Дзень у гісторыі. 28 красавіка. Пакаранне М. Аскеркі. Патэнт на кандыцыянер. Дзяржаўнасць беларускай мовы. Штурм Рэйхстагу. Нарадзіўся генерал К. Кандратовіч.

Сусветны дзень аховы працы (World day of labor protection, з 2001 года). 

Устаноўлены Міжнароднай арганізацыяй працы з мэтай прыцягнуць увагу сусветнай грамадскасці да маштабаў праблемы, да таго, як стварэнне і прасоўванне культуры аховы працы можа садзейнічаць зніжэнню штогадовай смяротнасці на працоўным месцы.

Штогод у выніку няшчасных выпадкаў на вытворчасці і прафесійных захворванняў у свеце памірае 3 000 000 чалавек, прычым колькасць загінуўшых штогод расце да 10%. Акрамя гэтага штогод рэгіструецца да 200 мільёнаў чалавек, якія пакутуюць на прафесійныя захворванні.

Каля 4% сусветнага ВУП губляюцца ў выніку дрэнных умоў працы і няшчасных выпадкаў на вытворчасці.

Міжнародная арганізацыя працы ніколі не прызнавала таго сцвярджэння, што няшчасныя выпадкі і хваробы гэта “частка працы”.

1798 год. Падчас перамоў з Ватыканам, Павел І выдаў указ аб ўтварэнні Магілёўскага каталіцкага архібіскупства з 5 біскупствамі.

Утворана на базе Беларускай дыяцэзі (з 1773), Магілёўскага архібіскупства (з 1780), якія не былі зацверджаны Ватыканам.

Архібіскупам быў прызначаны С. Богуш-Сестранцэвіч.

На выяве – касцёл Святога Станіслава ў вёсцы Маляцічы ў Крычаўскім раёне Магілёўскай вобласці, пабудаваны С. Богуш-Сестранцэвічам.

1831 год. Памёр Каспар Цецішоўскі (1745–1831).

Каталіцкі архібіскуп магілёўскі і мітрапаліт усіх рымска-каталіцкіх касцёлаў у Расійскай імперыі.

Служыў у касцёлах ва Украіне, заснаваў жытомірскую семінарыю, спрыяў спыненню яўрэйскіх пагромаў у Бярдзічаве, у 1792 годзе дамогся прызначэння грошаў на будаўніцтва новых 24 касцёлаў на Кіеўшчыне і Брацлаўшчыне. Кіраваў Луцка-Жытомірскай дыяцэзіяй, спрыяў развіццю школьніцтва на Валыні.

Горача падтрымліваў Канстытуцыю 3 мая 1791 года.

27 красавіка 1827 года прызначаны магілёўскім архібіскупам.

1859 год. Нарадзіўся Кіпрыян Кандратовіч (1859–1932).

Вайсковы дзеяч, генерал ад інфантэрыі, сябра Народнага Сакратарыяту БНР.

Удзельнік руска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, кітайскай кампаніі (1900), руска-японскай, Першай сусветнай.

Займаўся фарміраваннем беларускіх палкоў, віцэ-міністр абароны Літвы.

Аўтар вядомай кнігі “Плеўна і грэнадэры 28 лістапада 1877 г.”

1864 год. У Магілёве пакараны смерцю Міхал Аскерка (1836–1864).

Урач, паўстанцкі камісар у Магілёўскай і Мінскай губерніях у 1863–1864 гадах.

Скончыў Слуцкую гімназію, Маскоўскі ўніверсітэт.

Працаваў урачом у Сенненскім і Ашмянскім паветах.

Падчас паўстання стаў паўстанцкім камісарам у Магілёўскай губерні, у Пецярбургу гуртаваў патрыятычна настроеных афіцэраў. Каардынаваў паўстанцаў на Магілёўшчыне з 5 мая 1863 года. Пасля іх паражэння, перанёс сваю дзейнасць у Мінск і Ігуменскія лясы, стаў паўстанцкім камісарам Мінскай губерні.

Арыштаваны 21 кастрычніка 1863 годзе падчас чарговай паездкі ў Пецярбург. На следстве ў Санкт-Пецярбургу і Магілёве адмаўляўся даваць паказанні. Пакараны смерцю.

Подзвіг Аскеркі адлюстраваны У. Караткевічам у рамане «Нельга забыць» («Леаніды не вернуцца да Зямлі»).

1883 год. Скончыў жыццё самагубствам ураджэнец Віцебскай губерні Уладзімір Кавалеўскі (1842–1883).

Беларускі сусветнавядомы прыродазнавец, заснавальнік эвалюцыйнай палеанталогіі, удзельнік паўстання 1863-1864 гадоў, муж “каралевы матэматыкі” Соф’і Кавалеўскай, брат заолога Аляксандра Кавалеўскага.

Паслядоўнік і прапагандыст вучэння Ч. Дарвіна. Працаваў у Францыі, Германіі, Англіі, у Пецярбургскім, Маскоўскім універсітэтах.

Аўтар працы па гісторыі развіцця канечнасцей капытных жывёл. Першым з палеантолагаў дастасаваў эвалюцыйнае вучэнне да праблем філагенезу пазваночных. Адкрыў узаемасувязь марфалогіі і функцыянальных змен у залежнасці ад умоў існавання, адзначыў, што існуе залежнасць узаемасувязі з геалагічнымі пераўтварэннямі. Пераклаў на рускую мову шэраг работ Ч. Дарвіна.

Надзеў на твар маску з хлараформам і пакончыў з сабой. Прычынай самагубства сталі фінансавыя растраты яго фірмы.

1914 год. У ЗША быў запатэнтаваны паветраны кандыцыянер.

Упершыню аб кандыцыянеры, як вынаходстве стала вядома ў 1815 годзе, калі француз Жан Шабанэс запатэнтаваў метад кандыцыянавання паветранага патоку і спосаб рэгулявання тэмпературы ў будынках.

У 1902 годзе ў ЗША інжынер-вынаходнік У. Карыер сабраў першы ў свеце прамысловы кандыцыянер для друкарні ў Нью-Ёрку.

Зразумеўшы ўсе плюсы такой тэхнікі, неўзабаве пачалася паўсюдная ўстаноўка кандыцыянераў у тэатрах і магазінах.

“General Electric” выпусціла ў 1929 годзе першы пакаёвы кандыцыянер і стала родапачынальнікам усіх сучасных кандыцыянераў і на доўгі час замацавалася ў спісе лідэраў па вырабе сістэм кандыцыянавання.

Сучасныя кандыцыянеры акрамя астуджэння паветра таксама могуць яго награваць, іянізаваць, асушваць, вентыляваць і чысціць, павялічваць утрыманне кіслароду ў паветры.

1918 год. Народны сакратарыят БНР зацвердзіў беларускую мову ў якасці дзяржаўнай і абавязковай у Беларусі, прыняў пастанову аб адкрыцці ў Мінску ўніверсітэту.

1919 год. У Вільні пачала выдавацца газэта “Беларуская думка”

Выходзіла 3 разы на тыдзень.

У газеце супрацоўнічалі прадстаўнікі радыкальнай інтэлігенцыі пераважна сацыялістычнай арыентацыі. Мела рубрыкі «Беларусь», «Апошнія навіны», «3 газет», «У Вільні» і іншыя. Паслядоўна выступала за цэласнасць і непадзельнасць Беларусі, выкрывала анексійныя планы правых сіл Польшчы, польскіх нацыянал-дэмакратаў, заклікала да аб’яднання ўсе дэмакратычныя элементы краю без розніцы веравызнання і нацыянальнасці, узнімала надзённыя пытанні жыцця розных пластоў і груп насельніцтва.

Шырока асвятляла падзеі на Беларусі, змяшчала творы Я. Купалы, Я. Коласа, М. Гарэцкага, Старога Уласа, М. Арла, I. Нялепкі, 3. Вехаця, 3. Бядулі, нататкі А. Гурло, К. Лукашэвіча, пераклады на беларускую мову твораў Э. Ажэшкі, Пружанскага, публікацыі на навукова-папулярныя, агульнаасветныя, кааператыўныя тэмы.

Выйшла 56 нумароў. Закрыта польскай адміністрацыяй.

1945 год. Сіламі 150-й и 171-й стралковых дывізій 79-га стралковага корпуса 3-й ударнай арміі 1-га Беларускага фронта пачаўся штурм Рэйхстагу (доўжыўся да 2 мая).

1983 год. Палыкавіцкая крыніца пад Магілёвам атрымала статус помніка прыроды рэспубліканскага значэння.

Побач з крыніцай знаходзіцца капліца Святой Параскевы і купальня.

Вядома з 1552 года.

Крыніца знаходзіцца на дне глыбокага яру, парослага лесам. З’яўляецца вытокам невялікага ручая, які ўпадае ў Дняпро. Расход вады складае больш за 100 м³ у суткі.

Вада гідракарбанатная, кальцыевая, канцэнтрацыя фтору адносна высокая – 0,49 мг/л. PН вады – каля 7,5.

2007 год. У сутарэннях Варонежскага ўніверсітэта супрацоўнікі навуковай бібліятэкі знайшлі дагэтуль невядомых 116 тамоў XVI стагоддзя, у тым ліку запіскі Сігізмунда Герберштэйна з апісаннямі беларускіх гарадоў і мястэчак.

Фота з адкрытых крыніц.

Дзень у гісторыі. 3 красавіка. Смерць Ісуса Хрыста. Дзяржаўны статус мовы. Расстрэлы польскіх афіцэраў, яўрэяў. Першая партызанская зона. Штрых-код. Страйкі ў Беларусі.

3 красавіка Дзень Вадзяніка ва ўсходніх славян. Дзень Мікіты Вадапола. Час абуджэння воднага свету.

У старажытных славян многія святы адзначаліся ў пачатку і сярэдзіне вясны. Гэта звязана з тым, што ў гэты перыяд абуджалася прырода, пачынаўся новы жыццёвы цыкл. Нашыя продкі верылі, што ў гэты перыяд дух вады прачынаецца ад зімовай спячкі, а разам з ім і ўсе жыхары падводнага царства.

Славяне ўшаноўвалі стыхіі вады і Вадзяніка, каб ён выратаваў іх ад моцнага разліву. 

Паводле паданняў, Вадзянік мае выгляд старога з вялікім рыбіным хвастом, зялёнай барадой і вусамі. Дух вады надзелены вялікімі здольнасцямі. Ён не толькі кіруе ўсім падводным царствам, але можа абярнуцца велізарнай рыбай і нават канём або дзіцём. 

Старажытныя славяне лічылі, што дух вады ў сваёй стыхіі непераможны. Ад яго капрызаў залежыць, ці будзе ўдалым шлях судна і ўлоў рыбака.

Улічваючы той момант, што жыццё ў тыя часы напрамую залежала ад стану вадаёмаў, людзі выконвалі мноства абрадаў, каб Вадзянік праявіў сваю літасць. Лічылася, што калі атрымаць прыхільнасць вадзянога, рэкі не будуць выходзіць з берагоў, а вадаёмы і студні не перасохнуць.

Сусветны дзень вечарынкі (World Party Day, с 1996 года).

Дэвіз: “Вечарынка – гэта супрацьлегласць вайне”. Стварэнне пазітыўных падзей – ідэальны спосаб зрабіць свет лепшым.

Гэты дзень быў натхнёны кнігай “Палёт: Квантавы фантастычны раман” (1995) амерыканскага аўтара Вана Бонта. Раман заканчваецца пачаткам зваротнага адліку масавай падзеі, якая аб’яднае ўсё чалавецтва. Гэтую падзею называюць сусветнай вечарынкай у супрацьлегласць сусветнай вайне.

Для таго каб узяць удзел у святкаванні не абавязкова арганізоўваць вялікую тусоўку. Досыць зладзіць сустрэчу з невялікай кампаніяй сяброў ці сваякоў, каб адцягнуцца ад клопатаў і добра правесці час.

33 год. На крыжы памёр Ісус Хрыстос (1 год да н. э. – 33 год н.э.)

Навукоўцыі даказваюць што Хрыстос памёр у 15:00 гадзін у пятніцу, 3 красавіка ў 33-м гады нашай эры, а ўваскрос а 4:00 раніцы ў нядзелю, 5 красавіка. Паводле Новага Запавету, тлумачаць астраномы, Ісус загінуў у дзень, які рушыў услед за першай ноччу поўні пасля вясновага раўнадзенства. 

Выкарыстаўшы дадзеныя, сабраныя аб зорках у 26-35 гадах нашай эры, навукоўцы ўстанавілі, што за гэтыя 9 гадоў першая поўня пасля вясновага раўнадзенства была зарэгістравана толькі двойчы – у пятніцу 7 красавіка 30 года і ў пятніцу 3 красавіка 33 года.

Уваскрасенне Хрыста. М.Груневальд, XVI стагоддзе

1829 год. Нехта Джэймс Карынгтан атрымлівае патэнт на машыну, якая перамолвае кававыя зерні. Дзень нараджэння кавамолкі.

Кава вядомая людзям ужо больш за 1000 гадоў. Кававы напой, па словах навукоўцаў, упершыню з’явіўся ў Эфіопіі. У старажытнасці кававыя зерні здрабнялі ў звычайнай ступе звычайным пестам, потым пры дапамозе маленькіх жорнаў.

У шматлікіх крыніцах гаворыцца, што аўтарам механічнай кавамолкі з’яўляецца нейкі каваль з Лондана. І вынайшаў ён яе ў 1655 годзе. 

Зараз большасць каваманаў выкарыстоўваюць электракавамолку, але некаторыя гурманы давяраюць больш ручной, таму што жорны ручнога млына не перапальваюць зерне, а проста перамолваюць, захоўваючы іх водар.

1918 год. Народны Сакратарыят Беларускай Народнай Рэспублікі абвясціў беларускую мову дзяржаўнай і абавязковай мовай краіны.

Усе акты, дакументы і ліставанне ўрадавых установаў БНР павінны былі пісацца на дзяржаўнай беларускай мове. Нацыянальным мяншыням (украінцы, палякі, літоўцы, габрэі, немцы, латышы, рускія) Беларусі дазвалялася карыстацца сваёю моваю ў афіцыйных дачыненнях з дзяржаўнымі ўстановамі.

БНР мела плошчу 300 тысяч квадратных кіламетраў і насельніцтва каля 7 мільёнаў.

1940 год. Аддзелы НКУС пачалі масавыя расстрэлы палонных афіцэраў Польскага войска ў Катыні, Мядовым і Курапатах. 

Сярод расстраляных акрамя палякаў былі габрэі, беларусы, украінцы.

Усяго было забіта 7 305 чалавек, з іх 3 870 былі знішчаны на землях БССР.

23 снежня 2012 года А. Лукашэнка заявіў: «У нас ніводнага паляка на тэрыторыі Беларусі знішчана, расстраляна не было». Але гісторык І. Кузняцоў сцвярджае, што беларускі катынскі спіс існуе. На яго думку, найверагодней польскіх жаўнераў расстрэльвалі ў Трасцянцы.

Агульная колькасьць ураджэнцаў Беларусі сярод забітых у Катыні ацэньваецца ў 1 226 чалавек. Найбольш вядомыя з іх – генерал Браніслаў Багатырэвіч і дзеяч беларускага адраджэння Францішак Умястоўскі.

Катынскі крыж у Гродна

1942 года. Фашысты расстралялі яўрэяў мястэчка Расна Дрыбінскага раёна.

Расстрэлам займаўся атрад 8-й айнзацкаманды з Крычава. У яры за 1,5 км на ўсход ад Расна былі расстраляны каля 600 чалавек. Перш чым расстраляць, з людзей было знята адзенне і абутак, і яны засталіся ў ніжняй бялізне, пасля чаго жыўцом клалі па некалькі чалавек у раней прыгатаваныя ямы і стралялі па іх з аўтаматаў.

Мемарыяльная дошка ў Даліне абшчын у музеі Яд Вашэм.

1942 год. У Клічаўскім раёне ўтворана першая на тэрыторыі БССР партызанская зона.

