Праслаўлены, ён так і не стаў Героем Савецкага Саюза. Яго імем названа вуліца ў магілёўскім Задняпроўі, а таксама яму прысвечаны верш Канстанціна Сіманава.
Мікалай Цярохін увайшоў у гісторыю Другой Сусветнай вайны, як адзін з двух савецкіх лётчыкаў (разам з А. Хлабыставым), якія тройчы ўчынілі паветраны таран. Але Цярохіну удалося пратараніць два самалёты за адзін бой у небе над Магілёвам.
20 ліпеня 1942 года камандуючы авіяцыяй 52-й арміі паслаў у Маскву прадстаўленне на маёра Цярохіна Мікалая Васільевіча, дзе значылася, што лётчык “варты вышэйшай урадавай узнагароды звання “Героя Савецкага Саюза” і, у адпаведнасці з указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета Саюза ССР ад 20 мая 1942 года, ордэна “Айчыннай вайны 1-й ступені”.
Але маёр М. Цярохін не атрымаў звання Героя ні летам 1942 года, ні пасля сваёй гібелі ў паветраным баі 30 снежня 1942 года.
Пры абароне Магілёва, 10 ліпеня 1941 года, старшы лейтэнант Мікалай Цярохін камандаваў звяном у 161-м знішчальным авіяцыйным палку 43-й знішчальнай авіядывізіі Заходняга фронту.
У гэты дзень ён у паветраным баі збіў адразу 3 варожыя самалёты, у тым ліку два таранам. За гэты бой ён быў узнагароджаны вышэйшым у СССР ордэнам Леніна.
Узгадвае адзін з непасрэдных сведкаў гэтага подзвігу, Герой Савецкага Саюза Міхаіл Дзевятаеў:
“У тую ліпеньскую раннюю раніцу адбыўся памятны няроўны бой над Магілёвам, удзельнікам якога аказаўся і я…
Калі накацілася хваля бамбавікоў, на аэрадроме было толькі 3 звяна… Камандзір звяна старшы лейтэнант Цярохін павёў сваіх лётчыкаў проста на галаўное звяно бамбавікоў. Напярэдадні ён ужо збіў “Юнкерс”. Цяпер яму не шанцавала: бліжэйшы да яго бамбёр, які Цярохін паліваў агнём сваіх кулямётаў, не гарэў. Растраціўшы боезапас, лётчык вырашыў тараніць ворага, не даць яму сысці. Ён падышоў да “Юнкерса” ушчыльную і шрубай свайго І-16 секануў яму хваставое апярэнне. Нямецкі бамбавік перайшоў у некіравальнае падзенне.
Вось тут – тое і здарылася тое, што можна ўбачыць раз у жыцці. “Юнкерсы” ішлі вельмі шчыльна. Пратаранены Цярохіным бамбавік ударыў крылом свайго вядучага. Той рэзка адвярнуў налева і сутыкнуўся з левым… Так на маіх вачах усё галаўное звяно Ju-88 і павалілася на зямлю…”
Бой Мікалая Цярохіна на гэтым не скончыўся. Ён спускаўся на парашуце ў асяроддзі збітых ім нямецкіх лётчыкаў, якія таксама прызямляліся на парашутах. Экіпаж аднаго з “Юнкёрсаў” страляў у нашага лётчыка з пісталетаў. Цярохін адстрэльваўся. Прызямліліся яны на полі, за некалькі кіламетраў ад аэрадрома. Да месца прызямлення падаспелі калгаснікі. Яны абяззброілі немцаў і звязалі ўсіх адной вяроўкай, канец якой далі ў рукі Цярохіну. Так ён і з’явіўся на камандны пункт дывізіі – з пісталетам у адной руцэ і з вяроўкай, якой былі злучаны палонныя немцы – у другой”.
Неўзабаве пасля бою, у палку пабываў Канстанцін Сіманаў. У выніку размовы з адважным лётчыкам у блакноце пісьменніка з’явіўся наступны запіс:
“Старшы лейтэнант Цярохін. Спачатку збіў аднаго “Юнкерса”. Выйшлі ўсе патроны. Тараніў другога “Юнкерса” плоскасцю па хвасце. Паламаў толькі кансоль. Трэцяга “Юнкерса” ўдарыў маторам у хвост. У яго, калі выкідваўся з парашутам, ірваная рана , разбіты моцна твар…”.
Сіманаў выказаў сваё захапленне мужнасцю пілота ў баладзе “Сакрэт перамогі”, своеасаблівым паэтычным апісанні паветранага тарана.
