Дзень у гісторыі. 15 сакавіка. Дзень Канстытуцыі. Маршы свабоды, недармаедаў і ”Хаўер”. Нарадзіліся выдавец Ю. Завадскі, пісьменнік А. Мрый, гісторык В. Мялешка, Нобелевец Ж. Алфёраў

Сусветны дзень правоў спажыўца (World Consumer Rights Daу, з 1983 года).

Устаноўлены па рашэнні Генасамблеі ААН. 

15 сакавіка 1962 года прэзідэнт ЗША Дж. Кенэдзі, выступаючы ў Кангрэсе, сказаў: “Спажыўцы, па азначэнні, гэта ўсе мы. Спажыўцы – гэта найбуйны эканамічны пласт… Але гэта адзіны голас, якога часцяком не чуваць”.

Амерыканскі прэзідэнт назваў тады чатыры асноўныя і неад’емныя правы спажыўца: на бяспеку, на інфармацыю, на выбар і права быць пачутым.

9 красавіка 1985 года Генасамблея ААН прыняла Кіруючыя прынцыпы для абароны інтарэсаў спажыўцоў.

Дзень Канстытуцыі.

Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь была прынята 15 сакавіка 1994 года на сесіі Вярхоўнага Савета. Набыла сілу 30 красавіка 1994 з моманту яе апублікавання.

Тагачасны старшыня Вярхоўнага Савета М. Грыб узгадвае, што асноўны закон краіны прымаўся вельмі цяжка і складана – па главах, па раздзелах, літаральна па радках – неабходна было, каб прагаласавалі дзве траціны дэпутатаў.

24 лістапада 1996 года па ініцыятыве А. Лукашэнкі быў праведзены рэферэндум, на падставе якога ўнесены істотныя змяненні і дапаўненні ў Канстытуцыю Рэспублікі Беларусь. Абноўлены тэкст Канстытуцыі набыў сілу 27 лістапада 1996 года. Дадатковыя змены былі ўнесены ў Канстытуцыю пасля рэферэндуму 2004 года.

У гэты ж дзень у 2022 годзе, год таму назад, уступае ў дзеянне новая Канстытуцыя, прынятая на “рэферэндуме” 27 лютага 2022 года.

Самы першы збор законаў канстытуцыйнага характару – Статут ВКЛ (1529). Статут быў удасканалены ў 1566 і 1588 гадах. Выданне 1588 года захоўваецца ў Музеі гісторыі Магілёва.

У Беларусі было да 2022 года некалькі канстытуцый: 1918 (часовая, БНР), 1919, 1927, 1937, 1978 і 1994 года.

1781 год. Нарадзіўся Юзаф Завадскі.

Віленскі друкар і выдавец.

Вучыўся выдавецкай справе ва Уроцлаве і Лейпцыгу. У 1803 годзе адкрыў друкарню ў Вільні. Калі ў 1805 годзе да яго перайшла ўніверсітэцкая друкарня, ён злучыў дзве друкарні і заснаваў выдавецтва. Быў сябрам масонскай ложы «Гарлівы Літвін».

Яго сыны Адамі і Фелікс, таксама былі выдаўцамі.

Памёр 5 снежня 1838 года. Пахаваны ў Вільні на Антокальскіх могілках.

Абеліск на магіле Ю. Завадскага

1789 год. У губернскіх Магілёве і Полацку адкрыты рускія галоўныя народныя вучылішчы.

Створаны расійскімі ўладамі на анэксіраванай па І Раздзелу тэрыторыі ВКЛ. Адзначаліся нізкім узроўнем адукацыі і русіфікатарскай скіраванасцю. Галоўныя, губернскія, вучылішчы былі 4-х класнымі.

Адкрыццё вучылішча ў Магілёве адбывалася з вялікай помпай: архіяпіскап Г. Каніскі правёў урачыстую службу і ўзначаліў хросны ход з царквы ў вучэльню. 

Па першым часе ў вучылішчах працавалі толькі прысланыя з цэнтральных расійскіх губерняў настаўнікі. 

У 1809 годзе вучылішча пераўтворана ў мужчынскую гімназію.

1881 год. Нарадзіўся Аляксей Назарэўскі.

Беларускі грамадска-палітычны дзеяч, дзейнічаў у Заходняй Беларусі.

У 1922 годзе быў абраны ў польскі Сенат, быў членам Беларускага пасольскага клуба. Працаваў у магістраце г. Баранавічы.

Арыштаваны НКУС 2 студзеня 1940 года, асуджаны на 8 гадоў лагераў. У верасні 1941 года быў вызвалены з Сіблага і накіраваны ў Паўладарскую вобласць.

Далейшы лёс невядомы.

1893 год. У в. Палуж (зараз Краснапольскі раён) нарадзіўся Андрэй Мрый (Шашалевіч).

Беларускі празаік, журналіст, перакладчык. Вязень ГУЛАГу.

Настаўнічаў у Краснаполлі, разам з братам і шваграм стварыў першы ў раёне народны тэатр, выдаваў рукапісны часопіс «Пралеска», збіраў народную лексіку, дасылаў яе ў Слоўнікавую камісію Інбелкульта.

Найбольш вядомы сваім сатырычным раманам на савецкую рэчаіснасць «Запіскі Самсона Самасуя».

Супрацоўнік часопіса «Наш край», інспектар Цэнтральнага бюро краязнаўства, член літаратурнага аб’яднання «Узвышша», стылістычны рэдактар у газеце «Звязда».

У 1934 годзе арыштаваны НКУС па «справе краснапольскіх настаўнікаў». Асуджаны да лагераў. Зноў арыштаваны ў чэрвені 1940 года, асуджаны і адпраўлены ва Усць-Вымскі канцлагер Комі АССР.

Медкамісіяй прызнаны інвалідам і 23 верасня 1943 года быў вызвалены і адпраўлены паміраць дадому.

Паводле некаторых звесткак 8 кастрычніка 1943 года забіты рэцэдывістамі ў цягніку.

У Магілёве яго імя носіць бульвар.

1921 год. Нарадзіўся Васіль Мялешка.

Беларускі гісторык. Доктар гістарычных навук, прафесар. Аўтар манаграфіі «Могилев в XVI-XVII вв.», даследчык гісторыі Магілёва. 

Працаваў у Інстытуце гісторыі АН БССР, старшынёй камісіі Акадэміі навук па гісторыі сельскай гаспадаркі і сялянства Беларусі.

Вывучаў праблемы класавай барацьбы ў беларускай вёсцы, прааналізаваў тры формы сялянскіх выступленняў: пасіўнае супраціўленне (скаргі, адмова ад выканання павіннасцей, уцёкі), узброеныя акцыі (напады на маёнткі, сутычкі з узброенымі атрадамі і інш.), паўстанні  – на Каменшчыне, 1736-1754 і Крычаўскім старостве, 1740-1744.

Памёр 5 верасня 2004 года.

1927 год. Закладзены ДнепраГЭС.

На беразе Дняпра, на скале “Каханне”, каля Запарожжа з’явіўся сцяг з надпісам “Днепрабуд пачаты”. 

Першая чарга ГЭС была пабудавана ў 1932 годзе. Узровень у Дняпры, у тым ліку ў Магілёве, павысіўся, былі затоплены Кабяляцкія парогі (з 2000 г. – помнік прыроды мясцовага значэння) у Оршы.

1930 год. У Віцебску нарадзіўся Жарэс Алфёраў.

Лаўрэат Нобелеўскай прэміі па фізіцы за распрацоўку паўправадніковых гетэраструктур і стварэнне хуткіх опта- і мікраэлектронных кампанентаў. Яго даследаванні адыгралі вялікую ролю ў інфарматыцы. Акадэмік АН СССР, Расійскай акадэміі, НАН Беларусі. Доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар. Віцэ-прэзідэнт АН СССР.

Працаваў у Фізіка-тэхнічным інстытуце імя А. Іофэ, старшынёй Навукова-адукацыйнага комплекса «Санкт-Пецярбургскі фізіка-тэхнічны навукова-адукацыйны цэнтр» РАН.

Аўтар больш як 500 навуковых прац, трох манаграфій і каля 50 вынаходніцтваў.

Памёр 1 сакавіка 2019 года.

1938 год. Расстраляны ўраджэнец Магілёва Мікалай Красцінскі (1883–1938).

Рэвалюцыянер, дыпламат.

Вучыўся ў Магілёўскай, Віленскай гімназіях, на юрыдычным факультэце Пецярбургскага ўніверсітэта. 

Усё жыцце, з 1903 года, быў на службе бальшавікоў, якія яго і расстралялі. За партыйную работу ў Вільна, Віцебску неаднаразова арыштоўваўся. У 1914-1917 гадах быў сасланы на Урал, быў старшынёй Екацярынбургскага рэвалюцыйнага камітэта.