20 сакавіка 1942 года раён быў вызвалены партызанамі ад акупантаў пасля разгрому апошняга тут Клічаўскага нямецкага гарнізона. Былі адноўлены органы савецкай улады на абшары ў 3 000 км². Пад абаронай 18 000 партызан зоны да 1944 года размяшчалася больш за 70 000  чалавек (да вайны ў раёне жыла 46 000).

1946 год. Нарадзіўся Рычард Смольскі.

Беларускі тэатразнавец, педагог. Доктар мастацтвазнаўства, прафесар.

Скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут.

Працаваў на кінастудыі «Беларусьфільм», у Інстытуце мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы НАН Беларусі, рэктарам Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў.

Даследуе праблемы рэжысуры, акцёрскай творчасці, сцэнічнай героікі, рускай тэатральнай культуры на Беларусі. Аўтар шэрагу кніг, п’ес і сцэнарыяў дакументальных фільмаў.

1973 год. Кампанія IBM прадставіла штрых-код.

Яго “бацькі” Бернард Сілвер і Норман Вудленд.

Сёння штрых-код – штодзённая практыка любой крамы і гандлёвага аб’екта, бо асноўнае прызначэнне яго  – ідэнтыфікацыя тавару або якой-небудзь яго прыкметы (ўпакоўкі, серыйнага нумара). Гэта свайго роду ключ, які дае неабходную інфармацыю аб кожным тавары, як прафесіяналам, так і спажыўцам. І яго нанясенне на прадукцыю з’яўляецца абавязковай умовай для ўсіх вытворцаў. А раней кошты на ўсе тавары ў касу ўводзіліся ўручную, таму выкарыстанне штрыхавых кодаў палегчыла працу многіх людзей, у першую чаргу, у сферы гандлю.

1989 год. У Мінску на  ўстаноўчай канферэнцыі ўтвораны Беларускі экалагічны саюз.

Добраахвотная грамадская арганізацыя, якая ставіла за мэту актывізацыю прыродаахоўнай дзейнасці грамадзян, прадпрыемстваў, устаноў, аб’яднанне іх намаганняў для захавання экалагічнай раўнавагі ў рэспубліцы і паляпшэння асяроддзя пражывання насельніцтва.

На 1-м з’ездзе (1-2 ліпеня 1989)  быў прыняты статут, зацверджана эмблема, сцяг, абрана праўленне, прэзідэнтам стаў Б. Савіцкі, віцэ-прэзідэнтамі  Р. Гарэцкі, Я. Пятраеў, Л. Тарасенка,

Саюз уваходзіў у перадвыбарчы Беларускі дэмакратычны блок.

У 1991 годзе у склад арганізацыі ўваходзіла каля 5 000 чалавек.

Арганізацыя распалася ў 1994 годзе. Замест яе была арганізавана партыя “Зялёныя”.

Чарнобыльскі шлях

1991 год. Пачатак Красавіцкіх страйкаў у Беларусі (3-25 красавіка).

У Мінску, Магілёве і іншых буйных гарадах распачаўся страйк працоўных з эканамічнымі і палітычнымі патрабаваннямі. Ён ахапіў дзясяткі працоўных калектываў і ўвайшоў у гісторыю Беларусі як самы масавы выступ рабочых у змаганні за свае палітычныя правы.

У гэты дзень спынілі працу рабочыя Мінскага электратэхнічнага завода, разам з імі на вуліцы выйшлі працаўнікі завода аўтаматычных ліній і завода шасцерняў. Рабочыя перакрылі рух трамваяў на вуліцы Даўгабродскай. 

Ужо 4 красавіка прадпрыемстваў, якія абвясцілі страйк, налічвалася дзясяткі. Калоны рушылі ў цэнтр сталіцы, да Дому ўрада.

Старшыня Савета міністраў БССР Вячаслаў Кебіч, які выйшаў да рабочых, тлумачыў, што ён не ведаў пра намер Крамля ўзняць цэны, і што рашэнне саюзнага ўрада было і для беларускага Саўміна непрыемным сюрпрызам.

У першы дзень патрабаванні былі эканамічныя (узняць заробкі, знізіць цэны, адмяніць 5% “прэзідэнцкі” падатак на продаж усіх тавараў). Аднак неўзабаве дадаліся патрабаванні палітычныя, у тым ліку: вывад парткамаў з прадпрыемстваў, адстаўка М. Гарбачова і саюзнага ўрада, роспуск з’езда народных дэпутатаў СССР, новыя выбары ў Вярхоўны Савет БССР, наданне Дэкларацыі аб дзяржаўным суверэнітэце Беларускай ССР статусу канстытуцыйнай сілы.

БНФ «Адраджэньне» удзельнічаў у наданні рабочым забастоўкам палітычнага характару. Многія актывісты БНФ сталі лідарамі рабочага руху.

24 красавіка аршанскія рабочыя выставілі ўльтыматум: калі не будзе прызначаная надзвычайная сесія Вярхоўнага Савета БССР, якую патрабавалі дэпутаты Апазіцыі БНФ, яны лягуць на рэйкі. У 15:30 чыгуначны рух быў заблакаваны. У Оршу былі накіраваныя 1 500 байцоў АМАПу з Мінска, Віцебска і Магілева, увечары 25 красавіка рабочыя былі вымушаныя спыніць страйк.

Страйкоўцы перад Домам урада, Мінск, 4 красавкіа 1991 года

2007 год.  У Францыі цягнік TGV устанавіў сусветы рэкорд хуткасці для цягнікоў, роўны 574,8 км/г.

Звышхуткасны цягнік TGV (train à grande vitesse – высакаскорасны цягнік), на спецыяльна пабудаваным чыгуначным пуці, які злучае Парыж і ўсход Францыі, разагнаўся да 574,8 км за гадзіну, перакрыўшы, такім чынам, папярэдняе дасягненне, устаноўленае ў 1990 годзе, амаль на 25 км/г. 

Цягнікі TGV у сярэднім рухаюцца з хуткасцю да 320 км/г.

Фота з адкрытых крыніц

Дзень у гісторыі. 16 сакавіка. Катэхізіс Буднага. 1870 мм ападкаў за суткі. Выключэнне Расіі з Савета Еўропы. Нарадзіліся акцёр С. Міхоэлс, музыка М. Анемпадыстаў.

1562 год. Беларускі асветнік Сымон Будны (1530-1593) у Нясвіжы надрукаваў свой “Катэхізіс”.

Яго Катэхізіс перавыдаваўся 2 разы: у Стакгольме (1628), у Мінску (2005). Да 2005 года бібліятэкі Беларусі не мелі ніводнага асобніка гэтай кнігі, а пазнаёміцца з ёй маглі толькі даследчыкі, у аддзеле рэдкай кнігі Нацыянальная бібліятэкі і толькі з ксеракопіяй.

С. Будны – філосаф і гісторык, актыўны ўдзельнік рэфармацыйнага руху, адзін з заснавальнікаў навуковай крытыкі Бібліі, прыхільнік кальвінізму, антытрынітарызму. Адзін з заснавальнікаў кальвінісцкай друкарні ў Нясвіжы. Акрамя Катэхізісу, выдаў Бібліію, Новы Запавет у перакладзе на старабеларускую і польскую мовы.

Памёр з клятвай, што не ведае ніякага Бога і ніякага Хрыста.

Помнікі асветніку ўсталяваны ў Нясвіжы і ва ўнутраным дворыку БДУ (кампазіцыя «Дыспут: Цяпінскі і Будны»).

1757 год. Пад Прапойскам (зараз – Слаўгарад) нарадзіўся Восіп Казлоўскі.

Беларускі, польскі і расійскі кампазітар, арганіст. Класік рускай музыкі даглінкаўскай пары.

Вучыўся ў Варшаўскай капэле пры касцёле Святога Яна. Настаўнік музыкі Міхала Клеафаса Агінскага, Караля Ельскага. Выдавец твораў Агінскага. Аўтар неафіцыйнага гімна Расійскай імперыі паланэза «Гром перамогі, гучы», «інспектар музыкі» імператарскіх тэатраў, фактычны кіраўнік музычнага і тэатральнага жыцця Пецярбурга.

Пасля 1819 года жыў у Прапойску, дзе працаваў кіраўніком хору і аркестра графа Мурамцава.

Аўтар музыкі да спектакля «Дажынкі ў Залессі», «Рэквіема» (на смерць караля С. Панятоўскага), аркестравых і фартэпіянных паланэзаў, песен-рамансаў, меладрам.

Ён наблізіў жанр «трагедыі на музыцы» да оперы. Адзін з пачынальнікаў рускага раманса. Аўтар уверцюр і антрактаў для аркестра, якія падрыхтавалі глебу для рускага праграмнага сімфанізму.

Памёр 11 сакавіка 1831 года.

З ушанаваннем памяці кампазітара на радзіме ўтварылася кур’ёзная сітуацыя: на мемарыяльнай шыльдзе замест яго партрэта размешчана выява яго аднафамільца – дыпламата, паэта, князя Пятра Казлоўскага (1783–1840).

1890 год. Нарадзіўся Саламон Міхоэлс (Воўсі).

Акцёр, рэжысёр, яўрэйскі грамадскі і дзяржаўны дзеяч. Народны артыст СССР, лаўрэат Сталінскай прэміі. Адзін з арганізатараў і кіраўнік Дзяржаўнага яўрэйскага тэатра ў Маскве, старшыня Яўрэйскага антыфашысцкага камітэта (1942-1948).

У 1923 годзе пастановай ЦВК БССР Маскоўскаму яўрэйскаму тэатру  было нададзена званне секцыі Беларускага акадэмічнага тэатра.

Здымаўся ў фільме беларускай кінастудыі «Вяртанне Нейтана Бекера», быў кансультантам фільма «Шукальнікі шчасця», здымаўся ў фільмах расійскіх кінастудый, у тым ліку, «Цырк» (роля гледача ў цырку, які спявае калыханку на ідышы).

Забіты ў Мінску супрацоўнікамі дзяржбяспекі 13 студзеня 1948 года.

У яго гонар адкрыты маскоўскі Міжнародны культурны цэнтр імя Міхоэлса, названыя плошча ў Тэль-Авіве і вуліца ў Даўгаўпілсе, яму прысвечаны фільмы, песні, у тым ліку А. Галіча, раман братоў Вайнераў «Пятля і камень у зялёной траве».

У 1998 годзе была прынята пастанова Савета міністраў Беларусі аб усталяванні мемарыяльнай дошкі С. Міхоэлсу на будынку Рускага драмтэатра імя М. Горкага ў Мінску. Але пастанова не выканана.

1928 год. Застрэлены камуністамі Міхаіл Гурын-Маразоўскі (1891-1928).

Беларускі палітык, журналіст.

Скончыў Пскоўскі настаўніцкі інстытут, настаўнічаў. Удзельнік 1-й сусветнай вайны, прапаршчык кавалерыі. Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі служыў у Чырвонай Арміі, вучыўся ў Акадэміі Генштаба.

Рэдагаваў газеты «Белорусская деревня» і «Савецкая Беларусь». У 1921 годзе за крытыку Галоўпалітасветы БССР, пазбаўлены права абірацца на кіраўнічыя пасады, засланы на падпольную работу ў Заходнюю Беларусь для падрыхтоўкі ўзброенага паўстання і далучэння да БССР. Але апынуўшыся на тэрыторыі Польшчы, парваў з кампартыяй і стаў пазбаўляць Кампартыю Заходняй Беларусі ад уплыву бальшавікоў. Пачаў ствараць сваю свабодную нацыянальную партыю, стаў падпольна выдаваць віленскую газету «Чырвоны сцяг».

На “працэсе 56-і” над лідарамі БСРГ даў паказанні супраць Б. Тарашкевіча і С. Рак-Міхайлоўскага.

Сябар, паэт Міхась Чарот лічыў Гурын-Мазароўскага смелым і парывістым дзеячам пачатку 1920-х гадоў і сцвярджаў, што той быў ініцыятарам таго, што ў Беларусі з’явіўся свой першы самалёт.

Застрэлены С. Клінцэвічам і А. Капуцкім пад час правядзення серыі палітычных забойстваў па рашэнні ЦК КПЗБ.

1943 год. Нарадзіўся Леанід Кучко.

Беларускі акцёр.

Скончыў Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі інстытут.

Працаваў у тэатрах Магілёва, Мінска, Томска, Новасібірска, Бабруйска (1987-2018).

Вядомы гледачу па спектаклях: «Свае людзі – злічымся», «Лес», «Пучына» А. Астроўскага, «Выходзілі бабкі замуж», «Любіш? Не любіш?» Ф. Булякова, «Далей-цішыня» В. Дэльмара, «Добры чалавек з Сычуані» Б. Брэхта, «Страчаны лебедзь» Ю. Сохара, «Лісток на ветры» А. Дзялендзіка, «Прымакі» Я. Купалы, «Нерон» Ю. Сохара) і іншым.

Здымаўся ў расійскіх, беларускіх і сумесных праектах, сярод якіх фільмы і серыялы “Цёмная ноч”, “Чалавек вайны”, “Выклік”, “Дэтэктыўнае агенцтва “Іван ды Мар’я”, “Суд”.

Памёр 15 студзеня 2023 года. Пахаваны на могілках “Усходняе” ў Бабруйску.

1952 год. На востраве Рэюньён у Індыйскім акіяне прайшоў дождж з рэкорднай кольскасцю ападкаў.

За адны суткі (15-16 сакавіка) у мястэчку Кілаос дождж абрынуў на зямлю 1870 мм ападкаў. А за 5 дзён з 13 па 18 сакавіка гэтага года лівень праліў на зямлю 3854 мм, за сем дзён тут выпала 4110 мм ападкаў.

Увогуле, Рэюньён – уладальнік рэкордаў па моцных ліўнях.

28-29 лютага 1964 года тут быў адзначаны самы інтэнсіўны ў свеце 12-гадзінны лівень, калі выпала 1350 мм.

Для прыкладу, месячная норма ападкаў у Беларусі рэдка перавышае 100 мм.

1954 год. У Лондане заснавана Англа-беларускае таварыства.

Грамадская арганізацыя ўтворана членамі Згуртавання беларусаў у Вялікабрытаніі, дзеячамі беларускай эміграцыі і англійскімі навукоўцамі-беларусістамі для пашырэння ведаў пра Беларусь сярод грамадзян Каралеўства.

Разам з Беларускай бібліятэкай і музеем імя Ф. Скарыны ў Лондане таварыства з’яўляецца цэнтрам беларускага навукова-культурнага жыцця Вялікабрытаніі. У 1965-1988 гадах выпускала «Часопіс беларускіх даследаванняў», у якім славісты ЗША, Ізраіля, Германіі, Англіі, Польшчы друкавалі артыкулы па гісторыі, палітыцы, культурных праблемах жыцця беларускага народа.

3 1966 года арганізуе штогадовыя курсы лекцый па гісторыі літаратуры і культуры Беларусі. Выдае кнігі беларускіх аўтараў на беларускай і англійскай мовах.

Прэзідэнтамі і Старшынямі Таварыства з’яўляліся вядомыя брытанскія палітыкі, даследчыкі. Зараз арганізацыю ачольвае філолаг-славіст, прафесар, папулярызатар беларускай літаратуры, уладальнік медаля 100 гадоў БНР Рады Беларускай Народнай Рэспублікі Арнольд Мак-Мілін.

1964 год. Нарадзіўся Міхал Анемпадыстаў.

Беларускі дызайнер, фатограф, графік, паэт, публіцыст, перакладчык. Сябра Беларускага ПЭН-клуба.

Удзельнік Беларускай Майстроўні.

Працаваў у жанрах ужытковай графікі, ілюстрацыі, плаката, фатаграфіі. Удзельнічаў у калектыўных і персанальных выстаўках за мяжой і на Беларусі.

Адзін з актыўных стваральнікаў беларускай рок-паэзіі 1990-х. Аўтар ідэі і тэкстаў культавага музычнага праекта «Народны альбом» (1997, «альбом года»). Песні на яго вершы выконваюцца гуртамі «Новае Неба», «N.R.M.», «IQ48», Касяй Камоцкай.