Мікалай Цярохін нарадзіўся ў 1916 годзе ў вёсцы Чардынь Пензенскай вобласці. Загінуў 30 снежня 1942 года. Пахаваны ў г. Валдай Наўгародскай вобласці.
Кніга створана ў фармаце ХХІ стагоддзя супрацоўнікамі Магілёўскага абласнога краязнаўчага музея і ўжо атрымала захапляльныя водгукі.
Яшчэ ў красавіку ў абласным краязнаўчым музеі імя Еўдакіма Раманава была адкрыта выстава “Реликвии войны храним как завещание живым”. І вось, інтэрактыўная кніга пра гісторыю горада падчас вайны з такой самай назвай прадстаўлена ў Магілёве.
І выстава, і кніга сталі вынікам рэалізацыі даследчага праекта, кіраўнік якога – дырэктар музея Віктар Аненкаў, куратар, аўтар-укладальнік і аўтар вершаў – Аляксандра Буракава, мастак – Надзея Жаваронкава.
Асноўная мэта публікацыі – захаваць надзейную гісторыю пра вайну праз яе рэліквіі
Таму ў кнізе прадстаўлены ваенныя рэліквіі, якія захоўваюцца ў музейных калекцыях і сямейных архівах. Лісты, нататкі, лісточкі, карты прадстаўлены ў выглядзе копій рэальных экспанатаў, якія дакладна паўтараюць арыгіналы. Яны могуць быць пагартаныя, пашыраны і прачытаныя. Гэта дае кнізе адмысловую дынаміку. “Гэта дазваляе ў літаральным сэнсе дакрануцца да гісторыі” – лічыць Аляксандра Буракова.
Напрыклад, у кнізе маюцца негатывы фатаграфій Паўла Трошкіна, які ў ліпені 1941 года прыбыў на Буйніцкае поле разам з ваенным карэспандэнтам Канстанцінам Сіманавым. Негатывы тых самых фотаздымкаў, якія ўпершыню ў гісторыі Другой сусветнай вайны паказалі масу разбітай нямецкай тэхнікі, сталі сенсацыяй і абляцелі газеты ўсяго антыфашыскага свету.
Не менш цікавыя лісты Сямёна Куцепава, камандзіра 388-га палка, які трымаў абарону на Буйніцкім полі. У кнізе змяшчаюцца іх копіі з почыркам аўтара ў рэальным памеры.
Кніга ўключае раздзелы пра абарону Магілёва ў 1941 годзе, акупацыю горада, падпольшчыкаў і партызанаў, а таксама герояў Савецкага Саюза – нашых землякоў, пра вызваленне рэгіёну ад нацысцкіх захопнікаў. Яна заканчваецца фатаграфіямі мірнага жыцця.
Беларускі палітычны дзеяч, член Рады Беларускай Народнай Рэспублікі.
Член кіраўніцтва Беларускай сацыялістычнай грамады, Вялікай беларускай рады і Цэнтральнай беларускай вайсковай рады, намеснік старшыні Беларускага нацыянальнага камітэта.
Адзін з ініцыятараў абвяшчэння Беларускай Народнай Рэспублікі, член Рады БНР.
З восені 1920 года ў Варшаве ўзначальваў Беларускі палітычны камітэт. Падтрымліваў ваенныя дзеянні С. Булак-Балаховіча супраць бальшавікоў.
У 1920-я гады займаўся адвакацкай практыкай у Навагрудку, дзе быў віцэ-старшынём управы Таварыства беларускай школы. Далейшы лёс невядомы.
Першае літаратурнае аб’яднанне Беларусі ў 1923-1928 гадах.
Узнікла як гурток маладых паэтаў пры часопісе «Маладняк».
Мела філіі ў Маскве, Віцебску, Магілёве, Мінску, Бабруйску, Барысаве, Гомелі, Клімавічах («Калінінская філія»), Оршы, Полацку, Слуцку, Смаленску, Ленінградзе, Празе, Рызе і шматлікія студыі і гурткі ў многіх гарадах і мястэчках. Аб’яднанне складалася з нацыянальных секцый рускіх, польскіх, яўрэйскіх, літоўскіх пісьменнікаў.
У розныя гады арганізацыю ўзначальвалі М. Чарот, А. Вольны, У. Дубоўка, П. Галавач. Выдаваўся часопіс «Маладняк». Многія філіялы мелі ўласныя часопісы, альманахі. З мая 1925 года аб’яднанне выдавала на свае сродкі бібліятэчку твораў сваіх сяброў (выйшла каля 60 кніг).
