Дзень у гісторыі. 12 мая. Першая на Русі каменная царква. БССР у ЮНЭСКА. Сычуаньскі землятрус. Нарадзіўся Аўгуст ІІ Моцны, памёр генерал У. Андэрс.

Міжнародны дзень медыцынскай сястры (International Nurse’s Day, з 1974 года).

Ідэя ўшаноўвання медсясцёр з’явілася ў 1953 годзе. Першыя масавыя ўрачыстасці пачаліся з 1965 года.

Устаноўлены ў гонар дня нараджэння англійскай медсястры Флорэнс Найтынгейл (1820-1910). У Лондане працуе музей, прысвечаны ёй.

У Крымскую вайну Флорэнс арганізавала ў Турцыі догляд за параненымі салдатамі саюзнікаў. Таксама ёю быў арганізаваны штаб сясцёр міласэрнасці, куды ўступалі ўсе жадаючыя. Жанчыны даглядалі параненых салдат і дапамагалі ўрачам на аперацыях. Пры гэтым, ні ў кога з іх не было медыцынскай адукацыі. У тыя часы лічылася, што ўсе жанчыны ад прыроды ўмелі дапамагаць тым, хто мае патрэбу. Так і з’явілася новая прафесія.

У 1912 годзе Чырвоным Крыжом устаноўлена медаль Флорэнс Найтынгейл – найвышэйшая у свеце для медсясцёр. Узнагароджанне ею праводзіцца раз на два гады. У СССР было вядома 45 узнагароджанняў, у тым ліку 6 беларусак-удзельніц вайны. Першай уладальніцай медаля стала Герой Савецкага Саюза, легендарная медсястра Зінаіда Тусналобава-Марчанка (1920-1980), потым – Соф’я Голухава, Яўгенія Шаўчэнка, Кацярына Сірэнка, Соф’я Кунцэвіч і Марыя Гарачук.

На сёння 14 медыцынскіх сясцёр з Беларусі ўдастоены медаля. Падчас апошняга ўзнагароджання ў 2021 годзе медаль атрымалі медсёстры службы “Дапамога” Беларускага Чырвонага Крыжа Людміла Бузель і Лідскай дарожнай арганізацыі чыгункі Эльвіра Шабанава.

996 год. У Кіеве асвечана першая на Русі каменная царква Святой Багародзіцы.

Другая назва  – Дзесяцінная (будоўля ажыццяўлялася на падаткавую дзесяціну). Мела памеры 35 на 37 метраў.

У царкве знаходзілася княжацкая пахавальня. У ёй былі пахаваны хрысціянская жонка Уладзіміра – візантыйская царэўна Ганна, якая памерла ў 1011 годзе, а затым і сам Уладзімір, які памёр у 1015 годзе. Таксама сюды былі перанесены з Вышгарада парэшткі першага хрысціянскага кіраўніка Русі – княгіні Вольгі.

У 1044 годзе Яраслаў Мудры пахаваў у царкве пасмяротна “хрышчоных” братоў Уладзіміра – Яраполка і Алега Дрэўлянскага.

У 1169 годзе царкву разрабавалі войскі Андрэя Багалюбскага, у 1203 годзе – войскі Рурыка Расціславіча. 

Дзесяцінная царква прастаяла да 1240 года, калі была разбурана пры ўзяцці Кіева войскамі Батыя: абвалілася – ці то нападаючыя пастараліся, ці то народу набілася столькі, што яго цяжару храм не вытрымаў.

Асвячэнне Дзесяціннай царквы. Мініяцюра Радзівілаўскага летапісу

1364 год. Кароль Казімір III Вялікі выдаў прывілей на ўтварэнне Кракаўскай акадэміі (універсітэта).

Пашыраны каралевай Ядвігай і князем Ягайлам. У розныя часы меў назвы  Studium Generale, Akademia Krakowska, Галоўная каронная школа. У XIX стагоддзі атрымаў сваю сучасную назву Ягелонскі, якая падкрэслівае сувязь з родам Ягелонаў. Ягелонскі ўніверсітэт – аўтарытэтная навуковая установа Польшчы, Рэчы Паспалітай і ВКЛ.

Сярод вядомых выпускнікоў літаратары Я. Вісліцкі, С. Лем, першадрукар Ф. Скарына, вучоныя В. Агрыпа, К. Куманецкі, Б. Папроцкі, Б. Маліноўскі, кампазітар Ц. Базылік, педагог С. Любіч-Маеўскі.

1670 год. Нарадзіўся Аўгуст ІІ Моцны, Фрыдрых Аўгуст I (1670-1733).

Кароль польскі і вялікі князь літоўскі (1697-1706, 1709-1733), курфюрст саксонскі

Мянушку «Моцны» атрымаў з прычыны выключнай фізічнай сілы і шматлікіх любоўных прыгод. Карыстаўся папулярнасцю сярод дробнай шляхты.

Імкнучыся да абсалютнай улады збіраўся ператварыць ВКЛ у незалежную дзяржаву са спадчыннай уладай, у чым яго падтрымалі Радзівілы, Вішнявецкія і іншыя магнаты і шляхта. 

Уцягнуў краіну ў Паўночную вайну (1700-1721) як  саюзнік Пятра I, аслабіў дзяржаву. Яго няўдалая палітыка прывялаа да таго, што пачалося актыўнае ўмяшанне ва ўнутраныя справы Рэчы Паспалітай не толькі Расіі, але і Прусіі, Аўстрыі і Францыі.

Аўгуст Моцны больш клапаціўся пра развіццё Саксоніі, і Рэч Паспалітую падпарадкоўваў гэтым мэтам. Намагаючыся ўзмацніць сваю ўладу ў Польшчы і ВКЛ ён абапіраўся на дапамогу суседніх дзяржаў, на карысць якіх збіраўся аддаць частку тэрыторыі Рэчы Паспалітай.

1775 год. Заснавана Гродзенская медыцынская акадэмія.

Першая на Беларусі вышэйшая навучальная ўстанова па падрыхтоўцы медыцынскага персаналу. Існавала ў 1775-1781 гадах.

Адкрыта па ініцыятыве А. Тызенгаўза. Арганізатарам і кіраўніком акадэміі быў французскі ўрач, вучоны-натураліст Ж. Э. Жылібер.

Мела 3 аддзяленні: падрыхтоўкі «сучасных урачоў для гарадоў», падрыхтоўкі правінцыяльных урачоў і хірургаў, аддзяленне павітух.

Навучэнцы ўтрымліваліся за кошт казны.

Пры акадэміі дзейнічалі шпіталь на 60 ложкаў, анатамічны тэатр і музей, кабінет прыродазнаўства, аптэка, бібліятэка, батанічны сад (першы на тэрыторыі Беларусі і ў Рэчы Паспалітай).

Н. Орда. Медыцынская акадэмія ў Гродна.

1842 год. У Парыжы пайшоў з жыцця Валенцій Ваньковіч (1800-1842).

Беларускі мастак, акадэмік жывапісу, выдатны майстар партрэта першай паловы XIX ст.

Скончыў Полацкі езуіцкі калегіум, Віленскі ўніверсітэт, Акадэмію  мастацтваў у Пецярбургу.

У доме яго брата Эдварда ў Мінску часта гасцявалі мастакі, кампазітары, літаратары, у тым ліку Я. Дамель, М. Кулеша, Ч. Манюшка, С. Манюшка, В. Дунін-Марцінкевіч.

У паўстанні 1830-1831 гадоў не ўдзельнічаў з прычыны хваробы, хаця такі намер меў – набыў зброю і каня.

З 1839 года жыў на эміграцыі. У 1841 пасяліўся ў Парыжы. Жыў у А. Міцкевіча.

Творы мастака захоўваюцца ў зборах Вільні, Пецярбургу, Варшавы, Кракава, Парыжу.

Памёр ад сухотаў на руках у А. Міцкевіча. Пахаваны на могілках Манмартр-дэ-Сэн-Дэні.

У Мінску дзейнічае дом-музей Ваньковічаў, каля якога ўсталяваны помнік мастаку.

1909 год. Нарадзіўся Язэп Найдзюк (1909-1984).

Беларускі нацыянальны дзеяч, выдавец, вязень Бяроза-Картузскага канцлагеру, аўтар  нарысу “Беларусь учора і сяння”.

Дзеяч беларускага нацыянальнага руху ў Вільні. Працаваў друкаром і дырэктарам Беларускай друкарні імя Ф. Скарыны, рэдагаваў папулярны часопіс «Шлях моладзі».

У 1939 годзе быў арыштаваны і зняволены ў Бяроза-Картузскі канцлагер. Пасля вызвалення часцямі Чырвонай Арміі  ў верасні вярнуўся ў Вільню.

У час II Сусветнай вайны жыў у Мінску, працаваў у школьным інспектараце, выдаваў часопіс «Беларуская школа», быў тэхнічным кіраўніком «Выдавецтва школьных падручнікаў і літаратуры для моладзі», намеснікам члена Галоўнай рады Беларускай народнай самапомачы. Улетку 1944 выехаў у Германію. 

Пасля вайны, хаваючыся ад савецкай дзяржбяспекі, пераехаў у Польшчу, дзе жыў у Інаўроцлаве пад імем Юзафа Александровіча, працаваў дырэктарам Куяўскай друкарні, займаўся краязнаўствам. Пісаў артыкулы ў беларускую эмігранцкую прэсу, сувязь з беларускім рухам падтрымліваў праз свайго брата Чэслава Найдзюка, які жыў у Амерыцы. Вёў ліставанне з Л. Геніюш, Ю. Туронкам, К. Грынкевічам і іншымі дзеячамі.

Аўтар успамінаў, дзённікаў, падручніка для моладзі «Пазнавайма гісторыю беларускага народу», папулярнага нарысу «Беларусь учора і сяння».

У яго гонар на будынку друкарні ў польскім Інаўроцлаве адкрыта памятная шыльда.

1935 год. Памёр Юзэф Пілсудскі (1867-1935).

Польскі дзяржаўны, палітычны, вайсковы дзеяч, першы кіраўнік незалежнай Польшчы, першы яе маршал, двойчы прэм’ер (1926-1928 і 1930), дыктатар. Падарожнік па Амерыцы, Еўропе, Японіі. Са старажытнага беларускага роду Гінятавічаў.

У маладосці займаўся рэвалюцыйнай дзейнасцю. Пілсудскі – асоба, заслугі якой перад незалежнаю Польшчаю паўсюдна прызнаныя.

Пра беларусаў пісаў, што трэба “адзначыць неакрэсленасць іх нацыянальных пачуццяў”. Беларусаў з заходніх губерняў ставіў вышэй за жыхароў усходу Беларусі, бачыў розніцу паміж беларусамі-праваслаўнымі і беларусамі-каталікамі.

У постаці Пілсудскага выяўляліся пэўныя рысы беларускасці, якія ставілі яго ў лепшае святло ў параўнанні з беларускімі савецкімі дзеячамі. Нарадзіўся ён на Віленшчыне, ведаў беларускую мову, карыстаўся ёю, меў кантакты з дзеячамі беларускага нацыянальнага адраджэння, у свой час нават займаўся кантрабандным увозам “Дудкі беларускай” Ф. Багушэвіча.

Пахаванне Пілсудскага стала вялікай маніфестацыяй нацыянальнага адзінства. Была абвешчана нацыянальная жалоба. 13 мая 1935 года з цела былі выняты мозг і сэрца. Цела было змешчана ў крыпце святога Леанарда ў Вавелі. У 1936 годзе сэрца Пілсудскага палажылі ў труну яго маці на могілках Росы ў Вільні (маўзалей Маці і сэрца сына).

Кавалер вялікай колькасці ордэнаў і ганаровых адзнак, як польскіх, так і замежных, ганаровы доктар шэрагу ўніверсітэтаў міжваеннай Польшчы.

У міжваенны час, а таксама пасля Другой Сусветнай вайны, вакол асобы маршала будаваўся пэўны культ. Пасля падзення камунізму ў Польшчы, Пілсудскі лічыцца адной з найважнейшых асоб у гісторыі польскай дзяржавы.

У яго гонар названыя многія вуліцы, плошчы і школы, пастаўлены помнікі.

1954 год. БССР прынята ў ЮНЭСКА.

На працягу амаль 70 гадоў краіна падтрымлівае з гэтай міжнароднай арганізацыяй плённыя, дынамічныя адносіны. З дапамогай ЮНЕСКА рэалізуецца шмат цікавых праектаў у сферы адукацыі, навукі, інфармацыі, камунікацый, культуры.

У кастрычніку 1988 года Беларусь далучылася да Канвенцыі па ахове сусветнай культурнай і прыроднай спадчыны, прынятай ЮНЕСКА ў 1972 годзе. І сёння ўжо 4 аб’екты, якія знаходзяцца на тэрыторыі нашай краіны, уключаны ў Спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА: Нацыянальны парк “Белавежская пушча”, замкавы комплекс “Мір”, архітэктурна-культурны комплекс рэзідэнцыі Радзівілаў у Нясвіжы, пункты геадэзічнай Дугі Струвэ.

1970 год. Памёр Уладыслаў Андэрс (1892-1970).

Генерал броні (генерал-лейтэнант), стваральнік Польскіх Узброеныя Сіл у СССР, у 1944-1945 Вярхоўны Галоўнакамандуючы Польскіх Сіл.

Войска набіраў з этнічных палякаў, беларусаў, вязняў ГУЛАГу. Камандуючы Польскай Арміі ў Іране, Палестыне, у італьянскай кампаніі пры бітве пад Монтэ-Касіна,

У 1913-1917 гадах служыў у расійскім войску, удзельнічаў у І Сусветнай вайне, быў тройчы паранены, скончыў Акадэмію Генеральнага штаба ў Пецярбургу. 

Браў удзел у фарміраванні Першага Польскага Корпуса Ю. Доўбар-Мусніцкага.

Шэф штабу Арміі Велікапольскай у велікапольскім паўстанні 1919 года. Падчас польска-бальшавіцкай вайны 1920 года камандаваў 15 Палком познаньскіх уланаў.

Быў камендантам Варшавы, камандзірам Крэсовай, Навагрудскай Брыгады Кавалерыі, камандзірам гарнізона Баранавічы.

Удзельнік ІІ Сусветнай вайны. У якасці камандуючага аператыўнай групай кавалерыі быў двойчы паранены і трапіў у савецкі палон. Утрымліваўся ў львоўскіх шпіталі, вязніцы. 22 месяцы правёў у вязніцы НКУС на Лубянцы. Адмовіўся ад прапановы аб службе ў Чырвонай арміі.

З 4 жніўня 1941 года ствараў Польскія Узброеныя Сілы ў СССР. Пасля эвакуацыі летам 1942 войска і 20 тысяч грамадзянскіх (уратаваных з вязніц і лагероў) да Ірана, стаў камандуючым Польскай Арміі на Усходзе (Іран, Палесціна) і 2 Польскага Корпуса, якім кіраваў у італьянскай кампаніі (бітва пад Монтэ-Касіна). З 2 кастрычніка 1944 да 5 мая 1945 года выконваў абавязкі Вярхоўнага Галоўнакамандуючага Польскіх Сіл.

2006 год. У Магілёве на вуліцы 30 год Перамогі адкрыты спартовы комплекс “Алімпіец”.

Спецыялізуецца на правядзенні заняткаў па лёгкай атлетыцы і спартыўных гульняў.

“Алімпіец” – адно з найбуйнейшых збудаванняў у краіне. Мае неабходную інфраструктуру для правядзення спартыўна-масавых і культурна-забаўляльных мерапрыемстваў рознага ўзроўню і маштаба.

2008 год. Разбуральны Сычуаньскі землятрус.

Магнітуда – 8.0. Яго адчулі і ў суседніх краінах: Індыі, Пакістане, Тайландзе, В’етнаме, Бангладэш, Непале, Манголіі і Расіі.

Афіцыйныя крыніцы заяўляюць, што загінула 69 197 чалавек, прапала без вестак каля 18 000 чалавек, 288 431 пацярпела.

Дзень у гісторыі. 4 красавіка. Дзень інтэрнэту. Перамога Т. Касцюшкі пад Рацлавіцамі. Створана NATO. Нарадзіліся канцлер Л. Сапега, кампазітар М. Шчаглоў-Куліковіч, блаславёны Ю. Кашыра, музыка А. Хаменка.

Міжнародны дзень асветы па пытаннях міннай небяспекі і дапамогі ў дзейнасці, звязанай з размініраваннем (International Day for Mine Awareness and Assistance in Mine Action, з 2006 года).

Устаноўлены 8 снежня 2005 года Генеральнай Асамблеяй ААН.

У 2023 годзе Дзень праходзіць у межах кампаніі «Размініраванне не можа чакаць» і прыцягвае ўвагу да дзесяцігоддзяў забруджвання выбухованебяспечнымі боепрыпасамі тэрыторыі розных краін. Кампанія ясна дае зразумець, што знішчэнне ўсіх наземных мін не можа чакаць. Будзь то новае забруджванне ў Калумбіі, М’янме, Украіне ці Емене, або старое забруджванне ў Камбоджы, Лаосе, Іраку ці В’етнаме, расчыстка павінна быць завершана суб’ектамі супрацьміннай дзейнасці і дзяржавамі-ўдзельніцамі Канвенцыі аб забароне мін.