Аўтар перакладаў тэкстаў польскіх гуртоў «Brygada Kryzys», «Republika», «Chłopcy z placu broni», «Perfekt», Марка Грэхуты.

У 2006 годзе  абраны «Чалавекам году» па версіі інтэрнэт-парталу «Tuzin.fm».

Памёр 23 студзеня 2018 года.

М. Анемпадыстаў, Л. Вольскі.

1964 год. Нарадзіўся Уладзімір Давыдоўскі.

Беларускі музыкант, літаратар і журналіст.

Скончыў Мінскае мастацкае вучылішча імя Глебава і факультэт журналістыкі БДУ. Адзін з заснавальнікаў беларускага рок-гурта «Мроя», стваральнік гурта «Вялікае Княства». 

Аўтар інфармацыйнага праекта «Сусветная служба Беларускай Маладзёжнай». Удзельнічаў у музычных і кнігавыдавецкіх праектах, тэматычна звязаных з гісторыяй Вялікага княства Літоўскага.

Працаваў у тыднёвіку «Літаратура і мастацтва», на радыёстанцыях «Беларуская маладзёжная», Радыё «Рацыя», «Радыё Свабода».

Каардынатар парталаў «Вялікае Княства. Навіны» і «Вялікае Княства. Эліта».

2000 год. Памёр ураджэнец в. Стары Дзедзін Клімавіцкага раёна Павел Пруднікаў (1911-2000).

Беларускі пісьменнік. Заслужаны работнік культуры. Стрыечны брат паэта Алеся Пруднікава.

У 15 гадоў разам з А. Пруднікавым стаў мясцовым школьным паэтам, дзеткорам, юнкорам, селькорам розных газет. Так, у прыватнасці, калі быў знойдзены скарб старажытных манет у роднай вёсцы, напісаў рэпартаж у «Беларускаю вёску».

Працаваў на будаўніцтве шаўковай фабрыкі ў Магілёве, ў БелТА.

Рэпрэсаваны ў 1937 годзе. Некалькі месяцаў утрымліваўся ў ленінградскіх «Крыжах», потым да 1945 года быў у сібірскай ссылцы.

Вярнуўся да паўнацэннай літаратурнай дзейнасці толькі ў 1959 годзе і гэтую падзею  разглядаў як сваё другое нараджэнне.

Аўтар зборнікаў вершаў, выбраных твораў, кнігі для дзяцей «Заранка», кніг успамінаў аб беларускіх літаратарах, пачынаючы са Зм. Жылуновіча (Цішкі Гартнага) і канчаючы Іванам Мележам, у тым ліку якія загінулі на вайне ці падчас вялікага тэрору ў СССР, твораў на тэму сталінскіх рэпрэсій.

У Клімавіцкім і Браслаўскім краязнаўчых музеях працуюць экспазіцыі, прысвечаныя пісьменніку.

2014 год. Пачатак новай хвалі істэрыі “Крымнаш” у сувязі з “рэферэндумам”, паводле якога Крым быў анэксіраваны Расіяй.

Сусветная супольнасць не прызнала рэферэндум легітымным. Нягледзячы на знаходжанне расійскіх войскаў на тэрыторыі Беларусі, Беларусь не прызнала Крым расійскім.

2022 год. Парламенцкая асамблея Савета Еўропы (ПАСЕ) прагаласавала за выключэнне Расійскай Федэрацыі з Савета Еўропы за ваенную агрэсію супраць Украіны.

Галасавала 216 дэпутатаў Парламенцкай асамблеі і ніводны дэпутат не прагаласаваў супраць.

У ПАСЕ лічаць, што вайна Расіі супраць Украіны вядзецца з лютага 2014 года, а 24 лютага 2022 года пачалася актыўная фаза.

Дзень у гісторыі. 3 сакавіка. Дзень пісьменніка. Бітва на Нямізе. Брэсцкі мір. Нарадзіўся касманаўт У. Кавалёнак. Забіты Ф. Аляхновіч.

Сусветны дзень пісьменніка (World Writer’s Day, з 1986 года).

Адзначаецца па рашэнні 48-га кангрэса Міжнароднага ПЭН-клуба 1986 года.

ПЭН-клуб – міжнароднае аб’яднанне пісьменнікаў. Ён узнік у 1921 годзе ў Лондане па  ініцыятыве Дж. Голсуорсі і Кэтрын Эмі Доўсан-Скот. 

Назва клуба ўтварылася ад першых літар англійскіх слоў Poets – паэты, Essayists – эсэісты і Novelists – раманісты. Абрэвіятура супадае са словам Pen – асадка.

Мэта свята – супрацьстаяць ціску на прэсу, падтасоўцы і скажэнням інфармацыі, парушэнням свабоды слова.

У 1923 годзе цэнтры ПЭН-клуба былі створаны ў 11 краінах, сёння такія цэнтры дзейнічаюць у 130 краінах.

Беларускі ПЭН-цэнтр узнік у 1989 годзе. Яго прэзідэнтамі былі Р. Барадулін (1990–1999), В. Быкаў (1999–2003), Л. Баршчэўскі (2003–2005), У. Някляеў (2005–2008), А.  Хадановіч (2008–2017), Т. Нядбай (2017–2019), зараз яго ўзначальвае С. Алексіевіч.

Першым лаўрэатам Нобелеўскай прэміі па літаратуры стаў у 1901 годзе французскі паэт і эсэіст Сюлі-Прудам, шостым у свеце (1905 год) і першым з беларускіх зямель і з літоўска-беларускімі і літоўска-татарскімі каранямі – Генрых Сянкевіч (1846–1916). Нобелеўскім Лаўрэатам (1980) быў „ліцвін польскай культуры“ Чэслаў Мілаш – пляменік французскага паэта, ураджэнца Беларусі Оскара Мілаша. 

У 2015 годзе яе лаўрэатам стала беларуская пісьменніца, журналістка Святлана Алексіевіч (адна з 17 жанчын – лаўрэатаў).

1067 год. Адбылася бітва на Нямізе паміж злучанымі дружынамі кіеўскіх Яраславічаў і войскам полацкага князя  Усяслава Брачыславіча Чарадзея. 

Першая летапісная згадка пра Менеск (Мінск).

Дата разрабавання і зруйнавання горада ўзята за адлік яго гісторыі.

У сакавіку 1499 года каралём Аляксандрам Ягелончыкам даравана гораду Магдэбургскае права. Мінск багацеў і павольна пераўтвараўся ў буйны гандлёвы, эканамічны, транспартны цэнтр. 

З 1919 года – сталіца Беларусі. 

29 ліпеня 1939 года Вярхоўны Савет БССР сваёй пастановай змяніў беларускую назву горада Менск на прынятую ў Расійскай імперыі паланізаваную форму Мінск. 

Зараз Мінск – двухмільённы горад, буйны эканамічны, культурны і палітычны цэнтр краіны.

1718 год. Нарадзіўся Казімір Галоўка (1718–1787).

Вялікалітоўскі географ, аўтар падручнікаў па геаграфіі, педагог, езуіт.

Выкладаў граматыку, паэзію, рыторыку, філасофію, тэалогію маральную, геаграфію, гісторыю, матэматыку ў езуіцкіх навучальных установах у Вільні, Варшаве, Любчы, Пінску. 

Выдаў падручнікі па геаграфіі, нарысы па геаграфіі Рэчы Паспалітай (на лацінскай і польскай мовах), «Геаграфічныя карты Галіі, Нямеччыны, Польшчы і ВКЛ», «Гістарычныя календары».

Фота. Віленскі ўніверсітэт 

1850 год. Нарадзіўся Вайніслаў Савіч-Заблоцкі, Лада-Заблоцкі.

Беларускі і польскі пісьменнік, паэт, публіцыст. Адзін з пачынальнікаў рэвалюцыйнага дэмакратызму на Беларусі.

Вучыўся ва ўніверсітэтах Прагі, Лейпцыга і Страсбурга.

Далучыўся да руху беларускага нацыянальнага адраджэння, у 1868–1870 гадах кіраваў «Крывіцкім вязком» у Санкт-Пецярбургу.

Жыў і падарожнічаў у Аўстра-Венгрыі, Германіі, Егіпце, Францыі, Бельгіі.

Перапісваўся па-беларуску з украінскім вучоным М. Драгманавым, ліставаўся з Я. Карловічам, М. Канапніцкай, А. Ельскім і іншымі.

Аўтар сатырычнай паэмы, аповесцей, драм, беларускіх вершаў, нарысаў, беларускамоўных і этнаграфічна-фальклорных матэрыялаў.

Рукапісная спадчына захоўваецца ў бібліятэках Польшчы, Літвы, Расіі.

Памёр 3 лютага 1893 года.

1890 год. Нарадзіўся Лявон (Леанард) Заяц.

Беларускі палітык, дзеяч БНР, дыпламат, публіцыст, мемуарыст.

Скончыў юрыдычны факультэт Пецярбургскага ўніверсітэта. За часамі вучобы ўдзельнічаў у беларускім студэнцкім руху, сябра Беларускага навукова-літаратурнага гуртка студэнтаў Санкт-Пецярбурга, удзельнічаў у тэатральных пастаноўках.

З 1916 года ў Мінску, удзельнік беларускага руху, сябруе з М. Багдановічам. Удзельнік З’ездза беларускіх нацыянальных арганізацый, Усебеларускага з’езда 1917 года, член прэзідыума Беларускага нацыянальнага камітэта, кіраўнік спраў у Народным Сакратарыяце Беларусі, народны сакратар юстыцыі БНР, дзяржаўны кантралёр Рады Народных Міністраў.

У 1926 годзе вярнуўся з Прагі ў Менск. Працаваў у Наркамаце фінансаў БССР.

18 ліпеня 1930 года арыштаваны ДПУ, асуджаны і сасланы ва Уфу. 25 ліпеня 1935 года паўторна арыштаваны. Памёр у турме ў час следства 23 верасня 1935 года.

Кіраўнікі беларускіх прадстаўніцтваў і місій у еўрапейскіх краінах. Сядзяць (злева направа): Яўген Ладноў, Васіль Захарка, Пётра Крачэўскі, Леанард Заяц; стаяць: Лявон Вітан-Дубейкаўскі, Янка Чарапук, Яўхім Бялевіч. Берлін, кастрычнік 1919 г.

1900 год. У в. Паддуб’е Магілёўскага раёна нарадзіўся Герасім Якушка (1900-1942).

Беларускі архітэктар. Дзядзька вядомага географа, доктара геаграфічных навук Вольгі Якушкі.

Скончыў Магілёўскае рэальнае вучылішча, Петраградскі інстытут грамадзянскіх інжынераў.

У 1936-1941 гадах працаваў галоўным архітэктарам Мінска.

Па яго пректах у Мінску, Магілёве, Барысаве і іншых гарадах БССР было пабудавана каля двух дзясяткаў арыгінальных жылых дамоў і грамадскіх будынкаў.

У Магілёве па яго праекту пабудаваны  5-павярховы 96-кватэрны жылы дом (Дом МУСаўцаў, Дом ля фантана, 1940 год) па вуліцы Ленінская, 68.

Пабудаваў будынкі, якія паўплывалі на фарміраванне аблічча сучаснага Мінска, у тым ліку па праекту забудовы праспекта Незалежнасці паміж плошчамі Перамогі і Якуба Коласа.

1918 год. Паміж Германіяй і Савецкай Расіяй заключаны Брэсцкі мір.

Падпісаны ў Брэст-Літоўску ў Белым палацы Брэсцкай крэпасці, ратыфікаваны 4-м Надзвычайным Усерасійскім з’ездам Саветаў 15 сакавіка і германскім імператарам Вільгельмам II 26 сакавіка 1918 года. 

Ад Расіі аддзяліліся Прыбалтыка, частка Беларусі, Каўказа. 

Украінская Народная Рэспубліка і Каралеўства Фінляндыя прызнаваліся самастойнымі дзяржавамі. 

Усяго Расія страчвала тэрыторыі каля 1 000 000 км² з насельніцтвам больш за 50 000 000 чалавек.  

Брэсцкі мір фармальна завяршыў перыяд удзелу Расіі ў Першай сусветнай вайне, з’явіўся вынікам няздольнасці Расіі працягваць вайну, краіна знаходзілася ў стане эканамічнага крызісу. Старая армія распалася, новая не была створана. 

Мірная дамова прывяла да пачатку Грамадзянскай вайны, у тым ліку і на тэрыторыі Беларусі.

Белы палац, месца падпісання Брэсцкага міру (фота 1930-х гг.)

1941 год. Памёр ураджэнец в. Шасцёраўка (зараз – Клімавіцкі раён) Клім Грыневіч (1912–1941).

Беларускі паэт.

Працаваў на будаўніцтве чыгункі Асіповічы–Магілёў–Рослаў (1929–1930).

Скончыў Рагачоўскі педтэхнікум, вучыўся ў Мінскім, Ленінградскім педінстытутах. Працаваў у друкарні, у газетах «Рабочий» і «Сельгасрабочы», у ЦК прафсаюза работнікаў сельскай гаспадаркі.

Аўтар вершаў у газетах «Піянер Беларусі», «Чырвоная змена», зборніка паэзіі «На бераг», які прыхільна сустрэты крытыкай.

Арыштаваны НКУС у 1933 годзе, сасланы ў Казахстан. Пасля ссылкі служыў у арміі, настаўнічаў у школах г. Балагое.

Клімавічы, пачатак ХХ стагоддзя.

1942 год. Нарадзіўся Уладзімір Кавалёнак.

Беларускі, савецкі касманаўт. Двойчы Герой Савецкага Саюза, Герой ГДР, Герой Манголіі, уладальнік польскага Крыжа Грунвальда. Генерал-палкоўнік авіацыі. Кандыдат ваенных навук, прафесар.

Двойчы быў у космасе ў якасці камандзіра карабля: у 1977 і 1978 (устанавіў рэкорд знаходжання чалавека ў космасе — 139 сутак 14 гадзін і 47 хвілін) гадах.

Служыў намеснікам начальніка ўпраўлення падрыхтоўкі касманаўтаў Цэнтра падрыхтоўкі касманаўтаў імя Ю.  Гагарына, намеснікам камандуючага 37-й паветранай арміяй стратэгічнага прызначэння, намеснікам начальніка кафедры Ваеннай акадэміі Генеральнага штаба, начальнікам Ваенна-паветранай інжынернай акадэміі імя М. Жукоўскага.

У 1989–1992 год з’яўляўся народным дэпутатам Рэспублікі Беларусь. Прэзідэнт Беларускай рэспубліканскай федэрацыі касманаўтыкі.

1944 год. Забіты Францішак Аляхновіч (1883-1944).

Беларускі драматург, празаік, паэт, публіцыст.

Яго аповесць «У капцюрох ГПУ» ёсць адным з ранніх твораў сусветнай літаратуры, які апісвае жыццё ў сталінскім канцлагеры непасрэдна з погляду арыштанта.

Яго п’есы (17) актыўна ставіліся калектывамі Беларусі, Латвіі, Чэхіі і найбольш трупай У. Галубка. За плённую працу Францішка Аляхновіча на ніве тэатра яшчэ пры жыцці яму прысвоілі званне «бацькі найноўшай беларускай драматургіі».

Супрацоўнічаў з «Нашай Нівай», удзельнічаў у беларускім нацыянальным руху, у тэатральных пастаноўках, арганізаваў віленскі тэатральны гурток Беларуская драматычная дружына, стварыў і паставіў дзіцячыя п’есы, ставіў пастаноўкі ў Менску, Вільні, меў сваю мінскую ўласную трупу, працаваў дырэктарам Беларускага савецкага тэатра, у Другім дзяржаўным тэатры ў Віцебску.

1 студзеня 1927 года арыштаваны,  атрымаў 10 гадоў катаргі на Салавецкіх астравах.

У пачатку восені 1933 года быў абмяняны на арыштаванага ў Польшчы беларускага палітыка і філолага Б. Тарашкевіча.

