16 ліпеня ў гісторыі. Хіджра. Раскол Хрысціянскай царквы. Еўратунэль. Партызанскі парад. Музей гісторыі Магілёва. Трагічная маланка.

622 год. Прарок Мухамед перабраўся ў Медыну. Дзень Хіджры.

Заснавальнік ісламу Прарок Мухамед з групай сваіх паслядоўнікаў у сувязі з ганеннямі, якім падвяргалася новае веравучэнне ў яго родным горадзе, перабраўся з Мекі ў Медыну.

Дата гэтага перасялення (Хіджра – “адкачоўка”, “уцёкі”) пры халіфе Амары I прынята за пачатак мусульманскага летазлічэння.

1054 год. Раскол Хрысціянскай Царквы.

Патрыярх Канстанцінопальскі Міхаіл Кіруларый, баючыся пашырэння ўплыву каталікоў на грэцкіх хрысціян, закрыў усе лацінскія манастыры на тэрыторыі Візантыі і накіраваў у Італію ліст, у якім крытыкаваў дамаганні рымскіх першасвятароў на поўную ўладу ў хрысціянскім свеце.

У 1054 годзе для вырашэння спрэчкі папа Леў IX паслаў у Канстанцінопаль сваіх паслоў-легатаў на чале з кардыналам Гумбертам для вырашэння канфлікту. У суправаджальным лісце ён заяўляў, што ніхто не мае права крытыкаваць папу і аспрэчваць яго правы (як прамога спадчынніка апостала Пятра) на вяршэнства над усімі хрысціянамі.

Знайсці шлях да прымірэння не ўдалося, і 16 ліпеня 1054 года ў саборы Святой Сафіі ў Канстанцінопалі афіцыйныя прадстаўнікі Папы Рымскага аб’явілі аб звяржэнні Патрыярха Канстанцінопальскага Міхаіла Керуларыя і яго адлучэнні ад Царквы.

У адказ на гэта 20 ліпеня патрыярх і скліканы ім сабор адлучылі ад Царквы Папу і ягоных легатаў. Ніхто тады і ўявіць сабе не мог, што падзел, які адбыўся паміж тымі Цэрквамі, якія неўзабаве назавуць Праваслаўнай і Рымска-Каталіцкай, будзе доўжыцца стагоддзямі.

Так хрысціянства раскалолася на каталіцтва і праваслаўе.

Пакінуўшы Канстанцінопаль, папскія легаты адправіліся ў Рым акруговым шляхам, каб апавясціць аб адлучэнні Міхася Кіруларыя іншых усходніх патрыярхаў. Сярод іншых гарадоў яны наведалі Кіеў, дзе сустрэліся са старажытнарускімі клірыкамі і былі прыняты пры княжым двары. Пры гэтым руская Царква захавала прыхільнасць да праваслаўя.

Папа рымскі Леў IX і патрыярх Канстанцінопальскі Міхаіл Кіруларый

1819 год. Пачалася кругасветная экспедыцыя шлюпаў “Усход” і “Мірны” пад камандаваннем М. Лазарава і Ф. Белінсгаўзена.

Мэта экспедыцыі – прабіцца як мага бліжэй да Паўднёвага полюса.

28 студзеня 1820 года адбылася сапраўды вялікая падзея – радасны крык вахтавага матроса “Зямля! Зямля!” абвясціў аб адкрыцці шостага кантынента, Антарктыды.

У пачатку жніўня 1821 года караблі шчасна вярнуліся ў Кранштадт.

1880 год. У Вялікабрытаніі прыступілі да пракладкі з боку Дуўру тунэлю пад Ла-Маншам.

На французскім беразе таксама заклалі разведвальную галерэю. Праз 2 гады, калі сумарная даўжыня падземных галерэй (дыяметр 2,8 м) з абодвух берагоў дасягнула 1 840 м, брытанскае міністэрства абароны запатрабавала неадкладнага спынення ўсіх прац, бо яны падрываюць дзяржаўную бяспеку краіны.

Да праекту вярнуліся толькі ў 1987 годзе, і 6 мая 1994 года каралева Вялікабрытаніі Лізавета II і французскі прэзідэнт Ф. Мітэран урачыста адкрылі “Еўратунэль”.

Даўжыня тунэля – каля 51 км, з іх 39 праходзяць непасрэдна пад марскім дном.

1941 год. Пачалася акупацыя Чэрыкаўскага раёна нямецка-фашысцкімі захопнікамі.

Немцы захапілі і Смаленск.

А абарончыя баі вакол Магілёва, тым часам, працягваліся.

1944 год. У вызваленым Мінску прайшоў Партызанскі парад.

Урачыстае мерапрыемства адбылося ў нядзелю 16 ліпеня на полі былога іпадрома з нагоды вызвалення Мінска ад нямецкай акупацыі.

