянальнага руху Заходняй Беларусі на чале К. Дуж-Душэўскім і М. Кахановічам. Рада выступала ў абарону правоў беларусаў, спрыяла развіццю беларускай культуры, кааперацыі, займалася дабрачыннасцю на карысць пацярпелых ад вайны і дзяцей-сірот. У палітычнай дзейнасці прытрымлівалася актаў БНР.
Удзельнікі з’езда. Пасярэдзіне стаіць К. Дуж-Душэўскі.
1923 год. Памёр Міхал Федароўскі (1853-1923)
Беларускі і польскі фалькларыст, этнограф, археолаг.
Сабраў каля 1 500 беларускіх песенных і танцавальных мелодый, 5 000 беларускіх народных песень, каля 10 000 прыказак, сотні казак, загадак, якія выдадзеныя у 8-томнай працы “Люд беларускі”. Аўтар этнаграфічнай працы “Пружана і яе ваколіцы”.
1942 год. Нямецкімі войскамі сцёртая з твару зямлі чэшская вёска Лідзіцэ.
Непасрэднай падставай для расправы стала забойства Рэйнхарда Гейдрыха, пратэктара Багеміі і Маравіі, учыненае 27 мая 1942 года ў Празе. Жыхары вёскі былі абвінавачаныя ва ўкрывальніцтве чэхаславацкіх патрыётаў, якія здзейснілі замах.
Усё мужчынскае насельніцтва старэйшае за 15 гадоў, а гэта 172 чалавекі, было расстраляна, 195 жанчын былі адпраўленыя ў канцэнтрацыйны лагер Равенсбрук. З 98 дзяцей было пакінута 13 дзяцей узростам да аднаго года і прыдатныя для анямечвання. Астатнія дзеці былі забітыя ў газавай камеры ў лагеры смерці каля Хелмна. Усе будынкі вёскі былі спаленыя.
Трагедыя Лідзіцэ.
1958 год. Нарадзіўся Васіль Аўраменка.
Магілёўскі паэт, бард, пісьменнік, урач-неўрапатолаг па прафесіі.
Сталы аўтар часопіса “ARCHE”, удзельнік праекту “Радыё Свабода” “Барды Свабоды”, бардаўскіх канцэртаў, сябра клубу аматараў гісторыі і падарожжаў “Чароўны ўспамін”, аўтар паэтычных зборнікаў, кнігі пра інтымнае жыццё, неафіцыйнага гімну Магілёва.
1972 год. Нарадзіўся Пітэр Серафіновіч.
Брытанскі акцёр беларускага паходжання.
Пачаў працу на радыё BBC Radio 1, прымаў удзел у розных шоў на радыё і тэлебачанні, у тэлесерыялах на брытанскім і амерыканскім тэлебачанні.
Вядомы і ў якасці акцёра агучання, працаваў у рэкламе, дубляжы.
Яго брат Джэймс Серафіновіч – сцэнарыст і рэжысёр, сястра Хелен – замужам за сцэнарыстам Грэгэмам Лінеганам.
2020 год. Памёр Валерый Гаркуноў (1947-2020).
Беларускі глебазнавец, краязнавец, доктар сельскагаспадарчых навук, прафесар МДУ імя А. Куляшова.
Член геаграфічнага таварыства і таварыства глебазнаўцаў, галоўны рэдактар часопіса “Магілёўскі мерыдыян”.
Даследчык глеб Магілёўскай вобласці, аўтар 50 прац па структуры глебавага покрыва вобласці і ўсходняй Беларусі.
Яно было скіравана супраць цара (1605-1606) Дзмітрыя Самазванца I(кан. XVI ст.-1606) і шляхцянкі, царыцы Марыны Мнішак (1588-1614). У выніку паўстання былі забіты Дзмітрый і 524 выхадцы з Рэчы Паспалітай, галоўным чынам, з Беларусі.
Марына Мнішак – адзіная каранаваная жанчына ў Расіі да Кацярыны I. Яна пазней стала жонкай цара (1607-1610) Дзмітрыя Самазванца II. У выніку гэтай і наступных падзей, на маскоўскі трон быў абраны кароль і вялікі князь ВКЛ Уладзіслаў ІV Ваза.
Карл Веніг. Апошнія хвіліны жыцця Ілжэдзмітрыя I, 1879 год.
1634год. Пачатак перамоў між прадстаўнікамі Рэчы Паспалітай і Масковіяй аб заканчэнні Смаленскай вайны 1632-1634 гадоў.