Падчас вайны быў рэдактарам віленскай газеты «Беларускі голас», уваходзіў у Цэнтральны Камітэт Беларускай незалежніцкай партыі, ставіў у Мінску п’есы.

Увечары 3 сакавіка 1944 года быў застрэлены на сваёй кватэры. Яго забойства ўскалыхнула беларусаў Вільні. Яго застрэліць маглі і байцы Арміі Краёвай, і савецкія партызаны, і немцы.

З вялікаю ўрачыстасцю пахаваны на Кальвінскіх могілках у цэнтры Вільні, у 1989 годзе перапахаваны на могілкі Росы, дзе пастаўлены помнік.

Творы Ф. Аляхновіча зноў пачалі ставіць на беларускай сцэне ў 1990-х гадах.

2018 год. Памерла Валянціна Лемцюгова (1935-2018).

Беларуская мовазнаўца. Доктар філалагічных навук, прафесар. Выхоўвалася на Чавушчыне.

Працавала ў Інстытуце мовазнаўства АН БССР, старшынёй Рэспубліканскай тапанімічнай камісіі пры НАН Беларусі, членам Тапанімічнай камісіі пры Савеце Міністраў Беларусі,  анамастычнай камісіі пры Міжнародным камітэце славістаў. Узначальвала анамастычную школу ў Беларусі.

Абаронца беларускай тапанімікі, адстойвала артыкул у Законе аб геаграфічных назвах, згодна з якім спачатку назва даецца на беларускай мове, а таксама традыцыйную беларускую лацінку, супраць якой (транслітэрацыя) сталі выступаць некаторыя чыноўнікі са снежня 2022 года.

Аўтар манаграфіі «Беларуская айканімія», у якой даследавала працэс узнікнення і эвалюцыйнага развіцця беларускіх назваў населеных пунктаў (4 000 айконімаў), «Усходнеславянская айканімія апелятыўнага паходжання». 

Пад яе кіраўніцтвам створаны «Спіс населеных месцаў Расійскай імперыі» (44 тамы), «Беларуская граматыка», «Лексікалогія сучаснай беларускай мовы», «Агульнаславянскі лінгвістычны атлас», «Лексічны атлас беларускіх народных гаворак», нарматыўны даведнік «Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь» у 6 кнігах па абласцях і іншыя.

Дзень у гісторыі. 20 лютага. Масленіца. Каранацыя Жыгімонта Аўгуста. Першы беларускі ўрад. Нарадзіліся геадэзіст Л. Баршчэўскі, рэжысёр В. Мазынскі.

Сусветны дзень сацыяльнай справядлівасці (World day of social justice, з 2009 года). 

Устаноўлены па рашэнню Генеральнай Асамблеі Арганізацыі Аб’яднаных Нацый.

Генеральная Асамблея прызнала, што сацыяльнае развіццё і сацыяльная справядлівасць неабходны для забеспячэння і падтрымання міру і бяспекі ўнутры краін і ў адносінах паміж імі і што, у сваю чаргу, сацыяльнае развіццё і сацыяльная справядлівасць не могуць быць дасягнуты ў адсутнасць міру і бяспекі або ва ўмовах адсутнасці павагі да ўсіх правоў чалавека і асноўных свабод.

Сацыяльная справядлівасць – адзін з распаўсюджаных грамадскіх ідэалаў. 

Справядлівасці жадаюць усё – справядлівага стаўлення на працы і ў сям’і, а таксама справядлівасці ад дзяржавы. Некаторыя адстойваюць пазіцыю справядлівасці толькі да таго часу, пакуль гэта для іх выгадна, і гэта таксама нармальна. Псіхолагі лічаць, што здаровы эгаізм цалкам упісваецца ў вобраз звычайнага чалавека.

Гэты дзень дае нагоду палітыкам, журналістам, навукоўцам і проста неабыякавым грамадзянам падумаць аб тым, наколькі справядлівы сучасны свет, якія сацыяльныя праблемы існуюць.

Пачатак Масленічнага тыдня, 20-26 лютага.  

Народнае свята развітання з зімой і сустрэчы вясны. Масленіца ў гэтым годзе прыпадае на 26 лютага, бо праводзіцца за восем тыдняў да Вялікадня (16 красавіка 2023) і  за тыдзень да Вялікага посту. Масленічны тыдзень у гэтым годзе прыпадае на 20-26 лютага.

Галоўныя атрыбуты свята: гульні, песні, танцы і бліны.

1387 год. Ягайла выдаў першую грамату аб наданні прывілеяў баярам ВКЛ, якія прынялі каталіцкае веравызнанне. 

Хрышчэнне Ягайлы ў 1386 годзе не прыпыніла ваенныя кампаніі тэўтонскіх рыцараў, якія сцвярджалі, што хрышчэнне было прытворствам, магчыма, нават ерассю, але значна паляпшыла становішча каталіцкай меншасці за кошт праваслаўнай часткі шляхты. 

Паводле прывілея каталікам даваліся дадатковыя правы і вольнасці, недасяжныя для праваслаўнай шляхты. Гэта выклікала вялікае незадавальненне ў праваслаўнай знаці.

Помнік Ягайлу ў Нью-Ёрку

1530 год. Жыгімонт Аўгуст (1520–1572) каранаваны на караля польскага. 

Вялікі князь літоўскі (1544–1572), кароль польскі (1548–1572). Сын Жыгімонта Старога і Боны Сфорца. Яго ўладарста было перыядам росквіту Адраджэння ў ВКЛ.

Знешняя палітыка Жыгімонта Аўгуста была накіравана на захаванне мірных стасункаў з суседнімі дзяржавамі. Стасункі з Швецыяй палепшыліся, але адносіны з Маскоўскай дзяржавай былі кепскія, Іван IV пачаў Лівонскую вайну (1558–1582), якая падштурхнула ВКЛ да заключэння Люблінскай уніі (1569).

Правёў рэформу скарбу, судоў, войска, садзейнічаў правядзенню Валочнай памеры ў ВКЛ, пачаў стварэнне ваенна-марскога флоту, стварыў Марскую камісію. Праводзіў палітыку талерантнасці ў адносінах да ўсіх канфесій. Віленскім прывілеем (1563) пацвердзіў роўнасць правоў праваслаўнага і каталіцкага баярства ВКЛ. Зацвердзіў Статут Вялікага Княства Літоўскага (1566). 

Дазволіў дзейнасць езуітаў. 

Быў мецэнатам, падтрымліваў мастакоў, архітэктараў, музыкантаў, акцёраў.

1810 год. Памёр Марцін Пачобут-Адляніцкі. 

Астраном і асветнік. Прафесар Віленскай акадэміі, рэктар Галоўнай школы ВКЛ. Адзін з арганізатараў і першы дырэктар найстаражытнай у Еўропе Віленскай астранамічнай абсерваторыі. 39 гадоў  вёў астранамічныя назіранні, вызначыў геаграфічныя каардынаты Вільні, Гродна, Полацка, іншых гарадоў.

Каралеўскі астраном. Актыўна падтрымаў паўстанне 1794 года. Звяртаўся да Папы Рымскага, каб аднавіць езуіцкі ордэн.

У яго гонар названы кратар на Месяцы.

1849 год. Нарадзіўся Леон Баршчэўскі (1849–1910). 

Тапограф, географ, геолаг, этнограф, археолаг, даследчык Цэнтральнай Азіі. Член Рускага геаграфічнага таварыства.

За абарону паўстанцаў у дыспуце пра «польскае паўстанне» быў высланы на службу ў Херсонскую губерню.

Служыў ваенным тапографам у Туркестане, выконваў даследаванні мясцовасці і тапаграфічную здымку гандлёвых шляхоў у Кітай і Афганістан для пракладкі стратэгічных дарог. З фотаапаратам вывучаў Самарканд, падарожнічаў уздоўж рэк Зераўшан, Фандар’я, Іскандэрдар’я, Ягнаб, Гісарскі хрыбет.

Быў арганізатарам першых раскопак Афрасіяба – папярэдніка Самарканда, суарганізатарам шэрагу навуковых экспедыцый у Цэнтральную Азію. Сабраў багатыя калекцыі фотаздымкаў ландшафтаў, гарадоў, жыцця і побыту народаў, матэрыялы з легендамі, паданнямі.

З 1897 года служыў у Седльцы камандзірам палка, спрыяў заснаванню гімназіі імя каралевы Ядвігі, потым удзельнічаў у руска-японскай вайне, служыў у Чэнстахове. Беспадстаўна быў абвінавачаны ў растраце палкавой казны, 22 сакавіка 1910 годзе пакончыў з сабой дзеля выратавання гонару.

1892 год. У Гродна нарадзіўся Іван Жангаловіч. 

Астраном, гравіметрыст, геадэзіст, падарожнік, даследчык Арктыкі, Заслужаны дзеяч навукі РСФСР, Ганаровы член Геаграфічнага таварыства СССР, Ганаровы палярнік, доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар.

Кузен вядомага падводніка Жыгімонта Жангаловіча (1897–1935).

Удзельнік вывучэння Курскай магнітнай анамаліі, працаваў у экспедыцыях на Памір, у штогадовых экспедыцыях па даследаванні Паўночнага Ледавітага акіяна, у экспедыцыях на ледаколах «Садко», «Сядоў», «Малыгін». 

Быў рэпрэсаваны (1936–1937).

Вывучаў гравітацыйнае поле Зямлі, пытанні спадарожнікавай геадэзіі, геафізікі, распрацоўшчык «рэферэнц-эліпсоіда Жангловіча» (блізкага да параметраў Красоўскага-Ізотава).

Распрацаваў спосаб вызначэння цэнтра масы Зямлі па назіраннях штучных спадарожнікаў Зямлі.

Яго імем названы востраў у архіпелагу Новая Зямля і астэроід Галоўнага пояса.

Памёр 29 жніўня 1981 года ў Пецярбургу.

1918 год. У Мінску створаны Народны сакратарыят – першы ўласна беларускі ўрад. 

Працаваў з 21 лютага да 11 лістапада 1918 года. Пасада, раўназначная пасадзе міністра, называлася народны сакратар. У Першы склад Народнага Сакратарыята Беларусі ўвайшлі: Язэп Варонка (старшыня і адначасова народны сакратар замежных спраў), Палута Бадунова (сакратар апекі), Гелій Белкінд (фінансаў), Яфім Бялевіч (юстыцыі), Тамаш Грыб (земляробства), Мойша Гутман (яўрэйскіх спраў), Кастусь Езавітаў (вайсковых спраў), Павел Здобін (вялікарускіх спраў), Аляксандр Карабач (пошты і тэлеграфа), Пётра Крачэўскі (кантролю), Іван Макрэеў (унутраных спраў), Віктар Рэдзька (шляхоў зносін), Іван Серада (народнай гаспадаркі), Аркадзь Смоліч (асветы), Васіль Захарка (казначэй), Лявон Заяц (кіраўнік канцылярыі). Сябрамі ўрада былі пераважна прадстаўнікі Беларускай сацыялістычнай грамады.

Народны Сакратарыят Беларусі. Злева направа: Аркадзь Смоліч, Іван Серада, Язэп Лёсік, Аляксандр Цвікевіч, Антон Аўсянік, Язэп Варонка, Васіль Захарка, Пётра Крачэўскі.

1922 год. У Бабруйску нарадзіўся Міхаіл Цікоцкі.

Беларускі мовазнавец і журналіст. Сын вядомага кампазітара Я. Цікоцкага. Доктар філалагічных навук.

Удзельнік вайны. Скончыў БДУ. Працаваў у газетах «Савецкі селянін», «Калгасная праўда», часопісе «Вожык», прафесарам факультэта журналістыкі БДУ.

Даследаваў публіцыстыку Якуба Коласа (кандыдацкая дысертацыя), праблемы публіцыстычнага стылю (доктарская).

Заснавальнік беларускай стылістыкі, аўтар прац па вывучэнні мовы літаратурных класікаў – Я. Коласа, Я. Купалы, К. Чорнага, М. Лужаніна, У. Караткевіча, І. Мележа і іншых. 

Памёр 24 сакавіка 2012 года. 

1945 год. Нарадзілася Таіса Бондар.

Беларуская пісьменніца, перакладчыца.

Скончыла Мінскі дзяржаўны педінстытут замежных моў. Настаўнічала ў Малдове, працавала ў штотыднёвіку «Літаратура і мастацтва», часопісе «Беларусь», дырэктарам рэдакцыйна-выдавецкай установы «Лiтаратура i Мастацтва».

Аўтар вершаў, 10 зборнікаў паэзіі і паэм, а таксама кніг апавяданняў, аповесцей, рамана-містэрыі, перакладаў з малдаўскай, румынскай і англійскай моў.

У рамане «Спакуса» стварыла партрэт Ефрасінні Полацкай і яе драматычнай эпохі. У рамане «Ахвяры» адлюстравала складаныя перыпетыі жыцця ахвяр культу асобы і іх нашчадкаў.

Памерла 19 снежня 2005 года.

1946 год. Адбылася аварыя самалёта Лі-2 у аэрапорце Мінска. 

Грузавы самалёт рэйсу Мінск-Масква, пры сустрэчна-бакавым ветры і праз памылкі лётчыкаў, не здолеў ўзляцець і ўрэзаўся ў цагляныя пасляваенныя руіны і разбіўся. Экіпаж, гарадскія пабудовы не пацярпелі.

1947 год. Нарадзіўся Валерый Мазынскі. 

Беларускі тэатральны рэжысёр, стваральнік мінскага тэатра «Вольная сцэна» грамадскі дзеяч. Заслужаны дзеяч мастацтва. Лаурэат прэміі «За свабоду думкі» імя В. Быкава.

Скончыў Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі інстытут. Працаваў галоўным рэжысёрам Беларускага тэатра імя Я. Коласа ў Віцебску. Сузаснавальнік тэатраў «Лялька», «Вольная сцэна»

Сярод галоўных яго пастановак:  «Званы Віцебска», «Кастусь Каліноўскі», «Сымон-музыка», «Радавыя», «Барбара Радзівіл».

Яго творчасць вызначаецца метафарычнасцю, асацыятыўнасцю, гратэскавасцю і шматпланавасцю структуры.

Рэжысёр і чытальнік беларускага агучвання твораў замежнай і айчыннай літаратуры (звыш за 30 аўдыёкніг), зняў тэлевізійны фільм «Тутэйшыя», 4 дакументальныя фільмы пра Р. Лапіцкага, П. Бадунову, М. Чарняўскага, пра пасляваенны супраціў.

За крытыку беларускай улады ў галіне культуры ў 2021 годзе быў пазбаўлены пенсіі за асаблівыя заслугі перад краінай.

 А. Мілінкевіч і В. Мазынскі
А. Мілінкевіч і В. Мазынскі

1963 год. Памёр Канстанцін Галкоўскі.  

Беларускі і літоўскі кампазітар. Прафесар Літоўскай кансерваторыі.

Паводле паходжання беларус, бацька яго паходзіў з Магілёўшчыны. Вучань М. Рымскага-Корсакава, А. Глазунова, А. Лядава. Яго дыпломная праца ў Пецярбургскай кансерваторыі, трохактовая опера «Цыганы» па паэме А. Пушкіна была адзначана залатым медалём.

Жыў і працаваў у Вільні. З Беларусі часта да яго заязджалі Максім Танк, Рыгор Шырма, Алесь Траяноўскі.

Аўтар многіх твораў, заснаваных на беларускім фальклоры, музыкі рамансаў і хораў на вершы беларускіх паэтаў Ф. Багушэвіча, Я. Купалы, Я. Коласа, М. Танка, Зм. Бядулі, К. Буйло, апрацовак народных песень і народных харавых сюіт «Дуда» і «Каханне».

Яго апрацоўкі і арыгінальныя хары ўваходзяць у рэпертуар Дзяржаўнай харавой капэлы БССР.