У парадзе ўзялі ўдзел 30 партызанскіх брыгад. Кожная брыгада мела ўласны сцяг і плакаты. На мітынг і парад сабраліся больш за 30 000 партызан і 50 000 мінчукоў.

На парадзе была вялікая дэлегацыя байцоў і камандзіраў Чырвонай Арміі на чале з камандуючым 3-м Беларускім фронтам генералам арміі І. Чарняхоўскім.

Адкрывала парад брыгада “Народныя мсціўцы” імя В. Варанянскага. За ёй ішлі партызанскія разведчыкі, падрыўнікі, кулямётчыкі ў поўным баявым узбраенні з брыгад імя Шчорса, Чапаева, “Беларусь”, “Буравеснік”.

У калоне партызан таксама ішоў і казёл па мянушцы Малыш, які быў упрыгожаны стужкай з нямецкімі ордэнамі.

1950 год. Фінал чэмпіянату свету па футболе ў Бразіліі сабраў на стадыёне “Маракана” 199 854 гледача – рэкорд для спартыўных спаборніцтваў.

Тады зборная Уругвая нанесла паражэнне гаспадарам з лікам 2:1.

Увесь стадыён рыдаў, асабліва востра перажывалі гэтую сітуацыю бразільскія футбалісты і іх суайчыннікі. Бразілія фактычна пагрузілася ў жалобу. Штодня сталі паступаць паведамленні аб самагубствах. Неўзабаве журботны спіс ужо налічваў тры з лішнім сотні чалавек.

А ўрад Уругвая абвясціў 16 ліпеня нацыянальным святам.

1976 год. У ЗША памёр Ян Станкевіч (1891-1976).

Беларускі мовазнавец, гісторык, палітычны дзеяч. Доктар славянскай гісторыі і філалогіі. Працаваў у газеце «Наша ніва», выдаваў часопіс «Веда», «Незалежнік», супрацоўнічаў з Беларускім інстытутам навукі і мастацтва і яго выданнем «Запісы», часопісам «Сяўбіт», газетай «Бацькаўшчына» і іншымі.

Пасол Сейму Польшчы. Член Беларускай народнай самапомачы, Беларускай незалежніцкай партыі, навуковага аддзела Беларускай цэнтральнай рады. Удзельнічаў у працы Беларуска-амерыканскага задзіночання, Беларуска-амерыканскага звязу, сузаснавальнік Вялікалітоўскага фонду імя Л. Сапегі.

1990 год. Вярхоўны Савет УССР прыняў Дэкларацыю аб дзяржаўным суверэнітэце. 

Украіна абвясціла свой намер стаць пастаянна нейтральнай дзяржавай, якая не будзе прымаць удзел у ваенных блоках і абавязуецца выконваць тры няядзерныя прынцыпы: не прымяняць, не вырабляць і не набываць ядзернай зброі.

Дэкларацыя абвяшчала права Украіны непасрэдна рэалізаваць адносіны з іншымі дзяржавамі, заключаць з імі дагаворы, абменьвацца дыпламатычнымі, консульскімі, гандлёвымі прадстаўніцтвамі.

З 1991 года Дзень незалежнасці Украіны сталі святкаваць 24 жніўня у гонар таго, што 24 жніўня 1991 года Вярхоўны савет УССР прыняў Акт аб абвяшчэнні незалежнасці.

1990 год. Заснаваны Музей гісторыі Магілёва.

Быў створаны віртуальна – не было ні будынка, ні фондаў, ні штата. Рэальная праца музея на базе будынка былога архірэйскага палаца на чале з першым дырэктарам Ігарам Пушкіным пачалася ў 1992 годзе. Ігар Пушкін працаваў дырэктарам у 1992-2001 гадах.

Больш за ўсё дырэктарам прабыў 7-ы дырэктар Аляксей Бацюкоў (2011-2021), пры якім праводзіліся найбольш значныя мерапрыемствы, актыўна папаўняліся фонды.

У маі 1999 года гарадскімі ўладамі выдзелена для размяшчэння службовых памяшканняў і выставачнай залы музея 1-ы паверх будынка па вул. Ленінскай, 13, дзе музей прыняў першых наведвальнікаў.

Пасля адбудовы гарадской ратушы ў 2008 годзе, музей пераведзены ў яе. У 2006  створаны філіял музея – мемарыяльны комплекс «Буйніцкае поле».  Музей з’яўляецца ініцыятарам і арганізатарам міжнароднай навуковай канферэнцыі «Гісторыя Магілёва: мінулае і сучаснасць», якая праводзіцца з 1998 г.

1990 год. Памёр Мікалай Арэхва (1902-1990).

Дзеяч рэвалюцыйнага руху ў Заходняй Беларусі, беларускі гісторык. Заслужаны работнік культуры.

Удзельнік грамадзянскай і польска-савецкай войнаў. Працаваў на падпольнай рабоце ў Заходняй Беларусі. Падчас Другой сусветнай вайны – ў Войску Польскім.