Галоўнай мэтай Дня стане распаўсюджванне ведаў аб тых раёнах свету, якія застаюцца забруджанымі праз шмат гадоў, і дзе пакаленні змянілі сваё жыццё, каб пазбегнуць пагрозы.

Забруджванне выбухованебяспечнымі боепрыпасамі пагражае жыццю людзей, абмяжоўвае свабоду перамяшчэння, пазбаўляе доступу да ворных земляў, усяляе страх, вядзе да адсутнасці бяспекі і тэрарызуе насельніцтва. Больш за ўсё ад яго пакутуюць самыя ўразлівыя жыхары абшчын.

Міжнародны Дзень інтэрнэту. Дзень Святого Ісідара – апекуна Інтэрнэта.

Святы Ісідар – апякун вучняў і студэнтаў. У 2003 годзе папа Ян Павел II афіцыйна назваў святога Ісідара апекуном карыстальнікаў камп’ютараў і інтэрнэту, бо Сусветная сетка – гэта вялізная скарбніца практычных і тэарэтычных ведаў.

Ісідар Севільскі, біскуп Севільскі, атрымаў вядомасць не толькі дзякуючы сваёй набожнасці, але і дзякуючы любві да навук. Ён з’яўляецца аўтарам кнігі “Этымалогія”,  па сутнасці, першай ў свеце энцыклапедыі, першым прадставіў працы Арыстоцеля ў Іспаніі, быў рэфарматарам і чалавекам шырокіх поглядаў.

1538 год. Памерла Алена Глінская (1508–1538).

Маці Івана Грознага, удава Васіля ІІІ, першая руская кіраўніца пасля княгіні Вольгі і Соф’і Вітаўны. Дачка князя Васіля Львовіча з літоўскага роду Глінскіх і яго жонкі Ганны Якшыч, якая была родам з Сербіі, дачкі сербскага ваяводы.

Дзядзька Алены, князь Міхаіл Львовіч, быў буйным дзяржаўным дзеячам ВКЛ. Пасля паражэння мецяжу Глінскіх збег разам са сваякамі і Аленай ў Маскву.

Па адной з легенд Глінскія вядуць паходжанне ад Мамая, па іншай – ад Вольгавічаў, адной з галін Рурыкавічаў.

У 1537 годзе заключыла з каралём Жыгімонтам I мір, які завяршыў руска-літоўскую вайну 1534–1537 гадоў (Старадубская вайна). Пры Алене была пабудавана Кітайгарадская сцяна, праведзена грашовая рэформа.

Пахавана ў Крамлі, ва Узнясенскім жаночым манастыры.

1557 год. Нарадзіўся Леў Сапега (1557–1633).

Адзін з найбольш уплывовых дзяржаўных дзеячаў ВКЛ і Рэчы Паспалітай.

Арганізатар стварэння Трыбунала ВКЛ, распрацоўшчык і фундатар выдання трэцяй рэдакцыі Статута ВКЛ (1588), канцлер ВКЛ на працягу 34 гадоў.

Сярод яго ўладанняў – Цяцерын і Круглае, староствы Свіслач, Магілёў. Багацці Л. Сапегі дазвалялі яму фінансаваць вайну са Швецыяй за Інфлянты.

Помнікі Л. Сапегу пастаўлены ў Лепелі, Слоніме.

Помнік у Лепелі

1794 год.  Войскі Тадэвуша Касцюшкі перамаглі расійскія войскі пад Рацлавіцамі каля Кракава.

Сілы Тадэвуша Касцюшкі складалі каля 2 400 жаўнераў, 2 000 сялян-касінераў і 12 гармат, а рускага генерала Тормасава – каля  3 000 – 5 000 жаўнераў і ад 12 да 30 гармат.

Бітва мела вялікае значэнне для падняцця баявога духа паўстання. Высокую баявую вартасць і вырашальную ролю ў бітве паказалі тады яшчэ невядомыя атрады сялян-касінераў.

Касцюшка, карыстаючыся ярамі, употай падвёў атрад з 320 касінераў да рускай батарэі і асабіста павёў яго ў атаку на гарматы. Нечаканая атака бегма мела поўны поспех, коштам 13 забітых, касінеры ўзялі ўсе 12 гармат. 

Адным з вядомых герояў гэтай атакі стаў селянін Войцех Бартас. Яшчэ адна атака касінераў зламіла супраціўленне рускіх акупантаў і вымусіла іх  да адступлення.

Бітва пад Рацлавіцамі, карціна Яна Матэйкі

1846 год. Памёр Лявон Бароўскі (1784–1846).

Літаратуразнавец, педагог і публіцыст, адзін з вядомых прафесараў Віленскага ўніверсітэта 1820-х гадоў, калі Адам Міцкевіч і яго аднагодкі атрымлівалі ў Вільні адукацыю. Член таварыства шубраўцаў.

Скончыў гімназію ў Паставах, Віленскі ўніверсітэт.

Бліскучы лектар, першым пачаў вучыць на семінарах аналізу літаратуры. Аказаў значны ўплыў на А. Міцкевіча, быў адным з першых прыхільнікаў яго паэзіі і першы назваў геніям.

Яго лекцыямі захапляліся будучыя пісьменнікі С. Даўкантас, С. Станявічус, Ю.Славацкі і іншыя.

Адзін з заснавальнікаў рамантызму ў польскай літаратуры; спрабаваў узгадняць яго з класіцызмам.

Перакладаў з латыні, французскай, англійскай на польскую мову.

1893 год. Нарадзіўся Мікалай Шчаглоў-Куліковіч (1893–1969)

Беларускі кампазітар, этнограф, паэт, музыколаг, дзеяч беларускага руху ў эміграцыі, аўтар музыкі гімна на словы М. Багдановіча “Пагоня”, адзін з арганізатараў Тэатра оперы і балета Беларусі, дырыжор яго сімфанічнага аркестра, дырыжор сімфанічнага аркестра Усебеларускага Радыёкамітэту, музычны рэдактар Беларускага радыё.

У красавіку 1944 года ў Мінскім гарадскім тэатры паставіў оперу «Усяслаў Чарадзей» на вершы Н. Арсенневай.

Заснаваў у Нью-Ёрку беларускі хор, кіраваў беларускімі хорамі ў Кліўлендзе і Чыкага. Пакінуў вялікую музычную спадчыну.

Тэатр оперы и балета

1896 год. Нарадзіўся Васіль Русак.

Беларускі нацыянальны дзеяч, удзельнік Слуцкага паўстання, фалькларыст, выдавец.

Удзельнік І Сусветнай вайны, Беларускага вайсковага з’езда ў Віцебску, Усебеларускага з’езда ў Мінску (1917).

Адзін з кіраўнікоў Беларускай партыі сацыялістаў-рэвалюцыянераў, арганізатараў «Саюза абароны краю».

Член прэзідыума Рады Случчыны. Прымаў удзел у Слуцкім паўстанні – камандзір Другога Грозаўскага палка. Інструктар Беларускай вайсковай камісіі, у 1922 годзе ў Коўне займаўся арганізацыяй партызанскіх аддзелаў супраць палякаў.

Жыў у Чэхаславакіі, удзельнічау у грамадска-палітычным жыцці беларускай эміграцыі, узначальваў Пражскі Беларускі нацыянальны камітэт, выдаў на беларускай лацінцы «Biełaruski śpieŭnik», на нямецкай мове брашуру «Bielarus – Weissruthenien» з этнаграфічнай картай Беларусі, паштоўкі з гербам Пагоня, які спалучаў беларускага вершніка і імянны знак Ф. Скарыны (сонца з маладзіком), фундаваў выданне часопіса «Iskry Skaryny».

У часе нацысцкай акупацыі Прагі хаваў у сябе дзве габрэйскія сям’і.

У 1945 годзе арыштаваны ў Празе савецкай контрвыведкай,  асуджаны на 10 гадоў лагераў. Памёр у лагеры 23 жніўня 1954 года.

1904 год. Нарадзіўся Юрый Кашыра.

Рыма-каталіцкі манах-марыянін (іераманах), прылічаны да ліка блажэнных. Уваходзіць у лік 108 блаславёных мучанікаў Другой сусветнай вайны, беатыфікаваных Папам Рымскім Янам Паўлам II у 1999 годзе.

У 1923 годзе ўступіў у Друйскі манастыр марыянаў. Пастрыжаны ў манахі ў 1926 годзе.

Працаваў у Вільні і Друйскай гімназіі. Пераследаваўся польскімі ўладамі за прабеларускую дзейнасць, вандраваў па розных манастырах Беларусі і Літвы.

У 1942 годзе разам з айцом Антоніем Ляшчэвічам выехаў у Росіцу Дрысенскага (зараз – Верхнядзвінскага) раёна, дзе распачаў місіянерскую дзейнасць сярод мясцовага насельніцтва. 18 лютага 1943 года адмовіўся пакінуць вернікаў і быў спалены разам з вялікай групай каталікоў і праваслаўных пад час нямецкай карнай аперацыі ў Росіцы.

Ікона блаславёных Антонія Ляшчэвіча і Юрыя Кашыры ў касцёле Найсвяцейшай Тройцы ў Росіцы

1949 год. Па ініцыятыве ЗША створаны ваенна-палітычны саюз  – блок NATO.

Блок пачаў сваю дзейнасць у разгар “халоднай вайны”, на аснове Паўночнаатлантычнай дамовы, падпісанай у Вашынгтоне 4 красавіка 1949 года прадстаўнікамі ўрадаў ЗША, Вялікабрытаніі, Францыі, Бельгіі, Нідэрландаў, Люксембурга, Канады, Італіі, Партугаліі, Нарвегіі, Даніі і Ісландыі. 

У 1952 годзе да дамовы далучыліся Грэцыя і Турцыя, у 1955 годзе – ФРГ, 1982 – Іспанія, у 1999 – Чэхія, Венгрыя і Польшча, 2004 – Балгарыя, Латвія, Літва, Румынія, Славакія, Славенія і Эстонія, у 2009 – Албанія, Харватыя, у 2017 – Чарнагорыя, у 2020 годзе – Паўночная Македонія, у 2023 – Фінляндыя. Імкнуцца далучыцца да блока Швецыя і Украіна.

Артыкул 5 – найважнейшы артыкул Паўночнаатлантычнага дагавора – устанаўлівае, што ў выпадку “ўзброенага нападу” на аднаго або некалькіх яго ўдзельнікаў іншыя члены НАТА неадкладна акажуць дапамогу краіне або краінам, якія падвергліся нападу, шляхам ажыццяўлення такога дзеяння, якое яны “лічаць неабходным, уключаючы прымяненне ўзброенай сілы”.

1952 год. Памёр Язэп Варонка (1891–1952).

Беларускі дзяржаўны і палітычны дзеяч, журналіст, публіцыст. Першы старшыня Народнага сакратарыята БНР.

Да снежня 1917 года ўзначальваў камітэт Беларускага таварыства ў Петраградзе па аказанні дапамогі пацярпелым ад вайны. Дэлегат Усебеларускага з’езда.

У лютым – ліпені 1918 года старшыня Народнага сакратарыята Беларусі і народны сакратар замежных спраў, адзін з ініцыятараў абвяшчэння БНР.

У снежні 1918 – красавіку 1920 года міністр беларускіх спраў і сябра кабінета міністраў Літоўскай Рэспублікі, старшыня беларускага Чырвонага Крыжа, старшыня таварыства «Беларуская грамада ў Коўне».

З 1923 года жыў на эміграцыі ў ЗША. Узначальваў Беларуска-амерыканскую нацыянальную асацыяцыю, выдаваў газету «Белорусская трибуна», вёў беларускія і рускія праграмы на чыкагскім радыё.

Аўтар брашур «Белорусский вопрос к моменту Версальской мирной конференции. Историко-политический очерк», «Беларускі рух ад 1917 да 1920 году. Кароткі агляд».

Прытрымліваўся канцэпцыі «двух ворагаў» беларускага адраджэння – Расіі і Польшчы. Ухваляў абвяшчэнне БНР, а ўтварэнне БССР разглядаў як палітычны манеўр, з дапамогай якога бальшавікі імкнуліся «авалодаць розумамі элементаў, што нацыянальна адрадзіліся».

Пахаваны на могілках Элмвуд у Рывер-Гроўв каля Чыкага.

1967 год. Нарадзіўся Алег Хаменка.

Беларускі музыка, лідар гурта «Палац», радыёвядучы, выкладчык, кампазітар, прадзюсар, стваральнік фолк-мадэрну – новага кірунку ў сучаснай музыцы.

Скончыў Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт культуры. Працаваў метадыстам-інспектарам па Мінску і Мінскай вобласці Міжсаюзнага дома самадзейнай творчасці Аблсаўпрафа.

У 1992 годзе стварыў гурт «Палац». Неаднаразова ўдзельнічаў у фестывалях «Басовішча», «Рок-каранацыя», «Славянскі базар», фальклорных фестывалях Еўропы.

Быў аўтарам і вядучым праграмы «Настаўніцкая» на тэлеканале «Лад», радыёвядучым радыёверсіі хіт-параду «Тузін Гітоў», вядучы фестывалю «Камяніца», стваральнік фестываля «Bela music».

У 2008 годзе пры падтрымцы дзіцячага фонду ЮНІСЕФ, сумесна з Т.Лісіцкай і Л. Рыжковай выпусціў для дзяцей серыю аўдыёказак «Беларускія народныя казкі».

У складзе гурта «Палац» здымаўся ў мастацкім фільме «Анастасія Слуцкая», эпізадычнай ролі «самога сябе» ў серыяле «Вышэй неба».

1973 год. У Нью-Йорку адбылося ўрачыстае адкрыццё дзелавога і адміністрацыйнага комплексу Сусветнага гандлёвага цэнтра (World Trade Centre).

Сусветны гандлёвы цэнтр (СГЦ) – так называўся комплекс з сямі будынкаў, спраектаваных Мінору Ямасакі, амерыканскім архітэктарам японскага паходжання.

Архітэктурнай дамінантай комплексу былі дзве вежы, кожная па 110 паверхаў – Паўночная (417 м, з улікам устаноўленай антэны – 526,3 м) і Паўднёвая (415 м). 

11 верасня 2001 года комплекс СГЦ быў разбураны ў выніку тэрарыстычных нападаў. Некаторы час пасля заканчэння будаўніцтва вежы былі найвышэйшымі хмарачосамі ў свеце.

2016 год. Памёр Уладзімір Казбярук (1923-2016).

Беларускі літаратуразнавец. Кандыдат філалагічных навук.

Скончыў БДУ. Настаўнік у Навагрудскім раёне, выкладаў у Полацкім педінстытуце, працаваў у Інстытуце літаратуры АН Беларусі.

Вывучаў беларуска-польскія літаратурныя сувязі, беларускі рамантызм ХІХ – пачатка ХХ стагоддзяў.  Аўтар даследаванняў па гісторыі Беларусі і беларускай культуры: ліквідацыя беларускай дзяржаўнасці і нацыянальнай свядомасці ў XVII – XVIII стагоддзях, беларускае нацыянальнае адраджэнне ў ХІХ – пачатку ХХ стагоддзяў, утварэнне БНР, жыццё і літаратурная дзейнасць Ф. Скарыны, Г. Пельгрымоўскага, С. Тшашчкоўскай, К. Каліноўскага, А. Гаруна і іншых.

Дзень у гісторыі. 14 лютага. Першая згадка пра Літву. Зняцце праклёну з Магілёва. Пераход на новы каляндар. Нарадзіліся мастакі В. Ваньковіч, В. Цвірка, гісторык М. Улашчык, паэт А. Звонак

Трыфан. 

На Трыфана зорна – вясна позняя”. “Які Трыфан, такія і астатнія дні лютага”. Люты – месяц вяселляў, дзяўчыны маліліся Трыфану, каб ён паслаў ім жаніха.

Дзень Святога Валянціна, Дзень закаханых.

У некаторых каталіцкіх дыяцэзіях у гэты дзень адзначаюць памяць Святога Валянціна. Свята, аднак, мае свецкі характар. У гэты дзень дораць каханым і дарагім людзям кветкі, паштоўкі ў форме сардэчка, часта з паэтычнымі, любоўнымі тэкстамі – валянцінкі.

Дзень Св. Валянціна адзначаецца ў гонар раннехрысціянскага святога, што насіў гэтае імя, але паходзіць ад рымскіх Луперкалій. Луперкаліі былі фестывалем эратызму. Луперк – адна з мянушак Фаўна, бога мілавання і заступніка статкаў. Штогод 15 лютага ў Рыме праводзілася свята, падчас якога ў ахвяру прыносіліся жывёлы. З іх скур вырабляліся бізуны. У часе Луперкалій голыя хлопцы з папругамі з казлінай скуры бегалі між жанчынамі і сцябалі іх. Жанчыны ахвотна падстаўлялі сябе пад удары, лічачы, што гэта дасць ім плоднасць і лёгкія роды. У канцы абраду жанчыны таксама раздзяваліся дагала.

