Сёлета ў Круглым і Чавусах з’явяцца па тры новыя дзіцячыя пляцоўкі – пішуць круглянскае “Сельскае жыццё” і чавуская “Іскра”.
Раней абсталяванне дзіцячых пляцовак было звычайнай справай жыльцоў дамоў, жылкамгасаў, а цяпер справа знаходзяцца пад асабістым патранатам кіраўнікоў раёнаў.
У раённных Круглым і Чавусах з жыхарамі прайшлі абмеркаванні будаўніцтва дзіцячых пляцовак.
Яны будуць пабудаваны ў Круглым у дварах дамоў па вул. Энгельса, 1, Савецкай, 94, Жуніна, 10, у Чавусах у дварах па вуліцах Сіманава, 6, 60 гадоў СССР, 90, Піянерская, 14.
Ва ўсіх выпадках будуць добраўпарадкаваны сапраўдныя гульнявыя комплексы з горкамі, міні-каруселямі, спартыўнымі ўстаноўкамі. Прадугледжваецца і добраўпарадкаванне тэрыторый з устаноўкай лаваў і азеляненнем.
27 сакавіка адбылося прызначэнне новых старшынь райвыканкамаў у Круглым, Хоцімску і Чавусах. Кіраўнікамі сталі адпаведна Сяргей Ермаліцкі, Геворг Мелканян і Дзмітрый Акуліч.
Замест затрыманага з-за карупцыйнага скандала, пра які пісалі mogilev.media Андрэя Бунакова новым генеральным дырэктарам “Белшыны” прызначаны былы намеснік галоўнага інжынера па тэхнічным развіцці Аляксандр Кавалёў – піша БелТА.
Уздым узроўню вады ў рэках Проня і Бесядзь прывёў да падтаплення трох участкаў дарог і трох аўтамабільных мастоў у Слаўгарадскім, Хоцімскім і Чавускім раёнах Магілёўскай вобласці – паведамляе прэс-служба МНС. Працягласць максімальна падтопленага ўчастка – 70 метраў, максімальны ўзровень вады 20 сантыметраў. Адзначаецца, што жыццезабеспячэнне насельніцтва не парушана.
Міжнародны дзень шчасця (International Day of Happiness, з 2012 года).
Заснаваны Генеральнай Асамблей ААН па ініцыятыве Каралеўства Бутан пры падтрымцы прадстаўнікамі ўсіх 193 дзяржаў-членаў ААН. Мэта святкавання – звярнуць увагу людзей на задаволенасць жыццём і падтрымаць іх імкненне быць шчаслівымі.
Дата прымеркавана да вясновага раўнадзенства (у гэтым годзе выпадае на 21 сакавіка), калі дзень становіцца роўны ночы па працягласці. Такім чынам, заснавальнікі свята хацелі падкрэсліць, што ўсе людзі планеты маюць роўныя правы на шчасце.
Навукоўцы Універсітэта Мінесоты высветлілі, што шчасце залежыць на 50% ад генаў, на 10% – ад умоў жыцця (праца, сям’я) і на 40% – ад думак.
Навукоўцы лічаць, што лепшы колер для шчасця – жоўты.
Згодна з Сусветным дакладам шчасця, самыя шчаслівыя Фінляндыя (6-ы год запар, раней – Данія), Данія, Ісландыя, Швейцарыя, Нідэрланды. Люксембург, Ізраіль і Новая Зеландыя. Расія ў 2022 годзе перамясцілася з 60 га на 80-е месца (у 2017 годзе – 47 месца). Беларусь займае 65 месца паміж Кыргызстанам і Калумбіяй.
Сусветны дзень вераб’я.
Да 2022 года святочныя мерапрыемствы ў Беларусі арганізоўвала “Ахова птушак Бацькаўшчыны” (АПБ). Але 19 сакавіка 2022 года Вярхоўны суд прызнаў яе экстрэмісцкай і ліквідаваў за тое, што “пад выглядам валанцёрства па выратаванні птушак… ажыццяўляе экстрэмісцкую дзейнасць, накіраваную на дэстабілізацыю грамадска-палітычнай абстаноўкі”. АПБ абвінавачвалі за выказванне “Птушкі з народам”.
1440 год. Змоўшчыкамі забіты Жыгімонт Кейстутавіч (1365-1440)
Вялікі князь літоўскі (1432–1440), брат Вітаўта.
Падчас барацьбы за ўладу паміж Вітаўтам і Ягайлам быў зняволены апошнім. Прымаў удзел у перамовах і заключэнні пагадненняў з Тэўтонскім ордэнам у 1398, 1411, 1422, 1431 гадах, уній з Польшчай. Удзельнічаў у бітве на Ворскле (1399), Грунвальдскай бітве (1410).
У выніку змовы каталікоў, князёў Івана і Аляксандра Чартарыйскіх, віленскага ваяводы Даўгерда і троцкага ваяводы Лялюша забіты ў Троцкім замку.