Рыгор Шырма і Канстанцін Галкоўскі разам з маладымі беларускімі літаратарамі, 1920-я

Дзень у гісторыі. 7 лютага. Першыя мемуары на беларускай мове. Магілёўская электрастанцыя дала ток. Дамова аб ЕС. Нарадзіліся паўстанец Сокал-Кутылоўскі, музыкант Алезіс Дземідовіч

1546 год. Нарадзіўся Фёдар Еўлашоўскі.

Грамадскі дзеяч ВКЛ і Рэчы Паспалітай, пісьменнік-мемуарыст. Аўтар вядомага азначэння «Залаты век».

Удзельнік бітвы на Уле (1564), шэрагу войнаў. Прыхільнік пратэстантызму. М. К. Радзівіл Сіротка, Я. Хадкевіч, К. Астрожскі даручалі яму весці важныя судовыя справы.

Браў удзел у Люблінскім сойме 1569 года, у выпрацоўцы тэксту «Трыбунала» – статута вышэйшага апеляцыйнага суда ВКЛ.

Аўтар першых мемуараў на беларускай мове. У «Гістарычных запіскахі» падаюцца апроч усяго звесткі пра асобныя гістарычныя падзеі ХVI–XVІІ стагоддзяў: бітвы Лівонскай вайны, прыёмы каралямі замежных паслоў, заключэнне Люблінскай уніі, выбары каралёў.

1881 год. Нарадзіўся Рамуальд Зямкевіч. 

Беларускі бібліёграф, адзін з аўтараў “Нашай Нівы”, гісторык беларускай літаратуры, перакладчык, калекцыянер кніг і рукапісаў.

У 1913-1914 гадах шукаў гісторыка-літаратурныя матэрыялы на Магілёўшчыне. 

Сабраў калекцыю беларускага народнага адзення, унікальную бібліятэку па гісторыі, мовазнаўстве, літаратуры, фальклоры Беларусі, Украіны, Літвы, Польшчы і іншых славян, вялікую калекцыю рукапісаў беларускіх пісьменнікаў, старадрукаў, у тым ліку «Біблія» Ф. Скарыны, Астрожская Біблія, «Лексікон» П. Бярынды, «Хроніка» М. Бельскага, кітабы, аўтографы шматлікіх пісьменнікаў.

Аўтар вершаў, перакладаў на беларускую мову, прац па гісторыі беларускай літаратуры, у якіх прывёў невядомыя звесткі пра беларускіх літаратараў, апублікаваў невядомыя рукапісы М. Багдановіча, К. Каганца, В. Дуніна-Марцінкевіча, Я. Лучыны, упершыню надрукаваў гравіраваны партрэт В. Цяпінскага.

Арыштаваны ў акупаванай нацыстамі Варшаве. Загінуў у канцлагеры каля 1942 года.

1891 год. Памёр Вінцэсь Каратынскі. 

Беларускі і польскі пісьменнік і перакладчык, краязнавец, літаратуразнавец.

Памочнік-сакратар Уладзіслава Сыракомлі. Аўтар паэтычнай кнігі з прадмовай Сыракомлі «Чым xата багата, тым рада». 

У гонар прыезду ў Bільню імператара Аляксандра II у 1859 годзе напісаў прывітальны верш на беларускай мове, дзе нагадаў пра пагарджанага панствам мужыка-беларуса. 

Выдаў збор твораў У. Сыракомлі. На беларускую мову ягоныя творы  перакладаліся шматлікімі перакладчыкамі, у тым ліку Р. Баравіковай, Р. Барадуліным.

1892 год. Нарадзіўся Антон Сокал-Кутылоўскі. 

Беларускі вайсковы і грамадскі дзеяч, ўдзельнік Слуцкага збройнага чыну 1920 года, праваслаўны святар.

Скончыў геаграфічны факультэт Пецярбурскага ўніверсітэта (1914), Казанскае вайсковае вучылішча (1915).

Удзельнік І Сусветнай вайны, баёў пад Вільняй і ў Галіцыі. Капітан. Узнагароджаны Георгіеўскім крыжам.

У 1918-1920 гадах служыў ў войсках Дзянікіна, Юдзеніча.

Прыняў удзел у Слуцкім збройным чыне 1920 года: камандаваў батальёнам, 1-й Слуцкай брыгадай. Захаваў архіў брыгады, які перадаў Б. Тарашкевічу, і сцяг 1-га  Слуцкага Палка, які быў канфіскаваны польскай паліцыяй у 1931 годзе.

У 1921-1939 гадах служыў святаром у парафіях Навагрудскага і Слонімскага паветаў, настаўнічаў у школе, выступаў за ўжываньне беларускай мовы ў богаслужэннях. Член Беларускай нацыянальнай рады.

Арыштаваны НКУС 19 чэрвеня 1941 году, але праз нкалькі дзён уцёк з турмы. 

Быў намеснікам прэзідэнта Беларускай Цэнтральнай Рады па Ганцавіцкай акрузе, у Германіі выкладаў у школе афіцэраў БКА, з красавіка 1945 года камандаваў 1-м беларускім палком. Разам з дывізіяй «Беларусь» здаўся амерыканцам. 

30 красавіка 1945 года арыштаваны СМЕРШ. Вязень ГУЛАГ. У 1948 годзе зноў асуджаны. Амніставаны ў 1957 годзе.

Памёр 7 сакавіка 1983 года ў Шчэцыне.

Пакінуў успаміны аб Слуцкім паўстанні.

1901 год. Нарадзілася Вера Пола.

Беларуская актрыса. Народная артыстка. Прыма Нацыянальнага акадэмічнага тэатра імя Янкі Купалы.

Вучаніца рэжысёра і педагога Е. Міровіча.

Выконвала ролі ў пастаноўках па творах Э. Самуйлёнка, Янкі Купалы, А. Маўзона і іншых. За выкананне ролі Паўліны ў спектаклі Кандрата Крапівы «Спяваюць жаўрукі» атрымала Сталінскую прэмію. Здымалася ў кіно: «Хвоі гамоняць» (1929), «Паўлінка», «Пяюць жаваранкі», «Несцерка».

Памерла 15 кастрычніка 1989 года.

1910 год. Дала ток першая магілёўская электрастанцыя магутнасцю 90 кілават. 

Да 1913 года яе магутнасць узрасла да 400 кВт. Электрастанцыя была пабудавана на тэрыторыі так званай “плошчы гарэлых казармаў”, у Крутым завулку, за сучасным кінатэатрам “Чырвоная зорка”. 

Цяпер самай магутнай у Магілёве цеплаэлектрацэнтраллю з’яўляецца Магілёўская ЦЭЦ-2 з магутнасцю 347 000 кВт, Магілёўская ЦЭЦ-1 пасля мадэрнізацыі мае магутнасць 48 000 кВт, Магілёўская ЦЭЦ-3 – 19 500 кВт. Акрамя гэтага, у Магілёўскай вобласці працуюць Бабруйская ЦЭЦ-2 магутнасцю 186 000 кВт і Бабруйская ЦЭЦ-1 магутнасцю 12 000 кВт.

1926 год. Нарадзіўся Анатоль Фядосік. 

Беларускі фалькларыст. Заслужаны дзеяч навукі. Доктар філалагічных навук, прафесар.

Падлеткам удзельнічаў у партызанскім руху, потым ваяваў на фронце камандзірам аддзялення разведкі. 

Працаваў у школах Палесся, намеснікам дырэктара Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору акадэміі навук.

Даследаваў фальклорныя сатырычныя жанры, сямейна-абрадавую паэзію, літаратурна-фалькорныя сувязі, народную творчасць перыяду Вялікай Айчыннай вайны, гісторыю фалькларыстыкі, узаемасувязі славянскага фальклору.

Суаўтар кніг «А. К. Сержпутоўскі», «Каляндарна-песенныя, абрадавыя і гульнявыя традыцыі славян у мінулым і сучасным», «Беларускі абрадавы фальклор у агульнаславянскім кантэксце», «Сямейна-абрадавая паэзія. Народны тэатр», «Народная проза», вучэбных дапаможнікаў і падручнікаў для ВНУ.

Складальнік тамоў «Сацыяльна-бытавыя казкі», «Жарты, анекдоты, гумарэскі» з серыі «Беларуская народная творчасць» (галоўны рэдактар зводу).

Памёр у 2005 годзе.

1929 год. Слупок тэрмометра ў Магілёве панізіўся да -37°С. 

У другі раз рэкорд паўтарыўся 17 студзеня 1940 года: тыя ж  -37°С.

1940 год. Нарадзіўся Рыгор Печнікаў. 

Беларускі мастак, графік.

Стварыў вялікую колькасць мастацкіх твораў: накідаў тушшу, гуашшу, пастэллю, алоўкам, карцін, абразоў. 

Займаўся аздабленнем інтэр’ераў у школах, музею ў пружанскім тэхнікуме. Распрацаваў праекты царскіх варотаў Свята-Мікалаеўскай царквы ў вёсцы Засімавічы, іканастасу Свята-Пакроўскай царквы ў вёсцы Гарадзечна, помніку Сцяпану Гудзімаву ў скверы Пружан. 

Падчас працы выкладчыкам у пружанскай школе мастацтваў падрыхтаваў шмат таленавітых вучняў, некаторыя з якіх сталі вядомыя мастакамі.

1965 год. Нарадзіўся Алег «Алезіс» Дземідовіч. 

Беларускі музыка.

Бубнач гуртоў “Мроя” і “N.R.M” ад часу іх стварэння ў 1980 і 1994 гадах адпаведна. Браў удзел у складзе гурта “Новае Неба”, супольных музычных праектах “Народны Альбом”, “Я нарадзіўся тут”, часова граў у гуртах “ULIS”, “Garadzkija”, “Pete-Paff”.

1992 год. Падпісанне Маастрыхцкай дамовы аб Еўрапейскім Саюзе. 

Падпісана прадстаўнікамі 12 дзяржаў-удзельніц ЕС. Набыла моц 1 лістапада 1993 года.

ЕС – эканамічны і палітычны саюз 27 дзяржаў Еўропы, з насельніцтвам звыш 500 мільёнаў чалавек і з 22 % сусветнага ВУП. За ўсю гісторыю з арганізацыі выйшла толькі адна краіна – Вялікабрытанія (2021).

2018 год. Памёр Генадзь Гарбук.  

Беларускі акцёр тэатра і кіно. Народны артыст. Лаўрэат Дзяржпрэмій БССР і СССР. Працаваў у драмтэатрах імя Якуба Коласа, Янкі Купалы. Сыграў больш за 50 роляў у тэатры і больш за 50 у кінастужках.

Мастацтву акцёра ўласцівы моцны тэмперамент, глыбокае псіхалагічнае спасціжэнне характараў. Майстар яркай сцэнічнай дэталі, гратэску. Створаныя ім вобразы адметныя павышай драматычнай напружанасцю, эмацыянальнасцю, глыбокім псіхалагічным разуменнем характараў.

Найбольш яркія характары стварыў у нацыянальным рэпертуары: Васіль («Людзі на балоце» паводле І. Мележа, Дзяржаўная прэмія БССР), Андрэй Ходас (“Белыя росы”), Сымон («Раскіданае гняздо» Я. Купалы), Зёлкін («Хто смяецца апошнім» К. Крапівы), Яўмень («Ажаніцца — не журыцца» М. Чарота і Далецкіх) і іншыя. 

Дзень у гісторыі. 16 студзеня. Сусветны дзень “The Beatles”. Расія адабрала землі БССР. Нарадзіліся генерал Рамуальд Траўгут, кампазітар Уладзімір Алоўнікаў. Памёр скульптар Уладзімір Жбанаў

Сусветны дзень “The Beatles” (World Beatles Day). 

Устаноўлены па рашэнні ЮНЭСКА.

Менавіта ў гэты дзень у 1957 годзе ў Ліверпулі адкрыўся ў былым бомбасховішчы клуб “The Cavern” (“Пячора”), дзе дэбютаваў музычны калектыў. Самі “бітлы” бяруць адлік гісторыі калектыву з 1956 года, калі Джон Ленан стварыў гурт “Quarrymen”.

9 лютага 1961 года музыкі выйшлі на сцэну клуба пад назвай “The Beatles” (beetle “жук” з намёкам на beat “біт-музыка”). З 19 жніўня 1962 года да самага распаду ансамбля ў 1970 годзе быў нязменны склад: Джон Ленан (рытм гітара, фартэпіяна, вакал), Пол Макартні (бас-гітара, фартэпіяна, вакал), Джордж Харысан (сола-гітара, вакал), Рынга Стар (бубнач, вакал).

Дыскаграфія “The Beatles” уключае ў сябе 13 студыйных альбомаў і 211 песень, якія былі запісаны і выдадзены ў 1963-1970 гадах. На рахунку групы 10 прэстыжных узнагарод “Грэмі” і ў кожнага ўдзельніка па ордэну Брытанскай імперыі.

Пасля распаду групы кожны з музыкаў працягнуў сваю сольную кар’еру. 50 гадоў таму агульны аб’ём продажаў альбомаў “цудоўнай чацвёркі” па ўсім свеце перавысіў мільярд экзэмпляраў.

Джон Ленан у 1980 годзе быў застрэлены музычным фанатам каля ўласнага дома, Джордж Харысан памёр у 2001 годзе ад раку. Пол Макартні і Рынга Стар працягваюць займацца музычнай творчасцю.

“The Beatles” займае першае месца ў спісе найвялікшых выканаўцаў усіх часоў па версіі часопіса “Rolling Stone”.

1593 год. Жыгімонт Ваза склікаў паспалітае рушэнне для здушэння казацкага паўстання. 

Паспалітае рушэнне – усеагульная мабілізацыя, агульная выправа ў Вялікім Княстве Літоўскім. Памер вайсковай павіннасці вызначала велічыня зямельнага надзелу. Ухвалу аб скліканні рушэння мог прыняць толькі Вальны сойм.

Вялікі князь Ягайла ў сваёй грамаце ад 20 лютага 1387 году засведчыў беспасрэдную повязь тагачаснай назвы паспалітага рушэння з дзяржаўным гербам Пагоня. Тлумачэнні пра рушэнне паспалітае змешчана і ў тэксце Літоўскага статуту.

1708 год. Нарадзіўся Юзаф Станіслаў Сапега. 

Рымска-каталіцкі дзеяч ВКЛ, біскуп.

Хроснік караля Станіслава Ляшчынскага.

Святар з 1732 года. У 1746 годзе выступіў супраць прымусовага адабрання маёмасці праваслаўнай царквы – як рэакцыі на пераследы каталіцтва на захопленай Расіяй Смаленшчыне.

Пасля вялікага пажару ў Вільні ў 1748 годзе стварыў новы план горада, які мусіў перадухіляць падобныя катастрофы ў будучыні.

Валодаў вялікай уласнай бібліятэкай, перапісваў кнігі, даследаваў і ўпарадкоўваў архівы Сапегаў. Фундаваў тэлескоп для Віленскай Акадэміі.

Памёр 4 снежня 1754 года. Пахаваны ў Віленскай кафедры.

1826 год. Нарадзіўся Рамуальд Траўгут. 

Адзін з кіраўнікоў паўстання 1863-1864 гадоў, генерал.

Служыў у рускай арміі, выйшаў у адстаўку падпалкоўнікам. 

Далучыўся да паўстання, у красавіку 1863 году ўзначаліў Кобрынскі паўстанцкі атрад. З кастрычніка 1863 года стаў кіраўніком Нацыянальнага ўраду ў Варшаве, фактычна дыктатарам паўстання. 

Арыштаваны 30 сакавіка, паводле прыгавору ваеннага суда павешаны ў Варшаўскай цытадэлі 5 жніўня 1864 года.

У г. Свіслачы яму пастаўлены помнік.

1829 год. Нарадзіўся Уладзімір Спасовіч. 

Грамадcкі дзеяч, публіцыст, крытык, гуманіст.

Доктар права, прафесар Пецярбургскага ўніверсітэце. Аўтар «Падручніка крымінальнага права».

Лічыў, што пакаранне не павінна быць помстай і застрашваннем, a выкарыстоўваецца дзяржавай з папераджальнай і выхаваўчай мэтамі. Выступаў супраць цялесных пакаранняў, смяротнай кары.