З 1945 года працаваў у апараце дзяржбяспекі Польскай Народнай Рэспублікі.

З 1956 года працаваў у Інстытуце гісторыі партыі пры ЦК КПБ. Аўтар шматлікіх публікацый па гісторыі рэвалюцыйнага нацыянальна-вызваленчага руху, Камуністычнай партыі і камсамола.

2002 год. Маланка ў Чэхіі.

Унікальнае, але ўсё роўна сумнае здарэнне адбылося ў Чэхіі. На поўдні гэтай краіны адным адзіным разрадам маланкі быў забіты цэлы статак з 22-х кароў.

У жніўні 2016 года ў Нарвегіі адным разрадам маланкі было забіта 323 алені.

 

Дзень у гісторыі. 11 чэрвеня. Паэма “Новая зямля”. “The Beatles” сталі рыцарамі. Нарадзіліся Ж.-І. Кусто, Дз. Калдун.

978 год. Уладзімір Святаславіч (960-1015) абвешчаны вялікім князем кіеўскім.

У 980-я гады ён абраў хрысціянства дзяржаўнай рэлігіяй Кіеўскай дзяржавы. Вядомы ў гісторыі як Уладзімір Святы, Уладзімір Вялікі, Уладзімір Хрысціцель, у былінах – як Уладзімір Краснае Сонейка.

Уладзімір захапіў у 977 (978) годзе Полацк, забіў полацкага князя Рагвалода і яго сям’ю, акрамя дачкі Рагнеды, якую гвалтам узяў яшчэ адной жонкай.

Ад 7 жонак меў 13 сыноў і не менш за 10 дачок, у тым ліку ад Рагнеды меў Ізяслава (князь полацкі, родапачынальнік полацкай галіны Рурыкавічаў),  Мсціслава, Яраслава (князя растоўскага, наўгародскага, кіеўскага), Усевалада (князя Уладзіміра-Валынскага), Прадславы, Праміславы (жонка венгерскага прынца Ласла Лысага), Мсціславы.

Ласенка А. Уладзімір і Рагнеда, 1770 год.

1910 год. Нарадзіўся Жак-Іў Кусто (1910-1997).

Французскі акіянограф, контр-адмірал, фатограф, рэжысёр, вынаходнік, аўтар мноства кніг і фільмаў, акадэмік, дырэктар Акіянаграфічнага музея ў Манака.

Адзін з вынаходнікаў акваланга, падводных дамоў, апарата «ныраючы сподак».

Займаўся пытаннямі аховы падводнага асяроддзя.

Аўтар кніг і каля 90 дакументальных фільмаў, сярод якіх «Свет маўчання», «Залатая рыба» (прэмія «Оскар») і «Свет без сонца» («Оскар»).

Існуюць звесткі, што знакаміты вучоны і падарожнік мае беларускія карані, што быццам ягоны бацька Даніель Кусто (1878-1969) эміграваў у Францыю з Лынтупаў сённяшняга Пастаўскага раёна, перарабіў свае беларускія імя і прозвішча Даніла Куст на французскі ўзор. Хаця, верагодна, гэта толькі прыгожая легенда, бо на інтэрактыўным генеалагічным дрэве сям’і Кусто бліжэйшыя продкі Жак Іва Кусто паходзяць выключна з Францыі.

1911 год. Нарадзіўся Пётр Савачкін (1911-1975).

Беларускі гісторык, дэкан гістарычнага факультэта БДУ (1955-1973), кандыдат гістарычных навук, дацэнт.

Даследаваў гісторыю Заходняй Беларусі 1920-х гадоў, устанаўлення савецкай улады ў заходніх абласцях Беларусі.

Працаваў загадчыкам кафедры, намеснікам дырэктара Мінскай школы прафруху ВЦСПС (1950-1955), загадчыкам кафедры гісторыі СССР.

Памёр 11 лістапада 1975 года.

1917 год. У Магілёве выйшаў першы нумар газеты “Молат”.

З 10  студзеня 1918 года выходзіла як “Весткі Магілёўскага савета рабочых і салдацкіх дэпутатаў”, у лютым 1919 – маі 1925 – «Саха і молат», да 1929 – «Магілёўскі селянін», з лістапада 1929 да 1941 года – «Камунар Магілёўшчыны».

У час Вялікай Айчыннай вайны – орган Магілёўскага падпольнага абкама КП(б)Б. Назва падчас вайны і ў 1945-1956 гадах – «За Радзіму». З 12 жніўня 1956 года выходзіць пад назвай «Магілёўская праўда».

Выдавалася на рускай, з 10 кастрычніка 1924 года на беларускай мове.

1923 год. Выйшла ў свет паэма Якуба Коласа «Новая зямля».

Першы беларускі буйны эпічны твор. «Энцыклапедыя жыцця беларускага сялянства канца XIX – пачатку XX стагоддзя».