Перамовы праходзілі ў с. Сямлёва на р. Палянаўцы.
“Палянаўскі мір” быў заключаны 4 (14) чэрвеня 1634 года. Рускія апетыты на Смаленск не спраўдзіліся. Да Масковіі адыйшоў толькі Сярпейск, Масальск, Ахтырка, Трубчэўск.
Па дамове кароль і вялікі князь ВКЛ Уладзіслаў IV Ваза (1595-1648) адмовіўся ад далейшых прэтэнзій на рускі трон. Ён быў маскоўскім царом у 1610-1634 гадах.
1780 год. Адбылася ўрачыстая імша ў магілёўскім касцёле Святога Станіслава для каранаваных асоб.
Прысутнічалі Кацярына II і аўстрыйскі імператар Іосіф ІІ, якія прыехалі ў Магілёў дамовіцца аб умовах Другога раздзелу Рэчы Паспалітай. У гэты ж дзень каранаваныя асобы наведалі і царкву Святога Спаса.
1871 год. У в.Кульшыцы (зараз – Слаўгарадскі раён) нарадзіўся Ісак Сербаў (1871-1943).
Этнограф, фалькларыст, археолаг, краязнавец, фатограф, Правадзейны член геаграфічнага таварыства і Інстытута беларускай культуры.
У Кульшыцах існавала традыцыя даваць немаўлятам біблейскія імёны, а не габрэйскія, як на першы погляд.
Настаўнічаў ў шматлікіх месцах, уключаючы Вільню, Мінск, Хоцімск. У 1910-1913 гадах арганізаваў этнаграфічную экспедыцыю геаграфічнага таварыства па вывучэнню творчасці і матэрыяльнай культуры беларусаў.
Узначальваў работы па збору і ахове помнікаў, кафедру этнаграфіі БДУ. Сабраў багатыя калекцыі народнага аддзення, мастацтва, на падставе якіх быў выдадзены альбом “Беларускае народнае мастацтва” (1951). Першым ў краіне сабраў вялізную фотатэку з фіксаваннем тыпаў адзення на Палессі, жытла, гаспадарчых пабудоў, рамесных вырабаў.
1895год.Нарадзіўся Ігнат Дварчанін(1895-1937).
Беларускі грамадска-палітычны дзеяч, скарыназнаўца, навуковец, паэт, пісьменнік, доктар філасофіі.
Удзельнік Першай Сусветнай вайны, падпаручнік, з’яўляўся членам Цэнтральнай беларускай вайсковай рады, сакратаром культурна-асветніцкага аддзелу Белнацкаму ў Маскве, Віленскага Беларускага нацыянальнага камітэта, Цэнтральнай беларускай школьнай рады. З’яўляецца ўкладальнікам “Хрэстаматыі новай беларускай літаратуры”. У 1930 годзе рэпрэсаваны польскімі ўладамі (8 год турмы), але ў 1932 годзе трапіў пад абмен палітвязнямі паміж СССР і Польшчай.
Працаваў у АН БССР у камісіі па вывучэньню Заходняй Беларусі, выконваў абавязкі дырэктара Інстытуту мовазнаўства. Арыштаваны ў 1933 г., высланы на Салаўкі, расстраляны 8 снежня 1937. Загінуў у лагерах і ягоны родны брат Іларыён Дварчанін, беларускі грамадзкі дзеяч.
1931 год. У в. Раздзел-2 Мсціслаўскага раёна нарадзіўся Васіль Жураўлёў.
Беларускі літаратуразнаўца, крытык.
Скончыў Мінскі педінстытут. З 1956 года працаваў у Інстытуце літаратуры імя Янкі Купалы Акадэміі навук.
Аўтар манаграфіі «Структура твора» (1978), сааўтар «Гісторыі беларускай савецкай літаратуры», «Гісторыя беларускай дакастрычніцкай літаратуры», «История белорусской дооктябрьской литературы», «Праблемы сучаснай беларускай прозы», «Пытанні паэтыкі».
1896год. Нарадзіўся Міхась Філіповіч (1896-1947).
Беларускі жывапісец, графік, этнограф, педагог, адзін з першых айчынных мастакоў, хто звярнуўся да нацыянальнай тэматыкі. Вялікую значнасьць маюць замалёўкі народнай вопраткі, зробленыя Філіповічам на Міншчыне, Случчыне, Магілёўшчыне, Палессі.
Творы М. Філіповіча вызначаюцца яркім нацыянальным каларытам, самабытнасцю.