У першыя месяцы Савецкай улады прызначаны намеснікам галоўнага камісара Дзяржаўнага банка. Яго рукой былі падпісаны першыя савецкія грошы.

Пасол у Германіі (1921-1930), удзельнічаў у Генуэзскай канферэнцыі. У 1930 годзе прызначаны першым намеснікам народнага камісара замежных спраў СССР.

У 1937 годзе арыштаваны, прыгавораны да вышэйшай меры пакарання.

У яго гонар названа вуліца ў Екацярынбургу.

2000 год. У Мінску прайшоў «Марш свабоды».

Масавая вулічная акцыя ў абарону незалежнасці Беларусі, правоў чалавека і дэмакратыі, супраць паглыблення беларуска-расійскай інтэграцыі.

Намер прэзідэнтаў Б. Ельцына і А. Лукашэнкі стварыць Саюзную дзяржаву быў сустрэты масавымі вулічнымі акцыямі пратэсту. 

Першы «Марш свабоды», арганізаваны апазіцыяй 17 кастрычніка 1999 года, адзначыўся брутальнымі сутыкненнямі ўдзельнікаў з міліцыяй і АМАПам.

Другі «Марш свабоды» 2000 года быў  прымеркаваны да дня прыняцця Канстытуцыі Беларусі. Міжнародная супольнасць салідарызавалася ў падтрымку беларускіх дэмакратычных сілаў, што стрымала А. Лукашэнку, які за суткі да пачатку маршу пагражаў, што ад удзельнікаў акцыі «паляціць шмаццё».

У вулічнай акцыі ў Мінску ўзялі ўдзел да 40 000 чалавек, у тым ліку ў маршы – 15 000.

У Магілёве на марш выйшла каля 150 чалавек.

2013 год. 10 год таму назад на Беларусь абрынуўся цыклон «Хаўер».

Ад стыхіі таксама пацярпелі Венгрыя, поўнач Украіны і захад Расіі.

«Хаўер» – наймацнейшы падобны прыродны катаклізм у гісторыі Беларусі. 

Падчас цыклону пачаўся вялікі снегапад пры моцным ветры да 28 м/с. Па ўсёй краіне стаў транспарт, прыкметна павялічылася колькасць аварый, адбыўся транспартны калапс (аўтазаторы дасягалі 20 км), без святла засталіся 1728 трансфарматарных падстанцый, 558 населеных пунктаў, было перанесена святкаванне Масленіцы, скарэктаваны расклад заняткаў у навучальных установах.

12 сакавіка Белгідрамет спрагназаваў пагаршэнне надвор’я, 14 сакавіка быў абвешчаны чырвоны ўзровень небяспекі і штармавое папярэджанне. Але інфармацыя аб шкале ўзроўняў небяспекі да «Хаўера» давалася Белгідраметам толькі ў МНС, і шырокія слаі насельніцтва не маглі ацаніць ступень рэальнай небяспекі ўмоў надвор’я.

Па збегу абставінаў напярэдадні катаклізму кіраўнікі дзяржавы адбылі на пасяджэнні ў Пецярбург і Маскву. З вышэйшых асоб застаўся толькі другі намеснік прэм’ера А. Калінін.

Месцамі таўшчыня снежнага покрыва склала 57 см, а ў выніку моцнай завеі, што актыўна пераносіла снежныя масы, у многіх месцах гурбы дасягалі 1 м і вышэй. У Слаўгарадскім раёне выпала 26 мм ападкаў.

Для барацьбы са снегам у Мінску і іншых гарадах 19 сакавіка былі праведзены суботнікі.

2017 год. У Мінску, абласных цэнтрах, буйных гарадах прайшлі масавыя маршы пратэсту вядомыя як “Маршы недармаедаў” у адказ на Дэкрет №3. 

Дзень 15 сакавіка аб’яўлены нацыянальным днём барацьбы з падаткам на беспрацоўе.

Гэта быў 8-ы пратэст недармаедаў з пачатку года. Першы адбыўся 17 лютага. Усяго за год адбылося 22 маршы, апошні – 21 кастрычніка.

Дэкрэт № 3 “Аб папярэджанні сацыяльнага ўтрыманства” быў падпісаны 2 красавіка 2015 года. Самі акцыі пратэсту выліліся толькі пасля атрымання грамадзянамі «ліста шчасця» – ліста ад падатковай інспекцыі з прад’яўленнем аб выплаце «падатку на дармаедства».

Усяго падатковыя органы разаслалі каля 470 000 апавяшчэнняў на выплату падатку. 20 лютага 2017 года павінен быў скончыцца апошні тэрмін выплаты гэтага збору.

Дзень у гісторыі. 2 сакавіка. Цісканіна на мосце ў Гомелі. Першы CD. Нарадзіліся гетман К. Астрожскі, аўтар “Гіпікі” К. Дарагастайскі, паэт А. Бачыла. Дзень памяці Рыгора Барадуліна.

Міжнародны дзень запалкі (International Match Day).

Запалкі прыналежаць да ліку самых дзіўных вынаходстваў чалавечага розуму. Старажытныя людзі здабывалі агонь трэннем. У сярэднявеччы для гэтай мэты з’явілася крэсіва.

У канцы XVIII стагоддзя хімік Клод Бертоле даказаў, што полымя можа быць вынікам хімічнай рэакцыі. У прыватнасці, калі капнуць сернай кіслатой на хлорнаватыста-кіслы калій (берталетаву соль), узнікне полымя.

У 1805 годзе французскі хімік Жан Шансель вынайшаў першыя запалкі, якія самазапальваюцца – драўляныя палачкі з галоўкай з сумесі серы, берталетавай солі і кінавары. У сонечнае надвор’е такая запалка запальвалася пры дапамозе дваякавыпуклай лінзы, а ў іншых выпадках – пры судотыку з кропелькай канцэнтраванай сернай кіслаты. Першая мануфактура па вытворчасці такіх небяспечных запалак была зарэгістраваная ў Вене ў 1813 годзе.

У 1847 годзе аўстрыйскі хімік Антон Шрэтэр адкрыў неатрутны аморфны чырвоны фосфар. З гэтага часу ўзнікла жаданне замяніць ім небяспечны белы фосфар.

Нямецкі хімік Рудольф Бетгер прыгатаваў сумесь з серы і берталетавай солі, змяшаўшы іх з клеем, і нанёс яе на лучынку, якая была пакрытая парафінам. Лучынка запальваліся ад трэння аб шурпатую паверхню з асаблівым складам. Бетгер запатэнтаваў сваё вынаходства, якое зацікавіла шведскіх прамыслоўцаў братоў Лундстрэмаў. Яны ўдасканалелі тэхналогію і зрабілі бяспечныя “шведскія” запалкі.  Такія запалкі вырабляюцца і зараз.

Па стану на 1913 год у Беларусі працавала 10 запалкавых фабрык, у тым ліку «Прагрэс-Вулкан», «Вікторыя» у Барысаве, «Бярэзіна» ў Нова-Барысаве, «Везувій» у Нова-Беліцы, «Маланка» ў Мазыры, фабрыкі ў Пінску. Напярэдадні II Сусветнай вайны БССР вырабляла 26% запалак СССР. 

У апошнія дзесяцігоддзі запалкі выраблялі «Барысаўдрэў», «Гомельдрэў» і «Пінскдрэў».

Ветурач з Горацкага раёна Канстанцін Станкевіч сабраў больш за 7 300 запалкавых скрыначак. У іх запалкі – маленькія, вялікія, квадратныя і трохкутныя, газавыя, спіртавыя, паляўнічыя, камінныя, цыгарныя, турыстычныя і калекцыйныя. Сваю калекцыю ён падарыў музею Дома культуры аграгарадка Аўсянка.

1460 год. Нарадзіўся Канстанцін Астрожскі.

Вялікалітоўскі ваенны і дзяржаўны дзеяч, мецэнат. Вялікі гетман літоўскі (1497–1500, 1507–1530). Выдатны палкаводзец, здабыў перамогу ў 63 бітвах, у тым ліку пад Оршай (1514).

Вайсковую службу пачаў удзелам у барацьбе з крымскімі татарамі і ў маскоўска-літоўскай вайне (1492–1494). Паводле Попісу 1528 года, выстаўляў са сваіх зямель 426 вершнікаў, то бок  меў каля 41 000 падданых.

Апякун праваслаўя ў ВКЛ, будаваў цэрквы.

Валодаў 91 горадам і мястэчкам, у тым ліку на Магілёўшчыне  – часткай Глуска, Раманава, Копысем і Баранню. 