У 1928 годзе аб’яднанне было рэарганізавана ў Беларускую асацыяцыю пралетарскіхпісьменнікаў(1928-1932).
Савецкі пісьменнік, паэт, празаік і журналіст. Герой Сацыялістычнай Працы. Лаўрэат Ленінскай і шасці Дзяржаўных прэмій.
Удзельнік баёў на Халхін-Голе. У гады Вялікай Айчыннай вайны карэспандэнтам “Чырвонай Зоркі” неаднаразова выязджаў на фронт.
Аўтар паэм, вершаў “Чакай мяне”, “Ты памятаеш, Алёша, дарогі Смаленшчыны”, трылогіі “Жывыя і мёртвыя”.
Быў у Магілёве і на Буйніцкім полі 12-13 ліпеня 1941 года ў размяшчэнні 388 палка С. Куцепава. Пра гераізм абаронцаў Магілёва апублікаваў артыкул “Гарачы дзень”, напісаў у рамане “Жывыя і мёртвыя”.
Памёр 28 жніўня 1979 года. Яго імем названа вуліца ў Магілёве, прах развеяны на Буйніцкім полі 8 верасня 1979 года.
На адкрыцці мемарыяльнага знака на Буйніцкім полі ў гонар Сіманава 25 лістапада 1980 года прысутнічала дэлегацыя беларускіх пісьменнікаў: Васіль Быкаў, Ніл Гілевіч, Аляксей Пысін. Камень-валун (15 тон), на якім высечана прозвішча-аўтограф пісьменніка быў выбраны роднымі Сіманава на тэрыторыі музея валуноў у Мінску. На ім устаноўлена мемарыяльная дошка са словамі: «… Усё жыццё ён памятаў гэтае поле бою 1941 г. і завяшчаў развеяць тут свой прах».
Беларускі паэт, перакладчык, дзіцячы празаік, журналіст.
Працаваў адказным сакратаром часопіса «Вожык», намеснікам галоўнага рэдактара часопіса «Полымя».
Аўтар шэрагу зборнікаў вершаў, паэм, гумарыстычных вершаў і мініяцюр, дзіцячых вершаў. Перакладаў на беларускую мову творы пісьменнікаў народаў СССР, у тым ліку паўднёва-асецінскай паэзіі.
Памёр 21 жніўня 1979 года.
nashi-lyudi.by
1936 год. Нарадзілася ЛюдмілаКазлоўская.
Беларускі эканоміка-географ. Доктар эканамічных навук, прафесар.
Вядомы вучоны ў галіне рэгіянальнай эканомікі, размяшчэння прадукцыйных сіл, распрацоўкі рэгіянальных доўгатэрміновых праграм сацыяльна-эканамічнага развіцця і навукова-тэхнічнага прагрэсу.
Правяла арыгінальнае сістэмнае даследаванне па тэорыі і методыцы ацэнкі ўзроўню і эфектыўнасці тэрытарыяльнай канцэнтрацыі прамысловасці.
Выканала першыя ў краіне даследаванні па эканоміцы аховы навакольнага асяроддзя і па ацэнцы якасці асяроддзя як кампанента ўмоў жыццядзейнасці насельніцтва.
Аўтар і суаўтар каля 200 навуковых прац, у тым ліку 24 манаграфіі.
Падрыхтавала 9 кандыдатаў эканамічных, дактароў геаграфічных навук.
Памерла 17 лістапада 2020 году.
1941 год. Нарадзіўся Сямён Будзькоў.
Географ, прафесар.
Працаваў у Інстытуце геаграфіі Сібіры і Далёкага Усходу Сібірскага аддзялення АН СССР, у Іркуцкім, Цюменскім, Гомельскім, Ульянаўскім універсітэтах.
Даследчык Сібіры, Паволжа, Беларусі.
Аўтар больш за 500 навуковых і больш за 1200 навукова-папулярных артыкулаў.
Памёр 22 сакавіка 1998 года.
1943 год. У Тэгеране адкрылася канферэнцыя кіраўнікоў трох саюзных дзяржаў антыгітлераўскай кааліцыі.
На першай канферэнцыі “Вялікай Тройкі” (28 лістапада – 1 снежня) за час Другой сусветнай вайны сабраліся кіраўнікі СССР Іосіф Сталін, ЗША Франклін Рузвельт, прэм’ер-міністр Вялікабрытаніі Ўінстан Чэрчыль.