Напісана ў 1911-1923 гадах. Пачала стварацца, калі Якуб Колас сядзеў у мінскім астрозе: было напісана гумарыстычнае вершаванае апавяданне «Як дзядзька ездзіў у Вільню і што ён там бачыў». 

Пазней на аснове апавядання былі створаны раздзелы «Па дарозе ў Вільню», «Дзядзька ў Вільні», «На Замкавай гары». Дзевяць апошніх раздзелаў (з 29) былі напісаны ў 1921 годзе. Паэма была завершана 5 студзеня 1923 год.

1931 год. Нарадзіўся Уладзімір Мацюхін (1931-2020).

Беларускі фізіёлаг і біяфізік, акадэмік НАНБ, Акадэміі медыцынскіх навук СССР, Расійскай акадэміі медыцынскіх навук, доктар медыцынскіх навук, прафесар, Кавалер Ордэна Ф. Скарыны.

Ажыццявіў комплексныя даследаванні па эколага-фізіялагічных і эколага-радыяцыйных праблемах чалавека пасля Чарнобыльскай катастрофы.

Распрацоўваў сістэмы жыццезабеспячэння пасля буйных радыяцыйных катастроф.

Аўтар больш за 240 навуковых прац, у тым ліку 7 манаграфій.

Пад яго кіраўніцтвам абаронены 17 кандыдацкіх і 5 доктарскіх дысертацый.

Памёр 13 лютага 2020 года.

1942 год. Нарадзіўся Яраслаў Пятроў.

Беларускі спявак (бас). Народны артыст БССР, саліст Нацыянальнага акадэмічнага тэатра оперы Беларусі.

Выпускнік Беларускай дзяржаўнай кансерваторыі. З 1973 года – саліст Нацыянальнага акадэмічнага тэатра оперы Беларусі.

Валодае моцным голасам прыемнага тэмбру, шырокага дыяпазону, сцэнічнай абаяльнасцю. Творчасці ўласцівы тэмперамент і шчырасць у перадачы пачуццяў, глыбокае пранікненне ў вобраз, гранічная выразнасць кожнага характару.

У рэпертуары – практычна ўсе галоўныя басовыя партыі, у тым ліку ў пастаноўках «Сівая легенда» Дз. Смольскага, «Дзікае паляванне караля Стаха» У. Солтана, «Хаваншчына» М. Мусаргскага, «Русалка» А. Даргамыжскага, «Іван Сусанін» М. Глінкі, «Князь Ігар» А. Барадзіна.

Удзельнічаў у гастролях у Іспаніі, ПКнязь Ігарартугаліі, Аргенціне. Выконваў партыю Барыса Гадунова на сцэнах оперных тэатраў Варшавы, Уроцлава, Любляны, Сафіі, Буэнас-Айрэса.

1965 год. Англійская каралева Лізавета ўзнагародзіла ордэнам Брытанскай імперыі музыкантаў гурта “The Beatles”.

Першыя ўганараваныя ордэнам музыкі: да гэтага ордэнам узнагароджваліся пераважна вайскоўцы і палітыкі. Ордэны былі ўручаны 26 кастрычніка 1965 года.

Пасля каралеўскага рашэння з усіх бакоў пасыпаліся лісты з пратэстамі. Палата лордаў таксама была супраць, бо па іх словах нельга ўзнагароджваць “хлопцаў, якія адбіліся ад рук”.

Бітлы таксама былі вельмі здзіўлены такім паварот падзей. Яны нават мелі намер адмовіцца ад узнагароды, але ўсё ж вырашыліся прыняць яе – для таго, каб правучыць старэйшае пакаленне.

На самой цырымоніі ўручэння ў Букінгемскім палацы “The Beatles” паводзілі сябе адпаведна з ўласным іміджам – увесь час смяяліся і паводзілі сябе эпатажна.

1982 год. Памёр Рыгор Семашкевіч (1945-1982).

Беларускі пісьменнік і літаратуразнавец, дацэнт кафедры беларускай літаратуры БДУ, кандыдат філалагічных навук.

Аўтар зборнікаў вершаў, аповесцей, эсэ, верша “Апошняя ноч Каліноўскага”, аўтар прац “Браніслаў Эпімах-Шыпіла”, “Беларускі літаратурна-грамадскі рух у Пецярбургу”.

Даследаваў гісторыю трупы Ігната Буйніцкага.

1985 год. Нарадзіўся Дзмітрый Калдун.

Беларускі папулярны спявак.

Пераможца праекту «Фабрыка Зорак-6», на конкурсе Еўрабачанне 2007 заняў 6-е месца – самае высокае за ўсю гісторыю ўдзелу Беларусі ў конкурсе.

Прыгадаем, што толькі раз на конкурсе “Еўрабачанне” перамог этнічны беларус – Алесь Рыбак у 2009 годзе, у якасці прадстаўніка Нарвегіі.

