У Магілёве экскурсаводы водзяць ў Маскоўскі, Тульскі дворыкі, якія выклікаюць цікавасць расіян, а ў Бабруйску экскурсанты з розных краін у захапленні ад крэпасці, мясцовых габрэйскіх кварталаў, дворыка і мясцовай Сцяны плачу.
Габрэйскі дворык знаходзіцца сярод дзвюх адрэстаўраваных сцен старажытнай сінагогі – адной з 47 дарэвалюцыйных – на рагу вуліц Чангарскай і Бахарава. Ён быў адкрыты ў жніўні 2019 года і адразу ператварыўся ў перліну экскурсійный маршрутаў.
Ідэя стварэння «Яўрэйскага дворыка» належыць мясцоваму рабіну Шаулю Хабаба. Ён правеў сімвалічную паралель паміж аднаўленнем старой сінагогі ў Бабруйску і аднаўленнем Трэцяга Іерусалімскага Храма, які, паводле яўрэйскай традыцыі, будзе ўзведзены на Храмавай гары ў Іерусаліме.
Дворык утвараюць сцены былой сінагогі рамізнікаў “балагул”, якая была пабудавана ў 1890 годзе. У савецкі час у свяцілішчы знаходзіўся млын. Сцены пабудаваныя з фабрычнай розенбергаўскай цэглы. Разбураны будынак пад час апошняй вайны.
На сценах у канцы міналуга года з’явіліся замест банераў карціны з габрэйскага жыцця Бабруйска мастака Йехіеля Офнера.
У дворыку месцяцца альтанкі, пляцоўкі для выстаў, імпрэзаў, помнік 1 200 000 беларускім габрэям.
Плануецца пашырэнне дворыка да цэлага габрэйскага квартала.
Ужо зараз мясцовыя жыхары ліцачь аб’ект месцам пломніцтва турыстаў, а “Сцяну плачу” – намоленым месцам. Кожны жадаючы, нават не іудзей, можа пакінуць сваі цыдулкі ў мясцовай Сцяне, а рабін потым адвязе іх у Ерусалім.
Карачун. Дзень паганскага ўшанавання Карачуна (Чарнабога).
Прыпадае на дзень зімовага сонцавароту – самы кароткі дзень у годзе і адзін з самых халодных дзён зімы, у які, паводле павер’яў, і лютуе Карачун.
Карачун – боства смерці, падземны бог, загадвае зімой і маразамі і кароціць светлы час сутак. Слугі грознага Карачуна – мядзведзі-шатуны, якія абарочваюцца ў бураны, і завеі-ваўкі. Лічылася, што па мядзведжаму жаданню і зіма сцюдзёная доўжыцца: павернецца мядзведзь у сваім бярлогу на іншы бок, значыць, і зіме роўна палову шляху да вясны прайсці засталося. Адсюль і прымаўка: “На Сонцавароту мядзведзь у бярлозе паварочваецца з аднаго боку на другі”.
У народзе паняцце “карачун” у сэнсе пагібелі, смерці выкарыстоўваецца да гэтага часу. Кажуць, напрыклад: “прыйшоў яму карачун”, “чакай карачуна”, “задаць карачуна”, “хапіў карачун”.
Паступова ў народнай свядомасці Карачун зблізіўся з Марозам, які скоўвае сцюжай зямлю, нібы апускаючы яе ў смяротны сон. Але Мароз – проста валадар зімовых халадоў і больш бяскрыўдны вобраз, чым суровы Карачун.
Беларускі і польскі паэт-рамантык, удзельнік рэвалюцыйнага руху, даследчык прыроды, музеязнавец.
Даследчык прыродных багаццяў Урала, вынаходнік залатых радовішчаў, аўтар карты Прыўральскага краю, справаздачаў для геаграфічнага таварыства.
Адзін са стваральнікаўтаварыства філаматаў, філарэтаў, сябра А. Міцкевіча, Я. Чачота, І. Дамейкі.
Яго імя носяць гара на Паўднёвым Урале, вуліца ў Гродне.
Памёр 19 ліпеня 1855 года.
1804 год. Прыняты Закон аб габрэях, якім нададзена свабода веравызнання, але вызначана мяжа аселасці ў заходніх губерніях Расійскай імперыі.
Габрэі маглі жыць толькі на пэўнай тэрыторыі ў 1 224 008 км² – значнай часткі Царства Польскага, Літвы, Беларусі, Бесарабіі, Латгаліі, якая была часткай Віцебскай губерні, а таксама часткі тэрыторыі сучаснай Украіны, якая адпавядае паўднёвым губерніям Расійскай імперыі, у Астраханскай і Каўказскай губерніях (да 1835 года).