Бацька Ільі і Канстанціна-Васіля Астрожскіх.

Памёр 21 верасня 1530 года ў Тураве. Пахаваны ў Кіева-Пячорскай лаўры.

У яго гонар названы вуліца ў Дняпры (Украіна), украінская 30-я асобная механізаваная брыгада, Літоўска-польска-украінская брыгада.

1562 год. Нарадзіўся Крыштаф Дарагастайскі.

Вялікалітоўскі дзяржаўны дзеяч, доктар медыцыны. Стольнік літоўскі, райчы літоўскі, падчашы, надворны і вялікі маршалак літоўскі, стараста ваўкавыскі, шарашоўскі, вялёнскі, мсцібаўскі, навамлынскі, дынемундскі, арандатар ялоўскі і курылоўскі. Барон Свяшчэннай Рымскай імперыі. 

Падарожнік па Еўропе. Ганаровы грамадзянін Венецыі.

Герой  Лівонскай вайны – ваяваў у войсках свайго бацькі, полацкага ваяводы М. Дарагастайскага, і на чале ўласнай харугвы.

Непахісны абаронца свабод пратэстантаў.

Аўтар працы (4  кнігі) энцыклапедычнага зместу пра коней, па конегадоўлі, коннай яздзе, ветэрынарыі – «Гіпіка», эпіграм, вершаў, зборніка вершаў, прозы, перакладаў з лацінскай і грэцкай мовы.

Эпісталярная спадчына вялікага маршалка літоўскага – лісты да Радзівілаў, Я. Хадкевіча, Я. Замойскага, Жыгімонта Вазы, князя Е. Чартарыскага, кальвінскага дзеяча П. Гарайскага і іншых сучаснікаў – захоўваецца ў некалькіх польскіх буйных бібліятэках і архівах. Гэтыя лісты з’яўляюцца цэнным сведчаннем эпохі, асаблівасці тагачаснай мовы.

Памёр  3 жніўня 1615 года.

1859 год. Нарадзіўся Шолам-Алейхем (Шолам Рабіновіч).

Яўрэйскі пісьменнік. Пісаў на мовах іўрыт, ідыш і рускай. У раманах «Сэндэр Бланк і яго сямейка», «Стэмпеню», «Ёселе-салавей», «Патоп», «Блукаючыя зоркі», аўтабіяграфічнай кнізе «3 кірмашу», аповесцях, п’есах, цыклах апавяданняў, нарысах, сатырычных памфлетах крытыкаваў тагачасную рэчаіснасць, стварыў вобразы таленавітых людзей з народа, наследаваў дэмакратычныя і асветніцкія традыцыі рускай і еўрапейскіх літаратур.

У 1908 і 1914 гадах наведаў Беларусь. Яго выступленне ў Баранавічах адлюстравана ў апавяданні «Станцыя Баранавічы».

На беларускую мову яго творы перакладалі З. Бядуля,  А. Васілевіч, Ю. Канэ, В. Рубінчык, У. Саламевіч, Г. Шупенька і іншыя.

Памёр ў Нью-Ёрку 13 мая 1916 года.

1896 год. Нарадзіўся Станіслаў Глякоўскі.

Каталіцкі святар, беларускі рэлігійна-грамадскі дзеяч, выдавец. Доктар тэалогіі.

Скончыў Віленскую духоўную семінарыю, Грыгарыянскі ўніверсітэт у Рыме. З 1927 года служыў у Заходняй Беларусі, Вільні, Коўна, выкладаў Закон Божы ў розных школах горада, у тым ліку ў Віленскай беларускай гімназіі.

У віленскім касцёле Святога Мікалая часта адпраўляў набажэнствы для беларусаў і велікодныя рэкалекцыі для вучнёўскай моладзі, апекаваўся скаўтынгам у беларускай гімназіі, працаваў у камісіі дапамогі беларускай студэнцкай моладзі, займаўся выдавецкай дзейнасцю.

Сумесна з Я. Найдзюком, выдаў на свой кошт тры зборнікі М. Машары, творы Вінцука Адважнага, фінансаваў выпуск часопіса для дзяцей «Пралескі». Друкаваўся ў беларускіх часопісах.

Падчас нямецкай акупацыі быў святаром у мінскім касцёле святых Сымона і Алены, займаўся рамонтам касцёлаў, арганізаваў беларускае каталіцкае душпастырства, пачаў выдаваць беларускамоўную каталіцкую літаратуру.

Арыштаваны паліцыяй 15 снежня 1941 года падчас канферэнцыі беларускіх школьных інспектараў у Мінску. Дакладная дата, месца і акалічнасці смерці застаюцца невядомымі.

1918 год. Нарадзіўся Алесь Бачыла. 

Беларускі паэт, драматург, перакладчык. Заслужаны дзеяч культуры.

Настаўнічаў на Міншчыне, з 1939 да 1945 года служыў у арміі, удзельнічаў у паходзе ў Іран, у баях па вызваленню СССР і Еўропы ад фашысцкіх захопнікаў.

Пасля вайны працаваў у «Настаўніцкай газеце», «Літаратуры і мастацтве», у «Литературной газете», у Дзяржаўным выдавецтве БССР, часопісе «Полымя», у выдавецтве «Мастацкая літаратура».

Аўтар шматлікіх зборнікаў паэзіі, паэм, сатырычных твораў, кнігі пра М. Багдановіча «Дарогамі Максіма», твораў для дзяцей, перакладаў на беларускую мову рускіх, украінскіх, латышскіх паэтаў, такіх як «Залаты ключык, або Прыгоды Бураціна» А. Талстога, «Тарас Бульба» М. Гогаля, «Брэсцкая крэпасць» С. Смірнова і іншых.

Многія яго вершы пакладзены  на музыку, напрыклад, вядомая «Радзіма мая дарагая». Аўтар шэрагу лібрэта опер на музыку Ю. Семянякі.

Памёр 4 студзеня 1983 года.

1931 год. Нарадзілася Леніна Міронава.

Беларускі архітэктар, педагог, мастацтвазнаўца. Кандыдат архітэктуры, прафесартБеларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў.

Працавала ў інстытуце «Мінгарпраект», Інстытуце будаўніцтва і архітэктуры Дзяржбуда БССР, у Беларускім тэатральна-мастацкім інстытуце.

Удзельнічала ў распрацоўцы праектаў серыі тыпавых жылых дамоў 1950-х гадоў.

Аўтар больш яка 100 артыкулаў па праблемах колеру ў выяўленчым мастацтве, падручнікаў «Каларыстыка», «Колеразнаўства», «Вучэнне аб колеры», «Колер у выяўленчым мастацтве».

Яе вучнямі былі вядомыя беларускія мастакі і дызайнеры У. Цэслер, Г. Балаш, С. Кірушчанка і іншыя.

Памерла 23 снежня 2022 года ў Мінску.

1975 год. Здарэнне з цісканінай на пешаходным мосце ў Гомелі.

Пад час агульнагарадскога святкавання «Провадаў зімы» на пешаходным мосце праз Сож утварыўся людскі затор, які прывёў да цісканіны, ускладненай галалёдзіцай. Па афіцыйных звестках у выніку цісканіны і падзення сур’ёзныя траўмы атрымалі 12 чалавек, у тым ліку 3 дзіцяці.

Па ўспамінах відавочцаў, на мосце было чутно храбусценне костак, бо людзей натоўп прыціскаў да парэнчаў. Народная пагалоска расказвала пра падзенне на сожскі лёд праз парэнчы некалькіх чалавек і нават дзіцячых вазкоў. Парадак на мосце быў адноўлены пасля прыцягнення дадатковых сіл міліцыі з іншых заслонаў, а пацярпелыя атрымалі медычную дапамогу.

1983 год. У Вялікабрытаніі кампаніі Philips, Sony і Polygram прадэманстравалі кампакт-дыск.

Яго дыяметр складаў 12 сантыметраў. На дыску была запісана Дзявятая сімфонія Бетховена. Працягласць запісу, што быў выкананы лазерам і счытваўся лазерным прайгравальнікам, складала 74 хвіліны. Для таго часу гэта была сапраўдная сенсацыя. Да шараговых карыстачоў CD дайшлі куды пазней, а ў якасці штатнай прылады на персанальных кампутарах яны з’явіліся толькі ў сярэдзіне 1990-х гадоў.

2014 год. Памёр Рыгор Барадулін (1935–2014).

Беларускі паэт, эсэіст і перакладчык. Вядомы таксама як Дзядзька Рыгор. Апошні, хто атрымаў званне «Народны паэт Беларусі».

Адзін са стваральнікаў, прэзідэнт Беларускага ПЭН-цэнтра, член Сойма БНФ, сукіраўнік Беларускага Фонду Сораса, суарганізатар Усебеларускага з’езда за незалежнасць (2000 год).