1993 год. Памёр Віталь Цвірка (1913-1993).

Беларускі жывапісец, педагог, Народны мастак БССР, рэктар Беларускага тэатральна-мастацкага інстытута.

Займаўся пейзажам і «тэматычным жывапісам», нацюрмортам, пад час шматлікіх падарожжаў па Беларусі пісаў краявіды.

Большасць твораў захоўваецца ў Нацыянальным мастацкім музеі.

2020 год. Памерла Рыма Дулаева (1934–2020).

Эканоміка–географ, першы доктар геаграфічных навук сярод асецін, прафесар.

У 1968–1972 гадах выкладала на кафедры эканамічнай геаграфіі Магілёўскага педінстытута, стварыла з ліку студэнтак геаграфічнага факультэта фальклорны ансамбль «ОСА» і аб’ехала з канцэртамі амаль усе райцэнтры Магілёўшчыны.

У 1972–1982 гадах працавала ў НДІ эканомікі Дзяржплана БССР, вывучала пытанні геаграфіі прамысловых вузлоў. Аўтар першай у свеце манаграфіі аб татарах свету. 

Фота з адкрытых крыніц.

Дзень у гісторыі. 6 мая. “Вечны мір” з Масквой. Адкрыццё Еўратунэля. Нарадзіліся навукоўцы С. Юндзіл, М. Ратабыльскі, літаратар П. Трус.

Дзень Святога Георгія Пераможцы (праваслаўны каляндар). Юр’е – свята жывёлы.

Георгій нарадзіўся ў III стагоддзі ў Бейруце ў хрысціянскай сям’і. У рымскім войску ён стаў старэйшым ваеначальнікам.

Георгій здзейсніў нямала ратных подзвігаў і цудаў, за што быў названы Пераможным. Аднак, калі імператар Дыёклетыян пачаў ганенні на хрысціян, воін раздаў сваю маёмасць жабракам, з’явіўся да імператара і абвясціў сябе паслядоўнікам Хрыста. У засценцы ён быў падвергнуты жорсткім пакутам – яго білі дубінкамі і пугамі, прывязвалі да кола з вострымі нажамі, абувалі яму на ногі распаленыя жалезныя боты і шмат іншага, чаму сведчаць шматлікія абразы. 

Ні ўгаворы, ні пакуты не змаглі схіліць яго да паганства – і па загадзе імператара Георгій быў абезгалоўлены. Пакаранне смерцю здзейснілася 6 мая (па новым стылі) 303 года. З таго часу Георгій лічыцца самым дасканалым прыкладам доблесці і адвагі.

З даўніх жа часоў святы Георгій зрабіўся “народным”, і імя яго перараблялася: Ёргу ў сярэднявечных немцаў, Жорж у французаў, Ягор або Юры ва ўсходніх славян, Гергі ў балгараў, Hophe у сербаў, Jerzy у палякаў, Jiry у чэхаў, Джэрджыс у арабаў і гэтак далей.

На Беларусь культ святога Георгія прыйшоў з Візантыі ў X-XI стагоддзях. Ён адлюстроўваўся на абразах у выглядзе стаячага ваяра з дзідай і шчытом або з мячом і дзідай. Паступова стаячага воіна замяняе вершнік-змеяборац, якому прысвячаўся сказ “Цуд Георгія аб Зміі”.

У ім апавядалася аб тым, як святы воін Георгій выратаваў царскую дачку ад жахлівага змея-людаеда, уціхамірыўшы яго пры дапамозе крыжа і малітвы, а затым працяў змея дзідай. З таго часу падобная выява Св. Георгія сімвалізуе перамогу дабра над злом.

Адмысловае шанаванне святога на Русі ўвёў Яраслаў Мудры, у хрышчэнні Георгій. Ён першым садзейнічаў яго шанаванню сярод праваслаўных. У 1030 годзе пасля перамогі над чуддзю, ён зладзіў Юр’еў храм пад Ноўгарадам, у 1036 пасля перамогі над печанегамі, заснаваў у Кіеве манастыр Св. Георгія.

Сімвалічна, што поўны разгром фашысцкай Германіі прыйшоўся на свята Георгія Перамаганосца і што яе капітуляцыю 8 мая 1945 года прыняў маршал Георгій Жукаў, які кіраваў пераможнымі бітвамі Вялікай Айчыннай.

Георгій – заступнік усіх вайскоўцаў, а таксама Бабруйска, у Бабруйску ёсць мост і праспект у гонар Георгія, Георгіеўская царква і капліца.

1686 год. Падпісаны “Вечны мір” паміж Маскоўскай дзяржавай і Рэччу Паспалітай.

Пасля доўгіх і цяжкіх перамоваў з боку Рэчы Паспалітай ваявода Пазнанскі, дыпламат К. Гжымултоўскі, з расійскай – канцлер і начальнік Пасольскага загада князь В. Галіцын падпісалі ў Маскве “Вечны мір”. 