1900год. Нарадзіўся Уладзімір Жылка (1900-1933)
Беларускі паэт, перакладчык, крытык.
Працаваў у мінскай 21-й беларускай пачатковай школе, аграномам, наведваў клуб «Беларуская хатка», супрацоўнічаў з Ядвігіным Ш., Я. Купалам, З. Бядулем, М. Чаротам, Л. Родзевічам.
З 1920 года жыў у Заходняй Беларусі. Вёў падпольную, культурна-асветніцкую дзейнасць у Польшчы, Літве, Латвіі, Чэхаславакіі. Працаваў у віленскай беларускай кнігарні, апекаваў тэатральную майстроўню пры Віленскай беларускай гімназіі, супрацоўнічаў з газетамі «Наша будучыня» і «Новае жыццё», рэдагаваў пражскі часопіс «Прамень».
У 1926 годзе пасля ўдзелу ў мінскай Акадэмічнай канферэнцыі па рэформе беларускага правапісу, застаўся ў БССР. Працаваў у Інбелкульце, газетах «Беларуская вёска», «Звязда», у Мінскім музычным тэхнікуме, на Белдзяржкіно. Член аб’яднанняў «Маладняк», «Узвышша».
Аўтар вершаў, паэм, зборнікаў вершаў, многіх артыкулаў, у тым ліку, «У справе ацэнкі беларускага адраджэння», артыкулаў пра месца беларускай культуры ў славянскім свеце, пра творчасць беларускіх паэтаў, рэцэнзій на творы сучаснікаў, гісторыка-філасофскага эцюда «Беларусь-Крыўя», перакладаў еўрапейскіх паэтаў.
19 ліпеня 1930 года арыштаваны ДПУ, у 1931 прыгавораны да 5 гадоў ссылкі. Адбываў яе ва Уржуме Кіраўскай вобласці.
Памёр 1 сакавіка 1933 года ад туберкулёзу лёгкіх.
1937 год. Нарадзіўся Міхась Біч (1937-1999).
Беларускі гісторык. Доктар гістарычных навук, прафесар.
Скончыў БДУ. Працаваў настаўнікам у школах Пастаўскага і Мастоўскага раёнаў, у Інстытуце гісторыі НАНБ.
Даследчык гісторыі рабочага, народніцкага рухаў, перыядычнага друку Беларусі і праблем нацыянальнага Адраджэння. Пад яго кіраўніцтвам абаранілі кандыдацкія дысертацыі 6 даследчыкаў.
Аўтар каля 300 навуковых прац, у тым ліку 2 манаграфій, раздзелаў у 7 калектыўных кнігах, 4 вучэбных дапаможнікаў. Аўтар і суаўтар “Гісторыя БССР. Т. 2” (1972), “Гістарычныя карані сяброўства і яднання ўкраінскага і беларускага народаў” (1978), ”Гісторыя рабочага класа БССР” (у 4-х т), “Асвета і педагагічная думка ў Беларусі са старажытных часоў да 1917 г. (1985), “Полацк: гістарычны нарыс” (1987) і інш.
1957год. Нарадзіўся Алег Латышонак.
Беларускі і польскі гісторык, доктар гістарычных навук.
Старшыня Беларускага гістарычнага таварыства ў Польшчы, аўтар і суаўтар кніг і падручнікаў “Гісторыя Беларусі ад паловы XVIII да канца XX ст.”, “Ад белых русаў да беларусаў” (аб фарміраванні беларускай народнай тоеснасці), “Жаўнеры БНР”, “Нацыянальнасць – Беларус” (асвятляюцца пытанні этнагенэзу беларусаў).
Узнагароджаны Кавалерскім крыжам ордэна Адраджэння Польшчы.
1997 год. Памерла Зінаіда Канапелька (1918-1997).
Беларуская актрыса. Народная артыстка,Ганаровы грамадзянін г. Віцебска.
На хутары Шыркі непадалёк ад Багушэўска жылі ўсяго тры сям’і, у тым ліку Канапелькі і Машэравы. П. Машэраў і З. Канапелька – аднагодкі. Іх сяброўства і павага адзін да аднаго працягваліся ўсё жыццё.
З 1934 года творчае жыццё звязана з тэатрам імя Якуба Коласа (Віцебск). Сярод асноўных тэатральных роляў – Паўлінка ў аднайменнай п’есе Янкі Купалы. Сябравала з Купалам з часоў гастроляў у Мінску: “Я вельмі хвалявалася, ідучы да Янкі Купалы. Сустрэлі мяне на дзіва проста і гасцінна…. Цётка Уладзя глядзела на мяне вельмі ласкава, а Янка Купала сказаў: “Цудоўная дзяўчына, жадаю табе сыграць гэту ролю на сцэне”. Сустрэча з такім чалавекам, такім знакамітым паэтам стала для мяне сапраўднай падзеяй”.