Аўтар вершаў, паэтычных кніг, 100 зборнікаў, сатырычных і гумарыстычных твораў, эпіграм на дзеячаў беларускай літаратуры і мастацтва, шаржаў, перакладаў, твораў для дзяцей, кнігі літаратурна-крытычных артыкулаў і эсэ «Парастак радка, галінка верша», кнігі «Вушацкі словазбор Рыгора Барадуліна» (лепшая кніга 2013 года па версіі газеты «Наша Ніва»).

Перакладаў на беларускую мову Я. Райніса, Гарсія-Лорку, І. Драча, Г. Містрал, Амара Хаяма, «Слова пра паход Ігараў», Яна Паўла II, У. Шэкспіра, Дж. Байрана, П. Неруду, А.Міцкевіча і іншых.

Песні на яго вершы напісалі А. Камоцкі, І. Барсукоў, Г. Вагнер, З. Галубіцкая, Я. Глебаў, У. Журовіч, М. Наско, Дз.Смольскі, М. Хаўхлянцаў і іншыя.

Узнагароджаны ордэнамі СССР, Латвіі, медалем Францыска Скарыны. Ганаровы доктар БДУ і ганаровы грамадзянін Ушацкага раёна. Лаўрэат прэміі Ленінскага камсамола Беларусі і Дзяржаўнай прэміі імя Янкі Купалы. У 2006 годзе быў намінантам на Нобелеўскую прэмію ў галіне літаратуры.

Яму прысвечана аповесць «Ладдзя Роспачы» У. Караткевіча.

У яго гонар устаноўлены мемарыяльная дошка ў Мінску, помнік ва Ўшачах.

2018 год. Памёр Георгій Штыхаў (1927–2018).

Беларускі археолаг, гісторык-медыявіст. Доктар гістарычных навук, прафесар, галоўны навуковы супрацоўнік аддзела археалогіі сярэднявечнага перыяду Інстытута гісторыі НАН Беларусі, Лаурэат Дзяржаўнай прэміі. Заснавальнік ландшафтнай “школы Ісачанкі”.

Даследчык старажытных гарадоў Полацкай зямлі, вытокаў беларускай народнасці. Падрыхтаваў 2 дактароў і 19 кандыдатаў навук.

Аўтар амаль 500 прац.

Узначальваў Беларускую асацыяцыю ахвяр палітычных рэпрэсій.

2018 год. Памёр ураджэнец Гомеля Анатоль Ісачэнка (1922 – 2018). 

Сусветна вядомы фізіка-географ, ландшафтазнаўца, картограф, Ганаровы член Рускага, Славацкага геаграфічнага таварыстваў, доктар геаграфічных навук, прафесар, галоўны рэдактар “Известия РГО” (2002 – 2018). 

У дзяцінстве захапляўся кнігамі пра вандроўкі і беларускай літаратурай, вельмі любіў прыгодніцкія кнігі Янкі Маўра, у тым ліку “Беларускія рабінзоны”. Сабраў прыстойную бібліятэчку беларускіх пісьменнікаў, якая загінула падчас вайны. 

Скончыў Ленінградскі ўніверсітэт, у якім прапрацаваў ўсё жыцце: выкладчык, дацэнт, прафесар, загадчык кафедрай фізічнай геаграфіі, лабараторыі ландшафтнага і тэматычнага картаграфавання НДІ геаграфіі СПбДУ. 

У 1957–1959 гадах выкладаў у Пекінскім універсітэце і ўніверсітэце імя Сун-Ятсена (Гуанчжоў) і вывучаў ландшафты Кітая, заснаваў ландшафтна-геаграфічную палявую станцыю ў правінцыі Гуандун. Чытаў лекцыі ва ўніверсітэтах Польшчы, Чэхіі, Славакіі, Венгрыі.

Аўтар больш за 400 навуковых прац, у тым ліку больш за 30 манаграфій, шматлікіх падручнікаў. 

Яго экспедыцыйнымі даследаваннямі ахоплены Усходняя Арктыка, Урал, Еўрапейская Расія, Прыбалтыка, Палессе, Кітай. Ён распрацаваў агульныя заканамернасці фізіка-геаграфічнай дыферэнцыяцыі ландшафтаў, прынцыпы і метады іх класіфікацыі, картаграфавання. 

Пахаваны на Багаслоўскіх могілках Санкт-Пецярбурга. 

Новы турыстычны сезон на Магілёўшчыне – прэзентаваны новыя маршруты

Дырэктар “Магілёўаблтурыста” Алена Карпенка прэзентавала ў Мінску перспектывы новага турыстычнага сезону-2023 у Магілёўскай вобласці: “З вараг у грэкі”, “Мсціслаўскае княства”, “Таямніца кропелькі мёду”, “Настальгічная экскурсія ў СССР”, “Фаварыты Кацярыны”, “Траса E95” і іншыя цікавосткі.

Новы сезон 2023 года ўжо распачаўся, і “Магілёўаблтурыст” у мінскім  Доме прэсы прадставіў новыя турыстычныя маршруты – пра што пішуць “Магілёўскія ведамасці”.

Магілёўшчына найбольш прыцягвае турыстаў сваёй багатай гісторыяй, гарадской архітэктурай, спецыяльнымі мясцовымі традыцыямі і культурай, чыстай прыродай. Але вельмі важна гасцінна сустрэць турыстаў і даць ім яркія, цёплыя эмоцыі.

Падчас прэс-канферэнцыі дырэктар дзяржаўнага камунальнага ўнітарнага прадпрыемства “Магілёўаблтурыст” Алена Карпенка распавяла аб новых аб’ектах і маршрутах, якія прапануюць турыстам у 2023 годзе.

Водны сплаў па Дняпры

Днепр – асноўная водная артэрыя вобласці. Па рацэ і яго прытоках распрацаваны сплавы на байдарках і плытах. Маршрут іх ідзе па вялікім шляху “З варагаў у грэкі”. Гэта можа быць аднадзённы сплаў у Магілёве (ад 1 гадзіны да 6 гадзін) і трохдзённы маршрут – ад Шклова да Магілёва з начлегамі.

Магілёў 

Абласны цэнтр парадаваў новымі турамі – “City-тур Mагілёў”, “Легенды Магілёва”, “Смачны Магілёў”, “Настальгічная экскурсія ў СССР” і “Магілёў алімпійскі”. У горадзе з’явіліся новыя аб’екты паказу – адкрылі дзверы ў сваю ўнутраную кухню драматычны тэатр, магілёўскі вінзавод, кампанія “Дамачай”. Кулінарныя майстар-класы па падрыхтоўцы нацыянальных страў даюць ва ўніверсітэце харчавання.

Мсціслаў 

Мсціслаў – турыстычны гонар рэгіёна. У мінулым годзе тут былі распрацаваны два новыя маршруты – “Мсціслаўскае княства” і “Габрэйская гісторыя Мсціслава”. У раёне з’явіліся новыя аб’екты для наведвання: конезавод – аб’ект прамысловага турызму, і аграсядзіба з майстар-класам “Піца па-Мсціслаўскі”.

Плюс патрыятызм

Не абышло дзяржаўнае прадпрыемства і рэгіянальныя ваенна-патрыятычныя туры. У апошнія гады з’явіліся маршруты: “Партызанскімі сцежкамі” (Буйнічы – Kлічаў – Усакіна) і “Дняпроўскі рубеж” (Шклоў – Магілёў – Быхаў).

У Слаўгарадскім раёне створаны новы маршрут “Таямніца кропелькі мёду”, які ўключае ў сябе майстар-класы на аграсядзібе.

Таксама вывучаецца перспектыва новых маршрутаў: “Фаварыты Кацярыны” (Магілёў – Шклоў – Крычаў – Слаўгарад) і “Траса E95” (Орша – Фашчаўка – Магілёў – Вараніно – Быхаў).

Жылічы

З адкрыццём маёнтка Булгакава ў Жылічах павінен запрацаваць цудоўны маршрут “Невядомая Ўсходная Беларусь” (Баркалабава – Быхаў – Жылічы) і (Кіраўск – Жылічы – Калгас імя К. Арлоўскага).

Алена Карпенка таксама распавяла пра пілотны праект стварэння “Чыгірынскага класцера” з аб’яднанай інфраструктурай аграсядзіб, баз адпачынку, туркампаній і культурных мерапрыемстваў, якія ўжо карыстаюцца вялікай папулярнасцю.

Фотаздымкі з сацыяльных сетак жыхароў Магілёўшчыны.