Расія пагадзілася далучыцца да антытурэцкай кааліцыі Рэчы Паспалітай, Аўстрыі, Венецыі і Рыма і здзейсніць паход супраць Крымскага ханства, што цалкам адпавядала яе ўласным інтарэсам. Па дамове Кіеў назаўжды прызнаецца рускім горадам з выплатай 146 000 рублёў кампенсацыі Рэчы Паспалітай. Кіеў Масква купіла са зніжкай 27% ад першапачатковага кошту.

1761 год. Нарадзіўся Станіслаў Юндзіл (1761–1847).

Прыродазнавец, адзін з першых даследчыкаў расліннага і жывёльнага свету Беларусі, доктар філасофіі і тэалогіі, прафесар Віленскага ўніверсітэта, загадчык кафедры гісторыі прыроды.

Атрымаўшы пасвячэнне на ксяндза, настаўнічаў у піярскіх школах.

Пасля сканчэння Віленскай акадэміі, кіраваў шчучынскай школай піяраў, рэфармаваў у ёй выкладанне ў адпаведнасці з новым статутам Адукацыйнай камісіі, пачаў ствараць навуковы гербарый мясцовай флоры. Пры ім школа стала адной з лепшых піярскіх школ.

Працаваў у піярскай школе Вільні, калекцыянаваў насякомых, птушак, гербарныя ўзоры ў наваколлях Вільні, Ліды і Шчучына, складаў настаўленні-дапаможнікі са звесткамі пра лекавыя расліны Беларусі, Літвы і Польшчы і іх выкарыстання, напісаў навуковы трактат па батаніцы, бібліяграфічны нарыс, працы «Апісанне лiтоўскіх раслін паводле сістэмы Лінея», «Аб саляных радовішчах і солі ў Стоклішках».

Пад псеўданімам Ваўрынец Кастрыца выдаваў сатырычны часопіс «Бібліяфобія».

Беарускі батанік, заолаг і прыродазнавец, адзін з першых даследчыкаў расліннага і жывёльнага свету Беларусі, доктар філасофіі і тэалогіі, прафесар Віленскага ўніверсітэта.

1802 год. Нарадзіўся Станіслаў Горскі (1802–1864).

Беларускі прыродазнавец, медык, педагог, зрабіў першае апісанне расліннага свету Белавежскай пушчы.

Скончыў Віленскі ўніверсітэт. Працаваў загадчыкам батанічнага сада Віленскага ўніверсітэта, прафесарам Віленскай медыка-хірургічнай акадэміі, працаваў у Паставах, Берліне, у маёнтку А. Кубліцкага ў Свянцянскім павеце.

За спачуванні нацыянальна-вызваленчаму руху высланы ў Сібір, дзе скончыў жыццё самагубствам.

Адзін з першых даследчыкаў Белавежскай пушчы. Аўтар прац па батаніцы і энтамалогіі. Публікаваў нататкі з падарожжаў па батанічных садах Еўропы. Арганізаваў шырокі абмен гербарыямі паміж вучонымі Еўропы. Многія адкрытыя ім віды раслін названы яго імем.

Фота. Белавежская пушча.

1914 год. Нарадзіўся Паўлю́к Трус (1904–1929).

Беларускі паэт, публіцыст. Сябра літаратурнага аб’яднання «Маладняк».

Скончыў Беларускі педтэхнікум, у якім наведваў лекцыі Якуба Коласа, М. Грамыкі, У. Ігнатоўскага, сустракаўся з Янкам Купалам, Цішкам Гартным і іншымі. Быў пастаянным удзельнікам студэнцкага хору. Наладжваў пастаноўкі п’ес, быў акцёрам, маляваў дэкарацыі. займаўся апрацоўкай фальклорна-паэтычных матэрыялаў для кампазітараў У. Тэраўскага, Н. Сакалоўскага, Р. Пукста, І. Любана.

Выдаў два зборнікі паэзіі, апублікаваў больш за 60 сваіх твораў у перыёдыцы, суаўтар серыі літаратурных пародый. Пасмяротна выйшлі «Творы» (1935), кніг Выбраных твораў (10 выданняў, у 1931-1979), «Новай квадры настаў маладзік». Для дзяцей была выдадзеная кніга паэзіі «Падаюць сняжынкі».

У яго гонар названыя вуліцы ў Мінску і Уздзе.

1905 год. Нарадзіўся Юрка Гаўрук (1905–1979).

Беларускі рэжысёр, паэт, літаратурны крытык, патрыярх беларускага нацыянальнага перакладу, Выкладчык Горацкай акадэміі і Магілёўскага педінстытута.

Скончыў Вышэйшы літаратурна-мастацкі інстытут імя В. Брусава ў Маскве. Запісваў на Случчыне беларускі фальклор. Член «Маладняка». Працаваў дацэнтам кафедры беларускай мовы і літаратуры БСГА у Горках (1925–1931), кафедры літаратуры Магілёўскага педінстытута (1931–1935).