На канферэнцыі быў вырашаны шэраг пытанняў вайны і міру: тэрмін адкрыцця саюзнікамі другога фронта ў Францыі (травень 1944), прадастаўлення незалежнасці Ірану, рашэнне польскага пытання, пачатку вайны СССР з Японіяй пасля разгрому нацысцкай Германіі, перадачы Кёнігсберга СССР. Была зроблена заяўка, што пасляваенны свет будзе кіравацца чатырма дзяржавамі – СССР, ЗША, Вялікабрытаніяй, Францыяй, якія будуць дзейнічаюць пад эгідай новай міжнароднай арганізацыі.
28 лістапада 1943 год. Тэгеран. Злева направа: І. Сталін, Ф.Дз. Рузвельт, У. Чэрчыль, tunnel.ru
1943 год. Аператыўная зводка Саўінфармбюро.
Паміж рэкамі Сож і Дняпро, на паўночным захадзе ад Гомеля, Чырвоная Армія, працягваючы развіваць паспяховае наступленне, авалодала раённым цэнтрам горадам Буда Кашалёва, заняла больш за 150 іншых населеных пунктаў: Жабін, Скартынь, Яцкаўшчына, Глыбочыца, Мацевічы, Ліпінічы, Шарыбаўка, Кашалёў, Патапаўка, Маразовічы, Жытанеж, Нядойка, Старая Буда, Чабатовічы, Хоўхла, Чорнае, чыгуначныя станцыі Буда Кашалёўская, Шарыбаўка.
У раёне ніжняй плыні ракі Бярэзіна занялі 24 населеныя пункты, сярод іх Жырхоўка, Нова-Маркавічы, Зломнае, Шацілкі, Ліпнікі, Гомза, Чарнін, Гароховішчы, Пружынішча, В’юнішча.
У раёне ніжняй плыні ракі Прыпяць войскі занялі населеныя пункты Чарноўшчына, Слабодка, Новы і Стары Ломыш, Грыдні, Вербавічы, Рудня Смалягоўская.
Беларускі ваенны лётчык першага класа, падпалкоўнік, першы Герой Беларусі.
Загінуў 23 мая 1996 года пры выкананні вучэбна-трэніровачнага палёту, спрабуючы адвесці самалёт, які страціў кіраванне і падаў, ад населенага пункта.
Лётчык атрымаў загад катапульціравацца, але ў гэты час самалёт знаходзіўся над вёскамі Арабаўшчына і Вялікае Гацішча, і Карват да апошняга спрабаваў адвесці самалёт у 24 тоны і з 4 тонамі паліваўбок.
У гонар героя ў Брэсце і Мінску названы вуліцы і школы, у Баранавічах – сквер, у Брэсце ўсталяваны памятная дошка і помнік, у Баранавічах на базе 61-й авіябазы адчынены музей Карвата.
wikimedia.org
1999 год. Памёр Яўген Шыпіла.
Беларускі акцёр. Народны артыст.
Усё жыццё прысвяціў служэнню Нацыянальнаму акадэмічнаму драматычнаму тэатру імя Якуба Коласа
Найбольш значныя ролі стварыў у беларускім нацыянальным рэпертуары: дзед Курыла («Сымон-музыка» паводле Я. Коласа), Іван Швед («Таблетку пад язык» А. Макаёнка), Несцерка («Несцерка» B. Вольскага) і іншыя.
Сыграў дзясяткі роляў у класічным і сучасным рэпертуары па творах А. Чэхава, М. Гогаля, У. Шэкспіра, B. Шукшына, Б. Васільева, C. Мрожака, Ж. Ануя і іншых.
Здымаўся ў кіно, у тым ліку ў такіх стужках як “Будулай, якога не чакаюць”, “Маці ўрагану”, “Новая зямля”.
Беларускі дызайнер, мастак, арт-крытык і мастацтвазнаўца.
Стаяў ля вытокаў школы беларускай мастацкай крытыкі.
З яго імем у значнай ступені звязаны пад’ём беларускага мастацтвазнаўства і выхад беларускай мастацкай крытыкі на міжнародную арэну.
Аднім з першых у Беларусі займаўся пытаннямі тэхнічнай эстэтыкі і дызайна, публікаваўся ў буйных савецкіх і замежных выданнях.
Манаграфіі, альбомы і каталогі прысвечаны дэкаратыўна-прыкладному мастацтву, вядомым беларускім мастакам.
Выканаў унікальныя аб’ёмна-прасторавыя светлавыя кампазіцыі ў санаторыях «Беларусь» (Сочы, Місхор), пансіянаце «Сосны» (Нарач), Магілёўскім мастацкім музеі імя. П. Масленікава, Заслаўскім гісторыка-культурным музеі-запаведніку і іншых.
bis.nlb.by
2018 год. Будслаўскі фэст уключаны ЮНЕСКА ў спіс нематэрыяльнай культурнай спадчыны чалавецтва.