1664 год. Кароль Ян II Казімір Ваза (1609–1672) падчас вайны паміж Масковіяй і Рэччу Паспалітай 1654–1667 гадоў прыбыў у Магілёў.
Ян II Казімір – апошні, трэці кароль польскі і вялікі князь літоўскі з дынастыі Ваза, брат Уладзіслава IV, знаходзіўся ў горадзе да 8 красавіка і з’ехаў у сувязі з вялікім пажарам у горадзе.
У горадзе вырашаў пытанні ваенна-палітычнага і сацыяльна-эканамічнага характару, інспектаваў тэрыторыі.
1690 год.Людвіка Караліна Радзівіл, уладальніца абшырных зямель, у тым ліку Копысі, выдала прывілей, у якім абвяшчала на будучыню ў сваіх гарадах і маёнтках свабоду веравызнання пратэстантам і праваслаўным.
Яна гарантавала, што царкоўная унія ў яе ўладаннях не будзе ўведзена. Яе спадкаемцы прытрымліваліся гэтага акта.
1876 год. Памёр Януар Сухадольскі (1797–1876).
Беларускі жывапісец-баталіст.
Удзельнічаў у руска-іранскай вайне (1826–1828), знаходзіўся пры штабе фельдмаршала І. Паскевіча, на заказ якога стварыў цыкл карцін прысвечаны кампаніі.
Удзельнічаў у паўстанні 1830–1831 гадоў.
Па запрашэнні імператара Мікалая I, у Пецярбурзе напісаў цыкл карцін па сцэнах руска-французскай вайны 1812 года.
Частка карцін захоўваецца ў карпаратыўнай калекцыі Белгазпрамбанка ў Мінску, у Гомельскім краязнаўчым музеі.
Я. Сухадольскі. Бітва пад Самасьерай. 1860.
1896 год. Нарадзіўся Майсей (Мойшэ) Кульбак.
Яўрэйскі пісьменнік, драматург, перакладчык.
Працаваў выхавацелем у сірочым доме Коўны, настаўнікам у школах і гімназіях Смаргоні, Мінска, Вільні, Берліне, лектарам на яўрэйскіх настаўніцкіх курсах, старшынёй віленскага «яўрэйскага ПЭН-клуба», у мінскіх рэдакцыях перыядычных выданняў, у яўрэйскім сектары АН БССР.
Арыштаваны НКУС БССР у 1937 годзе. Расстраляны ноччу з 29 на 30 кастрычніка.
Аўтар вершаў на іўрыце, ідыш, зборнікаў вершаў, паэм, раманаў, казкі «Вецер, які гняваўся», драм, п’ес «Разбойнік Бойтра» (пастаўлена Маскоўскім, Беларускім яўрэйскімі, тэль-авіўскім камерным тэатрам, драматычным калектывам у Вільнюсе).
Яго верш «Зорачка» («Штэрндл») стаў народнай песняй.
Аўтар драмы «Якаў Франк» (Вільня, 1923),
Пераклаў на мову ідыш паасобныя творы Янкі Купалы, Якуба Коласа, М. Гогаля, рамана М. Астроўскага “Як гартавалася сталь”.
Творы Кульбака на ідышы і ў перакладах выдаваліся ў СССР, Аргенціне, ЗША, Ізраілі, Францыі і іншых краінах.
Яго творы на беларускую мову перакладалі В. Вольскі, Ф. Баторын, Э. Агняцвет, А.Хадановіч і іншыя.
1922 год. Памёр Алесь Бурбіс (1885–1922).
Беларускі грамадска-палітычны дзеяч, публіцыст, акцёр, рэжысёр. Адзін з пачынальнікаў беларускага тэатра, аўтар даследаванняў па эканамічнай геаграфіі, гісторыі, этнаграфіі, сельскай гаспадарцы, банкаўскай справе.
Аўтар манаграфіі «Кароткі нарыс па эканамічнай геаграфіі Беларусі»
Адзін з заснавальнікаў Беларускай сацыялістычнай грамады. У студзені 1906 года ў Мейшагольскай воласці Віленскага павета аб’явіў Беларускую Рэспубліку («Мейшагольская рэспубліка»).
Удзельнік З’езда беларускіх нацыянальных арганізацый (1917). Консул Беларускай Народнай Рэспублікі ў Маскве. Намеснік народнага камісара замежных спраў БССР, адзін з арганізатараў таварыства Чырвонага Крыжа БССР. Сябра ЦВК БССР у 1921–1922 гадах.
Памёр ад сухотаў. Пахаваны на мінскіх Старажоўскіх могілках, якія ў 1950-х гадах былі зруйнаваныя бульдозерам.
1952 год. У в. Забалацце Чавускага раёна нарадзіўся Алесь Емяльянаў.
Беларускі паэт, перакладчык, адзін з заснавальнікаў БНФ «Адраджэнне».
Скончыў Чавускую СШ № 1, Беларускую сельскагаспадарчую акадэмію, БДУ.