У яе гонар у Віцебску па вул. Урыцкага, 19 усталявана мемарыяльная шыльда.
1659 год. Маскоўскія ваяводы Змееў і Лабанаў-Растоўскі пачалі аблогу Быхаўскага замка.
Аблога працягвалася да 4 снежня і закончылася начным штурмам Быхава. Карнікі, якія захапілі замак, у 1660 годзе самі апынуліся ў аблозе і ў снежні 1661 здаліся войску Рэчы Паспалітай на чале з гетманам Чарнецкім.
Замак стаяў на высокім правым беразе Дняпра, на месцы былога пасялення XIV-XV стагоддзяў.
Замкавы комплекс складаўся з некалькіх мураваных карпусоў, якія ўтваралі ў плане няправільны чатырохвугольнік памерамі 75х70 м.
З поўначы ўнутраны двор замыкаўся мураванай сцяной з выхадам на гарадскі вал. Заходні бок замкавага комплекса, павернуты да гандлёвай плошчы, быў забудаваны карпусамі казарм, меў пасярэдзіне ўязную браму з пад’ёмным мастом і фланкіраваўся па вуглах васьміграннымі абарончымі вежамі.
1814 год. У Полацку нарадзіўся Каэтан Касовіч (1814-1883).
Беларускі ўсходазнаўца, першы санскрытолаг у Расіі.
Скончыў Віцебскую гімназію, Маскоўскі ўніверсітэт.
Працаваў выкладчыкам ў Цвярской і 2-й Маскоўскай гімназіях. Вывучаў яўрэйскую і арабскую мовы, санскрыт. Перакладчык з санскрыта.
У Маскве быў рэдактарам навуковых прац пры публічнай бібліятэцы, прафесарам універсітэта, быў ганаровым доктарам Харкаўскага, прафесарам Пецярбургскага ўніверсітэтаў.
Выдаў “Санскрыцка-рускі слоўнік”, збор персідскіх клінападобных надпісаў, пераклад “Яўрэйскай граматыкі” Гезеніуса і “Яўрэйскай хрэстаматыі”, “Грэчаска-рускі слоўнік”.
Памёр 7 лютага 1883 года.
1869 год. У Мінску нарадзіўся Янкель Кругер (1869-1940).
Беларускі жывапісец і педагог, заслужаны дзеяч мастацтваў, настаўнік знакамітых мастакоў.
Вучыўся ў Варшаве, у акадэміі Жуліяна ў Парыжы, у Пецярбургскай Акадэміі мастацтваў. Падарожнік па еўрапейскіх краінах. Неаднаразова дэманстраваў свае палотны на Парыжскіх выстаўках.
У Мінску вёў курсы малявання і жывапісу. Меў шматлікіх вучняў, сярод якіх Г. Фімянтоўскі, В. Руцай, І. Ахрэмчык, І. Мільчын, З. Азгур, Х. Суцін, М. Кікоін, М. Станюта.
Працаваў у БДУ, у этнаграфічнай экспедыцыі Беларускага Дзяржаўнаг музея.
Аўтар партрэтаў І. Жухавіцкага, Якуба Коласа, Янкі Купалы, Зм. Бядулі, С. Міхоэлса, навукоўцаў, палітычных савецкіх военачальнікаў і партыйных дзеячаў, жанравых карцін на тэмы працы, серыі карцін, якія адлюстроўваюць сцэны яўрэйскага побыту.
Я. Кругер. Янка Купала.
1885 год.Нарадзіўся Мікалай Крыленка (1885-1938).
Вярхоўны галоўнакамандуючы расійскай арміі пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 года. Кіраўнік ліквідацыі Стаўкі ў Магілёве ў 1917 годзе. Рэспрэсаваны.
У яго гонар у Магілёве названа вуліца, усталявана мемарыяльная шыльда.
Займаўся рэвалюцыйнай дзейнасцю. Удзельнік І Сусветнай вайны, прапаршчык.
У ліпені 1917 года быў арыштаваны ў Магілёве і абвінавачаны ў дзяржаўнай здрадзе. 8 лістапада 1917 года ўвайшоў у першы склад Саўнаркама ў якасці члена Камітэта па справах ваенных і марскіх.