Арыштаваны 8 лютага 1935 года ў Магілёве, асуджаны да 8 гадоў пазбаўлення волі, высланы з БССР. Больш за 20 гадоў працаваў у Карэліі, Усходняй Сібіры, Комі АССР.

У 1957–1967 гадах працаваў у купалаўскім, коласаўскім тэатрах, рабіў для пастановак пераклады п’ес з сусветнай класікі.

Перакладчык з французскай, англійскай, нямецкай, польскай, рускай, украінскай моў.

Аўтар баек, жартаў, песень, апрацовак расказаў сялян, фальклорнага матэрыяла, першага на Беларусі зборніка паэтычных перакладаў «Кветкі з чужых палёў», кніг арыгінальных вершаў і перакладаў, зборніка выбраных перакладаў паэзіі, артыкулаў па тэорыі і практыцы мастацкага перакладу, эсэ, якія ўвайшлі ў кнігу «Ступень адказнасці».

1914 год. У в. Сакольнічы (зараз – Крычаўскі раён) нарадзіўся Мікалай Ратабыльскі (1914–1985).

Беларускі географ, ландшафтазнавец, адзін з заснавальнікаў беларускай медыцынскай геаграфіі, прафесар МДПІ імя А. Куляшова.

У корпусе №3 МДУ імя А. Куляшова ў яго гонар усталявана шыльда (2019) на сродкі геаграфічнага таварыства. У СШ в. Сакольнічы адчынены мемарыяльны куток.

1926 год. Памёр Казімір Сваяк (Стаповіч, 1890–1926).

Беларускі каталіцкі святар, грамадска-нацыянальны дзеяч, паэт.

Удзельнік беларускага нацыянальнага руху. Скончыў Віленскую каталіцкую духоўную семінарыю. Служыў у касцёлах у Камаях, Клюшчанах, іншых у мястэчках Заходня Беларусі. З 1915 года вёў казанні на беларускай мове. Часта выязджаў на лячэнне ў Закапанэ.

Аўтар вершаў, зборніка вершаў, вершаванага апавядання. Выступаў як публіцыст, пісаў драматычныя творы. Асобнымі выданнямі выйшлі «Янка Канцавы», «Купалле». Напісаў філасофскі дзённік «Дзея маёй мыслі, сэрца і волі» з «Аўтабіяграфіяй».

У 1990 годзе А. Мальдзіс падчас візіту ў Ватыкан пры размове з Папам унёс прапанову прылічыць К. Стаповіча да ліку блаславёных.

У Вільні ўсталявана мемарыяльная дошка ў яго гонар.

1933 год. Нарадзіўся Юрась Свірка.

Беларускі паэт.

Скончыў БДУ. Працаваў у газетах «Чырвоная змена», «Літаратура і мастацтва», на Беларускім радыё.

Аўтар вершаў, зборнікаў вершаў. Малюнкі прыроды, жыццё і праца людзей, гераічныя і мужныя старонкі барацьбы з ворагам у перыяд Вялікай Айчыннай вайны складаюць змест яго паэтычных кніг.

Пераклаў на беларускую мову асобныя творы А. Пушкіна, М. Лермантава, А. Фета, Ф. Цютчава, Б. Пастарнака, С. Ясеніна, А. Твардоўскага, М. Ціханава, М. Браўна і іншых, вершы ўкраінскіх, літоўскіх, малдаўскіх, грузінскіх, азербайджанскіх, армянскіх, узбекскіх, татарскіх, асецінскіх, чувашскіх паэтаў.

Многія яго творы перакладзены на рускую, украінскую, літоўскую, грузінскую, таджыкскую, польскую, англійскую мовы.

Песні на яго вершы напісалі М. Аладаў, Э. Зарыцкі, В. Кандрасюк, М. Наско, Ю. Семяняка і іншыя.

Памёр 31 жніўня 2010 года.

На Першамайскай дэманстраціі. Я.Сіпакоў, І. Навуменка, Н. Маеўская, Б. Сачанка, Ю. Свірка. 1958 год.

1934 год. Памёр Мікола Вяршынін (1886–1934).

Беларускі грамадзкі і палітычны дзеяч. Консул БНР пры ўрадзе Чэхаславакіі. Узначальваў Беларускую грамаду ў Празе. Заснавальнік і кіраўнік Беларускага Замежнага Архіву, упаўнаважаны БНР у справах ваеннапалонных беларусаў у Чэхаславакіі. Прафесар.

Удзельнік рэвалюцыі 1905-1907 гадоў, сасланы ў Сібір.

Актыўна ўдзельнічаў у жыцці беларускай эміграцыі ў Чэхаславакіі.

1940 год. Нарадзіўся Уладзімір Ліпскі.

Беларускі пісьменнік ініцыятар і старшыня фестывалю народнага гумару ў Аўцюках.