Дзень у гісторыі. 13 лютага. Вынаходніцтва радыё беларусам. Мангола-татары на Беларусі. Нарадзіліся першая жанчына-драматург Францішка Уршуля Радзівіл, літаратары Ю. Корсак, А. Хадановіч

Сусветны дзень радыё (World Radio Day, з 2013 года). 

Абвешчаны Генеральнай канферэнцыяй ЮНЕСКА у гонар стварэння ў 1946 годзе Радыё ААН. Ініцыятыва заснавання Дня належыць прэзідэнту Іспанскай акадэміі радыё Хорхе Альварэсу.

Для развіцця сучаснага радыё ўнеслі свой ўклад з 1820 года дзясяткі вучоных, такіх як Г. Эрстэд, Ф. Генры, М. Фарадэй, Дж. Максвел, М. Луміс, Д. Хьюз, Т. Эдзісан, Г. Герц, М. Тэсла, Т. Марконі, Э. Рэзерфорд і іншыя.

У 1890 годзе беларускі вучоны Я. Наркевіч-Ёдка вынайшаў спосаб бесправадной перадачы і прыёму злектрамагнітных хваляў на адлегласці – першы ў свеце правобраз радыёпрыёмніка, але не запатэнтаваў вынаходніцтва. Існуе дакумент, які пацвярджае яго прыярытет – пратакол паседжання Французскага фізічнага таварыства ў Парыжы (1898). 

Рускі вучоны А. Папоў сваё вынаходніцтва прадставіў толькі 7 мая 1895 года. А першым падаў на атрыманне патэнту на вынаходніцтва радыё 2 чэрвеня 1896 года італьянец Т. Марконі.

1241 года. Параза польскіх войск пад Турскам ад мангола-татараў.

У студзені 1241 года мангольскія войскі ўступілі на тэрыторыю Польшчы і сённяшняй Беларусі. Адзін атрад пад кіраўніцтвам Байдара праз Люблін дайшоў да Завіхоста, а другі – праз Брэст да Драгічына.

Частка мангольскіх войскаў дайшла да Навагрудка, а на зваротным шляху ў лютым узялі Сандамір. Вялікія страты несла насельніцтва. Польскія войскі рушылі да Сандаміра, манголы пачалі адступаць пад Турск-Вельке.

Паводле Яна Длугаша, у выніку першай атакі палякам удалося прымусіць манголаў адступіць, а таксама вызваліць палонных. Аднак неўзабаве аказалася, што гэта была толькі стратэгічная хітрасць манголаў, накіраваная на парушэнне баявога парадку суперніка. Мангольская конніца перайшла ў атаку, пераадолела цяжка браніраваных малапольскіх рыцараў і нанесла польскім войскам паражэнне.

1705 год. Нарадзілася Францішка Уршуля Радзівіл. 

Беларуская і польская пісьменніца, першая вядомая жанчына-драматург Вялікага Княства Літоўскага, мастак. Жонка Міхала Радзівіла Рыбанькі.

Аўтар каля 80 паэтычных твораў, п’ес, камедый, трагедый і опер, у аснове якіх ляжаць вядомыя літаратурныя або фальклорныя сюжэты.

Яе драматычныя творы былі падрыхтаваны да друку Якубам Побугам Фрычынскім і надрукаваны ў Жоўкве ў 1754 годзе – “Камедыі і трагедыі…”

Пастаноўкі п’ес адбываліся на сцэнах розных радзівілаўскіх сядзібаў. Аднак пасля смерці мужа п’есы ставіліся ў вузкім коле радзівілаўскага асяроддзя. Чарговы ўздым нясвіжскага тэатра пачаўся ў 1777 годзе, калі з эміграцыі вярнуўся яе сын Караль Станіслаў Радзівіл «Пане Каханку».

Доўгі час імя Францішкі Уршулі было невядомае шырокаму чытачу. Толькі ў 2003 годзе у свет выйшла кніга выбраных твораў у беларускім перакладзе. Пераклад шэрагу твораў пісьменніцы  на беларускую мову здзейснілі Н. Русецкая, Н. Гардзіенка, А.Хадановіч, Ж. Некрашэвіч-Кароткая, Л. Баршчэўскі і іншыя.

Памерла 23 мая 1753 года ў Навагрудку.

1806 год. Нарадзіўся Юльян Корсак. 

Беларускі паэт і перакладчык. Блізкі сябар А. Міцкевіча і А. Адынца.

Аўтар двух зборнікаў вершаў, якія змяшчаюць і творы беларускай тэматыкі: «Да Нёмана», «Да І. Дамейкі» i іншыя.

Развіваў рамантычны стыль лірычнай паэзіі, у якой выкарыстоўваў класічныя i беларускія фальклорныя матывы.

Перакладчык на польскую Дантэ, Ф. Шылера, Дж.  Байрана, У. Шэкспіра. Некаторыя вершы пакладзены на музыку С. Манюшкам.

Памёр 30 жніўня 1885 года.

1824 год. У Маскве выйшаў зборнік «Беларускі архіў старажытных грамат». 

Першы зборнік гістарычных дакументаў беларускіх земляў. 

Уключаў 57 актаў пра палітычныя сувязі князёў і феадалаў дзеля падтрымкі і ўмацавання праваслаўнай царквы ў Беларусі. Змяшчаў дакументы пра развіццё беларускіх местаў і гандлю, дзейнасць царкоўных брацтваў. З архіўных сховішчаў Магілёва паходзіла 55 актаў, па аднаму з Аршанскага мужчынскага і Мсціслаўскага Пустынскага манастыроў. 

Папярэдне сабраў рукапісы ў Магілёве і Мсціславе ўраджэнец Прапойска І. Грыгаровіч (1792–1852), пасля чаго падрыхтаваў зборнік у Гомелі. 

Выданне ажыццявілі на сродкі графа М. Румянцава.  Зборнік адкрыў перад тагачаснымі даследчыкамі шматвяковую гісторыю Беларусі.

Іван Грыгаровіч

1863 год. Падчас Нацыянальна-вызвольнага паўстання на пэўны час вызвалены Пружаны з-пад расійскага панавання. 

Вызвалілі мястэчка аддзелы паўстанцаў Кастуся Каліноўскага – каля 100 чалавек пад кіраўніцтвам С. Сангіна і Р. Рагінскага. Жыхары места спачувальна паставіліся да паўстанцаў, і мясцовыя ўлады не далі рады даць адпор «каліноўцам».

Н. Орда. Пружанскі палацык

1873 год. Нарадзіўся Фёдар Шаляпін. 

Сусветна вядомы рускі оперны спявак. Першы савецкі народны артыст  (1918–1927). Ён злучыў у сваёй творчасці «прыроджаную музычнасць, яркія вакальныя дадзеныя, незвычайнае акцёрскае майстэрства». Займаўся таксама жывапісам, графікай і скульптурай. 

Аказаў вялікі ўплыў на сусветнае опернае мастацтва. У кінафільме “Цар Іван Васільевіч Грозны» (1915) выканаў галоўную ролю.

Меў узнагароды Расіі, Бухарскага эмірату, Прусіі, Італіі, Вялікабрытаніі, Францыі.

Выступаў у міланскім тэатры «Ла Скала», у шматлікіх тэатрах і операх Еўропы, ЗША. Падчас знаходжання царскай Стаўкі ў Магілёве (1915–1917), неадноўчы выступаў на сцэне мясцовага тэатра.

Свае грошы накіроўваў на падрымку рабочых, на адкрыццё ваенных лазарэтаў, на падтрымку эмігрантаў.

У 1922 годзе выехаў на гастролі за мяжу. У 1927 годзе Пастановай СНК РСФСР яго пазбавілі звання Народнаго артыста і права вяртання ў СССР.

Памёр 12 красавіка 1938 года ў Парыжы.

1895 год. Браты Луі і Агюст Люм’ер запатэнтавалі камбінаваную кінакамеру для здымак.

Луі Люм’ер сцвярджаў, што вынайшаў кінематограф за адну бяссонную ноч, калі яго мучыў галаўны боль. У праектары новай прылады быў усталяваны кулачковы механізм падачы перфараванай плёнкі.

Ужо 28 снежня 1895 года браты прадставілі парыжскай публіцы сваё новае вынаходства на першым публічным платным кінасеансе ў мурах “Гран кафэ” на Бульвары Капуцынаў. Менавіта з камерцыйнага паказу авангарднага фільма “Прыбыццё цягніка на вакзал Ла Сьёта” пачалася гісторыя сусветнага кіно.

1902 год. Нарадзіўся Сымон Хурсік. 

Беларускі пісьменнік, перакладчык.

Скончыў Мінскі педтэхнікум, БДУ. Настаўнічаў на Дрысеншчыне, Полацку, працаваў у  газеце «Чырвоная Полаччына».