22 лістапада 1917 года прызначаны галоўнакамандуючым войск, 3 снежня адхіліў ад пасады генерала М. Духоніна і стаў камандуючым Стаўкі ў Магілёве.
Быў пракурорам РСФСР, народным камісарам юстыцыі РСФСР, СССР.
Актыўна змагаўся з Вышынскім і Вінакуравым (старшыня Вярхоўнага Суда СССР) за ўплыў у сістэме органаў юстыцыі СССР. Вынікам гэтай барацьбы стала гібель Крыленкі і яго людзей, перамога групоўкі Вышынскага.
Арыштаваны НКУС 31 студзеня 1938 года. Расстраляны 29 ліпеня 1938 года.
1899 год. Нарадзіўся Тодар Куніцкі (1899-1985).
Беларускі грамадска-палітычны дзеяч, лекар, сузаснавальнік Беларускага Студэнцкага Саюза ў Вільні і Беларускага Сялянскага Саюза.
Працаваў у Беларускім інстытуце гаспадаркі і культуры, урачом на Беласточчыне.
3 чэрвеня 1937 года Галоўліт БССР Указам № 33 «Спіс літаратуры, якая падлягае канфіскацыі з бібліятэк грамадскага карыстання, навучальных устаноў і кнігагандлю» загадаў спальваць усе кнігі Куніцкага.
У час Другой сусветнай вайны працаваў у Вільні, пасля вайны працаваў урачом у Гданьску. Памёр 5 сакавіка 1985 года.
Сябры Беларускага студэнцкага саюза, 1930-я гады.
1907 год.Нарадзіўся Язэп Жыновіч (Жыдовіч, 1907-1974).
Беларускі музыка-цымбаліст, дырыжор, кампазітар, народны артыст БССР і СССР, прафесар, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі.
У 1922 годзе стаў салістам-цымбалістам у БДТ-1 (купалаўскі тэатр). Скончыў Мінскі музычны тэхнікум, БДУ, кансерваторыю (з яе выключаўся як сын кулака).
У 1930 годзе кіраўнік, саліст, канцэртмайстар і педагог створанага Дзяржаўнага ансамблю народных інструментаў БССР.
Падчас вайны працаваў у Казахскай філармоніі, у складзе канцэртнай брыгады выязджаў на фронт.
З 1946 года – мастацкі кіраўнік і дырыжор Дзяржаўнага народнага аркестра БССР. У Беларускай кансерваторыі аснаваў клас цымбалаў і кафедру народных інструментаў.
Напісаў музычныя творы: «Беларуская мелодыя» для ансамбля цымбалаў і 2 арфаў, «Сказ-быліна аб зямлі беларускай», канцэртныя апрацоўкі народных танцаў «Лявоніха» і «Мікіта».
Пераклаў для цымбалаў п’есы шматлікіх еўрапейскіх аўтараў.
Памёр у Мінску 13 студзеня 1974 года.
У Мінску названа ў яго гонар вуліца, а на доме, дзе жыў, усталявана мемарыяльная дошка.
1943 год. У СССР пачалося фарміраванне 1-ай пяхотнай дывізіі імя Т. Касцюшкі Войска Польскага.
Дывізія фарміравалася ў Сялецкіх ваенных лагерах пад Разанню. 15 ліпеня 1943 года, у дзень гадавіны Грунвальдскай бітвы, дывізія прыняла прысягу. Дывізія мела штатны расклад савецкай стралковай дывізіі і ўключала тры пяхотныя палкі, асобны жаночы пяхотны батальён імя Э. Плятэр, полк лёгкай артылерыі, знішчальны супрацьтанкавы дывізіён, дывізіён мінамётаў, разведроту, роту сувязі, падраздзяленні зенітных сродкаў, часткі тылу.
Першым камандзірам дывізіі стаў палкоўнік Зыгмунт Берлінг. Па стане на 5 ліпеня 1943 года, дывізія мела 14 380 чалавек (13 520 палякаў, 439 яўрэяў, 209 украінцаў, 108 беларусаў, 112 рускіх і 1 азербайджанец).
12-13 кастрычніка 1943 года пад Леніна Горацкага раёна адбыўся першы бой дывізіі. Падчас баёў дывізія нанесла значны ўрон суперніку, заняла вёскі Трыгубава і Паўзухі. Тры байцы дывізіі былі ўдастоены звання Героя Савецкага Саюза, 247 – узнагароджаны ордэнамі і медалямі.
З. Берлінг.