У 494 годзе Папа Геласій I паспрабаваў забараніць Луперкаліі. Святу, якое прыйшло ім на замену, быў прызначаны нябесны заступнік – святы Валянцін, які 14 лютага 269 года быў забіты па загаду рымскага імператара Клаўдзія II за прапаведніцкую дзейнасць сярод моладзі.

У познім сярэднявеччы ў Францыі і Англіі жыццё Св. Валянціна паступова пачало абрастаць легендамі, звязанымі з таемным шлюбам закаханых пар. Паводле легенды, імператар лічыў, што самотны мужчына – без сям’і, жонкі і абавязкаў – лепш змагаецца на полі бітвы, і забараніў маладым мужчынам жаніцца. Святы Валянцін употай асвячаў шлюбы. Святара кінулі ў турму, асудзілі на смерць. У турме святы Валянцін пазнаёміўся з дачкой наглядчыка – Юліяй. Закаханы святар перад смерцю напісаў ёй прызнанне ў каханні – валянцінку.

Раней у беларусаў-католікаў Валянцін быў звычайным прысвяткам земляробчага календара.

У Заходняй Еўропе Дзень святога Валянціна стаў шырока адзначацца з XIII стагоддзя, у ЗША – з 1777 года. 

У Масковіі было сваё свята закаханых – на пачатку лета. Яно звязана з легендарнай гісторыяй кахання Пятра і Фяўронні.

Адзіная краіна, дзе свята Св. Валянціна забаронена – Саудаўская Аравія.

Дзень камп’ютаршчыка (Geek day). 

Неафіцыйны дзень, які шырока адзначаецца ў прафесійным свеце. Дата прымеркаваная да прэзентацыі 14 лютага 1946 года ў ЗША першага кампутара ENIAC I (Electrical Numerical Integrator And Calculator) – прататыпа сучаснага.

У спецыялістаў камп’ютарнай сферы некалькі прафесійных свят за год. У 256-ы дзень года (13 ці 12 верасня) адзначаецца Дзень праграміста, у апошнюю пятніцу ліпеня – Дзень сістэмнага адміністратара, 9 верасня – Дзень тэсціроўшчыка.

Праграмісты, як сапраўдныя прафесіяналы, вылічылі дату свайго свята матэматычна. Лік 256 – гэта колькасць лікаў, якую можна прадставіць з дапамогай аднаго байта інфармацыі. І таму 256-ы дзень з пачатку года, а менавіта 13 верасня, супольнасць камп’ютаршчыкаў і праграмістаў таксама лічыць сваім прафесійным святам.

Сімвал @ называюць у Беларусі – слімаком, у Польшчы – малпачкай, у Расіі – сабакам.

1009 год. Упершыню ў гістарычных крыніцах зафіксаваны тапонім Літва. 

У Кведлінбургскіх аналах зафіксавана, што ў гэты дзень быў забіты на мяжы Русі і Літвы місіянер Брунон Баніфацый – святы, апостал Прусіі, граф.

1666 год. Праклён, якому Магілёў быў падвергнуты за паўстанне 1661 года супраць рускіх войск, адменены. 

Адмяніў праклён кіеўскі мітрапаліт Іосіф і блаславіў Магілёў са словамі: “Неналежныя маскоўскія архіерэі былі ўторгнуліся ў маю епархію, то ад іх праклёну вызваляю, а наадварот бласлаўляю”.

1800 год. Нарадзіўся Валянцін Ваньковіч. 

Беларускі мастак рамантычнага кірунку. Акадэмік жывапісу.

Скончыў Полацкі езуіцкі калегіум, Віленскі ўніверсітэт, Акадэмію  мастацтваў у Пецярбургу.

У доме брата Эдварда ў Мінску часта гасцявалі мастакі, кампазітары, літаратары, у тым ліку Я. Дамель, М. Кулеша, Ч. Манюшка, С. Манюшка, В. Дунін-Марцінкевіч.

У паўстанні 1830–1831 гадоў не ўдзельнічаў з прычыны хваробы, хаця такі намер меў – набыў зброю і каня.

З 1839 года жыў на эміграцыі. У 1841 пасяліўся ў Парыжы. Жыў у А. Міцкевіча.

Аўтар партрэтаў А. Міцкевіча, А. Гарэцкага, М. Шыманоўскай, К. Ліпінскага, А. Тавяньскага, А. Манюшкі і іншых. 

Характарныя карціны «Подзвіг маладога кіяўляніна пры аблозе Кіева печанегамі ў 968 годзе», «Міцкевіч на скале Аю-Даг», «Напалеон каля вогнішча». Сярод работ, літаграфіі «Аўтапартрэт», «Галава старога», малюнкі «Від руін у Італіі», «Пейзаж» і іншыя. Апошняя яго карціна «Маці Божая Вастрабрамская» захоўваецца ў парыжскім касцёле Сен-Севярын.

Творы мастака захоўваюцца ў зборах Вільні, Пецярбургу, Варшавы, Кракава, Парыжу.

Памёр 12 мая 1842 года ад сухотаў на руках у А. Міцкевіча. Пахаваны на могілках Манмартр-дэ-Сен-Дэні.

У Мінску дзейнічае дом-музей Ваньковічаў, каля якога ўсталяваны помнік мастаку.

1906 год. Нарадзіўся Мікалай Улашчык. 

Беларускі гісторык і археограф, празаік, перакладчык, мемуарыст. Доктар гістарычных навук. Аўтар навуковых прац па гісторыі ВКЛ, па праблемах летапісання, крыніцазнаўства і археаграфіі.

Удзельнік нацыянальна-культурнага, краязнаўчага руху 1920-х гадоў.

Чатыры разы арыштоўваўся НКУС і КДБ (1930, 1932, 1941, 1950), быў вязнем лагераў. Паміж адсідкамі працаваў выкладчыкам гісторыі і геаграфіі ў розных навучальных установах Расіі, у Маскоўскім універсітэце. Вызвалены 25 сакавіка 1955 года.

Да 1986 года працаваў навуковым супрацоўнікам Інстытута гісторыі АН СССР.

Даследаваў праблемы аграрнай гісторыі, крыніцазнаўства, археаграфіі Беларусі, айчыннага летапісання.

Асноўнымі працамі з’яўляюцца «Нарысы па археаграфіі і крыніцазнаўству гісторыі Беларусі феадальнага перыяду», «Працы па археаграфіі і крыніцазнаўству гісторыі Беларусі».

Упершыню пераклаў на рускую мову і падрыхтаваў да выдання «Хроніку Быхаўца». Складальнік і рэдактар 32 і 35-га тамоў беларуска-літоўскіх летапісаў у серыі Поўны збор рускіх летапісаў. Адшукаў і апісаў спісы «Хронікі літоўскай і жамойцкай».

Навуковую значнасць маюць і яго меркаванні пра дзяржаўна-кансалідуючую ролю старажытнага Наваградка, мажлівае летапісанне ў ім, пра 15 страчаных беларускіх летапісаў, выкарыстаных у «Хроніцы» М. Стрыйкоўскага.

Памер 14 лістапада 1986 года.

1907 год. Нарадзіўся Алесь Звонак. 

Беларускі паэт, драматург, перакладчык, тэатразнавец. Лаўрэат  Дзяржаўнай прэміі імя Янкі Купалы. 

Працаваў у газетах «Чырвоная Полаччына», «Літаратура і мастацтва», на Беларускім радыё, у часопісе «Маладняк», у Акадэміі навук, узначальваў полацкую філію «Маладняка».

У лістападзе 1936 года арыштаваны НКУС, сасланы ў лагеры Магаданскай вобласці. Пасля лагераў працаваў геолагам на Далёкім Усходзе, у 1955 годзе вярнуўся ў Мінск.

Аўтар вершаў, п’ес, крытычных артыкулаў, больш дзесяці зборнікаў вершаў, кнігі ўспамінаў. Выйшлі Выбраныя творы ў 2 тамах і «Сябрына: Выбраныя творы».

Яго п’еса «Навальніца будзе» па матывах трылогіі Якуба Коласа «На ростанях» ставілася ў тэатрах. Аўтар сцэнарыяў фільмаў «Якуб Колас», «Вобразы і думы».

Перакладаў на беларускую мову А.Чэхава, А.Фадзеева, Ш. Руставелі,  Д. Кугульцінава, А.Пушкіна, М. Някрасава, М.Бажана, П.Тычыны, У.Сасюры,  Р.Гамзатава, Ю.Славацкага і іншых.

Памёр 2 лютага 1996 года.

1913 год. Нарадзіўся Віталь Цвірка. 

Беларускі жывапісец.

Скончыў Віцебскі мастацкі тэхнікум, Маскоўскі мастацкі інстытут.

Выкладаў ў школах Мінска, ва эвакуацыі ў Самаркандзе, Мінскім мастацкім вучылішчы, загадваў кафедрай і быў рэктарам Беларускага тэатральна-мастацкага інстытута.

Займаўся пейзажам і «тэматычным жывапісам»: гістарычным і побытавым. Шматлікія падарожжы па Беларусі становяцца неабходнасцю як пошук тэм для будучых краявідаў, якія амаль цалкам выціснулі астатнія жанры жывапісу з яго творчасці. Толькі ў апошняе дзесяцігоддзе жыцця ён звяртаецца да нацюрморта. 

Пачынаючы з 1970-х гадоў, разам з алейным жывапісам працуе ў акварэлі. Большасць твораў захоўваецца ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі.

Памер 11 чэрвеня 1993 года.

1918 год. У РСФСР і БССР перайшлі на грыгарыянскі каляндар (новы стыль).

24 студзеня 1918 года дэкрэтам СНК БССР быў уведзены грыгарыянскі каляндар, у адпаведнасці з якім была ўведзена папраўка ў 13 сутак. Пасля 31 студзеня 1918 года адразу наступіў дзень 14 лютага.

1984 год. Памёр Язэп Найдзюк. 

Беларускі нацыянальны дзеяч, выдавец.

Дзеяч беларускага нацыянальнага руху ў Вільні. Працаваў друкаром і дырэктарам Беларускай друкарні імя Ф. Скарыны, рэдагаваў папулярны часопіс «Шлях моладзі».

У 1939 годзе быў арыштаваны і зняволены ў Бяроза-Картузскі канцлагер. 

У час II Сусветнай вайны жыў у Мінску, працаваў у школьным інспектараце, выдаваў часопіс «Беларуская школа», тэхнічным кіраўніком «Выдавецтва школьных падручнікаў і літаратуры для моладзі», намеснікам члена Галоўнай рады Беларускай народнай самапомачы. Улетку 1944 выехаў у Германію. 

Пасля вайны, хаваючыся ад савецкай дзяржбяспекі, пераехаў у Польшчу дзе жыў у Інаўроцлаве пад імем Юзафа Александровіча, працаваў дырэктарам Куяўскай друкарні, займаўся краязнаўствам. 

Пісаў артыкулы ў беларускую эмігранцкую прэсу, сувязь з беларускім рухам падтрымліваў праз свайго брата Чэслава Найдзюка, які жыў у Амерыцы. Вёў ліставанне з Л. Геніюш, Ю. Туронкам, К. Грынкевічам і іншымі дзеячамі.

Аўтар успамінаў, дзённікаў, падручніка для моладзі «Пазнавайма гісторыю беларускага народу», папулярнага нарысу «Беларусь учора і сяння».

У яго гонар на будынку друкарні ў польскім Інаўроцлаве адкрыта памятнай шыльда.

1989 год. Памёр Вінцэнт Жук-Грышкевіч. 

Беларускі нацыянальны дзеяч, шосты старшыня Рады БНР (1971–1982).

Скончыў Пражскі ўніверэсітэт. Выкладаў у беларускай гімназіі,  Праваслаўнай духоўнай семінарыі і Вышэйшай школе палітычных навук у Вільні. Прымаў актыўны ўдзел у грамадска-нацыянальным жыцці.

У верасня 1939 года быў арыштаваны ДПУ і зняволены ў лагерах у Туркменістане. У 1942 годзе ўступіў у армію генерала У. Андэрса. Служыў у Іраку, Палестыне, Егіпце, Італіі, удзельнічаў у бітве пад Монтэ-Касіна.

Пасля вайны выкладаў гісторыю і псіхалогію ў вайсковых польскіх школах у Італіі і Вялікабрытаніі. Адзін з заснавальнікаў Згуртавання беларусаў у Вялікай Брытаніі і яго кіраўнік, член Рады БНР.

У Атаўскім універсітэце ЗША абараніў доктарскую дысертацыю «Лірыка Янкі Купалы». Адзін з заснавальнікаў Радыё «Вызваленне», першы кіраўнік беларускай рэдакцыі (1954–1956), адзін з заснавальнікаў Каардынацыйнага камітэта беларусаў Канады.

Памёр 14 лютага 1989 года ў Канадзе.

2014 год. Памёр Гаўрыла Вашчанка. 

Беларускі жывапісец. Заслужаны дзеяч мастацтваў. Прафесар. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Беларусі.

Выкладчык, загадчык кафедрай манументальна-дэкаратыўнага мастацтва Беларускага тэатральна-мастацкага інстытута.

Працаваў у галіне станковага жывапісу, акварэлі, манументальнай размалёўкі і вітражу. Аўтар станковых і манументальных твораў пра гераізм савецкага народа ў гады Айчыннай вайны і пасляваеннай стваральнай працы, пра жыццё сучаснага Палесся.

Сярод твораў: «Непакораная», «Косцік», «Юнацтва», «Маё Палессе», «Дума пра хлеб», «Балада пра мужнасць», «Мацярынскія крылы», «Нацюрморт з барэльефам Гусоўскага» і іншыя. Важным падзеям беларускай гісторыі прысвечаны палотны «Грунвальдская бітва», трыпціх пра паўстанне К. Каліноўскага «За зямлю, за волю», «Балада пра мужнасць» і іншыя.

Аўтар мазаічнага пано ў мінскім Палацы культуры тэкстыльшчыкаў, размалёвак Палаца культуры хімікаў у Светлагорску, вітражоў і люстры ў касцёле Сымона і Алены.

Стварыў партрэты пісьменнікаў, асветнікаў, дзяржаўна-палітычных дзеячаў Беларусі, у тым ліку Янкі Купалы, Якуба Коласа, Еўфрасінні Полацкай, Кірылы Тураўскага, К. Астрожскага, С. Буднага, В. Цяпінскага.

Яго персанальная карцінная галерэя дзейнічае ў Гомелі.

Гаўрыла Вашчанка, Генадзь Бураўкін, Васіль Шаранговіч

Дзень у гісторыі. 13 лютага. Вынаходніцтва радыё беларусам. Мангола-татары на Беларусі. Нарадзіліся першая жанчына-драматург Францішка Уршуля Радзівіл, літаратары Ю. Корсак, А. Хадановіч

Сусветны дзень радыё (World Radio Day, з 2013 года). 

Абвешчаны Генеральнай канферэнцыяй ЮНЕСКА у гонар стварэння ў 1946 годзе Радыё ААН. Ініцыятыва заснавання Дня належыць прэзідэнту Іспанскай акадэміі радыё Хорхе Альварэсу.

Для развіцця сучаснага радыё ўнеслі свой ўклад з 1820 года дзясяткі вучоных, такіх як Г. Эрстэд, Ф. Генры, М. Фарадэй, Дж. Максвел, М. Луміс, Д. Хьюз, Т. Эдзісан, Г. Герц, М. Тэсла, Т. Марконі, Э. Рэзерфорд і іншыя.

У 1890 годзе беларускі вучоны Я. Наркевіч-Ёдка вынайшаў спосаб бесправадной перадачы і прыёму злектрамагнітных хваляў на адлегласці – першы ў свеце правобраз радыёпрыёмніка, але не запатэнтаваў вынаходніцтва. Існуе дакумент, які пацвярджае яго прыярытет – пратакол паседжання Французскага фізічнага таварыства ў Парыжы (1898). 

Рускі вучоны А. Папоў сваё вынаходніцтва прадставіў толькі 7 мая 1895 года. А першым падаў на атрыманне патэнту на вынаходніцтва радыё 2 чэрвеня 1896 года італьянец Т. Марконі.

1241 года. Параза польскіх войск пад Турскам ад мангола-татараў.

У студзені 1241 года мангольскія войскі ўступілі на тэрыторыю Польшчы і сённяшняй Беларусі. Адзін атрад пад кіраўніцтвам Байдара праз Люблін дайшоў да Завіхоста, а другі – праз Брэст да Драгічына.

Частка мангольскіх войскаў дайшла да Навагрудка, а на зваротным шляху ў лютым узялі Сандамір. Вялікія страты несла насельніцтва. Польскія войскі рушылі да Сандаміра, манголы пачалі адступаць пад Турск-Вельке.

Паводле Яна Длугаша, у выніку першай атакі палякам удалося прымусіць манголаў адступіць, а таксама вызваліць палонных. Аднак неўзабаве аказалася, што гэта была толькі стратэгічная хітрасць манголаў, накіраваная на парушэнне баявога парадку суперніка. Мангольская конніца перайшла ў атаку, пераадолела цяжка браніраваных малапольскіх рыцараў і нанесла польскім войскам паражэнне.

1705 год. Нарадзілася Францішка Уршуля Радзівіл. 

Беларуская і польская пісьменніца, першая вядомая жанчына-драматург Вялікага Княства Літоўскага, мастак. Жонка Міхала Радзівіла Рыбанькі.