Патрабаваў заканадаўчага замацавання і ўвядзення ў практыку судаводства прынцыпаў незалежнасці суда ад адміністрацыі, заснавання інстытутаў адвакатуры i пракурорскага нагляду, роўнасці ўсіх перад законам, выбарнасці суддзяў – усё тое, што зараз так актуальна для Белаарусі.

Пасля пераходу ў адвакатуру стаў яе «каралём», «першым адвакатам Пецярбурга». Часцей за ўсё выступаў абаронцам па палітычных справах.

Аўтар прац па міжнародным, крымінальным і крымінальнапрацэсуальным праве, гісторыі, мастацтвазнаўстве (суаўтар «Агляду гісторыі славянскіх літаратур»), крытычных артыкулаў, прысвечаных творчасці еўрапейскіх пісьменнікаў. 

Яго працы ў 10 тамах былі выдадзены ў 1882-1902 гадах. 

Спасовіч паслужыў правобразам адваката Міці Карамазава ў рамане Ф. Дастаеўскага «Браты Карамазавы». 

Ілля Рэпін напісаў яго партрэт.

Памёр 26 кастрычніка 1906 года ў Варшаве.

1893 год. Памёр Іван Берман. 

Беларускі этнограф і краязнавец, праваслаўны святар. Член Рускага геаграфічнага таварыства.

Служыў святаром у Валожыне, Антопалі, Вільні, выкладчыкам валожынскага прыходскага вучылішча, Марыінскага вышэйшага жаночага вучылішча, Віленскай 2-й гімназіі.

Вывучаў беларускія народныя абрады, прыкметы, вераванні, забабоны; збіраў матэрыялы пра народны каляндар і метэаралогію беларусаў.

Ад заснавання «Віленскага календара» загадваў у выданні царкоўна-рэлігійным раздзелам.

Пахаваны на Еўфрасіннеўскіх могілках у Вільні.

1916 год. Нямецкі фельдмаршал Гіндэнбург сваім загадам надаў беларускай мове статус афіцыйнай. 

Беларуская мова займела раўназначныя правы з іншымі краёвымі мовамі на акупаванай нямецкай арміяй тэрыторыі беларускіх губерняў.

1919 год. Маскоўскія бальшавікі адабралі са складу БССР усходнія землі. 

На 16 дзень пасля абвяшчэння ў Смаленску БССР (ССРБ) ЦК РКП(б) без папярэдняга абмеркавання з беларускім урадам адлучыла з складу Савецкай Беларусі Віцебскую, Магілёўскую і Смаленскую губерні. 

31 студзеня 1919 году ўрад Савецкай Расіі прызнаў незалежнасць ССРБ без яе усходніх тэрыторый.

1919 год. У Бабруйску нарадзіўся Уладзімір Алоўнікаў. 

Беларускі кампазітар. Заслужаны дзеяч мастацтваў, Народны артыст. 

Прафесар, рэктар Беларускай кансерваторыі. Бацька кампазітара Ігара Алоўнікава.

Аўтар кантаты і араторыі, сімфанічных паэм, харавой і камерна-інструментальнай музыкі, песень, балад, рамансаў, музыкі да кінафільмаў «Міколка-паравоз», «Девочка ищет отца», «Улица младшего сына», «Баллада о матери» і іншых.

Асаблівае месца ў яго творчасці займалі песні, якія прынеслі кампазітару шырокую вядомасць. Пачатковы матыў адной з іх – «Радзіма, мая дарагая» – стаў пазыўнымі Беларускага радыё.

Памёр 31 ліпеня 1996 года.

1940 год. Нарадзіўся Іван Лагвіновіч. 

Беларускі паэт.

Першы верш напісаў у 3-м класе. Калі працаваў шахцёрам на Данбасе, пісаў вершы на беларускай і рускай мовах, у Беларусі толькі па-беларуску. Аўтар 6 кніг паэзіі.

Некаторыя яго вершы ўвайшлі ў зборнік выбранай беларускай паэзіі «Агледзіны», у альманахі паэзіі брэсцкіх і баранавіцкіх аўтараў, у калектыўны зборнік «Верш на Свабоду», у анталогію выбранай беларускай паэзіі ХХ стагоддзя «Краса і сіла».

Лаўрэат літаратурнай прэміі імя У. Калесніка за кнігу паэзіі «Палыновыя кветкі».

Памёр 29 сакавіка 2011 года.

2012 год. Памёр Уладзімір Жбанаў. 

Беларускі скульптар.

Скончыў Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі інстытут.

Служыў у Афганістане. Выкладаў у Мінскім мастацкім вучылішчы.

Аўтар шматлікіх гарадскіх скульптур у Мінску (“Дзяўчына на лаўцы”, шырока вядомыя “Курыльшчык”, “Дзяўчынка з парасонам”, “Фатограф”, “Экіпаж”, “Дойлід”), Магілёве – “Дама з сабачкам”, “Астролаг (Зорнік)” – Бабруйску, Лідзе, Віцебску, Гомеле, Светлагорску, Глыбокім, Маладзечне, Дзюсельдорфе, украінскім Паўлаградзе («Паручнік Ржэўскі») і іншыя.

Дзень у гісторыі. 22 снежня. Заснаваны дамініканскі ордэн. Скінуты рэжым Чаўшэску. Цунамі ў Інданезіі. Дзень ўшанавання ксяндза Уладзіслава Чарняўскага

Дзень сонцастаяння. 

У паўночным паўшар’і – зімовае сонцастаянне (самы кароткі дзень года), у паўднёвым – летняе сонцастаянне (самы доўгі дзень). Наступае 21 снежня у 21:48 па Сусветнаму часу, і 22 снежня у  00:48 па Мінскаму. У Магілёве дзень усяго толькі 7 гадзін і 24 хвіліны.

Ганны (славянскі народны каляндар).  

«Ганкі — сядайце на санкі».

Русіны Букавіны лічылі, што з гэтага дня пачынаецца Новы год, а беларусы — што здзяйсняецца паварот на лета.

Ва ўсходніх славян прынята ў гэты дзень маліцца святой Ганне пры бясплоднасці. Цяжарным загадвалася пасціцца, а таксама на працягу сутак забаранялася прымацца за якую-небудзь істотную працу, не сыходзіць з хаты.

Казалі, што з гэтага дня ваўкі пачынаюць хадзіць зграямі: «На Зачацце Святой Ганны ваўкі становяцца, а пасля Вадохрышча разбягаюцца». Ганны – прыбавіцца багата дня.

Калі снег прываліць ушчыльную да агароджы – дрэннае лета, а калі ёсць прамежкі ураджайнае.

1216 год. Папа Ганорый III зацвердзіў ордэн вандроўных прапаведнікаў ― дамініканцаў. 

Члены ордэна называлі сябе «божымі сабакамі», а на іх сцягу былі намаляваныя сабакі, якія раздзіраюць на часткі цела ерэтыкоў.

Прасоўванне ордэна на Усход пачалося з Кіева, пры князі Уладзіміры Рурыкавічы, калі адкрыўся касцёл Найсвяцейшай Панны Марыі і пачала дзейнічаць у 1233 годзе дамініканская місія.

У Беларусі першы дамініканскі манастыр заснаваны ў Любчы ў 1250 годзе. У першай палове XVII стагоддзя тут заснавана 10 дамініканскіх манастыроў, у другой палове – 25, у XVIII стагоддзі – 6, у XIX – 1. У Навагрудку знаходзіўся манастыр сясцёр-дамініканак.

Дамініканскі манастыр быў заснаваны ў 1681 годзе ў Княжыцах пад Магілёвам, дамініканцы размясціліся і ў Мсціславе, Клімавічах.

Фота: Былы княжыцкі дамініканскі сабор Святога Антонія. Пераўтвораны ў 1865 годзе у царкву Аляксандра Неўскага. Зачынена ў 1965 годзе. Разбураецца.

1264 год. Заключаны мірны і гандлёвы дагавор полацкага князя Гердзеня з Рыгай і Лівонскім ордэнам. 

Полацк адмовіўся ад экспансіі ў ніжнім Падзвінні і латгальскіх зямель, Ордэн гарантаваў непарушнасць Полацкіх зямель. Былі агавораны правы нямецкіх і полацкіх купцоў у Рызе і Полацку.

Фота: Полацк

1888 год. Нарадзіўся Леан Уладзіслаў Радзівіл

Апошні нясвіжскі і клецкі ардынат, ваенны, грамадскі і палітычны дзеяч Польшчы.  Ахвяра рэпрэсій.

Служыў у Праабражэнскім лейб-гвардыі палку, у генштабе рускай арміі, у тым ліку пры Стаўцы ў Магілёве.

У польскай арміі служыў у выведвальным аддзеле Генеральнага штаба. У 1935 годзе стаў апошнім 17-ым нясвіжскім і 14-ым клецкім ардынатам, пасяліўся ў Нясвіжы, займаўся замкам, заснаваў агурочны завод.

За некалькі дзён да захопу Чырвонай Арміяй Нсявіжу, у верасні 1939 года вывез і схаваў значныя каштоўнасці нясвіжскага замка.

Быў арыштаваны і ўтрымліваўся ў турмах Мінска, Масквы. Быў абменяны на вязняў рэжыму  Мусаліні і пераехаў у Італію, потым Вялікабрытанію, у Парыж.

Памёр 8 красавіка 1959 года ў Парыжы.

Яго ўнучка Дзіяна Марыя Роза Караба-Тэтаманці наведвала Нясвіжскі палац у 2014 і 2017 гадах і ўздымала пытанне аб перапахаванні Леана ў радавой спачывальні.

1895 год. У мястэчку Горы пад Горкамі нарадзіўся Даніла  Пагуляеў. 

Савецкі геолаг, географ, доктар геолага-мінералагічных навук, прафесар.

Удзельнік Першай сусветнай вайны (прапаршчык), грамадзянскай, Вялкай Айчыннай войн. Усё сваё жыццё выкладаў у Смаленскім педінстытуце: загадчык кафедраў геологіі, фізічнай геаграфіі і геалогіі, дэкан прыродазнаўчага факультэта, прарэктар, кіраўнік Заходнім абласным навукова-даследчым інстытутам геалогіі.

Даследчык прыродных умоў, рэсурсаў, карысных выкапняў Смаленскай вобласці.

Узначальваў Смаленскую абласную арганізацыю таварыства «Веды».

Памёр 19 верасня 1974 года. 

1917 год. Ва ўмовах падполля ў Мінску быў створаны Выканаўчы камітэт 1-га Усебеларускага з’езду. 

Нягледзячы на падтрымку У. Леніна і І. Сталіна, з’езд, які пачаў сваю працу 18 снежня, быў гвалтоўна разагнаны бальшавікамі А. Мясніковым, В. Кнорыным, К. Ландэрам.

Частка дэлегатаў сышла ў падполле і абрала Выканаўчы камітэт Рады з’езду з 17 чалавек на чале з Язэпам Варонкам. Пазней гэтыя структуры адыгралі важную ролю ў абвяшчэнні БНР.

31 студзеня 1918 года паводле дэкрэта Леніна ў Народным камісарыяце па нацыянальных справах на чале са Сталіным, стварылі Беларускі нацыянальны камісарыят, які адыграў выключную ролю ў стварэнні беларускай савецкай дзяржаўнасцці.

Язэп Варонка

1918 год. У Мінску заснаваны Беларускі савецкі тэатр. 

Ён узнік з удзельнікаў Таварыства драмы і камедыі, “Беларускай хаткі” і хору У. Тэраўскага. Прапрацаваў да сакавіка 1919 года. На яго базе і пад яго ўплывам узніклі першы тэатр рэвалюцыйнай сатыры (Тэрэвсат, Віцебск), БДТ-1 (тэатр імя Я. Купалы), БДТ – 2 (тэатр імя Я. Коласа). 

Хор У. Тэраўскага

1922 год. Нарадзілася Алена Васілевіч

Беларуская пісьменніца. Заслужаны работнік культуры.

Працавала ў Курскім абласным выдавецтве, часопісе «Работніца і сялянка», выдавецтвах «Мастацкая літаратура», «Юнацтва».

Аўтар аповесцей, 10 кніг апавяданняў, зборнікаў апавяданняў і аповесцей, аўтабіяграфічнай тэтралогіі, кніг нататкаў, эсэ, эцюдаў, шэрагу кніг для дзяцей.

Яе творы дакладныя ў апісанні побыту і раскрыцці характараў чалавека, у іх паэтычнае бачанне свету, стрыманая, даверлівая манера апавядання, жывая народная мова.

Перакладчыца на беларускую мову, у тым ліку рамана Д. Дэфо «Жыццё і дзіўныя прыгоды марахода Рабінзона Круза».

Памёрла 8 жніўня 2021 года. 

1932 год. Афіцыйна зарэгістравана Таварыства беларускай асветы, створанае ў Вільні.   

Культурна-асветная арганізацыя Заходняй Беларусі. Арганізатары і кіраўнікі А. Луцкевіч, Р. Астроўскі, А. Неканда-Трэпка, Я. Шнаркевіч  і іншыя. Выдавала газету «Родны край». 

Пры арганізацыі ўтвараліся гурткі, адкрываліся бібліятэкі-чытальні, наладжваліся лекцыі, спектаклі вандроўных тэатраў, разгортвалася выдавецкая дзейнасць. ТБА дамагалася адкрыцця беларускіх школ, выступала супраць паланізацыі, асуджала палітычныя рэпрэсіі ў БССР.

Кіраўніцтва ТБА імкнулася не дапусціць моладзь да ўдзелу ў палітычнай барацьбе, за што жорстка крытыкавалася дзеячамі кампартыі і Беларускай хрысціянскай дэмакратыі. 

Забаронена польскімі ўладамі 20 жніўня 1937 года.

Фота: На «літаратурнай гарбатцы» ў гасцях у інжынера Антона Неканды-Трэпкі. Стаяць (злева направа): Пётра Сергіевіч, М. Мілючанка, Станіслаў Станкевіч, А. Неканда-Трэпка; сядзяць: Янка Шутовіч, Максім Танк, Наталля Арсеннева, Антон Луцкевіч, Рыгор Шырма, Г. Трэпчыха. Вільня, 1937 год.

1937 год. Расстраляны НКУС  Янка Вярсоцкі

Беларускі рымска-каталіцкі святар, грамадскі дзеяч.

Скончыў Магілёўскую духоўную каталіцкую семінарыю ў Пецярбургу (1915). Падчас вучобы наведваў культурна-асветны гурток беларускіх студэнтаў-клерыкаў.

Служыў вікарыем парафій Святой Тройцы ў Мінску і Смаленску. Удзельнік 1-га з’езда беларускага каталіцкага духавенства (Мінск, 24-25 мая 1917). Член Саюза ксяндзоў-беларусаў. Быў адміністратарам парафіі Забелы Дрыса-Себежскага дэканата Віцебскай губерні.

Арыштаваны ДПУ ў 1927 годзе, адбываў пакаранне ў Салавецкім лагеры. У 1932 годзе зноў арыштаваны і сасланы ў Казахстан. Пасля трэцяга арышту прыгавораны да расстрэлу.

1937 год. Расстраляны НКУС  Раман Семашкевіч

Беларускі мастак-жывапісец, графік, скульптар.

Яшчэ студэнтам маскоўскага Вышэйшага мастацка-тэхнічнага інстытута стаў прызнаным мастаком. Яго творы набывалі Пушкінскі музей, Траццякоўская галерэя і іншыя ўстановы.

Пісаў партрэты, пейзажы, сцэны з гарадскога жыцця, жанравыя кампазіцыі. Аўтар партрэтаў М. Галадзеда, М. Гікалы, А. Александровіча, В. Таўлая, А. Грыневіча, Янкі Купалы, Якуба Коласа, скульптурнай кампазіцыі «Юны змагар».

Яго мастацтва высока цанілі яго сучаснікі.

У 1990 годзе ў Маскве адбылася першая пасмяротная выстаўка яго прац.