Працаваў у газетах «Чырвоная змена», «Піянер Белаpyci», на Беларускім тэлебачанні, літкансультантам Саюза пісьменнікаў, У 1990-1991 гадах з’яўляўся старшынёй Каарданацыйнай рады Нацыянальна-дэмакратычнай партыі Беларусі.
Аўтар вершаў, зборнікаў паэзіі.
Сусастваральнік тэлечасопіса «Літаратурная Беларусь». Курыраваў выхад у эфір літаратурна-мастацкага часопіса «Буг» Брэсцкай студыі тэлебачання. Пад яго рэдакцыяй выходзілі штомесячныя перадачы «Сугучча» аб перакладзе на беларускую мову твораў замежных пісьменнікаў.
Пісаў пра жыццё сучасніка, яго любоў да Радзімы, роднай мовы, прыроды.
Памёр 6 кастрычніка 2005 года.
1953 год. У в. Расна Дрыбінскага раёна нарадзіўся Уладзімір Бутрамееў.
Выпускнік магілёўскага геафака, вядомы расійскі і беларускі пісьменнік, празаік і драматург, перакладчык, літаратуразнаўца.
Працаваў у школах Горацкага і Чэрыкаўскага раёнаў, Слоніма, у Слонімскім тэатры.
Аўтар кніг аповесцей і апавяданняў на рускай і беларускай мовах, зборнікаў прозы.
Вядомасць як драматургу прынёс спектакль на сцэне тэатра імя Янкі Купалы «Страсці па Аўдзею» («Крык на хутары», 1989). П’еса «Ізноў Несцерка» створана паводле фальклорных крыніц.
Аўтар кінасцэнараў, многіх гісторыка-публіцыстычных твораў, у тым ліку, «Мифы и легенды древних славян», «Древо бытия Омара Хайяма», літаратуразнаўчых прац, літаратурных апрацовак, перакладаў, твораў для дзяцей, у тым ліку 10-цітомнага «Детский Плутарх. Всемирная история в лицах». Удзельнік больш 50 выдавецкіх праектаў у розных выдавецтвах.
Многія з яго кніг удастоены прэміі «Кніга года» Рускага біяграфічнага інстытута, Расійскай дзяржаўнай бібліятэкі і іншых. Кніга «Амар Хайям і персідскія паэты X-XVI стагоддзяў» удастоена дыплома ЮНЕСКА «Лепшае выданне, якое ўносіць значны ўклад у дыялог культур».
1963 год. Нарадзілася Кацярына Анціпава (Перапяліца).
Беларускі эканоміка-географ і дэмограф, доктар геаграфічных навук, прафесар БДУ, эксперт Фонду ААН у галіне народанасельніцтва ў Беларусь па пытаннях геаграфіі насельніцтва, дэмаграфіі і ўстойлівага развіцця.
Усё жыццё прысвяціла працы ў альма-матэр – БДУ: прайшла шлях ад лабаранта да загадчыка кафедры эканамічнай геаграфіі замежных краін.
Займаецца пытаннямі дэмаграфіі, рассялення Беларусі.
З’яўлялася распрацоўшчыкам дзяржаўных мэтавых праграм, у тым ліку Нацыянальнай стратэгіі ўстойлівага сацыяльна-эканамічнага развіцця, Нацыянальнай праграмы дэмаграфічнай бяспекі, Нацыянальнай стратэгіі “Актыўнае даўгалецце-2030».
1976 год. Памёр Уладзімір Дубоўка (1900–1976).
Паэт, класік беларускай паэзіі, празаік, перакладчык, крытык. Старэйшы брат Язэпа Дубоўкі.
Паэт незалежніцкай арыентацыі, член кіраўніцтва літаратурных аб’яднанняў «Маладняк», «Узвышша». Ініцыятар стварэння адмысловых літар для перадачы на пісьме ўнікальных гукаў беларускай мовы: «дж», «дз».
Творы Уладзіміра Дубоўкі вабяць хараством і дасканаласцю мастацкай формы, нечаканасцю вобразных асацыяцый, глыбіннай сувяззю з традыцыяй і здольнасцю да смелых авангардных эксперыментаў. Яны маюць свой эстэтычны код і выяўляюць няпросты – палемічны і сімвалічны – дыялог паэта са сваёй эпохай.
У 1926 годзе напісаў палітычны верш «За ўсе краі, за ўсе народы свету…», які быў надрукаваны ананімна ў часопісе «Беларуская культура». Савецкія спецслужбы выявілі аўтара верш і ён быў выкарыстаны для абвінавачвання паэта ва ўдзеле ў неіснуючым «Саюзе вызвалення Беларусі».
Арыштаваны ў 1930 годзе. Тройчы яго судзілі з абвінаваўчым прысудам. Па рэабілітацыі з 1958 году жыў у Маскве.
1986 год. У Магілёве адчыніў дзверы для гасцей горада гатэль «Турыст».
Зараз гатэльны комплекс катэгорыі “тры зоркі”. Размешчаны на левым беразе Дняпра, у старажытным прадмесці – Лупалава.
Гатэль мае 7-павярховы корпус са 135 нумарамі катэгорый “Стандарт”, “Камфорт”, “Люкс” і “Студыя” на 237 месцаў.