Аўтар апавяданняў, аповесцей, вершаў, зборнікаў апавяданняў.

Двойчы быў рэспрэсаваны (1930, 1947), сасланы ў Паволжжа, Казахстан. Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, двойчы кантужаны.

Пасля вяртання са зняволення да пісьменніцкай працы не вярнуўся.

Памёр 31 сакавіка 1972 года.

1973 год. Нарадзіўся Андрэй Хадановіч. 

Беларускі літаратар, паэт, перакладчык.

Аўтар вершаў, лімерыкаў, 13 кніг. Друкуецца ў часопісах «Arche», «Дзеяслоў», газеце «Наша Ніва». Ягоныя вершы перакладаліся на рускую, польскую, англійскую, латышскую, літоўскую, нямецкую, славацкую, украінскую мовы.

Па меркаванні крытыкаў, яго паэзія – прыкметная з’ява сучаснай беларускай літаратуры, у яго творчасці, якая адрозніваецца багаццем і разнастайнасцю мовы, стылістычнымі эксперыментамі, дасягненні ўсходнееўрапейскай «кніжнай» паэзіі спалучаюцца з элементамі «нізавой» культуры (рок, рэп, гарадское прастамоўе).

Перакладае на беларускую мову з англійскай, польскай, рускай, украінскай, французскай, у тым ліку Ч. Мілаша, З. Гербэрта, С. Жадана, Ш. Бадлера, А. Рэмбо, С. Алексіевіч, С. Ханіна.

Лаўрэат шматлікіх беларускіх, польскіх прэмій, у тым ліку «Залаты апостраф», «Залатая літара» (двойчы), імя К. Шэрмана, Н. Арсенневай, Е. Гедройца.

1974 год. Памерла Паўліна Мядзёлка (1893–1974). 

Дзеяч беларускай культуры, артыстка, педагог, мемуарыстка. Заслужаны дзеяч культуры.

У 1913 выканала ролю Паўлінкі ў пецярбургскай прэм’еры п’есы Янкі Купалы. Грамадска-палітычны дзеяч у Заходняй Беларусі, Літве, Латвіі, БССР. Працавала ў школах, Інбелкульце, Беларускай акадэміі сельскай і лясной гаспадаркі ў Горках.

Арыштоўвалася польскімі ўладамі і ДПУ БССР (1930), саслана ў Казань.

Аўтар мемуараў «Сцежкамі жыцця».

Дзень свайго сыходу яна вызначыла сама, не вытрымала апошняга выпрабавання – выпрабавання адзінотай. Пахавана ў Будславе.

2009 год. Памёр Валянцін Тарас.

Беларускі  паэт, перакладчык, публіцыст.

Працаваў у газеце «Звязда», часопісе «Неман». У 1968 годзе звольнены з працы «за антысавецкія размовы» і на працягу 8 гадоў яго не друкавалі, не дазвалялі здымаць фільм паводле яго сцэнарыя, не выпускалі за мяжу.

З пачаткам перабудовы быў у Назіральнай радзе Беларускага Фонду Сораса, членам Назіральнай рады Беларускага Хельсінкскага Камітэта, член Беларускага ПЭН-клуба. Адзін з стваральнікаў Хартыі-97.

Аўтар вершаў, шматлікіх зборнікаў паэзіі і кніг аповесцей і апавяданняў, мемуараў, літаратурна-драматычнай кампазіцыі і тэкстаў большасці песень для канцэртнай праграмы «Праз усю вайну» ансамбля «Песняры». Па яго творах здымаліся фільмы на Кіеўскай кінастудыі імя А. Даўжэнкі і на «Беларусьфільме».

Перакладаў п’есы для купалаўскага тэатра, на рускую мову пераклаў шматлікія творы, кнігі, у тым ліку Ф. Багушэвіча, Я. Купалы, Я. Коласа, М. Танка, Р. Барадуліна, М. Стральцова, К. Чорнага, Я. Брыля, В. Быкава і іншых.

Каля Воршы раварыст патрапіў пад цягнік, яму адрэзала ногі

Трагедыя адбылася вечарам 23 студзеня на чыгунцы каля вёскі Пагост Аршанскага раёна. 55-гадовы жыхар горада Барань, які нідзе не працаваў, ляжаў на рэйках побач са сваім веласіпедам – паведамляе БелТА. Паводле папярэдняй інфармацыі, ён быў цвярозы.

У 19.35 яго пераехаў таварны поезд, які рухаўся па маршруце Баранавічы – Орша – Смаленск. Машыніст заўважыў на пуцях мужчыну, падаў гукавы сігнал, спрабаваў экстрана затармазіць састаў, але сутыкнення пазбегнуць не ўдалося. Мужчына атрымаў смяротныя раненні, у тым ліку цягніком яму адрэзала ногі.

Фота ілюстрацыйнае, з адкрытых крыніц.

Дзень у гісторыі. 11 студзеня. Міжнародны дзень “дзякуй”. Ягайла атрымаў у жонкі каралеву Ядвігу. Забарона газета «Наша доля». Нарадзіўся мастак Аляксандр Ісачоў

Міжнародны дзень “дзякуй”. 

Свята ініцыявана з падачы міжнародных міратворчых супольнасцяў. Словы ўдзячнасці, якія сказаны з добрымі намерамі, валодаюць магутнай энергетыкай і здольныя матэрыялізавацца ў добрае самаадчуванне, здымаюць дэпрэсіўнае пачуццё і прымушаюць зноў і зноў здзяйсняць добрыя ўчынкі.

Слова “дзякуй” сугучнае ў літоўскай, заходнеславянскіх, украінскай, беларускай, германскіх (ангельскае “thank”, нямецкае “danke”) мовах і звязана са словам з санскрыту “daihya” – “тое, што знаходзіцца ў целе”, “душа”. 

Дзякаваць – аддаваць частку душы: “дзякаваць ад усёй душы”, “вельмi дзякаваць”. 

Слова “дзякаваць” у помніках нашай мовы сустракаецца з XV стагоддзя. 

Псіхолагі лічаць, што словы падзякі – гэта “вусныя пагладжванні”, якія здольныя супакоіць і сагрэць сваёй цеплынёй. Галоўнае, каб словы падзякі вымаўляліся ад чыстага сэрца. 

Невыпадкова здаўна ў народзе існавала вельмі мудрае павер’е – не вымаўляй словы падзякі ў стане раздражнення, у такім выпадку, магічныя словы не дасягнуць мэты і не прынясуць радасці ні вам, ні таму, каму кажаце. Цікава, што і карані таксама сыходзяць значна глыбей простай падзякі.

1386 год. Прадстаўнікі Польшчы ў Ваўкавыску перадалі вялікаму князю Ягайлу акт аб перавыбранні яго каралём польскім і аддачы яму ў жонкі малалетняй польскай каралевы Ядвігі.

Ядвіга (1374-1399) – дачка караля венгерскага і польскага Людовіка Венгерскага і Лізаветы Босніяцкай. На каралеўскі сталец абрана пасля смерці бацькі — у 1384 годзе.

У 1385 годзе заключыла Крэўскую унію. Пасля заключэння шлюбу з Ягайлам, той падарыў Ядвізе ў якасці вясельнага падарунка Магілёў.

Памерла падчас родаў. Доўгі час неафіцыйна ўшаноўвалася ў Польшчы як святая. Беатыфікавана Каталіцкім Касцёлам ў 1986, кананізавана ў 1997 годзе. Дзень успаміну 17 ліпеня.

1395 (1397) год. Памёр Скіргайла Альгердавіч. 

Князь полацкі, троцкі і, магчыма, кіеўскі. 

Удзельнік паходаў супраць крыжакоў (1374-1375). 

Пасля выгнання Андрэя Альгердавіча, княжыў у Полацку (1377-1381). У час перагавораў з Кейстутам захапіў яго ў палон і адвёз у Крэўскі замак, дзе той быў забіты. Стаў князем Троцкім і другой уплывовай асобай у дзяржаве. 

У час заключэння Крэўскай уніі (1385) забяспечыў сабе права застацца праваслаўным. У Мсціслаўскай бітве (1386) перамог смаленскага князя Святаслава Іванавіча і падпарадкаваў Смаленскае княства, на наступны год авалодаў Полацкам і захапіў свайго брата Андрэя Альгердавіча. 

Валодаў Троцкім, Полацкім княствамі, Менскам, Свіслаччу, Бабруйскам, Прапошаскам і іншымі гарадамі, захапіў Віцебск, авалодаў Кіевам. Атручаны ў Кіеве. Пахаваны ў Кіева-Пячэрскай лаўры.

1864 год. У Вільні расстраляны Цітус Далеўскі. 