Паводле закона загадвалася ўсім габрэям запісвацца ў адзін з “станаў”: земляробаў, фабрыкантаў і рамеснікаў, купецтва, мяшчанства.
Фота: карта губерняў, якія ўвайшлі ў мяжу аселасці габрэяў.
Савецкі палітычны і дзяржаўны дзеяч. Генеральны сакратар ЦК Усесаюзнай камуністычнай партыі (з 1922), кіраўнік савецкага ўрада, генералісімус.
Сталін ствараў магутны культ ўласнай асобы і займаўся гэтым як прыярытэтнай тэмай усе гады свайго кіравання.
Культ ствараўся шляхам правак біяграфіі, знішчэння сведкаў, стварэння новых падручнікаў, умяшання ў любыя навукі, мастацтва і культуру. Ідэя культу заключалася ў тым, каб увесь савецкі народ ўсім быў абавязаны партыі, дзяржаве і правадыру. І адным з аспектаў гэтай сістэмы «падарункаў» з’яўлялася неабходнасць выразы падзякі Сталіну, напрыклад, за сацыяльныя паслугі і наогул за ўсё, што ў цябе ёсць.
Памёр 5 сакавіка 1953 года.
Культ Сталіна развенчаны на ХХ з’ездзе КПСС (1956).
Скончыў Пецярбургскю кансерваторыю. Выкладаў у Дзяржаўным інстытуце музычнай культуры ў Маскве, Саратаўскай кансерваторыі, суарганізатар Беларускай кансерваторыі (1924), яе рэктар, прафесар. Член Беларускай песеннай камісіі.
Адзін з заснавальнікаў сімфанічнага, кантатнага, харавога, камерна-інструментальнага і камерна-вакальнага жанраў беларускай музыкі. Аўтар опер, кантаты «Над ракой Арэсай», дзесяці сімфоній, вакальных цыклаў на вершы Я. Купалы, М. Багдановіча, М. Танка, іншых музычных твораў.
Яго імем названа музычная школа ў Мінску. Усталявана мемарыяльная дошка.
Савецкі военачальнік, адзіны ў гісторыі маршал двух краін – СССР і Польшчы. Двойчы Герой Савецкага Саюза. Кавалер Ордэна Перамогі, вышэйшых узнагарод СССР, Польшчы, Францыі, Вялікабрытаніі, ЗША і іншых краін.
Са шляхецкага роду герба Гляўбіч або Окша. Герой Першай і Другой сусветных, грамадзянскай войн. Георгіеўскі кавалер.
З кастрычніка 1917 года ў Чырвонай Арміі. У 1937-1940 гадах быў у турме пад следствам па абвінавачванні ў сувязях з польскай і японскай разведкамі.
Вялікую Айчынную вайну сустрэў камандзірам 9 механізаванага корпуса, генерал-маёрам. Камандаваў 4-й, 16-й арміямі Заходняга фронту. Удзельнік абароны Масквы, Сталінградскай, Курскай бітваў, вызвалення Беларусі (правёў Бабруйскую, Мінскую і Люблін-Брэсцкую аперацыі), Польшчы, Берлінскай аперацыі, камандаваў Бранскім, Данскім, Цэнтральным, 1-м, 2-м Беларускімі франтамі.
Камандуючы Парадам Перамогі ў Маскве (24 чэрвеня 1945 года). Міністр нацыянальнай абароны Польшчы (1949-1956), стваральнік польскай арміі, намеснік старшыні Савета Міністраў Польшчы.
Памёр 3 жніўня 1968 года. Урна з прахам пахаваная ў Крамлёўскай сцяне.
У гонар маршала ўстаноўлены помнікі у Маскве, Валгаградзе і яшчэ 9 гарадах Расіі, каля польскага горада Лягніца, названы вуліцы, плошчы ў многіх гарадах Расіі (36), Беларусі (12, у тым ліку ў Бабруйску, Мінску), Украіны (8).
У Польшчы перайменавана былая нямецкая вёска Рогзаў у Ракасова, у горадзе Кашалін яго імя носіць раён.
1913 год. Упершыню надрукавана крыжаванка.
З’явілася ў газеце “New York World” за аўтарствам Артура Уіна.
Мела ромбападобную форму і не мела звыклых нам пустых клетак – словы чыталіся як па вертыкалі, так і па гарызанталі. Поспех крыжаванкі быў ашаламляльным. Чытачы засыпалі рэдакцыю варыянтамі новай галаваломкі.