1992 года. Заснаванне Узброенных сіл Беларусі.
Сфарміраваны на базе Беларускай ваеннай акругі Узброенных Сіл СССР пасля абвяшчэння дзяржаўнай незалежнасці.
У 1992-1996 гадах былі скарочаныя або перафарміраваны 250 воінскіх часцей, якія засталіся з эпохі СССР, завершана ракетна-ядзерная дэмілітарызацыя.
У кастрычніку 2022 года Узброеныя сілы Беларусі разам з расійскімі фармаваннямі, якія знаходзяцца ў краіне, у поўным складзе былі ўключаны ў Рэгіянальную групоўку войскаў Беларусі і Расіі.
Ва Узброеныя Сілы ўваходзяць Сухапутныя войскі, Ваенна-паветраныя сілы і войскі супрацьпаветранай абароны, Сілы спецыяльных аперацый, спецыяльныя войскі (службы), органы тылу.
Колькасць Узброеных Сіл каля 50 000, у запасе – 290 000. Бюджэт каля 640 мільёнаў долараў (2021 год).
14 сакавіка а чацвёртай раніцы ў аграгарадку Антонаўка Чавускага раёна адбыўся пажар – паведамляе газета “Іскра”. Mogilev.media паведамляў пра трагічны выпадак, калі гук апавяшчальніка ніхто не пачуў і на пажары загінуў жыхар Горацкага раёна. Гэтым разам жа, на шчасце, менавіта апавяшчальнік выратаваў жыццё людзей.
У прыватным доме 59-гадовая гаспадыня пражывае з 37-гадовым сынам-інвалідам.
Каля 4 гадзіны раніцы гаспадыня пачула гук аўтаномнага пажарнага апавяшчальніка, разбудзіла сына і разам з ім пакінула палаючы дом. Выклікала ратавальнікаў.
У выніку пажару знішчаны дах, пашкоджана перакрыццё і маёмасць у доме.
У Чавускім раёне, на затоне ракі Проня Мціслаўскай міжраённай інспекцыяй затрыманы грамадзянін Н., які лавіў рыбу забароненым спосабам. Ён незаконна здабыў тры плоткі і аднаго галаўля, агульнай вагой 0,3 кілаграма з дапамогай 9 экран-тэлевізараў, якія ўсталёўваў пад лёд – паведамляе газета “Іскра”.
Грамадзянін таксама меў пры сабе забароненую прыладу рыбалоўства: стаўную лескавую сетку даўжынёй 15 метраў, але выкарыстаць яе не паспеў.
У выніку незаконнай здабычы рыбы навакольнаму асяроддзю была нанесена шкода ў памеры 12 базавых велічынь, што складае 444 рублі. Кошт незаконна здабытай рыбы склаў 9,25 рублёў.
Супрацоўнікі міжраённай інспекцыі правялі таксама агляд дома затрыманага грамадзяніна. Знойдзены забароненыя прылады рыбалоўства: тры стаўныя лескавыя сеткі, агульнай даўжынёй 54,8 метра. Складзены два пратаколы аб адміністрацыйных правапарушэннях за незаконны лоў і за валоданне і захоўванне забароненых прылад.
Спартсмены Чавускай спартыўнай школы на рэспубліканскай спартакіядзе сярод ДЮСШ па зімовым біятлоне ў Наваполацку сталі чэмпіёнамі Беларусі – паведамляе раённая газета “Іскра”.
Чавуская каманда з васьмі чалавек (4 юнакі і 4 дзяўчыны) 2006-2007, 2008-2009 гадоў нараджэння сустрэлася з наймацнейшымі юніорамі краіны з 20 каманд і перамаглі ў трохдзённым марафоне.
У спрынтарскай гонцы чавусцы размясціліся на 2 месцы, у індывідуальнай гонцы занялі 1 месца, у змешанай эстафеце старэйшыя юніоры з Чавусаў занялі 3 месца, малодшыя – 2 месца.
Па суме набраных балаў чавускія біятланісты Вікторыя Салоха, Варвара Воўна, Уладзіслаў Ісакаў, Яфрэм Серпікаў, Вікторыя Рудзянкова, Алеся Патапенка, Максім Ганчароў, Яраслаў Пускаў сталі пераможцамі спартакіяды.
Нагадаем, што ў Чавусах атрымалі пуцёўку у вялікі спорт вядомыя біятланісты С. Новікаў – прызёр алімпіяды ў Ванкуверы-2010, чэмпіяната свету, двухразовы чэмпіён Еўропы, Д. Алімбекава – алімпійская чэмпіёнка-2018, чэмпіёнка свету, прызёр чемпіяната Еўропы, Р. Елятноў – чэмпіён Еўропы сярод юніораў, бронзавы прызёр чэмпіянату Еўропы, удзельнік XXIII Алімпіяды 2018 года.