Аўтар каля 80 паэтычных твораў, п’ес, камедый, трагедый і опер, у аснове якіх ляжаць вядомыя літаратурныя або фальклорныя сюжэты.

Яе драматычныя творы былі падрыхтаваны да друку Якубам Побугам Фрычынскім і надрукаваны ў Жоўкве ў 1754 годзе – “Камедыі і трагедыі…”

Пастаноўкі п’ес адбываліся на сцэнах розных радзівілаўскіх сядзібаў. Аднак пасля смерці мужа п’есы ставіліся ў вузкім коле радзівілаўскага асяроддзя. Чарговы ўздым нясвіжскага тэатра пачаўся ў 1777 годзе, калі з эміграцыі вярнуўся яе сын Караль Станіслаў Радзівіл «Пане Каханку».

Доўгі час імя Францішкі Уршулі было невядомае шырокаму чытачу. Толькі ў 2003 годзе у свет выйшла кніга выбраных твораў у беларускім перакладзе. Пераклад шэрагу твораў пісьменніцы  на беларускую мову здзейснілі Н. Русецкая, Н. Гардзіенка, А.Хадановіч, Ж. Некрашэвіч-Кароткая, Л. Баршчэўскі і іншыя.

Памерла 23 мая 1753 года ў Навагрудку.

1806 год. Нарадзіўся Юльян Корсак. 

Беларускі паэт і перакладчык. Блізкі сябар А. Міцкевіча і А. Адынца.

Аўтар двух зборнікаў вершаў, якія змяшчаюць і творы беларускай тэматыкі: «Да Нёмана», «Да І. Дамейкі» i іншыя.

Развіваў рамантычны стыль лірычнай паэзіі, у якой выкарыстоўваў класічныя i беларускія фальклорныя матывы.

Перакладчык на польскую Дантэ, Ф. Шылера, Дж.  Байрана, У. Шэкспіра. Некаторыя вершы пакладзены на музыку С. Манюшкам.

Памёр 30 жніўня 1885 года.

1824 год. У Маскве выйшаў зборнік «Беларускі архіў старажытных грамат». 

Першы зборнік гістарычных дакументаў беларускіх земляў. 

Уключаў 57 актаў пра палітычныя сувязі князёў і феадалаў дзеля падтрымкі і ўмацавання праваслаўнай царквы ў Беларусі. Змяшчаў дакументы пра развіццё беларускіх местаў і гандлю, дзейнасць царкоўных брацтваў. З архіўных сховішчаў Магілёва паходзіла 55 актаў, па аднаму з Аршанскага мужчынскага і Мсціслаўскага Пустынскага манастыроў. 

Папярэдне сабраў рукапісы ў Магілёве і Мсціславе ўраджэнец Прапойска І. Грыгаровіч (1792–1852), пасля чаго падрыхтаваў зборнік у Гомелі. 

Выданне ажыццявілі на сродкі графа М. Румянцава.  Зборнік адкрыў перад тагачаснымі даследчыкамі шматвяковую гісторыю Беларусі.

Іван Грыгаровіч

1863 год. Падчас Нацыянальна-вызвольнага паўстання на пэўны час вызвалены Пружаны з-пад расійскага панавання. 

Вызвалілі мястэчка аддзелы паўстанцаў Кастуся Каліноўскага – каля 100 чалавек пад кіраўніцтвам С. Сангіна і Р. Рагінскага. Жыхары места спачувальна паставіліся да паўстанцаў, і мясцовыя ўлады не далі рады даць адпор «каліноўцам».

Н. Орда. Пружанскі палацык

1873 год. Нарадзіўся Фёдар Шаляпін. 

Сусветна вядомы рускі оперны спявак. Першы савецкі народны артыст  (1918–1927). Ён злучыў у сваёй творчасці «прыроджаную музычнасць, яркія вакальныя дадзеныя, незвычайнае акцёрскае майстэрства». Займаўся таксама жывапісам, графікай і скульптурай. 

Аказаў вялікі ўплыў на сусветнае опернае мастацтва. У кінафільме “Цар Іван Васільевіч Грозны» (1915) выканаў галоўную ролю.

Меў узнагароды Расіі, Бухарскага эмірату, Прусіі, Італіі, Вялікабрытаніі, Францыі.

Выступаў у міланскім тэатры «Ла Скала», у шматлікіх тэатрах і операх Еўропы, ЗША. Падчас знаходжання царскай Стаўкі ў Магілёве (1915–1917), неадноўчы выступаў на сцэне мясцовага тэатра.

Свае грошы накіроўваў на падрымку рабочых, на адкрыццё ваенных лазарэтаў, на падтрымку эмігрантаў.

У 1922 годзе выехаў на гастролі за мяжу. У 1927 годзе Пастановай СНК РСФСР яго пазбавілі звання Народнаго артыста і права вяртання ў СССР.

Памёр 12 красавіка 1938 года ў Парыжы.

1895 год. Браты Луі і Агюст Люм’ер запатэнтавалі камбінаваную кінакамеру для здымак.

Луі Люм’ер сцвярджаў, што вынайшаў кінематограф за адну бяссонную ноч, калі яго мучыў галаўны боль. У праектары новай прылады быў усталяваны кулачковы механізм падачы перфараванай плёнкі.

Ужо 28 снежня 1895 года браты прадставілі парыжскай публіцы сваё новае вынаходства на першым публічным платным кінасеансе ў мурах “Гран кафэ” на Бульвары Капуцынаў. Менавіта з камерцыйнага паказу авангарднага фільма “Прыбыццё цягніка на вакзал Ла Сьёта” пачалася гісторыя сусветнага кіно.

1902 год. Нарадзіўся Сымон Хурсік. 

Беларускі пісьменнік, перакладчык.

Скончыў Мінскі педтэхнікум, БДУ. Настаўнічаў на Дрысеншчыне, Полацку, працаваў у  газеце «Чырвоная Полаччына».

Аўтар апавяданняў, аповесцей, вершаў, зборнікаў апавяданняў.

Двойчы быў рэспрэсаваны (1930, 1947), сасланы ў Паволжжа, Казахстан. Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, двойчы кантужаны.

Пасля вяртання са зняволення да пісьменніцкай працы не вярнуўся.

Памёр 31 сакавіка 1972 года.

1973 год. Нарадзіўся Андрэй Хадановіч. 

Беларускі літаратар, паэт, перакладчык.

Аўтар вершаў, лімерыкаў, 13 кніг. Друкуецца ў часопісах «Arche», «Дзеяслоў», газеце «Наша Ніва». Ягоныя вершы перакладаліся на рускую, польскую, англійскую, латышскую, літоўскую, нямецкую, славацкую, украінскую мовы.

Па меркаванні крытыкаў, яго паэзія – прыкметная з’ява сучаснай беларускай літаратуры, у яго творчасці, якая адрозніваецца багаццем і разнастайнасцю мовы, стылістычнымі эксперыментамі, дасягненні ўсходнееўрапейскай «кніжнай» паэзіі спалучаюцца з элементамі «нізавой» культуры (рок, рэп, гарадское прастамоўе).

Перакладае на беларускую мову з англійскай, польскай, рускай, украінскай, французскай, у тым ліку Ч. Мілаша, З. Гербэрта, С. Жадана, Ш. Бадлера, А. Рэмбо, С. Алексіевіч, С. Ханіна.

Лаўрэат шматлікіх беларускіх, польскіх прэмій, у тым ліку «Залаты апостраф», «Залатая літара» (двойчы), імя К. Шэрмана, Н. Арсенневай, Е. Гедройца.

1974 год. Памерла Паўліна Мядзёлка (1893–1974). 

Дзеяч беларускай культуры, артыстка, педагог, мемуарыстка. Заслужаны дзеяч культуры.

У 1913 выканала ролю Паўлінкі ў пецярбургскай прэм’еры п’есы Янкі Купалы. Грамадска-палітычны дзеяч у Заходняй Беларусі, Літве, Латвіі, БССР. Працавала ў школах, Інбелкульце, Беларускай акадэміі сельскай і лясной гаспадаркі ў Горках.

Арыштоўвалася польскімі ўладамі і ДПУ БССР (1930), саслана ў Казань.

Аўтар мемуараў «Сцежкамі жыцця».

Дзень свайго сыходу яна вызначыла сама, не вытрымала апошняга выпрабавання – выпрабавання адзінотай. Пахавана ў Будславе.

2009 год. Памёр Валянцін Тарас.

Беларускі  паэт, перакладчык, публіцыст.

Працаваў у газеце «Звязда», часопісе «Неман». У 1968 годзе звольнены з працы «за антысавецкія размовы» і на працягу 8 гадоў яго не друкавалі, не дазвалялі здымаць фільм паводле яго сцэнарыя, не выпускалі за мяжу.

З пачаткам перабудовы быў у Назіральнай радзе Беларускага Фонду Сораса, членам Назіральнай рады Беларускага Хельсінкскага Камітэта, член Беларускага ПЭН-клуба. Адзін з стваральнікаў Хартыі-97.

Аўтар вершаў, шматлікіх зборнікаў паэзіі і кніг аповесцей і апавяданняў, мемуараў, літаратурна-драматычнай кампазіцыі і тэкстаў большасці песень для канцэртнай праграмы «Праз усю вайну» ансамбля «Песняры». Па яго творах здымаліся фільмы на Кіеўскай кінастудыі імя А. Даўжэнкі і на «Беларусьфільме».

Перакладаў п’есы для купалаўскага тэатра, на рускую мову пераклаў шматлікія творы, кнігі, у тым ліку Ф. Багушэвіча, Я. Купалы, Я. Коласа, М. Танка, Р. Барадуліна, М. Стральцова, К. Чорнага, Я. Брыля, В. Быкава і іншых.

Дзень у гісторыі. 23 студзеня. Самы разбуральны землятрус. Памерлі герой Чылі Ігнат Дамейка і «імператар рэпартажу» Рышард Капусцінскі. Расстраляны Вацлаў Ластоўскі

Дзень почырку, Дзень ручнога ліста (Handwriting Day)

Заснаваны па ініцыятыве Асацыяцыі вытворцаў пішучых прылад з мэтай нагадаць усім нам аб унікальнасці ручнога ліста, аб непаўторнасці почырку кожнага чалавека і зірнуць на стварэнне рукапіснага тэксту, як на спосаб самавыяўлення. 

Дата гэтага свята абрана не выпадкова – у гэты дзень нарадзіўся адзін з вядомых амерыканскіх дзяржаўных дзеячаў, Джон Хэнкок, які першым паставіў свой подпіс пад Дэкларацыяй Незалежнасці ЗША (1774 год). Подпіс Хэнкока быў буйным і размашыстым, што і дадало аўтарытэту яе аўтару.

Мастацтва ручнога ліста актыўна развівалася на працягу многіх тысяч гадоў. Аб сувязі почырку з духоўным светам і характарам чалавека выказваліся і Арыстоцель, і вялікія італьянцы эпохі Адраджэння. А ў 1875 годзе французскі абат Жан Іпаліт Мішанер ужыў тэрмін “графалогія”, які пазначае вобласць ведаў аб почырку і метадах яго даследавання ў сувязі з псіхічным станам асобы. Графалогія лічыцца адной з найважнейшых навук, здольнай толькі па ручным пісьме вызначыць індывідуальныя здольнасці чалавека.

Па почырку можна пазнаць характар асобы, яе моцныя і слабыя бакі, у якім настроі чалавек пісаў, яго стаўленне да навакольных і нават аптыміст ці песіміст аўтар.

1556 год. У кітайскай правінцыі Шаньсі адбыўся самы разбуральны землятрус з усіх сусветных сейсмічных катастроф

Яго цэнтр знаходзіўся ў горадзе Сіань, які размешчаны на берагах вялікай ракі Хуанхэ. 

Па сведчанні відавочцаў, цэлыя гарады апускаліся ў грунт за лічаныя секунды, колькасць ахвяр гэтай трагедыі налічвала больш за 830 000 чалавек. Па колькасці загінулых – гэта трэцяя катастрофа за ўсю пісьмовую гісторыю чалавецтва, а з землятрусаў – наймацнейшы ў гісторыі па колькасці ахвяр і адзін з наймацнейшых па магнітудзе (8,4)

На карце чырвоным колерам адзначана правінцыя Шэньсі, охравым –  закранутыя землятрусам раёны.

1793 год. У Санкт-Пецярбургу падпісана пагадненне паміж Расіяй і Прусіяй аб ІІ падзеле Рэчы Паспалітай. 

Кацярына II і Фрыдрых Вільгельм II падпісалі трактат пра падзел, паводле якога да Прусіі адышлі землі, населеныя этнічнымі палякамі: Данцыг, Торунь, Вялікая Польшча, Куявія і Мазовія, за выняткам Мазавецкага ваяводства. Расія атрымала літоўскія землі да лініі Дзвінск (сёння Даўгаўпілс) – Пінск – Збруч, усходнюю частку Палесся, украінскія вобласці Падолле і Валынь.

У гэтым падзеле не брала ўдзелу Аўстрыйская імперыя, занятая вайной з рэвалюцыйнай Францыяй.

1783 год. Нарадзіўся Стэндаль (Анры-Мары Бейль). 

Французскі пісьменнік, адзін з заснавальнікаў французскага рэалістычнага раману, аўтар знакамітага рамана «Чырвонае і чорнае». Аўтар слова «турыст». 

Удзельнік пахода Напалеона на Расію ў 1812 годзе. Праз Оршу, Смаленск дайшоў да Маквы. 

Падчас панавання французскіх войскаў на беларускай тэрыторыі, служыў ваенным інтэндантам у Оршы.

1849 год. У ЗША упершыню ўручаны дыплом урача жанчыне Элізабет Блэквел. 

А вось першай жанчынай на Беларусі і ў Расіі з дыпломам доктара медыцыны ў 1867 годзе стала ураджэнка Чавус Варвара Руднева-Кашаварава (па нараджэнню – Нафанова).

1889 год. Памёр ураджэнец Беларусі Ігнат Дамейка. 

Беларускі, польскі і чылійскі навуковец, геолаг. Нацыянальны герой Чылі.

У 14-гадовым узросце стаў адным з самых юных студэнтаў Віленскага ўніверсітэта. Член таварыства філаматаў разам з Я. Чачотам, А. Міцкевічам. 

Удзельнік Лістападаўскага паўстання 1830-1831 гадоў, быў ад’ютантам 25 пяхотнага палка. 

Пасля сканчэння Горнай школы ў Парыжы атрымаў запрашэнне на працу ў Чылі. Працаваў прафесарам горнай школы (зараз універсітэт яго імя) у Кікімба (1838-1846), прафесарам, загадчыкам кафедры хіміі, рэктарам (1867-1883) універсітэта Сант’яга. Чылійскі “Гранд дэ адукатар”, фактычны заснавальнік прародазнаўчых даследаванняў, сучаснай адукуацыі, увёў метрычную сістэму, арганізаваў метэаралагічную службу.

Склаў з каментарамі геаграфічную, геалагічную і эканамічную карту былых земляў Рэчы Паспалітай.

У 1884 годзе наведаў сяброў і калег у Кракаве, Варшаве, Вільні, на радзіме ў Мядзведцы, у Міры і Навагрудку.

Памёр 23 студзеня 1889 года. Дзень пахавання быў абвешчаны днём нацыянальнай жалобы Чылі.

Імем вучонага названы малая планета, мінерал, шматлікія расліны, выкапнёвыя жывёлы, роды дыназаўраў, птэразаўраў, рыб, падвід лісіц, названы горад, універсітэт і вуліцы ў Сант’яга-дэ-Чылі і яшчэ ў 9 гарадах Чылі, у Вільнюсе, Навагрудку. Таксама – горны хрыбет у Андах, бібліятэка ў Буэнас-Айрэсе, шэраг навучальных і навуковых устаноў у Чылі. Ёсць музей і стаіць абеліск у в. Крупава Лідскага раёна. У Мядзведкаўскай школе адкрыты музей, а ў вёсцы Мядзведка ўстаноўлены бюст і памятны камень, помнік усталяваны і ў Сант’яга.

1901 год. Нарадзіўся Станіслаў Калеснік. 

Беларускі, савецкі географ, доктар геаграфічных навук, акадэмік АН СССР, прафесар, палярнік, заснавальнік савецкай гляцыялогіі, Прэзідэнт Геаграфічнага таварыства СССР (1964-1977).

У аўтабіяграфіі месца нараджэння – г. Віцебск.

Скончыў геаграфічны факультэт ЛДУ.

Удзельнік і кіраўнік шматлікіх геамарфалагічных даследаванняў горных раёнаў, ледавікоў, арктычных экспедыцый.

У Ленінградскім універсітэце прайшоў шлях ад асістэнта да прафесара і загадчыка кафедры, дэкана геаграфічнага факультэта, прарэктара.

Працаваў віцэ-прэзідэнтам Міжнароднага геаграфічнага саюза, з’яўляўся Ганаровым членам Польскага, Сербскага, Харвацкага, Амерыканскага геаграфічных таварыстваў; Ганаровым доктарам Кракаўскага і Фінскага (Турку) універсітэтаў.

Рэдактар Энцыклапедычнага слоўніка геаграфічных назваў.