Адзін з кіраўнікоў паўстання 1863-1864 гадоў.

Вучыўся ў Віленскай гімназіі, дзе сябраваў з Ф. Багушэвічам. 

Удзельнічаў у рэвалюцыйным студэнцкім руху ў Маскве і Пецярбургу. 

Паплечнік К. Каліноўскага. Паўстанцкі начальнік Вільні. Арыштаваны ў снежні 1863 года. 

Пакараны смерцю на Лукішскай плошчы.

1867 год. У в. Карытнае (зараз Асіповіцкі раён) нарадзіўся Сцяпан Рункевіч.

Беларускі гісторык царквы, архівіст, дзеяч Рускай Праваслаўнай Царквы, грамадскі дзеяч.

Выхаванец і выкладчык Пецярбургскай духоўнай акадэміі, сакратар Сіноду. 

Выдаў 5 выпускаў «Матэрыялаў для гісторыі Мінскай епархіі», «Кароткі гістарычны нарыс стагоддзя Мінскай епархіі…», «Гісторыю Мінскай архіепіскапіі (1793-1832)».

Даследчык гісторыі ўніяцкай царквы і Мінскай епархіі праваслаўнай царквы, гісторыі Рэчы Паспалітай напярэдадні яе падзелу.

Памёр 12 сакавіка 1924 года.

1907 год. Пастановаю Віленскай судовай палаты забаронена газета «Наша доля». 

Рэдактар-выдавец І. Туркенес засуджаны на 1 год крэпасці. 

Поўная назва газеты «Наша Доля. Першая белоруская газэта для вёсковаго і местоваго рабочаго народу. Выходзіць раз у тыдзень рускімі і польскімі літэрамі» – штотыднёвая легальная газета рэвалюцыйна-дэмакратычнага кірунку, першая легальная газета на беларускай мове. 

Выдавалася ў Вільні з 1(14) верасня да 1(14) снежня 1906 года. Разам выйшла 6 нумароў, з іх 4 былі канфіскаваны. Палова тыражу друкавалася кірыліцай, палова – лацінкай. Разавы тыраж 1-га нумару склаў 10 000 асобнікаў.

У склад рэдакцыі ўваходзілі браты Луцкевічы, А. Пашкевіч (Цётка) і іншыя. 

Газета мела рубрыкі: “Дзеянні ўрада”, “Палітычны агляд”, “Жыццё вёскі”, “Жыццё горада”, “Найноўшыя творы беларускай літаратуры”, “Што чуваць на Белай Русі”, “Новыя кнігі”, “З мінулага Беларус” і іншыя.

1908 год. Нарадзіўся Віктар Заўрыеў. 

Беларускі географ, падарожнік, педагог, прафесар, доктар геаграфічных навук, стваральнік і загадчык кафедры фізічнай геаграфіі замежных краін БДУ. 

Вывучаў Урал, Сібір, Каўказ, Іран, В’етнам, Беларусь. 

Даследчык праблем Палесся, дынамікі палескіх азёр. З  яго імем звязана станаўленне лабараторыі возеразнаўства, кафедраў агульнага землязнаўства, геадэзіі і картаграфіі. Чытаў лекцыі ў розных універсітэтах СССР, Сафійскім, Белградскім, Кракаўскім. 

Пад яго кіраўніцтвам абаронена больш за 20 кандыдацкіх дысертацый. 

Памёр 14 сакавіка 1976 года.

1937 год. Нарадзіўся Віктар Кухта. 

Беларускі біяхімік. Доктар медыцынскіх навук. Прафесар. Заслужаны дзеяч навукі.

Працаваў прафесарам, загадчыкам кафедры біялагічнай хіміі Беларускага медуніверсітэта.

Аўтар і суаўтар манаграфій, падручнікаў для студэнтаў-медыкаў, 215 навуковых прац. Падрыхтаваў 3 дактароў і 18 кандыдатаў навук.

1947 год. Нарадзіўся Валянцін Яцухна. 

Беларускі географ, ландшафтны эколаг, глебазнавец. 

Працаваў у інстытуце “Белгіпразем”, факультэце геаграфіі і геаінфарматыкі БДУ дацэнтам, загадчыкам лабараторыі экалогіі ландшафтаў. 

Спецыяліст у галіне рацыянальнага выкарыстання, экалагічнай ацэнкі і тэрытарыяльнай арганізацыі аграландшафтаў, прыкладных геаграфічных даследаванняў, планавання землекарыстання, экасістэмных паслуг.

Аўтар больш за 550 навуковых прац. Навуковы эксперт Канвенцыі ААН па барацьбе з апустыньваннем / дэградацыяй зямель.

1955 год. Нарадзіўся Аляксандр Ісачоў. 

Беларускі жывапісец, графік.

Прымаў удзел у двух выстаўках ленінградскіх мастакоў авангардных кірункаў (1974, 1975). 

З 1975 года працаваў у класічнай манеры пісьма. Асноўнымі сюжэтамі яго карцін былі міфалагічныя і біблейскія сюжэты. У стылявым кірунку мастак пачаў арыентавацца на традыцыі еўрапейскага акадэмічнага жывапісу сярэдзіны XIX – пачатку XX стагоддзяў. Пісаў іконы для Рэчыцкай царквы, выканаў роспіс сцен храма ў г. Мазыры.

У лістападзе 1987 года ў Рэчыцы адбылася персанальная выстаўка мастака, якую паглядзела каля 20 000 чалавек. Праз тры дні пасля заканчэння выстаўкі мастак памёр ад сардэчнага прыступу.

Аўтар каля 500 карцін, большасць з якіх былі вывезены за мяжу ў Швецыю, Германію, Францыю, Ізраіль і ЗША.

Памёр 5 снежня 1987 года.

1983 год. Памёр Ціхан Кісялёў. 

Беларускі дзяржаўны і партыйны дзеяч. Герой Сацыялістычнай Працы.

Працаваў настаўнікам, дырэктарам школы, у партыйных органах, першым сакратаром Брэсцкага абкама, старшынёй Савета Міністраў БССР (1959-1978),  намеснікам Старшыні Савета Міністраў СССР (1978-1980), пасля смерці П. Машэрава стаў першым сакратаром ЦК КПБ.

Пад час яго дзейнасці ажыццяўляліся працэсы аднаўлення пасляваеннай эканомікі, будаўніцтва сучасных гігантаў прамысловасці.

Яго імём названы вуліцы ў Мінску, Гомелі. У Мінску ўстаноўлена мемарыяльная дошка.

2001 год. Памерла Аляксандра Данілава. 

Заслужаны архітэктар БССР.

Жыла і працавала ў Віцебску. Сярод асноўных работ у Віцебску: забудова вуліцы Кірава, плошчы Перамогі, цэнтральных і паўднёвых раёнаў, плошчы Тысячагоддзя Віцебска. 

Прымала ўдзел у забудове жылых мікрараёнаў у Наваполацку, Оршы. Адзін з аўтараў генпланаў Полацка, Наваполацка, Віцебска, Оршы.

 

Магілёўскі пошукавік вярнуў чарговую згубленую ўзнагароду родным ветэрана – відэа

Ордэн “Чырвонай зоркі” знайшоў у сябе на прысядзібным участку аршанец Уладзімір Камянкоў.

Пра знаходку даведаўся магілёўскі пошукавік, гісторык Яўген Балбераў які шмат гадоў займаецца атрыбуцыяй страчаных калісьці і знойдзеных у наш час узнагарод. 

Галоўная місія Яўгена Балберава пры гэтым – адшукаць родных, нашчадкаў ветэрана і вярнуць узнагароду ім. Аднойчы яму ўдалося адшукаць і самаго ветэрана, і праз пасярэдніцтва Пасольства Казахстана вярнуць яму медаль “За адвагу”.

Гэтым разам знойдзеным аказаўся ордэн “Чырвонай зоркі”, які належыў ветэрану з Аршанскага раёна Васілю Меркулю. Узнагарода была ўручана ўнуку героя Вялікай Айчыннай вайны, Максіму Меркулю.

Відэа: mogilev.media

Нечуваныя калядныя замаразкі, падобныя на сёлетнія, трыста гадоў таму падарвалі армію Карла ХІІ

У 1708-1709 гадах на Еўропу абрынуліся рэкордныя за пяцьсот гадоў маразы.  У Францыі, Вялікабрытаніі гэтую пару назвалі Вялікім Марозам, Вялікай Зімой

«Віцебская хроніка» згадвае, што 7 студзеня 1709 года «на захадзе былі бачныя тры сонцы», а 19 студзеня «на поўдні былі бачныя два слупы, а сонца было пасярэдзіне». Калі ўлічыць, што 6 студзеня 1709 года пачаліся вялікія халады па ўсёй Еўропе, то таямнічыя тры сонцы над Віцебскам, Полацкам, Оршай, Магілёвам 7 студзеня – прамое сведчанне нейкага прыроднага катаклізму.