У 2022 годзе ў Чавускім раёне 115 грамадзян учынілі правапарушэнні ў сферы сямейна-бытавых адносін і прыцягнуты да адміністрацыйнай адказнасці. На ўліку ў міліцыі за ўчыненне такіх правапарушэнняў стаяць 56 грамадзян – паведамляе раённая газета “Іскра”.
Супраць жыхара вёскі Галочава, які ўжо прыцягваўся да адміністрацыйнай адказнасці за збіцце сужыцелькі, узбуджана крымінальная справа за катаванне.
Яму пагражае абмежаванне волі на тэрмін ад 1 да 3 гадоў, або пазбаўленне волі на тэрмін ад 1 да 5 гадоў.
Хатні гвалт прагрэсуе ва ўсіх рэгіёнах краіны на фоне алкагалізацыі і пагаршэння ўзроўня жыцця насельніцтва.
Сусветны дзень пісьменніка (World Writer’s Day, з 1986 года).
Адзначаецца па рашэнні 48-га кангрэса Міжнароднага ПЭН-клуба 1986 года.
ПЭН-клуб – міжнароднае аб’яднанне пісьменнікаў. Ён узнік у 1921 годзе ў Лондане па ініцыятыве Дж. Голсуорсі і Кэтрын Эмі Доўсан-Скот.
Назва клуба ўтварылася ад першых літар англійскіх слоў Poets – паэты, Essayists – эсэісты і Novelists – раманісты. Абрэвіятура супадае са словам Pen – асадка.
Мэта свята – супрацьстаяць ціску на прэсу, падтасоўцы і скажэнням інфармацыі, парушэнням свабоды слова.
У 1923 годзе цэнтры ПЭН-клуба былі створаны ў 11 краінах, сёння такія цэнтры дзейнічаюць у 130 краінах.
Беларускі ПЭН-цэнтр узнік у 1989 годзе. Яго прэзідэнтамі былі Р. Барадулін (1990–1999), В. Быкаў (1999–2003), Л. Баршчэўскі (2003–2005), У. Някляеў (2005–2008), А. Хадановіч (2008–2017), Т. Нядбай (2017–2019), зараз яго ўзначальвае С. Алексіевіч.
Першым лаўрэатам Нобелеўскай прэміі па літаратуры стаў у 1901 годзе французскі паэт і эсэіст Сюлі-Прудам, шостым у свеце (1905 год) і першым з беларускіх зямель і з літоўска-беларускімі і літоўска-татарскімі каранямі – Генрых Сянкевіч(1846–1916). Нобелеўскім Лаўрэатам (1980) быў „ліцвін польскай культуры“ Чэслаў Мілаш – пляменік французскага паэта, ураджэнца Беларусі Оскара Мілаша.
У 2015 годзе яе лаўрэатам стала беларуская пісьменніца, журналістка Святлана Алексіевіч (адна з 17 жанчын – лаўрэатаў).
1067 год. Адбылася бітва на Нямізе паміж злучанымі дружынамі кіеўскіх Яраславічаў і войскам полацкага князя Усяслава Брачыславіча Чарадзея.
Першая летапісная згадка пра Менеск (Мінск).
Дата разрабавання і зруйнавання горада ўзята за адлік яго гісторыі.
У сакавіку 1499 года каралём Аляксандрам Ягелончыкам даравана гораду Магдэбургскае права. Мінск багацеў і павольна пераўтвараўся ў буйны гандлёвы, эканамічны, транспартны цэнтр.
З 1919 года – сталіца Беларусі.
29 ліпеня 1939 года Вярхоўны Савет БССР сваёй пастановай змяніў беларускую назву горада Менск на прынятую ў Расійскай імперыі паланізаваную форму Мінск.
Зараз Мінск – двухмільённы горад, буйны эканамічны, культурны і палітычны цэнтр краіны.
1718 год. Нарадзіўся Казімір Галоўка (1718–1787).
Вялікалітоўскі географ, аўтар падручнікаў па геаграфіі, педагог, езуіт.
Выкладаў граматыку, паэзію, рыторыку, філасофію, тэалогію маральную, геаграфію, гісторыю, матэматыку ў езуіцкіх навучальных установах у Вільні, Варшаве, Любчы, Пінску.
Выдаў падручнікі па геаграфіі, нарысы па геаграфіі Рэчы Паспалітай (на лацінскай і польскай мовах), «Геаграфічныя карты Галіі, Нямеччыны, Польшчы і ВКЛ», «Гістарычныя календары».
Фота. Віленскі ўніверсітэт
1850 год. Нарадзіўся Вайніслаў Савіч-Заблоцкі, Лада-Заблоцкі.
Беларускі і польскі пісьменнік, паэт, публіцыст. Адзін з пачынальнікаў рэвалюцыйнага дэмакратызму на Беларусі.
Вучыўся ва ўніверсітэтах Прагі, Лейпцыга і Страсбурга.
Далучыўся да руху беларускага нацыянальнага адраджэння, у 1868–1870 гадах кіраваў «Крывіцкім вязком» у Санкт-Пецярбургу.