Памёр 13 верасня 1977 года.

Яго імем названы: пік у Забайкальскім Алатау, два пікі на Паміры, ледавікі – на Каўказе, Палярным Урале.

1916 год. Самае рэзкае у свеце  пахаладанне на працягу сутак: падзенне на 56 градусаў

Адбылося ў амерыканскім штаце Мантана: тэмпература знізілася з  з +6,7 да -48,8°С.

1938 год. Расстраляны Вацлаў Ластоўскі. 

Беларускі пісьменнік, грамадскі і палітычны дзеяч, гісторык, філолаг, літаратуразнавец, этнограф, акадэмік.

Рэдактар, выдавец  беларускіх газет, часопісаў, кніг, падручнікаў.

Кіраўнік Кабінета міністраў Народнай рады БНР.  

Працаваў дырэктарам Беларускага дзяржаўнага музея, загадчыкам кафедры этнаграфіі пры Інбелкульце, сакратаром Інбелкульта, у Камісіі жывой беларускай мовы, Камісіі па ахове помнікаў старасветчыны, арганізатарам этнаграфічных экспедыцый, у час адной з якіх быў знойдзены Крыж Ефрасінні Полацкай.

Ставіў нацыянальныя інтарэсы вышэй за класавыя, лічыў нацыянальную праблему найважнейшай у гісторыі. Адмаўляў канцэпцыю адзінства гістарычных лёсаў Расіі і Беларусі.

Аўтар «Кароткай гісторыі Беларусі» (1910) – першай кнігі, у якой была спроба абгрунтаваць беларускі характар Вялікага княства Літоўскага, «Падручнага расійска-крыўскага слоўніка» (1924), фантастычнай аповесці «Лабірынты», сцэнічнага эпізода з жыцця Ф. Скарыны («Адзінокі»). Таксама – апрацовак гістарычных легенд, апавяданняў, артыкулаў пра знакамітых беларускіх дзеячаў, па гісторыі Беларусі, перакладаў з рускай, англійскай, польскай, дацкай і іншых моў.

21 ліпеня 1930 года арыштаваны ДПУ. Утрымліваўся ў турмах Масквы і Мінска, знаходзіўся ў ссылцы. Паўторна арыштаваны 20 жніўня 1937, 23 студзеня 1938 прыгавораны да расстрэлу і ў гэты ж дзень расстраляны. 

1960 год. У склад Магілёўскай вобласці ўключаны Глускі раён. 

Гэта адзіны палескі раён у складзе вобласці і адзіны са здабычай нафты, у басейне р. Прыпяць. Самы цёплы, з самым працяглым вегетатыўным перыядам, адзіны раён, дзе пануе ветравая эрозія глебаў.  

У 1938-1944 гадах уваходзіў у склад  Палескай, у 1944-1954 – Бабруйскай, у 1954-1960 – Мінскай вобласці. Зараз у раёне каля 12 000 жыхароў.

1981 год. Памерла Вера Маслоўская. 

Беларускі грамадска-палітычны і культурны дзеяч, паэтэса.

Арганізатар беларускай школьнай працы ў Заходняй Беларусі, настаўнічала на Міншчыне, была школьным інструктарам Барысаўскага, Дзісенскага паветаў. Сузаснавальніца і старшыня Цэнтральнага саюза беларусак (1920).

У 1920-1921 гадах стварала падпольныя паўстанцкія арганізацыі на Беласточчыне і Гродзеншчыне. Удзельніца І Усебеларускай канферэнцыі (Прага). Арыштавана ў 1923 годзе, цэнтральная фігура «Працэсу 45-ці», прыгаворана да 6 гадоў турмы.

Пры прыходзе Саветаў, займалася школьнай справай на радзіме, у Агароднічках, якую працягвала і пры нямецкай акупацыі. У 1946 годзе ў Сілезіі арганізавала дзіцячы сад, у 1951-1958 гадах працавала ў Супраслі загадчыцай гарадской бібліятэкі, у Лізе жанчын, у беластоцкай Павятовай радзе. Аўтар вершаў.

Вера Маслоўская сярод членаў фракцыі Беларускай партыі сацыялістаў-рэвалюцыянераў на І Усебеларускай палітычнай канфэрэнцыі ў Празе, 1921.

2007 год. Памёр ураджэнец Пінска  Рышард Капусцінскі. 

Польскі сусветна вядомы рэпарцёр, журналіст, пісьменнік, паэт, фатограф, «імператар рэпартажу».

Дэбютаваў як паэт у 17 гадоў. У 24 гады атрымаў Залаты Крыж Заслугі за газетны рэпартаж. Працаваў у выданнях “Polityka”, “Kultura”, Польскім прэс-агенцтве (PAP) як замежны карэспандэнт у Афрыцы, Лацінскай Амерыцы і Азіі.

Удзельнік руху «Салідарнасць».

Па яго кнізе «Імператар» пра ўпадак рэжыму ў Эфіопіі, у  1987 годзе лонданскі Royal Court Theatre паставіў сцэнічную адаптацыю.

Ганаровы доктар Слянскага, Уроцлаўскага, Ягелонскага, Гданьскага ўніверсітэтаў. Лаўрэат каля 40 прэмій і узнагарод.

Двойчы намінаваўся на Нобелеўскую прэмію па літаратуры.

Памёр 23 студзеня 2007  года.

У Пінску на доме, дзе жыў Капусцінскі, ўсталявана мемарыяльная дошка.

Дзень у гісторыі. 19 студзеня. Вадохрышча. Першы магілёўскі тралейбус і апошні “Фольксваген-жук”. Нарадзіліся падарожнік Міхал Урончанка, “Ляпіс” Сяргей Міхалок. Памёр краязнавец Міхаіл Без-Карніловіч

Вадохрышча, або Багаяўленне. Апошняе свята каляднага цыкла (з 7 па 19 студзеня). 

“Святое Хрышчэнне – Калядам прашчэнне”. У гэты дзень, які гістарычна звязваюць з хрэсьбінамі Ісуса Хрыста, людзі асвячалі ваду.

Адно з самых старажытных святаў хрысціянскай Царквы, адносіцца да часоў апосталаў. Старажытная назва свята – “Епіфанія” – з’ява, або “Тэафанія” – Багаяўленне, таксама яго называлі “свята Свету”. Бо Бог прыходзіць у свет у гэты дзень, каб явіць свету Святло.

Само слова “хрысціць” на мове арыгінала азначае “апускаць” (грэц. βάπτιση – “апусканне ў ваду”).

У памяць аб тым, што Хрыстос сваім Вадохрышчам асвяціў ваду, напярэдадні свята вада асвячаецца ў храмах, у само свята Богаяўлення – у рэках або іншых месцах, дзе бяруць ваду. Для подступу да вады напярэдадні свята мужчыны выразаюць у лёдзе вялікую палонку ў выглядзе крыжа – Іардань, а сам ледзяны крыж усталёўваюць побач. Над ракой каля крыжа адбываецца абрад Іарданскага водаасвячэння. Вакол палонкі, святары і мясцовыя жыхары здзяйсняюць хрэсны ход, служаць малебен і, тым самым, асвячаюць ваду. Асвечаная вада лічыцца гаючай.

Лічыцца, што Вадохрышчанская вада змывае ўсе грахі, таму на Вадохрышча людзі тры разы з галавой апускаюцца ў ваду. Гэтак жа лічыцца, што ў вадохрышчанскую ноч вада прыходзіць у рух, як бы, у памяць аб Хрышчэнні Ісуса Хрыста. І сіла вады становіцца цудадзейнай. З боскай дапамогай вады – вылечваліся хворыя, ваду давалі піць дзецям. У старажытнасці народ верыў, што на Богаяўленне свеціць сонца, а ў вадохрышчанскую ноч адкрываецца неба, што сімвалізуе адкрытыя зносіны з Богам.

Дзень ратавальніка Беларусі (з 2000 года).

Палажэнне аб Міністэрстве па надзвычайных сітуацыях (МНС) было зацвероджана ў гэты дзень у 1999 годзе. 

МНС створана ў 1994 годзе на базе атрада службы выратавання – Рэспубліканскага спецатрада па правядзенні першачарговых аварыйна-выратавальных работ, які бярэ пачатак з 1991 года.

МНС выконвае шырокі спектр работ – гэта ліквідацыя пажараў, наступстваў стыхійных бедстваў, аварый на сістэмах жызнезабеспячэння, ратаванне людзей на вадзе і іншае.

Беларуская служба выратавання сёння – гэта каля 1 000 баявых падраздзяленняў, на ўзбраенні якіх знаходзіцца больш за 6 000 адзінак тэхнікі.

Сёння ў структуры МНС функцыянуюць 17 спецыяльных службаў, у тым ліку службы пажаратушэння і аварыйна-выратавальных работ, хімічнай і радыяцыйнай бяспекі, інжынерных работ, вадалазная, медыцынская, выбухатэхнічная, авіяцыйная, пошукава-выратавальная, парашутна-дэсантная, пантонная і іншыя.

Дзень Магілёўскага географа. 

У 1934 годзе адчынены кафедра фізічнай геаграфіі і геаграфічны факультэт Магілёўскага педінстытута. 

Першым дэканам і загадчыкам кафедры стаў Даніла Васілеўскі. 

На геаграфічным факультэце працавалі дактары навук, прафесары, знакамітыя ў свеце і Еўропе географы, падарожнікі Г. Шэнберг, П. Бардакоў, М. Баднарскі, М. Мікалаеў, М. Самбікін, А. Мядзведзеў, А. Гожаў, Б. Бажэнаў, І. Сілініч, Б. Нешатаеў, С. Сідор, Р. Дулаева, М. Звераў, М. Клюкін, Ю. Шчарбакоў, Б. Крубіч-Лебедзеў, М. Плоткін, планавалася і праца ў даваенны час Аркадзя Смоліча.

Праз 25 гадоў, у гэты ж дзень у 1959 годзе зарэгістраваны першы ў Беларусі абласны аддзел Беларускага геаграфічнага таварыства. Першым старшынёй стаў Мікалай Нешатаеў, вучоным сакратаром – Пятро Лярскі.

1630 год. Памёр Яўстах Валовіч. 

Дзяржаўны і рэлігійны дзеяч Вялікага Княства Літоўскага, мецэнат і бібліяфіл. Вялікі пісар, падканцлер вялікі літоўскі, біскуп віленскі. Удзельнік пасольства Рэчы Паспалітай да Папы рымскага і іншых пасольстваў.

У час яго біскупства пабудавана 26 касцёлаў, галоўным чынам на тэрыторыі сучаснай Заходняй Беларусі.

Шчодры мецэнат. Спрыяў утварэнню ў складзе Віленскай акадэміі факультэтаў права і медыцыны. Заснаваў на ўласныя сродкі лякарню Святых Нікадзіма і Язафата ў Вільні.

Уладальнік каштоўнай асабістай бібліятэкі. Асобныя кнігі з яго збору захоўваюцца ў бібліятэках Віленскага ўніверсітэту, Акадэміі навук Літвы і іншых бібліятэках.

1656 год. Памёр Казімір Леў Сапега. 

Вялікалітоўскі дзяржаўны і грамадскі дзеяч. Каралеўскі сакратар і пісар вялікі літоўскі, маршалак дворны літоўскі, падканцлер літоўскі, адміністратар Берасцейскай эканоміі.

Займаўся ўпарадкаваннем архіву Кароны. Удзельнічаў у заключэнні выгаднага для Рэчы Паспалітай Палянаўскага мірнага дагавора (1634).

Браў удзел у вайне з казакамі ва Украіне (1648-1653), заключэнні Збораўскага пагаднення, бітве пад Берастэчкам.

У вайну Расіі з Рэччу Паспалітай (1654-1667) выставіў уласны полк. Восенню 1655 года пад Берасцем каардынаваў баявыя дзеянні супраць маскоўскіх і шведскіх войскаў.

Дамогся ад караля прывілеяў на магдэбургскае права і кірмашы для сваіх мястэчак, у тым ліку для Бялынічаў.

1802 год. Нарадзіўся Міхал Урончанка. 

Геадэзіст, картограф, усходазнаўца, кадравы разведчык, генерал-маёр, генерал-губернатар Тыфліса, першы падарожнік па Малой Азіі, аўтар паняцця меандраванне, літаратар, паліглот, першы перакладчык на рускую мову Т. Мура, У. Шэкспіра, Дж. Байрана, А Міцкевіча і іншых. 

Адзін з 17 заснавальнікаў Рускага геаграфічнага таварыства. Старшыня Камітэта па адукацыі яўрэяў.

Яго імя значыцца на мемарыяльнай дошцы ў гонар найлепшых выпускнікоў Магілёўскай гімназіі.

Сябар А.Пушкіна, Н. Языкава, А. Міцкевіча.

Правёў топагеадэзічныя здымкі ў Бесарабіі, на Балканах, у Беларусі, Малой Азіі, на Каўказе, у Прычарнамор’і, Цэнтральнай Расіі, у Наварасійскім краі і Паволжы.

Памёр 26 лістапада 1855 г. у Харкаве.

Яго імя ўшанавана ў Балгарыі, Турцыі, Расіі, Беларусі (у Магілёве – толькі на дошцы гімназіі; пры гэтым няма ні бюста, ні помніка, ні вуліцы яго імя).

1862 год. Памёр Міхаіл Без-Карніловіч. 

Беларускі тапограф і статыстык, гісторык, этнограф, краязнавец, генерал-маёр. Брат дзекабрыста Аляксандра Карніловіча.

Карніловіч стаў Без-Карніловічам у выніку бюракратычнай памылкі.

Праводзіў тапаграфічнае і ваенна-статыстычнае вывучэнне Мінскай, Віцебскай і іншых губерняў, Беластоцкай акругі. Збіраў звесткі аб беларускіх старажытнасцях.

Аўтар ваенна-статыстычнага агляду Віцебскай губерніі, кнігі «Гістарычныя звесткі пра выдатныя мясціны на Беларусі…» (1855).

Тэрыторыю Беларусі абмяжоўваў Віцебскай i Магілёўскай губернямі, астатнія землі называў Літвой. Беларусамі лічыў нашчадкаў крывічоў, гаварыў пра беларусаў як пра асобны народ.

Імкнуўся вывучаць гісторыю асобных гарадоў або мясцовасцей у непарыўнай сувязі з агульнадзяржаўнай і агульнаеўрапейскай гісторыяй.

1900 год. У Мінску нарадзіўся Віктар Баркоўскі. 

Мовазнавец, прафесар, доктар філалагічных навук, акадэмік АН СССР, Берлінскай акадэміі навук, ганаровы доктар філасофіі ГДР, член-карэспандэнт Акадэміі навук і літаратуры ў Майнцы (ФРГ). Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі СССР.

Спецыяліст па гістарычным сінтаксісе рускай і беларускай моў, наўгародскіх берасцяных граматах, рускай дыялекталогіі.

З яго імем звязана развіццё даследаванняў у галіне параўнальна-гістарычнага сінтаксісу рускай і – шырэй – усходнеславянскіх моў. У гэтай галіне ён выступіў як даследчык, аўтар шырока вядомых прац, як арганізатар кірунку параўнальна-гістарычных даследаванняў усходнеславянскіх моў.

Пасля грамадзянскай вайны займаў пасады памочніка начальніка аддзела ўпраўлення вышэйшымі марскімі вучэбнымі ўстановамі, памочніка начальніка аддзела Штаба камандуючага марскімі сіламі РСФСР. Зяць акадэміка Яўхіма Карскага.

У 1930-1950 гады працаваў у шэрагу педінстытутаў і ўніверсітэтаў, у тым ліку, у першай палове 1930-х гадоў у Магілёўскім педінстытуце, дзе займаўся пытаннямі рэформы беларускага правапісу.

Аўтар прац па гісторыі вывучэння беларускай мовы, аналізу спадчыны Я. Карскага.

Памёр 26 студзеня 1982 года ў Маскве.

1910 год. Нарадзіўся Іван Ушакоў. 

Беларускі тэатральны мастак. Заслужаны дзеяч мастацтваў.

Скончыў Віцебскі мастацкі тэхнікум. Працаваў у Беларускім тэатры імя Янкі Купалы, у тым ліку ў якасці  галоўнага мастака.

У афармленні спектакляў шырока выкарыстоўваў выразныя сродкі жывапісу, сэнсавы і эмацыйны акцэнт рабіў на пейзажы. Стварыў дэкарацыі да спектакляў «Пагібель воўка» Э. Самуйлёнка, «Фландрыя» Э. Сарду, «Ірынка» К. Чорнага, «Хлопец з нашага горада» К. Сіманава.

Памёр 26 жніўня 1966 года.

1931 год. Нарадзілася Наталля Паплаўская. 

Беларуская мастачка. Скончыла Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут.

Працавала ў станковай, кніжнай графіцы, у тэхніцы акварэлі (цыкл «Помнікі гісторыі і культуры Беларусі»), літаграфіі (серыі «Палессе», «Героі беларускіх казак»), афорта, лінагравюры. Шмат працуе над афармленнем дзіцячай кнігі, школьных падручнікаў.