1955 год. Утворана ваенная арганізацыя Варшаўскай Дамовы.
У яе склад увайшлі Албанія, Балгарыя, Венгрыя, ГДР, Польшча, Румынія, СССР, Чэхаславакія. Скасавана ў 1991 годзе. Усе краіны, акрамя СССР, увайшлі ў НАТА (з былога СССР у НАТА – Эстонія, Літва, Латвія).
Трэцім галоўнакамандуючым Аб’яднанымі ўзброенымі сіламі краінаў-удзельніцаў дамовы быў ураджэнец Горацкага раёнаМаршал Савецкага Саюзу І. Якубоўскі (1967-1976), першым начальнікам штаба – ураджэнец Гродна, уладальнік ордэна Перамогі, генерал арміі – А. Антонаў (1955-1962).
І. Якубоўскі.
1973 год. Нарадзілася Наталі Касцюшка-Марызэ.
Францускі палітык, з беларускага роду Касцюшкаў. Былы міністар экалогіі ва ўрадзе Ф. Фіёна (2010-2012).
Скончыла Політэхнічную школу ў Парыжы, Нацыянальную школу лясных і водных інжынэраў.
Займала пасады дзяржаўных сакратароў дэпартамэнтаў экалогіі, планавання і развіцця лічбавай гаспадаркі, мэра Лянжумо.
1995 год. Па ініцыятыве А. Лукашэнкі прайшоў рэферэндум.
На галасаванне выносіліся чатыры пытанні, першыя тры з іх – на абавязковы рэферэндум, пастанова якога насіла канчатковы характар, а чацвёртае – на кансультацыйны, пастанова якога насіла рэкамендацыйны характар:
Ці згодны Вы з наданнем рускай мове аднолькавага статусу з беларускай?
Ці падтрымліваеце Вы прапанову аб устанаўленні новых Дзяржаўнага сцяга і Дзяржаўнага герба Рэспублікі Беларусь?
Ці падтрымліваеце Вы дзеянні Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, скіраваныя на эканамічную інтэграцыю з Расійскай Федэрацыяй?
Ці згодны Вы з неабходнасцю ўнясення змяненняў у Канстытуцыю Рэспублікі Беларусь, якія прадугледжваюць магчымасць датэрміновага спынення паўнамоцтваў Вярхоўнага Савета Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь у выпадках сістэматычнага ці грубага парушэння Канстытуцыі?[
Паводле афіцыйных звестак, па першаму пытанню “За” выступілі 88,3%, па другому падтрымка атрымана ў 75,1% галасоў, па трэцяму – 83,3%, па чацвёртаму – 77,7%.
Пытанні, вынесеныя на рэферэндум, супярэчылі прэамбуле і артыкулам 1, 2, 3 Дэкларацыі аб дзяржаўным суверэнітэце Беларусі, прэамбуле і артыкулам 17 і 78 Канстытуцыі Беларусі 1994 года, артыкулу 3 Закона «Аб усенародным галасаванні (рэферэндуме) у Рэспубліцы Беларусь».
Дзень Перамогіў Вялікай Айчыннай вайне 1941–1945 гадоў.
Вялікая Айчынная вайна – частка Другой сусветнай вайны 1939–1945 гадоў, пачалася досвіткам 22 чэрвеня 1941 года, калі фашысцкая Германія напала на СССР. На баку Нямеччыны выступілі Румынія, Італія, 23 чэрвеня да іх далучылася Славакія, 25 чэрвеня – Фінляндыя, 27 чэрвеня – Венгрыя, 16 жніўня – Нарвегія.
Вайна доўжылася амаль чатыры гады і стала самым буйным узброеным сутыкненнем у гісторыі чалавецтва. На фронце, які распасціраўся ад Баранцава да Чорнага мораў, абапал у розныя перыяды вайны адначасова ваявалі ад 8 мільёнаў да 13 мільёнаў чалавек, ужывалася ад 6 тысяч да 20 тысяч танкаў, ад 85 да 165 тысяч гармат і мінамётаў, ад 7 тысяч да 19 тысяч самалётаў.
Падчас вайны ў Беларусі загінула больш за 2,3 мільёны жыхароў, былі разбураны і разрабаваны 209 з 270 гарадоў і раённых цэнтраў (на 80-90% былі разбураны Мінск, Гомель, Віцебск), 9200 вёсак.