1989 год. У Румыніі скінуты рэжым Нікалае Чаўшэску

Н. Чаушэску (1918-1989) – генеральны сакратар ЦК Румынскай камуністычнай партыі (1965-1989), Прэзідэнт Сацыялістычнай Рэспублікі Румынія (1974-1989). 

Рэжым сканаў літаральна праз тыдзень пасля пачатку антыўрадавых хваляванняў. Дыктатар, які пазбавіўся падтрымкі арміі, паліцыі, пад радасныя воклічы дэманстрантаў на верталёце пакінуў прэзідэнцкі палац у Бухарэсце, але потым быў арыштаваны вайскоўцамі. 

Да ўлады часова прыйшоў апазіцыйны Фронт нацыянальнага выратавання.

25 снежня Чаўшэску і яго жонка Алена былі расстраляныя паводле пастановы Надзвычайнага ваеннага трыбунала. 

Трыбунал абвінаваціў Чаўшэску ў злачынствах супраць дзяржавы, генацыдзе ўласнага народа, адкрыцці таемных рахункаў у замежных банках і падрыве нацыянальнай эканомікі.

Фота: Затрыманне Мікалае і Алены Чаушэску.

1995 год. У ЗША памёр Мікола Шчорс

Беларускі палітычны дзеяч.

Медык, грамадскі актывіст, кіраўнік Беларускага студэнцкага саюза (1935-1937), старшыня Беларускага камітэта ў Варшаве.

19 чэрвеня 1941 года выбраны старшынёй Беларускага нацыянальнага цэнтра, які разглядаўся як урад будучай Беларусі пад пратэктаратам Германіі. Аднак праз тры тыдні, пасля наведвання Беларусі, адмовіўся ад палітычнай дзейнасці. Вярнуўся ў Варшаву, дзе узначальваў Беларускі камітэт.

У Германіі узначальваў Беларускае праваслаўнае аб’яднанне, быў другім віцэ-прэзідэнт адноўленай Беларускай цэнтральнай рады (1948-1952).

У ЗША узначальваў Злучаны беларуска-амерыканскі дапамаговы камітэт, стаў стваральнікам і старшынёй Беларускага кангрэсавага камітэта Амерыкі, сустваральнік Камітэта незалежнай Беларусі, Беларуска-амерыканскага саюза. 

Супрацоўнічаў з камісіяй па даследаваннях бальшавіцкіх рэпрэсій у дачыненні нерускіх народаў СССР (камісія кангрэсмена Чарльза Керстена): прадставіў шматлікія дакументы рэпрэсій беларусаў.

У ЗША меў уласную клініку, з’яўляўся віцэ-прэзідэнтам Амерыканскай асацыяцыі хірургаў. Займаўся дабрачыннасцю: адзін з асноўных фундатараў падчас пабудовы царквы ў Саўт-Рыверы.

2001 год. Памёр Уладзіслаў Чарняўскі

Беларускі ксёндз. Перакладчык Бібліі і Катэхізіса на беларускую мову.

Скончыў беларускую настаўніцкую школу ў Барунах, гімназію пры друйскім кляштары марыянаў,  Віленскую духоўную семінарыю. Член ордэна марыянаў.

Ксяндзом служыў у Крэве, Вільні, Вішневе Валожынскага раёна. У 1968 годзе Папам Рымскім прызначаны дарадчыкам пры Кангрэгацыі абрадаў.

Дабіўся папскага блаславення на правядзенне богаслужэнняў па-беларуску. Доўгія гады ён быў адзіным святаром на Беларусі, хто вёў службу на роднай мове.

Пахаваны ў Вішневе. На стагоддзе з дня народзінаў (2016) у Вішневе адкрыўся музей святара.

2018 год. Цунамі ў Зондскім праліве стала адным з самых разбуральных у гісторыі Інданезіі.  

Цунамі абрынулася на абодва бакі Зондскага праліва, як мяркуюць, яно было выклікана вывяржэннем вулкана Анак Кракатау. Загінула, па меншай меры 429 чалавек, больш за 1400 былі паранены.

На думку навукоўцаў, абвалілася падводная частка вулканічнага конусу, гэта і выклікала магутную хвалю.

Сярод ахвяр апынуліся ўдзельнікі папулярнай у Інданезіі мясцовай групы Seventeen. Хвалі накрылі музыкаў і іх гледачоў проста падчас выступу ў курортным горадзе Танджунг-Лесунг.

Дзень у гісторыі. 21 снежня. Карачун (Чарнабог). З’яўленне крыжаванкі. Створаны Першы беларускі полк. Нарадзіліся Тамаш Зан, маршал двух краін Канстанцін Ракасоўскі

Карачун. Дзень паганскага ўшанавання Карачуна (Чарнабога). 

Прыпадае на дзень зімовага сонцавароту – самы кароткі дзень у годзе і адзін з самых халодных дзён зімы, у які, паводле павер’яў, і лютуе Карачун. 

Карачун – боства смерці, падземны бог, загадвае зімой і маразамі і кароціць светлы час сутак. Слугі грознага Карачуна – мядзведзі-шатуны, якія абарочваюцца ў бураны, і завеі-ваўкі. Лічылася, што па мядзведжаму жаданню і зіма сцюдзёная доўжыцца: павернецца мядзведзь у сваім бярлогу на іншы бок, значыць, і зіме роўна палову шляху да вясны прайсці засталося. Адсюль і прымаўка: “На Сонцавароту мядзведзь у бярлозе паварочваецца з аднаго боку на другі”. 

У народзе паняцце “карачун” у сэнсе пагібелі, смерці выкарыстоўваецца да гэтага часу. Кажуць, напрыклад: “прыйшоў яму карачун”, “чакай карачуна”, “задаць карачуна”, “хапіў карачун”.

Паступова ў народнай свядомасці Карачун зблізіўся з Марозам, які скоўвае сцюжай зямлю, нібы апускаючы яе ў смяротны сон. Але Мароз – проста валадар зімовых халадоў і больш бяскрыўдны вобраз, чым суровы Карачун.

1796 год. Нарадзіўся Тамаш Зан

Беларускі і польскі паэт-рамантык, удзельнік рэвалюцыйнага руху, даследчык прыроды, музеязнавец.

Даследчык прыродных багаццяў Урала, вынаходнік залатых радовішчаў, аўтар карты Прыўральскага краю, справаздачаў для геаграфічнага таварыства. 

Адзін са стваральнікаў таварыства філаматаў, філарэтаў, сябра А. Міцкевіча, Я. Чачота, І. Дамейкі. 

Яго імя носяць гара на Паўднёвым Урале, вуліца ў  Гродне.

Памёр 19 ліпеня 1855 года.

1804 год. Прыняты Закон аб габрэях, якім нададзена свабода веравызнання, але вызначана мяжа аселасці ў заходніх губерніях Расійскай імперыі. 

Габрэі маглі жыць толькі на пэўнай тэрыторыі ў 1 224 008 км² – значнай часткі Царства Польскага, Літвы, Беларусі, Бесарабіі, Латгаліі, якая была часткай Віцебскай губерні, а таксама часткі тэрыторыі сучаснай Украіны, якая адпавядае паўднёвым губерніям Расійскай імперыі, у Астраханскай і Каўказскай губерніях (да 1835 года). 

Паводле закона загадвалася ўсім габрэям запісвацца ў адзін з “станаў”: земляробаў, фабрыкантаў і рамеснікаў, купецтва, мяшчанства.

Фота: карта губерняў, якія ўвайшлі ў мяжу аселасці габрэяў.

1879 год. Нарадзіўся Іосіф Сталін. 

Савецкі палітычны і дзяржаўны дзеяч. Генеральны сакратар ЦК Усесаюзнай камуністычнай партыі (з 1922), кіраўнік савецкага ўрада, генералісімус. 

Сталін ствараў магутны культ ўласнай асобы і займаўся гэтым як прыярытэтнай тэмай усе гады свайго кіравання. 

Культ ствараўся шляхам правак біяграфіі, знішчэння сведкаў, стварэння новых падручнікаў, умяшання ў любыя навукі, мастацтва і культуру. Ідэя культу заключалася ў тым, каб увесь савецкі народ ўсім быў абавязаны партыі, дзяржаве і правадыру. І адным з аспектаў гэтай сістэмы «падарункаў» з’яўлялася неабходнасць выразы падзякі Сталіну, напрыклад, за сацыяльныя паслугі і наогул за ўсё, што ў цябе ёсць.

Памёр  5 сакавіка  1953 года.

Культ Сталіна развенчаны на ХХ з’ездзе КПСС (1956).

1890 год. Нарадзіўся Мікалай Аладаў. 

Беларускі кампазітар. Народны артыст БССР.

Скончыў Пецярбургскю кансерваторыю. Выкладаў у Дзяржаўным інстытуце музычнай культуры ў Маскве, Саратаўскай кансерваторыі, суарганізатар Беларускай кансерваторыі (1924), яе рэктар, прафесар. Член Беларускай песеннай камісіі.

Адзін з заснавальнікаў сімфанічнага, кантатнага, харавога, камерна-інструментальнага і камерна-вакальнага жанраў беларускай музыкі. Аўтар опер, кантаты «Над ракой Арэсай», дзесяці сімфоній, вакальных цыклаў на вершы Я. Купалы, М. Багдановіча, М. Танка, іншых музычных твораў.

Яго імем названа музычная школа ў Мінску. Усталявана мемарыяльная дошка.

Памёр 4 лютага 1972 года.

1896 год. У беларускіх Целяханах нарадзіўся Канстанцін Ракасоўскі. 

Савецкі военачальнік, адзіны ў гісторыі маршал двух краін – СССР і Польшчы. Двойчы Герой Савецкага Саюза. Кавалер Ордэна Перамогі, вышэйшых узнагарод СССР, Польшчы, Францыі, Вялікабрытаніі, ЗША і іншых краін.

Са шляхецкага роду герба Гляўбіч або Окша. Герой Першай і Другой сусветных, грамадзянскай  войн. Георгіеўскі кавалер.

З кастрычніка 1917 года ў Чырвонай Арміі. У 1937-1940 гадах быў у турме пад следствам па  абвінавачванні ў сувязях з польскай і японскай разведкамі.

Вялікую Айчынную вайну сустрэў камандзірам 9 механізаванага корпуса, генерал-маёрам. Камандаваў 4-й, 16-й  арміямі Заходняга фронту. Удзельнік абароны Масквы, Сталінградскай, Курскай бітваў, вызвалення Беларусі (правёў Бабруйскую, Мінскую і Люблін-Брэсцкую аперацыі), Польшчы, Берлінскай аперацыі,  камандаваў Бранскім, Данскім, Цэнтральным, 1-м, 2-м Беларускімі франтамі.

Камандуючы Парадам Перамогі ў Маскве (24 чэрвеня 1945 года). Міністр нацыянальнай абароны Польшчы (1949-1956), стваральнік польскай арміі, намеснік старшыні Савета Міністраў Польшчы.

Памёр 3 жніўня 1968 года. Урна з прахам пахаваная ў Крамлёўскай сцяне.

У гонар маршала ўстаноўлены помнікі у Маскве,  Валгаградзе і яшчэ 9 гарадах Расіі, каля польскага горада Лягніца, названы вуліцы, плошчы ў многіх гарадах Расіі (36), Беларусі (12, у тым ліку ў Бабруйску, Мінску), Украіны (8).

У Польшчы перайменавана былая нямецкая вёска Рогзаў у Ракасова, у горадзе Кашалін яго імя носіць раён.

1913 год. Упершыню надрукавана крыжаванка. 

З’явілася ў газеце “New York World”  за аўтарствам Артура Уіна. 

Мела ромбападобную форму і не мела звыклых нам пустых клетак – словы чыталіся як па вертыкалі, так і па гарызанталі. Поспех крыжаванкі быў ашаламляльным. Чытачы засыпалі рэдакцыю варыянтамі новай галаваломкі. 

У 1923 годзе ў ЗША тыражом у 750 тысяч экземпляраў выйшаў першы зборнік крыжаванак, а праз год першая “еўрапейская” крыжаванка выйшла ў адной з лонданскіх газет. 

Даследчыкам сустракаліся знаходкі, падобныя на крыжаванку, датаваныя яшчэ I-IV стагоддзямі на нашай эры. У прыватнасці, падчас раскопак у Пампеях, была выяўлена галаваломка, якая дзіўна нагадвае сучасную крыжаванку. Датуецца  79 годам н. э.

1918 год. У Гродна ў складзе літоўскіх узброеных сіл створаны Першы беларускі полк.

Першыя камандзіры палка – палкоўнікі М. Лаўрэнцьеў, К. Езавітаў. 

Меў 1057 чалавек, у тым ліку 600 стралкоў, батальён пры гарадской камендатуры, кавалерыйскі эскадрон, кулямётны ўзвод, узвод грэнадзёраў. 

Служылі беларусы, рускія, літоўцы, фарміравалася  яўрэйская нацыянальная рота.

Да мундзіра беларусы прыладжвалі бела-чырвона-белыя стужкі ў колер беларускага нацыянальнага сцяга

Фота: Кавалерыя Першага беларускага палка каля камендатуры Гродна.

1934 год. У в. Вялікі Бор  Касцюковіцкага раёна нарадзіўся Іван Чыгрынаў. 

Беларускі пісьменнік, драматург, перакладчык, публіцыст. Народны пісьменнік.

Працаваў у газеце «Прыпяцкая праўда», у выдавецтве Акадэміі Навук, часопісе «Полымя»,  сакратаром праўлення Саюза пісьменнікаў, старшынёй праўлення Беларускага фонду культуры, галоўным рэдактарам часопіса «Спадчына».

Член Дзяржаўнай камісіі па расследванні злачынстваў у Курапатах.

Аўтар вершаў, кніг апавяданняў і аповесцей, п’ес,  пенталогіі раманаў: «Плач перапёлкі», «Апраўданне крыві», «Свае і чужыя», «Вяртанне да віны», «Не ўсе мы згінем» (1996).

Адзін з аўтараў сцэнарыя шматсерыйнага тэлевізійнага фільма «Руіны страляюць…» (пастаўлены ў 1973).

Пераклаў з рускай мовы «Аптымістычную трагедыю» У. Вішнеўскага.

Памёр 5 студзеня 1996 года.

У яго гонар на будынку СШ № 6 г. Магілёва ўстаноўлена мемарыяльная дошка.

1979 год. Нарадзіўся Вадзім Махнеў. 

Беларускі вясляр. 

На Летніх Алімпійскіх гульнях 2004 у Афінах атрымаў бронзавы медаль у дыстанцыі 2500 м у каяку сярод мужчын у пары з Раманам Петрушэнкам.

На Летніх Алімпійскіх гульнях 2008 у Пекіне заваяваў залаты медаль у дыстанцыі 1000 м у каяку сярод мужчын у чацвёрцы з Р. Петрушэнкам, А. Абалмасавым і А.Літвінчуком, а таксама бронзавы медаль у дыстанцыі 2500 м у каяку сярод мужчын у пары з Р.Петрушэнкам.

1981 год. Пайшоў з жыцця  Міхаіл Забэйда-Суміцкі. 

Беларускі спявак, педагог.

Кар’еру пачаў у Харбінскай оперы. Выступаў у Міланскай оперы, «Ла Скала», актыўна гастраляваў па гарадах Заходняй Беларусі, Польшчы, Літвы, Латвіі, Чэхаславакіі, Германіі.

Не жадаў называць сябе вялікім польскім спеваком, прызнаючы толькі адно права – звацца беларускім. Запісаў грампласцінкі з апрацоўкамі беларускіх народных песень. У 1963 годзе даў аншлагавыя канцэрты ў шматлікіх гарадах БССР, у тым ліку ў Магілеве.

Пахаваны на пражскіх Ольшанскіх могілках.

У яго гонар названа вуліца ў Маладзечне.

1991 год. Кіраўнікі 11 былых савецкіх рэспублік у Алма-Аце прынялі Дэкларацыю аб утварэнні Садружнасці Незалежных Дзяржаў. Спыненне існавання СССР. 