Яе работы знаходзяцца ў Нацыянальным мастацкім музеі, Нацыянальнай бібліятэцы Беларусі, фондах Саюза Мастакоў, Міністэрства культуры Расіі, аб’яднанні «Цэнтральны дом мастака» у Маскве, мастацкім музеі г. Магілёва, галерэях Аполе і Варшавы, прыватных калекцыях Беларусі, Расіі і Еўропы.

1944 год. Загінуў Мікола Чарнецкі

Беларускі публіцыст, педагог, палітычны дзеяч. Доктар філасофіі.

Актывіст Грамады беларускай моладзі ў Гродне, студэнцкіх арганізацый у Празе, Пражскім універсітэце, Беларускага (Крывіцкага) культурнага таварыства імя Ф. Скарыны, член пражскага бюро Беларускай партыі сацыялістаў-рэвалюцыянераў.

У 1929-1944 гадах працаваў у Заходняй Беларусі: выкладчык беларускіх гімназій у Радашковічах і Клецку, сурэдактар віленскага часопіса «Золак», дырэктар школы ў в. Крынкі, кіраўніком асветы Крынкаўскага раёна пры Саветах.

Арыштаваны НКУС, уцёк з-пад арышту. Падчас вайны працаваў у Беларускім нацыянальным камітэце ў Беластоку.

Па-зверску забіты польскімі тэрарыстамі. Пахаваны на Праваслаўных могілках у Беластоку.

Настаўнікі Клецкай гімназіі. Другі злева – Мікалай Чарнецкі

1970 год. Пуск першага тралейбуса ў Магілёве

Першыя тралейбусы паехалі па маршруце чыгуначны вакзал – завод імя Куйбышава. 

Зараз у Магілёве працягласць тралейбусных ліній складае каля 81 км. 

Плануецца будаўніцтва новых ліній, у тым ліку да мікрараёна “Спадарожнік”, у жылы раён “Казіміраўка”.

1972 год. Нарадзіўся Сяргей Міхалок. 

Беларускі спявак, аўтар музыкі і тэкстаў, акцёр. У 1990-2014 гадах вакаліст і галоўны ідэолаг гурта “Ляпіс Трубяцкі”, з 2014 года — вакаліст гурта “Brutto”.

Супрацоўнічаў з тэатрам «Бамбукі», гуртом «Крамбамбуля», працаваў арт-дырэктарам ў клубе «Аддис-Абеба», разам з Аляксеем «Хацонам» Хацкевічам удзельнічаў у комік-дуэце «Саша і Сірожа», сузаснавальнік творчага аб’яднання «Дети солнца».

У 2011 годзе за смелыя выказванні ў адрас уладаў, за асуджэнне за разгон акцыі пратэсту 19 снежня 2010 года, «Ляпіс Трубяцкі» трапіў у «чорны спіс» творчых калектываў.

Жыве ва Украіне з 2014 года. Заслужаны артыст Украіны (2020).

На фоне ўварвання Расіі ва Украіну ў 2022 годзе, аднавіў дзейнасць у групе “Ляпіс Трубяцкі” і запусціў тур па Еўропе і Паўночнай Амерыцы ў падтрымку ўкраінскага боку.

1978 год. У Германіі выпушчаны апошні аўтамабмль “фольксваген-жук”, Volkswagen Käfer. 

Ён выпускаўся з 1938 года. Гэта самы масавы аўтамабіль у гісторыі. Усяго было выраблена 21 529 464 аўтамабіля. На зборачным канвееры аўтамабіль быў заменены мадэллю “Гольф”.

Зараз “Жукі” выпускаюць у Мексіцы і Бразіліі.

У 2021 годзе дызайн “Жука” без адпаведнага дазволу быў скапіяваны кітайскай кампаніяй “Great Wall” і прадстаўлены ў якасці ўласнага канцэпта кампактнага хэтчбэка.

24 снежня. Дзень у гісторыі. Вігілія ў каталікоў. Каляднае перамір’е на Заходнім фронце. Адкрыццё магілёўскіх “Чырвонай Зоркі” і музея В. Бялыніцкага-Бірулі. Нарадзіліся Адам Міцкевіч, Алесь Дудар

Вігілія (каталіцкі каляндар).  Посная куцця. Святкі (рускі Cочельник). 

Вігілія Божага Нараджэння, посная куцця – традыцыйная вячэра ў каталікоў 24 снежня, напярэдадні свята Божага Нараджэння. Апошні дзень Адвэнту, у які належыць сціслы пост і толькі адзін прыём ежы дасыта.

Вігілія мае падкрэслена сямейны, закрыты характар. Аднак лічылася, што да вігілійнага стала абавязкова трэба запрасіць любога выпадковага госця, каб не паўтарыць грэх тых, хто не пусціў пераначаваць Святую Сям’ю перад нараджэннем Хрыста. 

На вячэру збіраюцца пасля з’яўлення на небе першых зорак, пад выбеленым абрусам сцялілі сена або салому, як напамін пра нараджэнне Хрыста ў стайні. 

Перад пачаткам вячэры гаспадар дому дзяліўся з сям’ёй асвечанымі ў касцёле аплаткамі, якія потым ламалі між сабой астатнія члены сям’і. 

Па выцягнутых з-пад абруса сцяблінках варажылі аб тым, які будзе будучы год; пасля вячэры сена, як і рэшткі вячэры, аддавалі жывёле. 

На Вігілію плялі саламяных “павукоў”, якіх вешалі ў доме ці перад уваходам, упрыгожвалі дом або падворак хваінкай або ялінкай (з XVIII ст.), дарылі членам сям’і і слугам падарункі (“каляду”). У залежнасці ад дабрабыту сям’і,  падавалі 5, 7, 9, 11 або 13 (няцотны лік) посных страў, асноўны комплекс якіх быў адным і тым жа ў сем’ях усіх сацыяльных пластоў, сімвалізуючы еднасць усіх людзей як дзяцей Божых. 

Асноўнымі кампанентамі вігілійных страў лічыліся пшаніца, мак і мёд, сімвалы дастатку і пладавітасці. 

Галоўнымі стравамі былі куцця, у гонар якой часта называлася і ўся вячэра, сыта, аўсяны кісель, узвар з сушонай садавіны, рыбныя стравы (юшка, селядцы, шчупакі, карп), грыбная поліўка, чырвоны боршч з вушкамі, клёцкі з макам, капуста квашаная або тушаная з грыбамі, ламанцы з макам, сліжыкі. 

У заможных дамах традыцыйнымі былі поліўка з мігдалаў, розныя дэсерты (“цукры”), арэхі, віно. 

1777 год. Капітан Джэймс Кук на караблях “Рэзалюшн” і “Дыскаверы” адкрывае востраў, які 2 студзеня называе востравам Раства. 

Востраў Раства – атол у архіпелагу Лайн, належыць дзяржаве Кірыбаці, знаходзіцца за  2500 км ад Ганалулу (Гаваі), за 2700 км ад Таіці. Самы вялікі ў свеце атол плошчай 321 км². На ім адна з самых высокіх канцэнтрацый марскіх птушак у свеце.

1798 год. Нарадзіўся Адам Міцкевіч

Ураджэнец Беларусі, польскі паэт, публіцыст, асветнік. Дзеяч нацыянальна-вызваленчага польскага руху, сябар Таварыства філаматаў.

Вядомы перадусім сваімі баладамі, паэтычнымі апавяданнямі: драмай «Дзяды» і паэтычнай эпапеяй «Пан Тадэвуш», якая прызнаная апошнім вялікім эпасам шляхецкай культуры. Сярод іншых уплывовых твораў Міцкевіча вылучаюцца паэмы «Конрад Валенрод» і «Гражына».

Сябар дзекабрыстаў К. Рылеева, А.Бястужава, пісьменнікаў і паэтаў А. Пушкіна, А. Дэльвіга, І.  Кірэеўскага, Д. Венявіцінава, Я. Баратынскага, А. Янушкевіча, П. Вяземскага і іншых.

За сваю антыўрадавую палітычную дзейнасць правёў у ссылцы ў цэнтральнай Расіі пяць гадоў, пакінуў Расійскую імперыю ў 1829 годзе і правёў рэшту свайго жыцця ў выгнанні, першапачаткова асеўшы ў Рыме, затым перабраўшыся ў Парыж, дзе ён стаў прафесарам славянскай літаратуры ў «Калеж дэ Франс». У Парыжы сустракаўся з Фрыдэрыкам Шапенам.

Памёр у Канстантынопалі, куды прыехаў аказваць дапамогу ў арганізацыі польскіх войскаў для барацьбы з Расійскай імперыяй у Крымскай вайне. Яго парэшткі пазней былі перавезеныя ў Вавельскі сабор у Кракаве.

1904 год. Нарадзіўся Алесь Дудар (сапраўднае імя Аляксандр Дайлідовіч). 

Беларускі паэт, крытык, перакладчык.

Адзін з заснавальнікаў мінскай, віцебскай і полацкай філій “Маладняка”, член аб’яднання “Полымя”. У выніку кампаніі супраць беларускіх пісьменнікаў-студэнтаў сышоў з вучобы ў БДУ.

У сакавіку 1929 года арыштаваны ДПУ за верш «Пасеклі наш край папалам…», высланы ў Смаленск, арыштоўваўся і ў 1930, 1936 гадах. Паводле Загаду № 33 1937 года «Спіс літаратуры, якая падлягае канфіскацыі з бібліятэк грамадскага карыстання, навучальных устаноў і кнігагандлю» усе творы Алеся Дудара трэба было спальваць. 28 кастрычніка 1937 года асуджаны да расстрэлу. Расстраляны ў мінскай турме НКУС («амерыканка») у ноч масавага расстрэлу беларускіх дзеячаў з 29 на 30 кастрычніка 1937 года.

Аўтар 5 зборнікаў паэзіі, шэрагу паэм. У 1959 годзе выйшлі Выбраныя творы, у 1984 годзе – зборнік вершаў і паэм «Вежа».

Перакладчык з рускай, нямецкай, французскай моў. Пераклаў раман «Еўгеній Онегін» і некаторыя творы А. Пушкіна, А. Блока, Ё.Гётэ, С.Ясеніна і іншых.

У гонар паэта названа вуліца ў Мінску (раён Лошыца).

 1907 год. Нарадзіўся Анатоль Шыбнёў. 

Беларускі жывапісец, заслужаны дзеяч мастацтваў Беларусі. Сын мастака Даміяна Шыбнёва, бацька мастака Яўгена Шыбнёва.

Скончыў Інстытут жывапісу, скульптуры і архітэктуры імя І. Я. Рэпіна ў Ленінградзе і накіраваны на працу ў Брэст (1940).

З 1944 года жыў і працаваў у Мінску. Удзельнік мастацкіх выставак з 1936 года. Працаваў пераважна ў галіне станковага жывапісу ў жанрах тэматычнай карціны, партрэта, пейзажа.

Творы знаходзяцца ў Нацыянальным мастацкім музеі Рэспублікі Беларусь, фондзе Беларускага саюза мастакоў.

Памёр 19 сакавіка 1990 года.

1914 год. Негалоснае Каляднае перамір’е на Заходнім фронце Першай сусветнай вайны. 

Сімвалічны момант чалавечнасці на фоне адной з самых драматычных падзей сучаснай гісторыі. Выпадкі кароткага, але даволі шырока распаўсюджанага неафіцыйнага спынення баявых дзеянняў, якія мелі месца на Заходнім фронце на куццю (вягілія, сочельник) і на Каляды.

За тыдзень да Калядаў частка англійскіх і германскіх салдат пачалі абменьвацца каляднымі віншаваннямі і песнямі праз акопы. У асобных выпадках напружанасць была зніжана да такой ступені, што салдаты пераходзілі лінію фронту, каб пагаварыць са сваімі супернікамі і абмяняцца з імі падарункамі. 

На Куццю і Каляды салдаты абодвух бакоў, а таксама, у меншай ступені, французы, самастойна выходзілі на нейтральную паласу, дзе змешваліся, абменьваючыся прадуктамі харчавання і сувенірамі. Праводзіліся таксама сумесныя цырымоніі пахавання загінулых, некаторыя сустрэчы заканчваліся сумеснымі каляднымі спевамі. 

Войскі абодвух бакоў бывалі настолькі прыязныя адзін з адным, што часам нават гулялі паміж сабой у футбол на нейтральнай паласе.

 1915 год. У в. Каменка Бабруйскага раёна нарадзіўся Іван Трухан. 

Эканомгеограф, кандыдат геаграфічных навук, прафесар.

З 1949 года з невялікімі перарывамі працаваў у БДУ: заснавальнік і загадчык кафедры эканамічнай геаграфіі СССР, дэкан геаграфічнага факультэта. Рэктар Беларускага інстытута народнай гаспадаркі (1962-1965), дырэктар НДІ эканомікі і эканоміка-матэматычных метадаў планавання пры Дзяржплане БССР (1965-1967).

Аўтар больша за 100 навуковых прац, якія ў асноўным прысвечаны пытанням размяшчэння сельскагаспадарчай вытворчасці, эканамічнай геаграфіі Беларусі, геаграфіі гаспадаркі Гомельскай вобласці, Беларускага Палесся, асобных эканамічных раёнаў і рэспублік СССР. Прымаў удзел у складанні першага Атласа БССР (1958).

Пад яго кіраўніцтвам падрыхтавана некалькі дзесяткаў аспірантаў, 6 кандыдатаў і 2 доктары навук (С. Сідор, І. Пірожнік).

Памёр 16 чэрвеня 2000 года.

1932 год. Урачыстае адкрыццё магілёўскага кінатэатра “Чырвоная Зорка” і прагляд першай гукавой кінапраграмы “Пераварот” рэжысёра “Беларусьфільм” Юрыя Тарыча. 

Дэманстрацыя ажыццяўлялася на апараце фірмы “Патэ” – самай вядомай на той момант у свеце.

Першае знаёмства жыхароў Магілёва з дзіўным светам кіно адбылося 10 жніўня 1903 года. Першы стацыянарны “сінематограф” атрымаў у Магілёве пастаянную прапіску ў 1909 годзе, калі на Дняпроўскім праспекце (зараз вуліца Першамайская), 42 адчыніўся тэатр «электрабіёграф» пад назвай «Чары». Сама назва ўжо падкрэслівала “фантастычны” характар незвычайнага відовішча – кіно. Будынак кінатэатра “Чары” у 1930-1932 гадах быў рэканструяваны і стаў належыць “Чырвонай Зорцы”.

1942 год. У канцлагеры Трасцянец загінуў Вінцэнт Гадлеўскі. 

Беларускі грамадскі дзеяч і публіцыст.

Служыў вікарыем пры кафедральным касцёле ў Мінску. Браў удзел у дзейнасці беларускіх культурна-адраджэнскіх, рэлігійных і палітычных арганізацый.

Член Беларускага нацыянальнага камітэта, удзельнік Усебеларускага з’езда. Член Рады БНР.

У 1920-я гады шырока займаўся нацыянальна-рэлігійнай і культурна-асветнай дзейнасцю на Віленшчыне, за якую арыштоўваўся польскімі ўладамі, быў асуджаны на 2 гады турмы.

Адзін з заснавальнікаў Беларускага каталіцкага выдавецтва ў Вільні (1928).

Пераклаў на беларускую мову Новы запавет. Заснаваў газету «Беларускі фронт».

За крытыку нямецкай палітыкі ў дачыненні да беларускага народа быў арыштаваны нямецкай паліцыяй і адпраўлены ў канцлагер Трасцянец.

1982 год. Адкрыты Магілёўскі мастацкі музей В. К. Бялыніцкага-Бірулі. 

Філіял Нацыянальнага мастацкага музея Беларусі. Размешчаны ў 2-павярховым мураваным асабняку, які з’яўляецца помнікам архітэктуры XVIIІ стагоддзя. Экспазіцыя музея знаёміць з жыццём і творчасцю беларускага мастака, акадэміка жывапісу В. Бялыніцкага-Бірулі. Фонд музея налічвае 114 твораў жывапісу, 39 прадметаў этнаграфіі і побыту, 81 адзінку фотаматэрыялаў. Агульная плошча музея 712 м², плошча экспазіцыйных памяшканняў 484 м².

У мансардзе музея знаходзіцца выставачная зала, дзе адбываюцца выстаўкі выяўленчага мастацтва з фондаў Нацыянальнага мастацкага музея, Саюза мастакоў Беларусі, дзіцячай творчасці.

1997 год. Памёр ураджэнец в. Галачоўка Чавускага раёна Міхал Манышаў. 

Вядомы савецкі і беларускі географ, педагог-дэфектолаг, аўтар сусветна вядомых падручнікаў па геаграфіі для дзяцей з асаблівасцямі развіцця. Заслужаны настаўнік БССР.

Скончыў Чавускую сямігодку, Княжыцкую (Магілёўскі раён) школу рабочай моладзі, Шклоўскую школу ФЗН, геаграфічны факультэт Магілёўскага педінстытута (1940). Удзельнік абароны Магілёва (1941), вызвалення Польшчы, Прагі, узяцця Берліна.

Настаўнічаў ў школах Клімавіцкага, Бялыніцкага, Чавускага, Магілёўскага раёнаў, быў інспектарам школ Чэрыкаўскага раёна, намеснікам дырэктара Мсціслаўскага педвучылішча (1945–1948), Мсціслаўскай спецыялізаванай школы глуханямых дзяцей (1948–1976).