Жыў і падарожнічаў у Аўстра-Венгрыі, Германіі, Егіпце, Францыі, Бельгіі.
Перапісваўся па-беларуску з украінскім вучоным М. Драгманавым, ліставаўся з Я. Карловічам, М. Канапніцкай, А. Ельскім і іншымі.
Аўтар сатырычнай паэмы, аповесцей, драм, беларускіх вершаў, нарысаў, беларускамоўных і этнаграфічна-фальклорных матэрыялаў.
Рукапісная спадчына захоўваецца ў бібліятэках Польшчы, Літвы, Расіі.
Памёр 3 лютага 1893 года.
1890 год. Нарадзіўся Лявон (Леанард) Заяц.
Беларускі палітык, дзеяч БНР, дыпламат, публіцыст, мемуарыст.
Скончыў юрыдычны факультэт Пецярбургскага ўніверсітэта. За часамі вучобы ўдзельнічаў у беларускім студэнцкім руху, сябра Беларускага навукова-літаратурнага гуртка студэнтаў Санкт-Пецярбурга, удзельнічаў у тэатральных пастаноўках.
З 1916 года ў Мінску, удзельнік беларускага руху, сябруе з М. Багдановічам. Удзельнік З’ездза беларускіх нацыянальных арганізацый, Усебеларускага з’езда 1917 года, член прэзідыума Беларускага нацыянальнага камітэта, кіраўнік спраў у Народным Сакратарыяце Беларусі, народны сакратар юстыцыі БНР, дзяржаўны кантралёр Рады Народных Міністраў.
У 1926 годзе вярнуўся з Прагі ў Менск. Працаваў у Наркамаце фінансаў БССР.
18 ліпеня 1930 года арыштаваны ДПУ, асуджаны і сасланы ва Уфу. 25 ліпеня 1935 года паўторна арыштаваны. Памёр у турме ў час следства 23 верасня 1935 года.
Кіраўнікі беларускіх прадстаўніцтваў і місій у еўрапейскіх краінах. Сядзяць (злева направа): Яўген Ладноў, Васіль Захарка, Пётра Крачэўскі, Леанард Заяц; стаяць: Лявон Вітан-Дубейкаўскі, Янка Чарапук, Яўхім Бялевіч. Берлін, кастрычнік 1919 г.
1900 год. У в. Паддуб’е Магілёўскага раёна нарадзіўся Герасім Якушка (1900-1942).
Беларускі архітэктар. Дзядзька вядомага географа, доктара геаграфічных навук Вольгі Якушкі.
Скончыў Магілёўскае рэальнае вучылішча, Петраградскі інстытут грамадзянскіх інжынераў.
У 1936-1941 гадах працаваў галоўным архітэктарам Мінска.
Па яго пректах у Мінску, Магілёве, Барысаве і іншых гарадах БССР было пабудавана каля двух дзясяткаў арыгінальных жылых дамоў і грамадскіх будынкаў.
У Магілёве па яго праекту пабудаваны 5-павярховы 96-кватэрны жылы дом (Дом МУСаўцаў, Дом ля фантана, 1940 год) па вуліцы Ленінская, 68.
Пабудаваў будынкі, якія паўплывалі на фарміраванне аблічча сучаснага Мінска, у тым ліку па праекту забудовы праспекта Незалежнасці паміж плошчамі Перамогі і Якуба Коласа.
1918 год. Паміж Германіяй і Савецкай Расіяй заключаны Брэсцкі мір.
Падпісаны ў Брэст-Літоўску ў Белым палацы Брэсцкай крэпасці, ратыфікаваны 4-м Надзвычайным Усерасійскім з’ездам Саветаў 15 сакавіка і германскім імператарам Вільгельмам II 26 сакавіка 1918 года.
Ад Расіі аддзяліліся Прыбалтыка, частка Беларусі, Каўказа.
Украінская Народная Рэспубліка і Каралеўства Фінляндыя прызнаваліся самастойнымі дзяржавамі.
Усяго Расія страчвала тэрыторыі каля 1 000 000 км² з насельніцтвам больш за 50 000 000 чалавек.
Брэсцкі мір фармальна завяршыў перыяд удзелу Расіі ў Першай сусветнай вайне, з’явіўся вынікам няздольнасці Расіі працягваць вайну, краіна знаходзілася ў стане эканамічнага крызісу. Старая армія распалася, новая не была створана.
Мірная дамова прывяла да пачатку Грамадзянскай вайны, у тым ліку і на тэрыторыі Беларусі.
Белы палац, месца падпісання Брэсцкага міру (фота 1930-х гг.)
1941 год. Памёр ураджэнец в. Шасцёраўка (зараз – Клімавіцкі раён) Клім Грыневіч (1912–1941).
Беларускі паэт.
Працаваў на будаўніцтве чыгункі Асіповічы–Магілёў–Рослаў (1929–1930).
Скончыў Рагачоўскі педтэхнікум, вучыўся ў Мінскім, Ленінградскім педінстытутах. Працаваў у друкарні, у газетах «Рабочий» і «Сельгасрабочы», у ЦК прафсаюза работнікаў сельскай гаспадаркі.