Штогадовая ўрачыстасць у гонар ушанавання абраза Маці Божай Будслаўскай, які захоўваецца ў касцёле Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі ў в. Будслаў Мядзельскага раёна. Абраз славіцца шматлікімі цудамі, а Будслаў вядомы як месца яўлення вернікам Найсвяцейшай Дзевы Марыі, якое, паводле легенды, адбылося 2 ліпеня 1588 года.
У 1992 годзе адбылося першае афіцыйнае масавае паломніцтва да цудатворнай іконы Маці Божай Будслаўскай, у якім паўдзельнічала 45 груп пілігрымаў.
2 ліпеня 1998 года абраз Маці Божай Будслаўскай быў каранаваны папскімі каронамі.
У 2013 годзе ў Будславе адбылася вялікая юбілейная ўрачыстасць, прысвечаная 400-годдзю здабыцця абраза Маці Божай Будслаўскай.
Будслаўскі фэст адбываецца штогод у першую пятніцу і суботу ліпеня. Будслаў – галоўны аб’ектам паломніцтва католікаў Беларусі. Сюды прыязджаюць вернікі з розных еўрапейскіх краін. Найвялікшай павагай карыстаюцца тыя з іх, хто шлях у Будслаў пераадольвае пешшу.
11 мая 2021 года ў будынку касцёла ўзнік пажар, які знішчыў дах, моцна пашкодзіў скляпенні і іншыя будаўнічыя канструкцыі. У самім касцёле пацярпелі арганы, алтар, жывапіс. 31 снежня ўнутры касцёла прайшла імша на заканчэнне года. У 2022 годзе ў касцёле завяршылі будаўнічыя работы, 29 верасня падпісаны акт аб увядзенні ў эксплуатацыю.
Намеры стварыць у абласным цэнтры «казачью общину «Казаки города Могилева»» агучыў заўсёднік праўладных мерапрыемстваў Алег Ахрэменка пад час адзначэння гадавіны смерці савецкага пісьменніка і журналіста Канстанціна Сіманава. Ягоны прах развеяны над Буйніцкім поле пад Магілёвам. Там жа стаіць яму памятны знак.
mogilove.by
Пра Алега Ахрэменка стала вядома з леташняга велапрабегу «За единую Беларусь». На ім ён шчыраваў за «айчыну і праваслаўную веру». Ахрэменка нязменна пазіруе ў кубанцы. Кажа, што родам з Алтаю і настойвае, каб «мы ведалі гісторыю нашай агульнай некалі краіны». Хаця, падкрэслівае ён, для яго «яна дагэтуль адна».
У Магілёве асобы апранутыя ў казацкае найчасцей з’яўляюцца на праўладных імпрэзах, а таксама на дзействах, якія арганізуе праваслаўная царква. Яны альбо нясуць абразы, альбо ўдаюць з сябе ахоўнікаў грамады. Былі спробы прыцягнуць іх да аховы грамадскага парадку на гарадскіх фэстах разам з міліцыяй. З гэтай задумы пакуль нічога не атрымалася.
Спробы стварыць «казацкія» фармаванні ў Магілёве адбываліся і раней у сучаснай Беларусі, але праваслаўнае духавенства, якое з’яўляецца юрыдычным «патронам» падобных ініцыятыў у нашай краіне, мела выразна акрэсленыя межы гэтай самадзейнасці. Казацкую арганізацыю было дазволена мець толькі ў Бабруйску.
Сучаснае «казацтва» пранікае ў Беларусь у моцна скажоным, што да гістарычнага паходжання гэтага феномена, выглядзе. Гэта найперш прарасійская ініцыятыва, якая не ведае і не ўлічвае складанага і пакручастага лёсу сапраўднага казацтва.
Казацтва як з’ява паявілася шмат у чым дзякуючы высілкам так званага першага кашавога атамана Астафея Дашкевіча, які быў на пачатку XVI стагоддзя старастам крычаўскім, канеўскім і чаркаскім.
У пачатку сваёй гісторыі казакі праводзілі лета на Дняпроўскіх парогах, а зімавалі на Магілёўшчыне. Іх першапачатковай задачай была абарона паўднёвых зямель Вялікага Княства Літоўскага ад турэцкай і крымскай пагрозы. Запарожскае казацтва, якое вырасла з ініцыятывы Дашкевіча, было забароненае ў Расійскай імперыі пры Кацярыне ІІ.