Аўтар спецыялізаваных падручнікаў, распрацоўшчык шэрагу пытанняў дэфекталогіі, аўтар падручнікаў па прыродазнаўству (3-6 класы), геаграфіі (6–9 класы), якія ў розны час былі перакладзены на шматлікія мовы народаў СССР, Еўропы.

Дзень у гісторыі. 21 снежня. Карачун (Чарнабог). З’яўленне крыжаванкі. Створаны Першы беларускі полк. Нарадзіліся Тамаш Зан, маршал двух краін Канстанцін Ракасоўскі

Карачун. Дзень паганскага ўшанавання Карачуна (Чарнабога). 

Прыпадае на дзень зімовага сонцавароту – самы кароткі дзень у годзе і адзін з самых халодных дзён зімы, у які, паводле павер’яў, і лютуе Карачун. 

Карачун – боства смерці, падземны бог, загадвае зімой і маразамі і кароціць светлы час сутак. Слугі грознага Карачуна – мядзведзі-шатуны, якія абарочваюцца ў бураны, і завеі-ваўкі. Лічылася, што па мядзведжаму жаданню і зіма сцюдзёная доўжыцца: павернецца мядзведзь у сваім бярлогу на іншы бок, значыць, і зіме роўна палову шляху да вясны прайсці засталося. Адсюль і прымаўка: “На Сонцавароту мядзведзь у бярлозе паварочваецца з аднаго боку на другі”. 

У народзе паняцце “карачун” у сэнсе пагібелі, смерці выкарыстоўваецца да гэтага часу. Кажуць, напрыклад: “прыйшоў яму карачун”, “чакай карачуна”, “задаць карачуна”, “хапіў карачун”.

Паступова ў народнай свядомасці Карачун зблізіўся з Марозам, які скоўвае сцюжай зямлю, нібы апускаючы яе ў смяротны сон. Але Мароз – проста валадар зімовых халадоў і больш бяскрыўдны вобраз, чым суровы Карачун.

1796 год. Нарадзіўся Тамаш Зан

Беларускі і польскі паэт-рамантык, удзельнік рэвалюцыйнага руху, даследчык прыроды, музеязнавец.

Даследчык прыродных багаццяў Урала, вынаходнік залатых радовішчаў, аўтар карты Прыўральскага краю, справаздачаў для геаграфічнага таварыства. 

Адзін са стваральнікаў таварыства філаматаў, філарэтаў, сябра А. Міцкевіча, Я. Чачота, І. Дамейкі. 

Яго імя носяць гара на Паўднёвым Урале, вуліца ў  Гродне.

Памёр 19 ліпеня 1855 года.

1804 год. Прыняты Закон аб габрэях, якім нададзена свабода веравызнання, але вызначана мяжа аселасці ў заходніх губерніях Расійскай імперыі. 

Габрэі маглі жыць толькі на пэўнай тэрыторыі ў 1 224 008 км² – значнай часткі Царства Польскага, Літвы, Беларусі, Бесарабіі, Латгаліі, якая была часткай Віцебскай губерні, а таксама часткі тэрыторыі сучаснай Украіны, якая адпавядае паўднёвым губерніям Расійскай імперыі, у Астраханскай і Каўказскай губерніях (да 1835 года). 

Паводле закона загадвалася ўсім габрэям запісвацца ў адзін з “станаў”: земляробаў, фабрыкантаў і рамеснікаў, купецтва, мяшчанства.

Фота: карта губерняў, якія ўвайшлі ў мяжу аселасці габрэяў.

1879 год. Нарадзіўся Іосіф Сталін. 

Савецкі палітычны і дзяржаўны дзеяч. Генеральны сакратар ЦК Усесаюзнай камуністычнай партыі (з 1922), кіраўнік савецкага ўрада, генералісімус. 

Сталін ствараў магутны культ ўласнай асобы і займаўся гэтым як прыярытэтнай тэмай усе гады свайго кіравання. 

Культ ствараўся шляхам правак біяграфіі, знішчэння сведкаў, стварэння новых падручнікаў, умяшання ў любыя навукі, мастацтва і культуру. Ідэя культу заключалася ў тым, каб увесь савецкі народ ўсім быў абавязаны партыі, дзяржаве і правадыру. І адным з аспектаў гэтай сістэмы «падарункаў» з’яўлялася неабходнасць выразы падзякі Сталіну, напрыклад, за сацыяльныя паслугі і наогул за ўсё, што ў цябе ёсць.

Памёр  5 сакавіка  1953 года.

Культ Сталіна развенчаны на ХХ з’ездзе КПСС (1956).

1890 год. Нарадзіўся Мікалай Аладаў. 

Беларускі кампазітар. Народны артыст БССР.

Скончыў Пецярбургскю кансерваторыю. Выкладаў у Дзяржаўным інстытуце музычнай культуры ў Маскве, Саратаўскай кансерваторыі, суарганізатар Беларускай кансерваторыі (1924), яе рэктар, прафесар. Член Беларускай песеннай камісіі.

Адзін з заснавальнікаў сімфанічнага, кантатнага, харавога, камерна-інструментальнага і камерна-вакальнага жанраў беларускай музыкі. Аўтар опер, кантаты «Над ракой Арэсай», дзесяці сімфоній, вакальных цыклаў на вершы Я. Купалы, М. Багдановіча, М. Танка, іншых музычных твораў.

Яго імем названа музычная школа ў Мінску. Усталявана мемарыяльная дошка.

Памёр 4 лютага 1972 года.

1896 год. У беларускіх Целяханах нарадзіўся Канстанцін Ракасоўскі. 

Савецкі военачальнік, адзіны ў гісторыі маршал двух краін – СССР і Польшчы. Двойчы Герой Савецкага Саюза. Кавалер Ордэна Перамогі, вышэйшых узнагарод СССР, Польшчы, Францыі, Вялікабрытаніі, ЗША і іншых краін.

Са шляхецкага роду герба Гляўбіч або Окша. Герой Першай і Другой сусветных, грамадзянскай  войн. Георгіеўскі кавалер.

З кастрычніка 1917 года ў Чырвонай Арміі. У 1937-1940 гадах быў у турме пад следствам па  абвінавачванні ў сувязях з польскай і японскай разведкамі.

Вялікую Айчынную вайну сустрэў камандзірам 9 механізаванага корпуса, генерал-маёрам. Камандаваў 4-й, 16-й  арміямі Заходняга фронту. Удзельнік абароны Масквы, Сталінградскай, Курскай бітваў, вызвалення Беларусі (правёў Бабруйскую, Мінскую і Люблін-Брэсцкую аперацыі), Польшчы, Берлінскай аперацыі,  камандаваў Бранскім, Данскім, Цэнтральным, 1-м, 2-м Беларускімі франтамі.

Камандуючы Парадам Перамогі ў Маскве (24 чэрвеня 1945 года). Міністр нацыянальнай абароны Польшчы (1949-1956), стваральнік польскай арміі, намеснік старшыні Савета Міністраў Польшчы.

Памёр 3 жніўня 1968 года. Урна з прахам пахаваная ў Крамлёўскай сцяне.

У гонар маршала ўстаноўлены помнікі у Маскве,  Валгаградзе і яшчэ 9 гарадах Расіі, каля польскага горада Лягніца, названы вуліцы, плошчы ў многіх гарадах Расіі (36), Беларусі (12, у тым ліку ў Бабруйску, Мінску), Украіны (8).

У Польшчы перайменавана былая нямецкая вёска Рогзаў у Ракасова, у горадзе Кашалін яго імя носіць раён.

1913 год. Упершыню надрукавана крыжаванка. 

З’явілася ў газеце “New York World”  за аўтарствам Артура Уіна. 

Мела ромбападобную форму і не мела звыклых нам пустых клетак – словы чыталіся як па вертыкалі, так і па гарызанталі. Поспех крыжаванкі быў ашаламляльным. Чытачы засыпалі рэдакцыю варыянтамі новай галаваломкі. 

У 1923 годзе ў ЗША тыражом у 750 тысяч экземпляраў выйшаў першы зборнік крыжаванак, а праз год першая “еўрапейская” крыжаванка выйшла ў адной з лонданскіх газет. 

Даследчыкам сустракаліся знаходкі, падобныя на крыжаванку, датаваныя яшчэ I-IV стагоддзямі на нашай эры. У прыватнасці, падчас раскопак у Пампеях, была выяўлена галаваломка, якая дзіўна нагадвае сучасную крыжаванку. Датуецца  79 годам н. э.

1918 год. У Гродна ў складзе літоўскіх узброеных сіл створаны Першы беларускі полк.

Першыя камандзіры палка – палкоўнікі М. Лаўрэнцьеў, К. Езавітаў. 

Меў 1057 чалавек, у тым ліку 600 стралкоў, батальён пры гарадской камендатуры, кавалерыйскі эскадрон, кулямётны ўзвод, узвод грэнадзёраў. 

Служылі беларусы, рускія, літоўцы, фарміравалася  яўрэйская нацыянальная рота.

Да мундзіра беларусы прыладжвалі бела-чырвона-белыя стужкі ў колер беларускага нацыянальнага сцяга

Фота: Кавалерыя Першага беларускага палка каля камендатуры Гродна.

1934 год. У в. Вялікі Бор  Касцюковіцкага раёна нарадзіўся Іван Чыгрынаў. 

Беларускі пісьменнік, драматург, перакладчык, публіцыст. Народны пісьменнік.

Працаваў у газеце «Прыпяцкая праўда», у выдавецтве Акадэміі Навук, часопісе «Полымя»,  сакратаром праўлення Саюза пісьменнікаў, старшынёй праўлення Беларускага фонду культуры, галоўным рэдактарам часопіса «Спадчына».

Член Дзяржаўнай камісіі па расследванні злачынстваў у Курапатах.

Аўтар вершаў, кніг апавяданняў і аповесцей, п’ес,  пенталогіі раманаў: «Плач перапёлкі», «Апраўданне крыві», «Свае і чужыя», «Вяртанне да віны», «Не ўсе мы згінем» (1996).

Адзін з аўтараў сцэнарыя шматсерыйнага тэлевізійнага фільма «Руіны страляюць…» (пастаўлены ў 1973).

Пераклаў з рускай мовы «Аптымістычную трагедыю» У. Вішнеўскага.

Памёр 5 студзеня 1996 года.

У яго гонар на будынку СШ № 6 г. Магілёва ўстаноўлена мемарыяльная дошка.

1979 год. Нарадзіўся Вадзім Махнеў. 

Беларускі вясляр. 

На Летніх Алімпійскіх гульнях 2004 у Афінах атрымаў бронзавы медаль у дыстанцыі 2500 м у каяку сярод мужчын у пары з Раманам Петрушэнкам.

На Летніх Алімпійскіх гульнях 2008 у Пекіне заваяваў залаты медаль у дыстанцыі 1000 м у каяку сярод мужчын у чацвёрцы з Р. Петрушэнкам, А. Абалмасавым і А.Літвінчуком, а таксама бронзавы медаль у дыстанцыі 2500 м у каяку сярод мужчын у пары з Р.Петрушэнкам.

1981 год. Пайшоў з жыцця  Міхаіл Забэйда-Суміцкі. 

Беларускі спявак, педагог.

Кар’еру пачаў у Харбінскай оперы. Выступаў у Міланскай оперы, «Ла Скала», актыўна гастраляваў па гарадах Заходняй Беларусі, Польшчы, Літвы, Латвіі, Чэхаславакіі, Германіі.

Не жадаў называць сябе вялікім польскім спеваком, прызнаючы толькі адно права – звацца беларускім. Запісаў грампласцінкі з апрацоўкамі беларускіх народных песень. У 1963 годзе даў аншлагавыя канцэрты ў шматлікіх гарадах БССР, у тым ліку ў Магілеве.

Пахаваны на пражскіх Ольшанскіх могілках.

У яго гонар названа вуліца ў Маладзечне.

1991 год. Кіраўнікі 11 былых савецкіх рэспублік у Алма-Аце прынялі Дэкларацыю аб утварэнні Садружнасці Незалежных Дзяржаў. Спыненне існавання СССР. 

На першай сустрэчы кіраўнікоў дзяржаў СНД, якая прайшла 30 снежня 1991 года ў Мінску, было падпісана «Часовае пагадненне аб Савеце кіраўнікоў дзяржаў і Савеце кіраўнікоў урадаў Садружнасці Незалежных Дзяржаў», паводле якога засноўваўся вышэйшы орган арганізацыі — Савет кіраўнікоў дзяржаў. У далейшым у сталіцы Беларусі размясціліся каардынуючыя органы СНД.

Арганізацыйны этап стварэння СНД завяршыўся ў 1993, каля 22 студзеня ў Мінску быў прыняты «Статут Садружнасці Незалежных Дзяржаў» – асноватворны дакумент арганізацыі.  

2012 год. Апошні дзень календара майя

Калі б не была гэтая індзейская цывілізацыя знішчана еўрапейцамі, яны растлумачылі б, чаму цыклічнасць створанага імі календара ніяк не звязана з канцом свету. 

Дзень у гісторыі. 26 лістапада. Нарадзіўся Уладзімір Караткевіч. Адбылася француская «Бярэзіна». Дзень памяці Адама Міцкевіча

Сусветны дзень інфармацыі (World Information Day, з 1994 года). 

Праводзіцца па ініцыятыве Міжнароднай акадэміі інфарматызацыі, якая мае генеральны кансультатыўны статус у Эканамічным і Сацыяльным саветах ААН. 

Інфармацыя – гэта сукупнасць ведаў, звестак, навін, якія пастаянна паступаюць і абнаўляюцца на працягу ўсяго жыцця чалавека.

Інфармацыя заўсёды гуляла ў жыцці чалавецтва вельмі важную ролю. Аднак, з сярэдзіны ХХ стагоддзя ў выніку сацыяльнага прагрэсу і бурнага развіцця навукі і тэхнікі роля інфармацыі невымерна ўзрасла. Акрамя таго, адбываецца лавінападобнае нарастанне масы разнастайнай інфармацыі, якое атрымала назву “інфармацыйнага выбуху”.

Міжнародны дзень шаўца (сапожніка).

Абутак – гэта люстэрка душы. Яго вонкавы выгляд можа шмат распавесці аб характары чалавека, яго густах і перавагах.

Выраб абутку і яго папраўка – вельмі старажытнае рамяство, і першапачаткова праца шаўца была выключна ручной працай, прычым вельмі нялёгкай.

Гісторыкі лічаць, што першы абутак з’явіўся 26-30 тысяч гадоў таму на захадзе Еўразіі. Абутак выраблялі з драўнянай кары, чароту, папірусу, лыка, саломы, грубай тоўстай пражы, з дрэва (японцы да гэтага часу носяць гэта – драўляныя сандалі).

У ЗША, у пячоры Ламас у штаце Невада археолагі знайшлі сапраўдны склад старажытнага абутку – 300 пар плеценых з травы сандаляў узростам 9000 гадоў. Цяпер такія ж плятуць для турыстаў.

Самы старажытны абутак знойдзены ў Арменіі пры раскопках пячоры Арэні ў верасні 2008 года – узрост больш як 5500 гадоў.

Найстаражытнейшыя чаравікі выяўлены на нагах муміфікаванага трупа мужчыны, які загінуў 5300 гадоў таму і быў празваны Этцы. Труп знойдзены ў 1991 годзе ў Эцтальскіх Альпах, на мяжы паміж Аўстрыяй і Італіяй.

1805 год. Нарадзіўся Яўстафій Янушкевіч. 

Кнігавыдавец, публіцыст, адзін з кіраўнікоў паўстання 1830-1831 гадоў.

Заснаваў і выдаваў у Парыжы газету «Польскі пілігрым», якую з 1832 года рэдагаваў Адам Міцкевіч.

Сабраў падарожныя нататкі свайго брата Адольфа Янушкевіча, якія Ф. Ўратноўскі апублікаваў пад назвай «Жыццё Адольфа Янушкевіча і яго лісты з кіргізскіх стэпаў».

Аўтар успамінаў.

wikimedia.org

1812 год. Пачалася пераправа Напалеона праз Бярэзіну. Пачатак бітвы на Бярэзіне. 

Адбывалася 2629 лістапада 1812 года паміж францускімі карпусамі і рускімі арміямі Чычагава і Вітгенштэйна на абодвух берагах ракі Бярэзіна у час пераправы Напалеона. 

Вынікі: стратэгічная перамога Францыі – большай частцы Вялікай арміі ўдалося перасекчы раку, тактычная перамога Расіі, якая нанесла значныя страты французскай арміі. 

Нягледзячы на агулам удалую для французаў пераправу і бітву на Бярэзіне, у грамадскай свядомасці французаў яна адбілася як найярчэйшы, калі не кульмінацыйны, эпізод няўдалай расійскай кампаніі, таму слова «бярэзіна» ўжываецца як сінонім правалу ці катастрофы, цяпер звычайна спартыўнай або палітычнай.

1855 год. Памёр ураджэнец Беларусі Адам Міцкевіч. 

Польскі паэт, публіцыст, асветнік. Дзеяч нацыянальна-вызваленчага польскага руху, сябар Таварыства філаматаў.