Аўтар вершаў у газетах «Піянер Беларусі», «Чырвоная змена», зборніка паэзіі «На бераг», які прыхільна сустрэты крытыкай.
Арыштаваны НКУС у 1933 годзе, сасланы ў Казахстан. Пасля ссылкі служыў у арміі, настаўнічаў у школах г. Балагое.
Клімавічы, пачатак ХХ стагоддзя.
1942 год. Нарадзіўся Уладзімір Кавалёнак.
Беларускі, савецкі касманаўт. Двойчы Герой Савецкага Саюза, Герой ГДР, Герой Манголіі, уладальнік польскага Крыжа Грунвальда. Генерал-палкоўнік авіацыі. Кандыдат ваенных навук, прафесар.
Двойчы быў у космасе ў якасці камандзіра карабля: у 1977 і 1978 (устанавіў рэкорд знаходжання чалавека ў космасе — 139 сутак 14 гадзін і 47 хвілін) гадах.
Служыў намеснікам начальніка ўпраўлення падрыхтоўкі касманаўтаў Цэнтра падрыхтоўкі касманаўтаў імя Ю. Гагарына, намеснікам камандуючага 37-й паветранай арміяй стратэгічнага прызначэння, намеснікам начальніка кафедры Ваеннай акадэміі Генеральнага штаба, начальнікам Ваенна-паветранай інжынернай акадэміі імя М. Жукоўскага.
У 1989–1992 год з’яўляўся народным дэпутатам Рэспублікі Беларусь. Прэзідэнт Беларускай рэспубліканскай федэрацыі касманаўтыкі.
1944 год. Забіты Францішак Аляхновіч (1883-1944).
Беларускі драматург, празаік, паэт, публіцыст.
Яго аповесць «У капцюрох ГПУ» ёсць адным з ранніх твораў сусветнай літаратуры, які апісвае жыццё ў сталінскім канцлагеры непасрэдна з погляду арыштанта.
Яго п’есы (17) актыўна ставіліся калектывамі Беларусі, Латвіі, Чэхіі і найбольш трупай У. Галубка. За плённую працу Францішка Аляхновіча на ніве тэатра яшчэ пры жыцці яму прысвоілі званне «бацькі найноўшай беларускай драматургіі».
Супрацоўнічаў з «Нашай Нівай», удзельнічаў у беларускім нацыянальным руху, у тэатральных пастаноўках, арганізаваў віленскі тэатральны гурток Беларуская драматычная дружына, стварыў і паставіў дзіцячыя п’есы, ставіў пастаноўкі ў Менску, Вільні, меў сваю мінскую ўласную трупу, працаваў дырэктарам Беларускага савецкага тэатра, у Другім дзяржаўным тэатры ў Віцебску.
1 студзеня 1927 года арыштаваны, атрымаў 10 гадоў катаргі на Салавецкіх астравах.
У пачатку восені 1933 года быў абмяняны на арыштаванага ў Польшчы беларускага палітыка і філолага Б. Тарашкевіча.
Падчас вайны быў рэдактарам віленскай газеты «Беларускі голас», уваходзіў у Цэнтральны Камітэт Беларускай незалежніцкай партыі, ставіў у Мінску п’есы.
Увечары 3 сакавіка 1944 года быў застрэлены на сваёй кватэры. Яго забойства ўскалыхнула беларусаў Вільні. Яго застрэліць маглі і байцы Арміі Краёвай, і савецкія партызаны, і немцы.
З вялікаю ўрачыстасцю пахаваны на Кальвінскіх могілках у цэнтры Вільні, у 1989 годзе перапахаваны на могілкі Росы, дзе пастаўлены помнік.
Творы Ф. Аляхновіча зноў пачалі ставіць на беларускай сцэне ў 1990-х гадах.
2018 год. Памерла Валянціна Лемцюгова (1935-2018).
Беларуская мовазнаўца. Доктар філалагічных навук, прафесар. Выхоўвалася на Чавушчыне.
Працавала ў Інстытуце мовазнаўства АН БССР, старшынёй Рэспубліканскай тапанімічнай камісіі пры НАН Беларусі, членам Тапанімічнай камісіі пры Савеце Міністраў Беларусі, анамастычнай камісіі пры Міжнародным камітэце славістаў. Узначальвала анамастычную школу ў Беларусі.
Абаронца беларускай тапанімікі, адстойвала артыкул у Законе аб геаграфічных назвах, згодна з якім спачатку назва даецца на беларускай мове, а таксама традыцыйную беларускую лацінку, супраць якой (транслітэрацыя) сталі выступаць некаторыя чыноўнікі са снежня 2022 года.
Аўтар манаграфіі «Беларуская айканімія», у якой даследавала працэс узнікнення і эвалюцыйнага развіцця беларускіх назваў населеных пунктаў (4 000 айконімаў), «Усходнеславянская айканімія апелятыўнага паходжання».