Улада і апазіцыя адзіны ў тым, што свята – усенароднае. Іх пазіцыі, аднак, адрозніваюцца ў падыходах да “напаўнення” свята, да таго, хто павінен быць у калонах на парадах. Так, 9 мая 1994 года АМАПне прапусціў на мінскую плошчу Перамогі народнага пісьменніка, франтавіка, пісьменніка Васіля Быкава.
У Дзень Перамогі выйшаў Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР аб заснаванні медаля “За перамогу над Германіяй у Вялікай Айчыннай вайне 1941-1945 гг.” на георгіеўскай стужцы. Ён стаў самым масавым медалём: 14,9 млн. узнагароджаных. Асобы, якія атрымалі медаль, мелі права на ўзнагароды юбілейнымі медалямі да 20, 30, 40, 50, 60, 65, 70, 75 год Перамогі.
1878 год. У сям’і беларуса – выхадца з Чавускага павета нарадзіўся сын, географ Міхаіл Самбікін(1878–1968).
Вядомы савецкі фізіка-географ, метэаролаг, прафесар, член-карэспандэнт Галоўнай геафізічнай абсерваторыі Пецярбургскай акадэміі навук.
У 1934–1941 гадах працаваў прафесар і загадчыкам кафедры метэаралогіі Беларускай сельгасакадэміі, прафесарам кафедры фізічнай геаграфіі Магілёўскага педінстытута.
1913 год. Нарадзіўся Васіль Івашын (1913–2009).
Беларускі літаратуразнаўца, акадэмік НАНБ, АПН СССР, Расійкай акадэміі адукацыі, доктар філалагічных навук, прафесар, даследчык літаратурнай спадчыны Янкі Купалы.
Скончыў Мінскі педінстытут. Працаваў у Віцебскім педвучылішчы,у Інстытуце літаратуры АН БССР, дырэктарам НДІ педагогікі Міністэрства адукацыі БССР (зараз – Нацыянальны інстытут адукацыі).
Аўтар навуковых прац па пытаннях тэорыі і гісторыі беларускай літаратуры, літаратурных сувязей, метадалогіі і методыкі выкладання літаратуры ў школе. Аўтар падручніка па беларускай літаратуры для 8-9 класаў.
1929 год. У в. Продзвіна Бабруйскага раёна нарадзіўся Людвіг Асецкі (1929–2005).
Беларускі графік, заслужаны дзеяч мастацтваў. Узнагароджаны медалём Ф. Скарыны.
Скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут. Выкладаў у ім, быў старшынём Мастацкага фонду БССР.
Працаваў у галіне станковай і кніжнай графікі, манументальнага жывапісу, графіцы.
Стварыў ілюстрацыі да кніг «Мы раскажам пра Мінск», «Людзі на балоце» і «Подых навальніцы» І. Мележа і іншыя.
Да 90-годдзя з дня нараджэння Максіма Багдановіча падрыхтаваў серыю «Ад родных ніў».
Творы знаходзяцца ў Нацыянальным мастацкім музеі, Літаратурным музеі імя Я. Купалы, Беларускім музеі Вялікай Айчыннай вайны, музей сучаснага выяўленчага мастацтва ў Мінску, Магілёўскім абласным мастацкім музеі імя П. Масленікава.
1929 год. Пачала працу камісія ЦК ВКП(б) па вывучэнні практыкі правядзення новай нацыянальнай палітыкі ў БССР.
Камісія 27 чэрвеня 1929 года зрабіла крытычны даклад на адрас беларускай творчай інтэлігенцыі. Апагеем барацьбы з нацыянал-дэмакратызмам стала сфабрыкаваная прысланым з Масквы старшынём ДПУ БССР Р. Рапапортам справа так званага “Саюза вызвалення Беларусі”, па якой увясну-ўлетку 1930 былі арыштаваныя больш за 110 дзеячаў навукі і культуры Беларусі, у 1931 многія з іх былі асуджаны.
З гэтага часу пачалася палітыка абмежавання мовы тытульнай нацыі, працягам якой стала рэформа беларускага правапісу 1933 года, якая штучна наблізіла беларускую мову да рускай.
1953 год. У Мінску выйшаў першы нумар часопісу «Маладосць».
Штомесячны літаратурна-мастацкі і грамадска-палітычны ілюстраваны часопіс Саюза пісьменнікаў Беларусі на беларускай мове.
Публікуе прозу, паэзію, публіцыстыку, крытычныя і літаратуразнаўчыя артыкулы, рэцэнзіі і пераклады. Тыраж на канец 2022 года склаў 460 экзэмпляраў.
Выйшла больш за 830 нумароў.