Вядомы перадусім сваімі баладамі, паэтычнымі апавяданнямі: драмай «Дзяды» і паэтычнай эпапэяй «Пан Тадэвуш», якая прызнаная апошнім вялікім эпасам шляхецкай культуры. Сярод іншых уплывовых твораў Міцкевіча вылучаюцца паэмы «Конрад Валенрод» і «Гражына».

Сябар дзекабрыстаў К. Рылеева, А.Бястужава, пісьменнікаў і паэтаў А. Пушкіна, А. Дэльвіга, І.  Кірэеўскагаі, Д. Венявіцінава, Я. Баратынскага, А. Янушкевіча, П. Вяземскага і іншых.

За сваю антыўрадавую палітычную дзейнасць правёў у ссылцы ў цэнтральнай Расіі пяць гадоў, пакінуў Расійскую імперыю ў 1829 годзе і правёў рэшту свайго жыцця ў выгнанні, першапачаткова асеўшы ў Рыме, затым перабраўшыся ў Парыж, дзе ён стаў прафесарам славянскай літаратуры ў «Калеж дэ Франс». У Парыжы сустракаўся з Фрыдэрыкам Шапенам.

Памёр у Канстанцінопалі, куды прыехаў аказваць дапамогу ў арганізацыі польскіх войскаў для барацьбы з Расійскай імперыяй у Крымскай вайне. 

Яго парэшткі пазней былі перавезеныя ў Вавельскі сабор у Кракаве.

wikimedia.org

1864 год. памёр Тэадор Нарбут. 

Беларуска-польска-літоўскі гісторык, археолаг, інжынер.

Удзельнічаў у расійска-пруска-французскай (1806-1807) і расійска-шведскай (1808-1809) войнах як ваенны інжынер. Удзельнік праектавання і будаўніцтва Бабруйскай крэпасці.

Даследчык гісторыі ВКЛ, праводзіў археалагічныя раскопкі ў Падняпроўі і Панямонні, аўтар  «Гісторыі літоўскага народа», дзе, разам з іншым, апісаны народныя абрады беларусаў Лідчыны.

Першы на Беларусі даў вызначэнне курганам як месцам старажытных пахаванняў. Сцвярджаў, што дрыгавічы невядомага паходжання жылі каля Кіева. Даследаваў Лідскі замак, надрукаваў артыкулы пра Ліду, Навагрудак, Індуру і іншыя. Увёў у навуковы ўжытак «Хроніку Быхаўца» (1846).

Меў багатую калекцыю археалагічных матэрыялаў.

Быў арыштаваны ў сувязі з падзеямі паўстання 1863-1864 гадоў.

wikimedia.org

1891 год. Нарадзіўся Ян Станкевіч. 

Беларускі мовазнавец, гісторык, палітычны дзеяч.

Доктар славянскай гісторыі і філалогіі. Працаваў у газеце «Наша ніва», выдаваў часопіс «Веда», «Незалежнік», супрацоўнічаў з Беларускім інстытутам навукі і мастацтва і яго выданнем «Запісы», часопісам «Сяўбіт», газетай «Бацькаўшчына» (Мюнхен), «Беларус» (Нью-Ёрк) і іншымі.

Пасол Сейму Польшчы. Член Беларускай народнай самапомачы, Беларускай незалежніцкай партыі, навуковага аддзела Беларускай цэнтральнай рады. 

Удзельнічаў у працы Беларуска-амерыканскага задзіночання, Беларуска-амерыканскага звязу, сузаснавальнік Вялікалітоўскага фонду імя Л. Сапегі.

Памёр 16 ліпеня 1976 года ў ЗША.

1907 год. Нарадзіўся Міхась Скрыпка. 

Беларускі пісьменнік-сатырык, драматург.

Працаваў настаўнікам у школах Магілеўшчыны і Міншчыны, намеснікам дырэктара бюро прапаганды мастацкай літаратуры Саюза пісьменнікаў БССР.

Аўтар зборнікаў баек, вершаў, мініяцюр, аповесцей, апавяданняў і гумарэсак, кніжак антырэлігійных нарысаў, кніг апавяданняў для дзяцей, выбраных твораў.

Выступаў і як драматург. Аўтар сцэнарыя тэлекамедыі «Акадэмік», звыш 30 аднаактовых п’ес, камедый для мастацкай самадзейнасці

Перакладаў з рускай і ўкраінскай моў. Пераклаў асобныя вершы А. Твардоўскага, С. Маршака, С. Міхалкова, А. Барто і іншых.

Памёр  8 кастрычніка 1991 года.

1918 год. Нарадзіўся Уладзімір Шахавец. 

Беларускі перакладчык і пісьменнік. Заслужаны работнік культуры.

Скончыў Магілеўскі рабфак (1937), БДУ.

Працаваў у газеце «Літаратура і мастацтва», выдавецтвах «Беларусь», «Мастацкая літаратура».

Аўтар зборнікаў аповесцей,  апавяданняў, вершаў, кніг перакладаў, для дзяцей, Выбраных твораў у 2 тамах.

На беларускую мову пераклаў паэмы «Мцыры» і «Ізмаіл-бей» М. Лермантава, шэраг вершаў А. Пушкіна, М. Някрасава, У. Маякоўскага, сучасных рускіх, украінскіх, многіх пісьменнікаў і паэтаў народаў Еўропы, СССР, у тым ліку «Корцік» А. Рыбакова, трагедыю У. Шэкспіра «Макбет», асобныя творы англійскіх, французскіх, венгерскіх, сербскіх, славацкіх паэтаў.

Памёр 8 чэрвеня 1991 года.

nashi-lyudi.by

1930 год. Нарадзіўся Уладзімір Караткевіч. 

Беларускі пісьменнік, паэт, празаік, драматург, публіцыст, перакладчык, сцэнарыст, класік беларускай літаратуры.

Першы беларускі пісьменнік, які звярнуўся да жанру гістарычнага дэтэктыву. Найбольш вядомыя яго творы: «Дзікае паляванне караля Стаха», «Сівая легенда», «Каласы пад сярпом тваім», «Хрыстос прызямліўся ў Гародні», «Чорны замак Альшанскі», «Зямля пад белымі крыламі»...

Па яго творах створаны 9 мастацкіх, 3 дакументальных стужкі і мультфільм.

Імя пісьменніка прысвоена бібліятэкам у Віцебску, Наваполацку, Оршы, Таліне, вуліцам  ў Астраўцы, Віцебску, Гродне, Рагачове, Століне, Оршы. У Оршы адкрыты музей. Пастаўлены помнікі ў Віцебску, Оршы, Кіеве. У Оршы, Мінску ўсталяваны мемарыяльныя шыльды.

Існуюць яго імя Фонд дапамогі маладым пісьменнікам, прэмія выдавецтва «Мастацкая літаратура».

Памёр 25 ліпеня 1984 года.

1934 год. У в. Красная Кіраўскага раёна нарадзіўся Валянцін Рабцэвіч. 

Беларускі археолаг і нумізмат. Доктар гістарычных навук, прафесар БДУ. Адзін з заснавальнікаў беларускай нумізматыкі.

Вывучаў гісторыю грашовага звароту ВКЛ і Рэчы Паспалітай, тапаграфію манетных скарбаў на Беларусі.

Аўтар класічных манаграфій «О чем рассказывают монеты», «Нумизматика Беларуси», «Российско-польские монетные эмиссии эпохи Петра I», больш 70 навуковых прац і 300 навукова-папулярных артыкулаў у перыёдыцы і эцыклапедычных выданнях.

На аснове ўласнай калекцыі манет стварыў нумізматычны кабінет БДУ.

Дзякуючы яго намаганням на Беларусі засталася частка ўнікальнага грашова-рэчавага скарбу ХV стагоддзя (сярод рэчаў і «пояс Вітаўта»).

Памёр 29 мая 2008 года.

1943 год. Ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў вызвалены горад Гомель. 

Першы вызвалены абласны цэнтр Беларусі.

Горад быў пад акупацыяй з 19 жніўня 1941 года. 

Габрэі, якія складалі ў горадзе 29,4% насельніцтва, амаль цалкам былі забітыя ў гета. 

Горад вызвалены войскамі Беларускага фронта пад камандаваннем К. Ракасоўскага. 

Горад быў разбураны болей чым на 80%, амаль цалкам страціў прамысловыя прадпрыемствы.

Гомель пасля вызвалення, encrypted-tbn0.gstatic.com

 

Дзень у гісторыі. 25 кастрычніка. Дзень нараджэння «бацькі» якуцкай літаратуры Эдварда Пякарскага, археолага Сяргея Дубінскага, кінарэжысёра Віктара Турава. Чакаем сонечнае зацьменне

1858 год. Нарадзіўся Эдвард Пякарскі. 

Беларускі этнограф, географ, фалькларыст. Акадэмік АН СССР, Сакратар Аддзялення Рускага геаграфічнага таварыства, аўтар прац па этнографіі якутаў і эвенкаў, складальнік слоўніка якуцкай мовы, «бацька» якуцкай літаратуры.

За ўдзел у народніцкім руху быў сасланы ў Якуцію (1881).

Даследаваў геаграфію, фальклор і мову, супрацоўнічаў з Усходне-Сібірскім аддзяленнем Рускага геаграфічнага таварыства.

Памёр у 1934 годзе. Пахаваны на ленінградскіх Смаленскіх лютэранскіх могілках. 

1868 год. Нарадзіўся Карл Грыгаровіч. 

Беларускі скрыпач і педагог. Інтэрпрэтатар скрыпічнай і квартэтнай класікі.

Гастраляваў па свеце: Амерыка, Азія, Афрыка. 

Прафесар Маскоўскага філарманічнага вучылішча, Віцебскай народнай кансерваторыі, першая скрыпка ў квартэце герцага Мекленбургскага.

Арыштаваны ў 1921 годзе і прысуджаны да 3 гадоў прымусовых работ.

Да гэтага часу незразумела, памёр ён ад голаду ў заключэнні або быў расстраляны ў 1921 годзе.

musicseasons.org

1884 год. Нарадзіўся Сяргей Дубінскі. 

Беларускі археолаг і гісторык.

Разам з Аляксандрам Ляўданскім закладаў асновы беларускай археалогіі.

Даследаваў помнікі ранняга жалезнага веку і сярэднявечча Беларусі, у тым ліку Магілёўшчыны, гарадзішча Банцараўшчына.

Аўтар першых археалагічных карт Магілёўскай вобласці, Беларусі, першай бібліяграфіі па археалогіі Беларусі і сумежных краін.

У 1937 годзе абвінавачаны ў шпіёнскай дзейнасці на карысць Польшчы і расстраляны.

1932 год. Нарадзіўся Уладзімір Анісковіч. 

Беларускі літаратурны крытык, перакладчык

Працаваў рэдактарам на Беларускім радыё, у рэдакцыях часопісаў «Нёман», «Родная прырода», газеты «Літаратура і мастацтва», у выдавецтве «Юнацтва».

Перакладчык з балгарскай мовы твораў І. Давыдкава, С. Страціева , А. Стаянава, Б. Апрылава, Н. Хайтава, Д. Цончава, І. Радзічкава, І. Мілева і іншых аўтараў.

1933 год. У Полацку нарадзілася Нінэль Шчасная. 

Беларускі жывапісец і графік. Заслужаны дзеяч мастацтваў.

Працавала ў станкавым жывапісе, кніжнай і станкавай графіцы, манументальна-дэкаратыўным мастацтве. Аформіла шэраг кніжных выданняў.

Аўтар партрэтаў І. Мележа, У. Дубоўкі, І. Шамякіна, Цёткі, А. Макаёнка, М. Танка, Янкі Купалы,  М. Багдановіча, Еўфрасінні Полацкай, Ф.Скарыны, П. Мсціслаўца і іншых выбітных ураджэнцаў Беларусі.

1934 год. Ва Уругвае нарадзіўся Карлас Шэрман. 

Беларуска-іспанскі перакладчык, літаратар і праваабаронца.

Нарадзіўся ў сям’і выхадца з Заходняй Беларусі.

Загадчык рэдакцыйна-выдавецкага сектара Фундаментальнай бібліятэкі імя Якуба Коласа АН БССР,  віцэ-прэзідэнт Беларускага ПЭН-цэнтра.

Перакладчык іспанамоўных аўтараў: Г. Гарсія Маркеса, Н. Гільена, Ф. Піта Радрыгеса і іншых.

З беларускай на іспанскую пераклаў асобныя творы А. Куляшова, М. Танка, І. Шамякіна, В. Быкава, Я. Купалы,  Я. Коласа, Р. Барадуліна і іншых.

Аўтар кніг, зборнікаў паэзіі.

Памёр у 2005 годзе.

1936 год. У Магілёве нарадзіўся Віктар Тураў. 

Беларускі кінарэжысёр і сцэнарыст. Народны артыст Беларусі і СССР. Лаўрэат многіх прэмій СССР, Польшчы, кінафестываляў.

Вязень канцлагера на Рэйне.

Этапнымі яго работамі былі экранізацыі «Палескай хронікі» І. Мележа «Людзі на балоце», «Подых навальніцы», апавядання І. Тургенева «Жыццё і смерць двараніна Чартапханава». 

Сярод ваеных і гістарычных фільмаў найбольш значныя:  «Я родам з дзяцінства», «Сыны ідуць у бой», «Пераправа», «Чорны бусел», «Шляхціц Завальня».

Здымаў фільмы з удзелам Ул. Высоцкага, з якім сябраваў.

Уключаны ЮНЕСКА ў лік 50 кінематаграфістаў свету, з якіх складаўся Ганаровы камітэт па святкаванню 100-годдзя кінематаграфіі.

wikimedia.org

1939 год. Нарадзіўся Яўген Штоп. 

Беларускі  дзеяч самадзейнага мастацтва, заслужаны работнік культуры Беларусі, лаўрэат прэміі Ленінскага камсамола Беларусі.

Працаваў артыстам Белдзяржфілармоніі, дырэктарам Ваўкавыскага Дома культуры, балетмайстрам-постаноўшчыкам Дзяржаўнага ансамбля танца Беларусі.

Стваральнік і першы мастацкі кіраўнік ансамбля песні, музыкі і танца «Белыя росы» Гродзенскай абласной філармоніі.

grodnonews.by

 1942 год. Памёр Хвядос Шынклер. 

Беларускі пісьменнік і сцэнарыст.

Удзельнік літаратурнага аб’яднання «Маладняк».

Працаваў у бабруйскай газеце «Камуніст», транспартнай жлобінскай газеце «Ударнік», у рэдакцыях «Літаратура і мастацтва» і «Полымя».

Аўтар многіх зборнікаў апавяданняў, аповесцей, кніг, п’ес.

Выступаў з рэцэнзіямі, артыкуламі, нарысамі.

wikimedia.org

 1952 год. Нарадзіўся Аляксандар Карабанаў. 

Беларускі геолаг. Акадэмік НАН Беларусі.

Доктар геолага-мінералагічных навук, прафесар. Лаўрэат Прэміі НАНБ за цыкл прац «Разломы і лінеаменты зямной кары Беларусі». Дырэктар Інстытута прыродакарыстання.

Выхаванец геаграфічнага факультэта БДУ.

Распрацаваў спосаб рэканструкцыі амплітуд неатэктанічных рухаў старажытнамацерыковага абледзянення і канцэпцыю неатэктанічнага развіцця і найноўшай геадынамікі тэрыторыі Беларусі. 

Выканаў неатэктанічнае раянаванне Заходняй і Цэнтральнай Еўропы

Аўтар 250 навуковых прац, у тым ліку 13 манаграфій, уключаючы «Культавыя і гістарычныя валуны Беларусі».

Памёр у 2019 годзе.

csl.bas-net.by

1991 год. У Нью-Ёрку памёр Міхась Міцкевіч.  

Беларускі грамадскі і культурны дзеяч, малодшы брат Якуба Коласа.

Удзельнік нацыянальнага руху Беларусі, выкладчык Мінскай беларускай гімназіі.

З 1944 года ў эміграцыі. Актыўны дзеяч Беларускай аўтакефальнай праваслаўнай царквы ў ЗША, член рэдакцыі часопіса «Беларус», рэдактар часопіса «Голас Царквы».

Пахаваны на беларускіх могілках у Іст-Брансуіку ў штаце Нью-Джэрсі.

У яго гонар Якуб Колас назваў свайго малодшага сына Міхася (1926-2020).

2022 год. Сонечнае зацьменне. 

У выпадку яснага надвор’я паміж 12:24 і 14:51 можна будзе назіраць сонечнае зацьменне ў Беларусі, іншых краінах Еўропы, Блізкага Усходу, Цэнтральнай Азіі, на паўночным усходзе Афрыкі, у паўночна-ўсходняй частцы Атлантычнага акіяна.

Гэтае зацьменне будзе частковым, дыск Месяца не закрые Сонца поўнасцю.

Наступнае зацьменне Сонца адбудзецца 20 красавіка 2023 г. і будзе поўным, але яго паласа па тэрыторыі Беларусі не пройдзе.

Усе назіранні за Сонцам неабходна праводзіць з выкарыстаннем сонечнага святлафільтра.

root-nation.com