Пад яе кіраўніцтвам створаны «Спіс населеных месцаў Расійскай імперыі» (44 тамы), «Беларуская граматыка», «Лексікалогія сучаснай беларускай мовы», «Агульнаславянскі лінгвістычны атлас», «Лексічны атлас беларускіх народных гаворак», нарматыўны даведнік «Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь» у 6 кнігах па абласцях і іншыя.
Наша новая аналитика посвящена Чаусскому району – территории постоянного падения экономики. Ранее мы уже представляли обзор Могилевского, Чериковского, Шкловского районов.
Чаусский район сельскохозяйственный, у него 5 место в области по площади сельхозугодий. Увы, по итогам работы за 2021 и 2022 гг. район занял в республике последнее место по среднему удою молока на 1 корову с ужасающей тенденцией его снижения.
Но если в 2021 г. производство молока снизилось на 3,9 %, то в 2022 г. снижение произошло на 19,8 % к уровню предыдущего года. За 2021 г. средний удой на корову “упал” к предыдущему году на 45 кг, а вот за 2022 г. – еще на 338 кг. Не будем забывать, что от реализации молока в основном и формируются финансы сельскохозяйственных организаций.
Не лучше ситуация и в мясном производстве: в 2021 г. производство мяса уменьшилось на 37,1 %, в 2022 г. еще на 17,6 %. В 2021 г. было получено “феноменальное” снижение среднесуточных привесов на свиньях – “минус” 533 гр. к уровню 2020 г., а в итоге на свиноводстве в районе поставили окончательный “крест”.
Хуже прошлогоднего сработали и в производстве мяса крупного рогатого скота: в 2021 г. среднесуточные привесы снизились на 127 гр., в 2022 г. еще на 28 гр.
Критическая ситуация в целом сложилась в ОАО “Дужевка”, ОАО “Рудея Гранд”, ОАО “Сосновый бор г. Чаусы” – районному руководству пришлось принимать срочные меры по борьбе с бескормицей и болезнями животных, организовывать переброску кормов. В конце концов удалось сохранить поголовье скота, остановить бесконтрольную его прирезку, а для организации ночной пастьбы коров людей пришлось нанимать из других районов.
Казалось бы, горькие уроки прошлых бед должны чему-то научить руководителей хозяйств и района, заставить их думать о возможности заработать хотя бы какую сумму денег. Увы, идет второй месяц 2023 г. и Чаусский район по-прежнему имеет худший показатель по молоку в области с весьма тревожной тенденцией: если на 31 января “минус” удоя на 1 корову составлял 600 граммов, то через неделю он достиг уже 800 граммов.
И мы опять видим снижение продаж молока на 20 % к соответствующему уровню предыдущего года. А ведь доят всего лишь 3,4 кг на 1 корову в сутки! И если добавить к этому факт продажи молока первым сортом (а не “экстра”) на уровне 44 %, становится понятным отношение властей и “колхозников” к перспективе формирования денежной выручки и в дальнейшем. И обеспечения выплаты достойной зарплаты – сегодня она находится на уровне 55 % от среднеобластного показателя.
Не помогает наращиванию продуктивности животных перевод кормления на кормосмеси, в состав которых почему-то входит измельченное сено (может, это новая технология кормления?). За решением проблем с рационом скота (30,6 ц кормовых единиц на 1 условную голову) упустили нечто более важное в производстве молока – в районе оказалось наибольшее количество не осемененных коров свыше 90 дней в республике, а это молоко и телята 2023 года и эту ситуацию еще можно поправить.
На этом фоне сказки на тему “как мы хороши в растениеводстве” теряют актуальность и даже смысл. Чего стоит прибавка урожая зерновых в 11,5 тыс. тонн, а валовое производство зерна кукурузы на 6,4 тыс. тонн, если они не трансформируются в продукцию животноводства?
Нельзя сказать, что в Чаусском районе занимаются только “пожаротушением узких мест”. Сегодня идет реконструкция животноводческих помещений, строительство легковозводимых сараев, пытаются решить проблемы с зерносушильным хозяйством (такое пока отсутствует напрочь) и обновлением парка сельскохозяйственной техники.
Опять же, как предполагаемый выход из положения – необходимо обратить внимание на тот факт, что за 2022 г. фермерские хозяйства уплатили налогов в 4 раза больше прошлогодних сумм.
Нелегкая доля у нового руководителя района, в частности, по инвестиционной составляющей района, по формированию безубыточности хозяйств, по увеличению численности трудовых коллективов.
Есть предложение: приложить усилия по сотрудничеству с БНБК (Белорусская национальная биокорпорация) с ее инвестиционными возможностями. А еще лично, не поручая никому из специалистов, председателю райисполкома открыть в интернете материалы по “ЭМ-технологиям” и моментально внедрить их в хозяйства района, желательно, начать с самого худшего. Но, обязательно, чтобы руководитель хозяйства, завфермой и животновод были заинтересованы в получении 1500 гр. среднесуточного привеса с 100 % сохранностью стада. Тогда и сдвинутся “минусовые” показатели в положительную сторону.