Працаваў на Гарадзейскім цукровым заводзе, у нясвіжскай газеце «Чырвоны сцяг», першым сакратаром Нясвіжскага райкама камсамола, у ЦК ЛКСМБ, адказным сакратаром праўлення Саюза пісменнікаў БССР, галоўным рэдактарам часопіса «Вясёлка», старшынём, прэзідэнтам праўлення Беларускага аддзялення Савецкага дзіцячага фонду.

Аўтар кніг публіцыстыкі, нарысаў, аповесцей, зборнікаў прозы, апавяданняў, казак для дзяцей. Творы для дзяцей адметныя веданнем дзіцячай псіхалогіі, займальнасцю, жывой народнай мовай, дасціпнасцю. Паводле аповесці «Вясёлая азбука» ў Дзяржаўным музычным тэатры пастаўлены мюзікл «Прыгоды ў замку Алфавіт» (1996).

1994 год. Адбылося ўрачыстае адкрыццё Еўратунэлю пад Ла-Маншам.

Адкрыты каралевай Вялікабрытаніі Лізаветай II і прэзідэнтам Францыі Ф. Мітэранам.

Упершыню ідэя звязаць Вялікабрытанію з кантынентам з’явілася яшчэ ў пачатку ХІХ стагоддзя, калі французскі інжынер А. Мацье прадставіў праект падводнага тунэля. На працягу двух стагоддзяў вучоныя распрацоўвалі розныя спосабы пераадолення праліва Ла-Манш, вылучаючы ўсё больш фантастычныя праекты. Але практычных вынікаў прыйшлося чакаць амаль 100 гадоў.

У 1984 годзе ўрады Вялікабрытаніі і Францыі прыйшлі да высновы, што без прыцягнення прыватных сродкаў будаўніцтва немагчыма, і аб’явілі конкурс на лепшы праект тунэля. У 1986 годзе такі праект быў абраны, і краіны падпісалі дамову на будаўніцтва. Галоўным падрадчыкам стаў англа-французскі кансорцыум, які складаўся з 10 кампаній і 5 інвестыцыйных банкаў.

Работы пачаліся на англійскім беразе ў снежні 1987 года, а на французскай – на тры месяцы пазней. Велізарныя машыны праходзілі па 1 км тунэля у месяц.

У вызначаным пункце бакі сустрэліся ў снежні 1990 года, апошнія метры свідроўшчыкі прарабілі ўручную. Скончыўшы збойку службовага тунэля, будаўнікі працягнулі збудаванне двух асноўных, затым пачалася кладка рэек, пракладка камунікацый, тэхнічнае абсталяванне чыгуначных тэрміналаў у Фолькстаўне (Брытанія) і ў наваколлях Кале (Францыя).

Рэгулярныя транспартныя зносіны Брытаніі з кантынентам былі адкрыты ў канцы 1994 года. У рэальнасці Еўратунэль складаецца з двух асноўных тунэляў, якія маюць рэйкавы шлях для цягнікоў, і аднаго службовага, які выконвае эксплуатацыйныя функцыі. Спецыяльныя цягнікі з платформамі для аўтамабіляў і вагонамі для пасажыраў адпраўляюцца кожную гадзіну. Сёння падарожжа ад Лондана да Парыжа займае менш як 3 гадзіны.

Тунэль пад Ла-Маншам стаў помнікам XX стагоддзя. Яго агульная працягласць складае 51 км, з іх 38 км – непасрэдна пад дном мора.

Фота з адкрытых крыніц

Брытанія развіталася са сваёй каралеваю

У Вялікай Брытаніі пахавалі каралеву Лізавету II, якая памерла 8 верасня ва ўзросце 96 гадоў. Яна знайшла вечны спачын у капліцы Святога Георгія ў Віндзарскім замку побач з прынцам Філіпам, з якім пражыла ў шлюбе 73 гады.

Развітацца з жанчынай, якая кіравала краінай даўжэй за ўсіх брытанскіх каралёў і каралеў – 70 гадоў, у Лондан прыбылі 2 млн чалавек. Ахвотных аказалася так шмат, што чаканне ў чарзе да труны расцягвалася амаль на суткі.

У жалобнай цырымоніі ўзялі ўдзел 2000 чалавек – члены каралеўскай сям’і, сусветныя лідары, VIP-персоны і сотні прадстаўнікоў грамадскасці.

Лідэры Расіі, Беларусі, Сірыі, Венесуэлы, Афганістану і Мʼянмы не былі запрошаны на цырымонію.

У цырымоніі былі задзейнічаны некалькі тысяч вайскоўцаў. 20 млн чалавек глядзелі трансляцыю пахавання па тэлебачанні ў Вялікай Брытаніі, больш за 4 млрд чалавек – па ўсім свеце.

Новым каралём Вялікабрытаніі абвешчаны яе сын Чарльз пад імем Карл III.