У 1923 годзе ў ЗША тыражом у 750 тысяч экземпляраў выйшаў першы зборнік крыжаванак, а праз год першая “еўрапейская” крыжаванка выйшла ў адной з лонданскіх газет.
Даследчыкам сустракаліся знаходкі, падобныя на крыжаванку, датаваныя яшчэ I-IV стагоддзямі на нашай эры. У прыватнасці, падчас раскопак у Пампеях, была выяўлена галаваломка, якая дзіўна нагадвае сучасную крыжаванку. Датуецца 79 годам н. э.
1918 год. У Гродна ў складзе літоўскіх узброеных сіл створаны Першы беларускі полк.
Першыя камандзіры палка – палкоўнікі М. Лаўрэнцьеў, К. Езавітаў.
Меў 1057 чалавек, у тым ліку 600 стралкоў, батальён пры гарадской камендатуры, кавалерыйскі эскадрон, кулямётны ўзвод, узвод грэнадзёраў.
Служылі беларусы, рускія, літоўцы, фарміравалася яўрэйская нацыянальная рота.
Да мундзіра беларусы прыладжвалі бела-чырвона-белыя стужкі ў колер беларускага нацыянальнага сцяга
Фота: Кавалерыя Першага беларускага палка каля камендатуры Гродна.
1934 год. У в. Вялікі Бор Касцюковіцкага раёна нарадзіўся Іван Чыгрынаў.
Беларускі пісьменнік, драматург, перакладчык, публіцыст. Народны пісьменнік.
Працаваў у газеце «Прыпяцкая праўда», у выдавецтве Акадэміі Навук, часопісе «Полымя», сакратаром праўлення Саюза пісьменнікаў, старшынёй праўлення Беларускага фонду культуры, галоўным рэдактарам часопіса «Спадчына».
Член Дзяржаўнай камісіі па расследванні злачынстваў у Курапатах.
Аўтар вершаў, кніг апавяданняў і аповесцей, п’ес, пенталогіі раманаў: «Плач перапёлкі», «Апраўданне крыві», «Свае і чужыя», «Вяртанне да віны», «Не ўсе мы згінем» (1996).
Адзін з аўтараў сцэнарыя шматсерыйнага тэлевізійнага фільма «Руіны страляюць…» (пастаўлены ў 1973).
Пераклаў з рускай мовы «Аптымістычную трагедыю» У. Вішнеўскага.
Памёр 5 студзеня 1996 года.
У яго гонар на будынку СШ № 6 г. Магілёва ўстаноўлена мемарыяльная дошка.
На Летніх Алімпійскіх гульнях 2004 у Афінах атрымаў бронзавы медаль у дыстанцыі 2500 м у каяку сярод мужчын у пары з Раманам Петрушэнкам.
На Летніх Алімпійскіх гульнях 2008 у Пекіне заваяваў залаты медаль у дыстанцыі 1000 м у каяку сярод мужчын у чацвёрцы з Р. Петрушэнкам, А. Абалмасавым і А.Літвінчуком, а таксама бронзавы медаль у дыстанцыі 2500 м у каяку сярод мужчын у пары з Р.Петрушэнкам.
Кар’еру пачаў у Харбінскай оперы. Выступаў у Міланскай оперы, «Ла Скала», актыўна гастраляваў па гарадах Заходняй Беларусі, Польшчы, Літвы, Латвіі, Чэхаславакіі, Германіі.
Не жадаў называць сябе вялікім польскім спеваком, прызнаючы толькі адно права – звацца беларускім. Запісаў грампласцінкі з апрацоўкамі беларускіх народных песень. У 1963 годзе даў аншлагавыя канцэрты ў шматлікіх гарадах БССР, у тым ліку ў Магілеве.
Пахаваны на пражскіх Ольшанскіх могілках.
У яго гонар названа вуліца ў Маладзечне.
1991 год. Кіраўнікі 11 былых савецкіх рэспублік у Алма-Аце прынялі Дэкларацыю аб утварэнні Садружнасці Незалежных Дзяржаў. Спыненне існавання СССР.
На першай сустрэчы кіраўнікоў дзяржаў СНД, якая прайшла 30 снежня 1991 года ў Мінску, было падпісана «Часовае пагадненне аб Савеце кіраўнікоў дзяржаў і Савеце кіраўнікоў урадаў Садружнасці Незалежных Дзяржаў», паводле якога засноўваўся вышэйшы орган арганізацыі — Савет кіраўнікоў дзяржаў. У далейшым у сталіцы Беларусі размясціліся каардынуючыя органы СНД.