На першай сустрэчы кіраўнікоў дзяржаў СНД, якая прайшла 30 снежня 1991 года ў Мінску, было падпісана «Часовае пагадненне аб Савеце кіраўнікоў дзяржаў і Савеце кіраўнікоў урадаў Садружнасці Незалежных Дзяржаў», паводле якога засноўваўся вышэйшы орган арганізацыі — Савет кіраўнікоў дзяржаў. У далейшым у сталіцы Беларусі размясціліся каардынуючыя органы СНД.

Арганізацыйны этап стварэння СНД завяршыўся ў 1993, каля 22 студзеня ў Мінску быў прыняты «Статут Садружнасці Незалежных Дзяржаў» – асноватворны дакумент арганізацыі.  

2012 год. Апошні дзень календара майя

Калі б не была гэтая індзейская цывілізацыя знішчана еўрапейцамі, яны растлумачылі б, чаму цыклічнасць створанага імі календара ніяк не звязана з канцом свету. 

Дзень у гісторыі. 14 лістапада. Сусветны дзень барацьбы з дыябетам. Нарадзіўся Паўлюк Багрым. Нэлі Блай паспаборнічала з героем Жуля Верна і аб’ехала Зямлю за 72 дні

Сусветны дзень барацьбы з дыябетам (World Diabetes Day, з 1991 года) праводзіцца ў дзень нараджэння канадскага лекара і фізіёлага Фрэдэрыка Банцінга, які разам з лекарам Чарльзам Бестам адыграў вырашальную ролю ў адкрыцці ў 1922 году інсуліну – лекаў, што ратуе жыццё людзям, хворым на дыябет.

Мэтай Сусветнага дня дыябету з’яўляецца павышэнне дасведчанасці аб дыябеце, акцэнтаванні ўвагі на лад жыцця пры цукровым дыябеце, а таксама на тое, як можна прадухіліць развіццё гэтай хваробы. У гэты дзень дзяржаўныя і грамадскія арганізацыі, лекары нагадваюць людзям пра праблему цукровага дыябету і неабходнасць аб’яднання намаганняў каб змяніць сітуацыю да лепшага.

Некалькі апошніх дзесяцігоддзяў цукровы дыабет знаходзіцца на вяршыні ў спісе захворванняў, якія прыводзяць да інвалідызацыі і смяротнасці насельніцтва.

На жаль, з кожным годам тэндэнцыя толькі пагаршаецца. Цукровы дыябет стаў глабальнай праблемай.

Сёння на дыябет пакутуе каля 425 мільёнаў чалавек – 6% насельніцтва планеты. Статыстыка несуцяшальная і прагназуецца, што ў 2025 годзе колькасць пацыентаў з дыябетам павялічыцца ў 2 разы. Да 2030 года цукровы дыябет стане 7-й прычынай смерці ва ўсім свеце.

За 20 гадоў у Беларусі ў 3 разы вырасла колькасць хворых з цукровым дыябетам. У краіне хварэюць каля 340 тысяч чалавек, з іх амаль 20 тысяч цукровым дыябетам першага тыпу (інсуліназалежныя), каля 320 тысяч другога тыпу.

Кузьма і Дзям’ян (народны каляндар) Рукамеснікі, Курэтнікі, Кузьмінкі – заступнікі рамёстваў, земляробства, кавалёў і вяселля.

Кузьмінкі – сустрэча зімы. Кузьма і Дзям’ян – праводзіны восені, сустрэча зімы.

Устанаўліваецца першы нетрывалы зімовы шлях.

Снежны дзень абяцае будучай вясной вялікі разліў.

Калі Кузьма закуе раку, то Міхайла (21 лістапада) раскуе (Міхайлаўскія адлігі).

Кузьма-Дзям’ян з цвіком масты масціць.

Кузьмінкі – аб восені памінкі. Першае зімовае свята, пачатак зімы.

На Кузьму-Дзям’яна курыцу на стол – з гэтага дня пачыналі біць курэй на продаж.

Калі на Казмадзям’яна ліст застаецца на дрэве, на другі год у гэты дзень будзе мароз.

1812 год. Нарадзіўся Паўлюк Багрым. Беларускі паэт.

Быў кавалём. У рамястве дасягнуў мастацкіх вяршынь, пра што сведчыць зробленая ім каваная жырандоль, якая цяпер захоўваецца ў Крошынскім касцёле.

У сувязі з сялянскімі хваляваннямі 1828 года ў Крошыне і за распаўсюджанне верша «Бунт хлопаў» прыцягваўся да следства.

Пісаў вершы. Захаваўся толькі адзін верш «Зайграй, зайграй, хлопча малы…», які стаў хрэстаматыйным для беларускай літаратуры.

Некаторыя даследчыкі лічаць, што яму належыць і аўтарства ананімнага верша антыпрыгоннага духу «Гутарка Данілы з Сцяпанам».

У в. Крошын Баранавіцкага раёна працуе музей народнага мастацтва і рамёстваў імя Паўлюка Багрыма.

wikimedia.org

 1881 год. Нарадзіўся Аляксей Кайгарадаў.

Беларускі кліматолаг і геафізік. Доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар. Акадэмік акадэміі навук БССР. 

З сям’і знакамітых генералаў Кайгародавых, пляменнік прафесара, заснавальніка сучаснай феналогіі, аўтара тэрміна “прыродазнаўства” Дз. Кайгародава.

Працаваў у Галоўнай геафізічнай абсерваторыі ў Пецярбурзе, дырэктарам Геафізічнай абсерваторыі ў Мінску, супрацоўнікам фізіка-тэхнічнага інстытута АН БССР, у Галоўным упраўленні гідраметэаслужбы СССР, Маскоўскім гідраметэаралагічным інстытуце.

Аўтар натуральнай занальнай класіфікацыі кліматаў зямнога шару, прац пра клімат Беларусі, у тым ліку “Кліматычны атляс Беларусі”, “Клімат БССР, Заходняй Беларусі і сумежных краін”, “Нарыс сельскагаспадарчых кліматычных умоў БССР”.

Памёр 27 верасня 1951 года.

csl.bas-net.by

1889 год. Журналістка Нэлі Блай адправілася ў кругасветнае падарожжа, спаборнічаючы з героем Жуля Верна. 

Раман Жуля Верна “Вакол света за 80 дзён” на той момант чыталі ўжо 17 гадоў.

Адной лістападаўскай раніцай 1889 года Жуль Верн атрымаў тэлеграму, падпісаную “Блай”. У ёй паведамлялася, што парыжскім цягніком у Ам’ен прыбудзе амерыканскі кругасветны падарожнік, які вырашыў пабіць рэкорд Філеаса Фога і ахвяраваў сваім каштоўным часам, каб зрабіць крук і наведаць вялікага летуценніка і фантаста.

Пісьменнік паспяшаўся на вакзал. Ён чакаў сустрэць прапаленага шукальніка прыгод, а з вагона выйшла маладая дзяўчына.

Паўтарыць фантастычнае па тых часах дасягненне здавалася нечуванай дзёрзкасцю, але Блай перавысіла яго, аб’ехаўшы Зямлю вакол за 72 дні 6 гадзін 10 хвілін 11 секунд па маршруце: Нью-Ёрк – Лондан – Парыж – Брындызі – Суэц – Цэйлон – Сінгапур – Ганконг – Ёкагама – Сан-Францыска – Нью-Ёрк.

Спансаваў ваяж выдавец Джозэф Пулітцэр. Усе газеты свету стракацелі загалоўкамі: “Ці здзейсніцца мара Жуля Верна?”, “Ці паб’е Нэлі Блай рэкорд Філеаса Фога?”

За час падарожжа журналісткі раман Жуля Верна “Вакол святла ў 80 дзён” быў перавыдадзены 10 разоў.

Па прыбыцці ў Нью-Ёрк Блай салютавалі дзесяццю артылерыйскімі залпамі.

tunnel.ru

 1891 год. На Пружаншчыне нарадзіўся Іван Саланевіч. 

Манархіст, мысляр, журналіст. Працаваў журналістам, ваяваў у Белай арміі.

Прафесійна займаўся цяжкай атлетыкай. На Усерасійскім чэмпіянаце 1914 года заняў другое месца ў цяжкай вазе.

У 1933 года пры спробе ўцёкаў з СССР арыштаваны разам з братам-спартсменам і сынам. Усе трое былі вязнамі ГУЛАГа, адкуль здолелі збегчы ў Фінляндыю.

У Балгарыі выдаваў газету «Голос России» (1936-1938). Аўтар кнігі «Расія ў канцлагеры» (1936), якая была адразу перавыдадзена на шэрагу еўрапейскіх моў.  

Пасля замаху на яго жыццё, пераехаў у Германію, дзе пісаў кнігі «Дыктатура сволачы», «Дыктатура імпатэнтаў», «Вялікая фальшыўка Лютага», «Дыктатура пласта», «Белая імперыя», выдаваў газеты «Наша газета», «Радзіма».

За адмову падтрымаць Гітлера некалькі разоў арыштоўваўся.

З 1948 года жыў у Аргенцінуе. Стварыў газету «Наша страна», Народна-Манархічны рух (дзейнічаюць дасюль). Выдаў кнігі «Народная Манархія», «Раман у Палацы Працы» і іншыя.

Памёр 27 красавіка 1953 года ў сталіцы Уругвая – Мантэвідэа.

wikimedia.org

 1905 год. Нарадзіўся Міхась Васілёк

Беларускі паэт. Арганізатар гурткоў Таварыства беларускай школы, дзеяч вызвольнага руху ў Заходняй Беларусі.

Першы надрукаваны зборнік лірыкі «Шум баравы» быў канфіскаваны польскімі ўладамі, канфіскаваны і знішчаны быў і рукапіс другога зборніка. 

Аўтар некалькіх кніг паэзіі.

У яго гонар названа вуліца у Гродна, на якой стаяў дом паэта.

Памёр 3 верасня 1960 года.

wikimedia.org

1926 год. У Мінску распачалася Акадэмічная канферэнцыя па рэформе беларускага правапісу і азбукі. Арганізавана Інстытутам беларускай культуры ў Мінску 14-21 лістапада 1926 года.

Традыцыйна ў лінгвістычных працах лічыцца, што прычынамі склікання канферэнцыі былі недахопы арфаграфіі Б. Тарашкевіча. 

Згодна з іншым поглядам, канферэнцыя была склікана з-за палітычных меркаванняў і, увогуле, гэты форум меў пераважна палітычны характар. Што ўлады трактавалі канферэнцыю не столькі як навуковае мерапрыемства, колькі як палітычна-прапагандысцкую акцыю, замацаваць пазіцыі партыі сярод розных груп інтэлігенцыі рэспублікі.

У канферэнцыі ўдзельнічалі ўсе вядучыя супрацоўнікі Інбелкульта на чале з яго старшынёй У. Ігнатоўскім, прадстаўнікі Маскоўскага, Ленінградскага, Берлінскага, Літоўскага, Латвійскага, Варшаўскага ўніверсітэтаў, са Смаленска, Харкава і іншыя.

Галоўным дасягненнем канферэнцыі было наданне ёю выразнага імпульсу разгортванню лінгвістычных даследаванняў у Беларусі.

wikimedia.org

1958 год. Нарадзіўся Уладзімір Качан. Беларускі жывапісец-манументаліст.

Аўтар твораў для партрэтных галерэй Гродзенскага гарвыканкама, да 100-годдзя Гродзенскай Епархіі («Свяціцелі зямлі Гарадзенскай»), гродзенскіх губернатараў, кіраўнікоў Нацыянальнага банка Беларусі, рэктараў і прафесараў Гродзенскіх медыцынскага, аграрнага, дзяржаўнага ўніверсітэтаў і іншых.

Мастак па-свойму інтэрпрэтуе вядомыя сюжэты з сусветнай міфалогіі, мастацтва, сакральнай гісторыі.

wikimedia.org

1963 год. Падчас вывяржэння падводнага вулкана з’явіўся востраў Сюртсей у Ісландыі. Адзін з нешматлікіх астравоў, якія з’явіліся ў сучасны час, і ці ледзь не адзіны, на якім з першага моманту з’яўлення цвёрдай пароды вышэй узроўня акіяна праводзяцца навуковыя даследаванні. 

За некалькі дзён да гэтага на глыбіні 130 метраў пачалося вывяржэнне падводнага вулкана на паўднёвы захад ад астравоў Вестманаэйяр. 

Да чэрвеня 1967 года было каля ста вывяржэнняў, пасля чаго востраў дасягнуў плошчы 2,7 км ².

Востраў назвалі Сюртсей, што па-ісландску азначае “востраў Сурта”, у гонар уладара вогненных волатаў. Акрамя галоўнага вострава, утварыліся і некалькі маленькіх астраўкоў.

1986 год. Памёр Мікола Улашчык

Беларускі гісторык, археограф, празаік, перакладчык, мемуарыст. Доктар гістарычных навук. 

Аўтар навуковых прац па гісторыі ВКЛ, па праблемах летапісання, крыніцазнаўства і археаграфіі.

Удзельнік нацыянальна-культурнага, краязнаўчага руху 1920-х гадоў.

Чатыры разы арыштоўваўся НКУС і КДБ (1930, 1932, 1941, 1950), быў вязнем лагераў. Паміж адсідкамі працаваў выкладчыкам гісторыі і геаграфіі ў розных навучальных установах Расіі, у Маскоўскім універсітэце. Вызвалены 25 сакавіка 1955 года.

Да 1986 года працаваў навуковым супрацоўнікам Інстытута гісторыі АН СССР.

Даследаваў праблемы аграрнай гісторыі, крыніцазнаўства, археаграфіі Беларусі, айчыннага летапісання.

Асноўнымі працамі з’яўляюцца «Нарысы па археаграфіі і крыніцазнаўству гісторыі Беларусі феадальнага перыяду», «Працы па археаграфіі і крыніцазнаўству гісторыі Беларусі».

Упершыню пераклаў на рускую мову і падрыхтаваў да выдання «Хроніку Быхаўца», складальнік і рэдактар 32 і 35-га тамоў беларуска-літоўскіх летапісаў у серыі Поўны збор рускіх летапісаў. Адшукаў і апісаў спісы «Хронікі літоўскай і жамойцкай».

Навуковую значнасць маюць і яго меркаванні пра дзяржаўна-кансалідуючую ролю старажытнага Наваградка, мажлівае летапісанне ў ім, пра 15 страчаных беларускіх летапісаў, выкарыстаных у «Хроніцы» М. Стрыйкоўскага.

wikimedia.org

2008 год. Памёр Генадзь Кісялёў. Беларускі літаратуразнавец, пісьменнік, архівіст, гісторык, археограф. Доктар філалагічных, кандыдат гістарычных навук.

Працаваў у архіўных установах Літоўскай ССР (1953-1971), у Інстытуце літаратуры імя Янкі Купалы Акадэміі навук БССР.

Аўтар зборнікаў гісторыка-літаратурных нарысаў, гісторыка-літаратурных матэрыялаў, літаратуразнаўчых даследаванняў, гістарычных нарысаў.

Даследаваў беларускую літаратуру, гісторыю грамадскай думкі і нацыянальна-вызваленчага руху ў Беларусі XIX стагоддзя, жыццё і дзейнасць К. Каліноўскага, В. Дунін-Марцінкевіча, Ф. Багушэвіча, А. Вярыга-Дарэўскага, П. Шпілеўскага, Я. Коласа і Я. Купалы.

Атрыбутаваў аўтарства «Энэіды навыварат» і «Тараса на Парнасе».

Працаваў над скарыназнаўчымі тэмамі.

2008 год. Памёр Аляксандр Дракахруст. Паэт і перакладчык.

Служыў ваенным журналістам, карэспандэнтам газеты «Во славу Родины».

Аўтар 16 зборнікаў вершаў.

Пераклаў на рускую мову шэраг вершаў і паэм М. Аўрамчыка, А. Астрэйкі, Р. Барадуліна, А. Вялюгіна, С. Грахоўскага і іншых.