У 2002-2012 гадах уваходзіў у склад рэдакцыйна-выдавецкай установы “Літаратура і Мастацтва”, затым у складзе рэдакцыйна-выдавецкай установы “Выдавецкі дом “Звязда”. З 2021 года ўваходзіць у склад выдавецтва “Мастацкая літаратура”.
У часопісе друкаваліся В. Быкаў – “Жураўліны крык”, “Трэцяя ракета”, “Альпійская балада”, “Мёртвым не баліць”, “Круглянскі мост”, У. Караткевіч – “Дзікае паляванне караля Стаха”, “Чорны замак Альшанскі”, І. Шамякін – “Ах, Міхаліна, Міхаліна”, І. Чыгрынаў – «Плач перапёлкі» і іншыя.
1986 год. У Мсціславе адкрыты мемарыяльны комплекс Курган Славы.
Прысвечаны землякам, якія загінулі ў гады Вялікай Айчыннай вайны.
1995 год. Адчынены Мціслаўскі гістарычна-археалагічны музей – адзіны ў Магілеўскай вобласці гісторыка-археалагічны.
Створаны ў чэрвені 1988 года. Значная частка экспанатаў была атрымана падчас археалагічных раскопак Л. Аляксеева, М. Ткачова, А. Трусава.
Пастаянная экспазіцыя займае тры залы: “Духоўныя крыніцы зямлі Мсціслаўскай”, “З гісторыі Мсціслаўшчыны ад старажытнасці да канца XVIII стагоддзя”, “Павятовы горад Мсціслаў”. Колькасць экспанатаў музея перавышае 20 000, з іх болей за 12 000 уваходзіць у асноўны фонд.
Найбольш цікавай калекцыяй з’яўляецца “Археалогія”.
З 2007 года музей прымае ўдзел у арганізацыі і правядзенні свята сярэднявечнай культуры “Рыцарскі фэст. Мсціслаў”.
2002 год. Апублікаваны канчатковы варыянт Рамкавай канвэнцыі ААН па змене клімату.
Сярэднія тэмпературы на Беларусі павялічаліся амаль на 1⁰С, клімат памякчэў, стаў менш кантынентальным, зіма ў сярэднім стала цяплей на 5-6⁰С у параўнанні з 1960-мі гадамі.
2005 год. У Магілёвена плошчы Славы адкрыта першая чарга Алеі Славы “Гонар і слава Магілёўшчыны”.
На ёй 137 дошак з імёнамі Герояў Савецкага Саюза – ураджэнцаў Магілёўскай вобласці.
Першым Героем Савецкага Саюза стаў акадэмік О. Шміт ў 1937 годзе, апошнім – воін-“афганец” А. Мельнікаў у 1988 годзе пасмяротна.
2005 год. У Буйнічах Магілёўскага раёна адчыніўся заасад.
Заснаваны ў 2004 годзе пры Магілёўскім агралесатэхнічным каледжы імя К. Арлоўскага яго дырэктарам Г. Маліноўскім.
Размяшчаецца на правым беразе Дняпра на плошчы ў 124 га. Асноўную частку заасада займаюць прасторныя вальеры, у якіх жывуць насельнікі беларускіх лясоў і экзатычныя для Беларусі звяры.
Да заасаду прымыкае стылізаваная «Этнаграфічная беларуская вёска» – музей пад адкрытым небам. Тут можна наведаць дом каваля, ганчара, азнаёміцца з побытам беларускага народа пачатку ХХ стагоддзя. У маёнтку памешчыка размясціліся кафэ і гасцініца, у сялянскіх хатах – майстэрні рамеснікаў і сувенірныя крамы.
2009 год.Свой першы рэйс здзейсніў цягнік на чыгуначнай міні-дарозе ў заасадзе ў Буйнічах.
Першымі пасажырамі сталі ветэраны вайны і школьнікі Буйніцкай школы.
Цягнік можа развіваць хуткасць да 10 км/г. Працягласць дарогі складае 2 км і дазваляе пазнаёміцца бліжэй з насельнікамі заасада: зубрамі, еўрапейскай ланню і плямістым аленем, казулямі.
Падарожнічаючы па чыгунцы, можна назіраць разгалінаваную сістэму каньёнаў, якія ўтварыліся на тэрыторыі заасаду ў ледніковы перыяд. У зоне інтэнсіўнага наведвання заасада частка каньёна ператворана ў штучны вадаём, на якім жывуць прадстаўнікі вадаплаўнай фаўны краіны – качкі і лебедзі.