Арганізацыйны этап стварэння СНД завяршыўся ў 1993, каля 22 студзеня ў Мінску быў прыняты «Статут Садружнасці Незалежных Дзяржаў» – асноватворны дакумент арганізацыі.
2012 год. Апошні дзень календара майя.
Калі б не была гэтая індзейская цывілізацыя знішчана еўрапейцамі, яны растлумачылі б, чаму цыклічнасць створанага імі календара ніяк не звязана з канцом свету.
Хто такія “хазеры”, якія жылі на Дубравенцы, і хто быў першым яўрэем, што трапіў у Актавыя кнігі магілёўскага магістрата.
Гісторык Аляксей Бацюкоў вядзе цыкл лекцыяў, прысвечаных гісторыі Магілёўшчыны на сваім канале ў Youtube. Яго новая лекцыя пад назвай “Лявей Шавулавіч судзіцца з Багданам Барэйкавічам” прысвечаная гісторыі беларускіх і магілёўскіх яўрэяў у прыватнасці.
Бацюкоў акрэслівае асноўныя этапы і шляхі міграцыі яўрэйскага насельніцтва на тэрыторыі Беларусі. Першы, самы старажытны перыяд рассялення яўрэяў на нашых землях мог пачацца яшчэ ў Х – ХІ стагоддзях і быў звязаны з выхадцамі з Хазарскага каганату, што вызнавалі іўдаізм. Легендарызаванай звесткай пра гэта магла служыць народная прымаўка пра “хазераў”, якія жывуць на Дубравенцы. Яна была вядомая сярод старых магілёўскіх яўрэяў і гучала так: “Дзеці, не хадзіце на Дубравенку, там жывуць адны хазеры!” Па ўспамінах старых магілёўцаў, дубравенкаўскія “хазеры” выдзяляліся сярод астатніх яўрэяў тым, што займаліся пераважна рамёствамі – трымалі свае лесапілкі і кузні – а таксама лавілі рыбу.
Другі этап рассялення яўрэяў на Беларусі пачаўся ў XIV стагоддзі, калі на нашых землях паявіліся першыя задакументаваныя абшчыны, у Берасці і Гародні. Менавіта берасцейскія яўрэі, што найбольш верагодна, далі пачатак магілёўскай яўрэйскай абшчыне – выказвае меркаванне Аляксей Бацюкоў. Таксама ён прыводзіць цытаты з першых дакументаў, у якіх фігуруе першы магілёўскі яўрэй. Гэта Лявей Шавулавіч, які судзіўся з магілёўскім купцом, лаўнікам гарадскога магістрату Багданам Барэйкавічам. З матэрыялаў судовай справы становіцца зразумела, што пазычаныя ў Лявея Шавулавіча грошы Багдан Барэйкавіч так і не вярнуў, нягледзячы на шматлікія прадпісанні магістрату.
Улады Расіі запатрабавалі ад Яўрэйскага агенцтва для Ізраілю «Сохнут» спыніць дзейнасць на тэрыторыі краіны. Пагрозы прагучалі на фоне напружання адносінаў між Расіяй і Ізраілем, выкліканага вайной ва Ўкраіне.
Паводле выдання The Jerusalem Post у агенцтве прызнаюць, што ліст з такімі патрабаваннямі атрымалі на пачатку тыдня. І цяпер працуюць над адказам, узгадняючы яго з уладамі Ізраілю.
Яўрэйскае агенцтва для Ізраілю – міжнародная арганізацыя, асноўнай задачай якой з’яўляецца дапамога ў рэпатрыяцыі яўрэяў з усяго свету ў Ізраіль. Таксама яно займаецца пытаннямі, звязанымі з глабальнай яўрэйскай супольнасцю.
«Мы павінны захаваць маштаб іх дзейнасці, як гэта было цягам апошніх многіх гадоў. Я звярнулася да прэм’ер-міністра з заклікам працаваць з адміністрацыяй Масквы над рашэннем праблемы», – каментуе сітуацыю міністр у пытаннях рэпатрыяцыі і інтэграцыі Пніна Тамена-Шэтэ.
The Jerusalem Post піша, што члены яўрэйскай абшчыны ў Расіі апасаюцца сваё жыццё.
Калі працу Сохнута забароняць у Расіі, гэта будзе першы выпадак за апошнія 30 гадоў, калі ў краіне забаронена дзейнасць па рэпатрыяцыі.