Што гэта былі за слупы, што за тры сонцы? Яны з’явіліся ў выніку праламлення сонечных прамянёў у атмасферы зямлі, з-за незвычайна нізкіх тэмператур. У нечым гэта нагадвае эфект Гало, толькі аптычная ілюзія звязана не з ледзянымі крышталікамі, а менавіта з халаднечай. Прычынай жа суворых маразоў стаў эфект на Сонцы, які назваецца “мінімум Маўндэра” – памяншэнне колькасці сонечных плям.

Зіма 1708-1709 гадоў выдалася анамальна, незвычайна халоднай ў гісторыі Еўропы, суперхалоднай за апошнія 500 гадоў. У Вялікабрытаніі гэтая зіма вядомая як Вялікі Мароз – Great Frost. Яна выклікала самы моцны спад у эканоміцы за ўвесь час існавання дзяржавы. У Францыі – Вялікая Зіма, Le Grand Hiver.

Тэмпература ў 1709 годзе, як і ў 2023 годзе, пачала падаць у ноч на 6 студзеня. Англійскі вучоны Уільям Дэрхам 10 студзеня каля Лондана зафіксаваў тэмпературу −12°C – самую нізкую, якую ён вымераў за ўвесь час сваіх назіранняў за надвор’ем. 14 студзеня яго сучаснікі з Парыжа зафіксавалі тэмпературу −15°C.

Дэрхам адзначаў, што ў тую зіму глеба прамерзла больш чым на метр. Моры, азёры і рэкі змерзлі. На палях вымерз увесь ураджай, мароз знішчыў аліўкавыя дрэвы і вінаграднікі, а ў рэках і азёрах змерзла рыба. 

У Францыі зіма нанесла асабліва вялікія страты, бо пацягнула за сабой голад, з-за якога да канца 1710 года загінулі прыкладна 600 000 чалавек. У Парыжы загінула 24 000 чалавек.

Суровая зіма стала прычынай масавай эміграцыі з Цэнтральнай Еўропы жыхароў нямецкага рэгіёна Пфальц.

Гэтай жа зімой нямецкі фізік Габрыель Фарэнгейт, апускаючы тэрмометр у талую сумесь снегу з нашатыром і паваранай соллю, прыняў надзвычайна нізкую тэмпературу ў Гданьску −17,8°C за нуль для сваёй шкалы.

Пра глабальную халадэчу ў нашым рэгіёне згадвалі многія ўдзельнікі Паўночнай вайны (1700-1721). Напрыклад, афіцэры шведскай, саксонскай, расійскай армій. 

«У 1709 годзе была лютая зіма, стаяла доўга, снягі былі невыносныя і нечувана вялікія, што не толькі звяр’ё, птаства, але і людзі на дорогах мёрзлі» – згадвае «Магілёўская хроніка».

Даследчыкі прыйшлі да высновы, што фактар амаль арктычнай зімы 1709 года ва Ўкраіне скараціў войска шведскага караля Карла XII ледзь не на траціну, што моцна паўплывала на яго паразу ад цара Пятра І у бітве пад Палтавай і прадвызначыла ўздым Расійскай дзяржавы, якая неўзабаве стала імперыяй.

На гэтай мапе можна пабачыць, на колькі градусаў халадней было зімой 1708/1709 гадоў у параўнанні з сярэднімі паказчыкамі клімата на 1971-2000 гады

Дзень у гісторыі. 7 студзеня. Раство Хрыстова. Нарадзіўся адраджальнік іўрыта Эліэзер Бэн-Егуда. Памёрлі паэты Янка Журба, Кандрат Крапіва

Раство Хрыстова (праваслаўны каляндар) і пачатак Калядаў.

Каля мястэчка Віфлеем нарадзіўся Сын Божы Ісус Хрыстос. Прыйшоўшы на зямлю, Хрыстос не быў сустрэты пашанай, шляхетнасцю і багаццем. У яго нават не было зыбкі (калыскі), як ва ўсіх дзяцей, не было і прыстанку. Ён нарадзіўся ў пячоры і быў пакладзены ў яслі, куды кладуць корм для жывёл.

Першымі гасцямі боскага немаўлятка былі не цары і вяльможы, а простыя пастухі, якім Анёл абвясціў аб Нараджэнні (Растве) Хрыстовым. Затым прыйшлі вешчуны, якім цудоўная Віфлеемская зорка паказала шлях. Вешчуны прынеслі дары: золата, ладан і смірну. Гэтыя дары мелі глыбокі сэнс: золата прынеслі як Цару ў выглядзе даніны, ладан як Богу, а смірну як чалавеку, які павінен памерці (смірнай памазвалі памерлых).

Святая царква распавядае, што ўсё тварэнне Божае сустракала Збавіцеля: анёлы прынеслі спевы, вяшчуны – дары, пастыры сустрэлі дзіцятка, зямля прыгатавала пячору – батлейку, а Маці Госпада стала Дзева Марыя. 

Раство Хрыстова завяршае саракадзённы Калядны пост (святая Чатырохдзесятніца), напярэдадні свята выконваецца строгі пост. Пасля Раства настаюць каляды – святыя 12 дзён, на працягу якіх адзначаецца свята. «Ой, Калядачкі, бліны-ладачкі». Ідзе калядаванне і нашэнне «звязды». Паказваюць батлейку і праводзяць ігрышчы: «ваджэнне казы», «жаніцьба Цярэшкі» і гульню ў «Яшчура».

1858 год. У мястэчку Лужкі (зараз Шаркаўшчынскі раён) нарадзіўся Эліэзер Бэн-Егуда. 

Яўрэйскі мовазнаўца, адраджальнік іўрыта. Адзін з заснавальнікаў гебраізму, піянер сіянізму.

Скончыў полацкую ешыву, Дзвінскае рэальнае вучылішча, Сарбонскі універсітэт Парыжа.

У 1881 годзе іміграваў ў Палесціну. Яго сын Бэн-Цыён быў першым ізраільцянінам, для каго іўрыт быў роднай мовай, бо іншай не ведаў.

Выкладчык іўрыта, перакладчык, аўтар артыкулаў для газет, заснавальнік уласнай газеты «Гацві» на іўрыце.

Аўтар 17-тамовай працы  «Поўны слоўнік старажытнагабрэйскай мовы і сучаснага іўрыту», заснавальнік Акадэміі мовы іўрыт.

Яго намаганнямі 29 кастрычніка 1922 года іўрыт, разам з арабскай і англійскай мовамі, абвешчаны адной з афіцыйных моў Брытанскага мандату ў Палесціне.

У яго гонар у Іерусаліме ўсталяваная памятная дошка, названы вуліцы ў Іерусаліме, Тэль-Авіве, Хайфе і іншых гарадах Ізраіля.

У Лужках усталяваны памятны знак на месцы дома, дзе ён нарадзіўся. Яго бюст усталяваны на Алеі славутых землякоў у Глыбокім.

Памёр 16 снежня 1922 года.

1877 год. Нарадзіўся Стафан Багушэўскі. 

Беларускі і польскі грамадска-палітычны дзеяч. Антыфашыст.

Вучыўся ў Інстытуце сельскай гаспадаркі і лясніцтва ў Пулавах, Ягелонскім універсітэце ў Кракаве.

Разам з В. Іваноўскім і М. Фальскім займаўся арганізацыяй нелегальнай беларускай выдавецкай дзейнасці ў Кракаве, удзельнік работы Беларускай сацыялістычнай грамады.

За рэвалюцыйную дзейнасць арыштаваны ў 1905 годзе разам з К. Каганцом. 

Працаваў аграномам, у 1-ю сусветную вайну служыў у польскіх легіёнах аўстра-венгерскай арміі, выкладаў у Вольным польскім універсітэце, з’яўляўся членам Міжнароднай земляробчай камісіі пры Лізе Нацый, членам польскага сената.

У 1933 годзе заснаваў Польскі антыфашысцкі і антываенны камітэт, дэлегат Еўрапейскага антыфашысцкага рабочага кангрэса ў Парыжы, рэдактар часопіса ‘Kolumna’. Крытык санацыйнага ўрада Польшчы, за што быў зняволены ў турме ў 1936 годзе.

Памёр 18 красавіка 1938 года.

1888 год. Нарадзіўся Дамінік Аніська. 

Беларускі рэлігійны і грамадскі дзеяч, публіцыст.

Браў удзел у беларускім рэлігійным і грамадскім руху, быў аўтарам віленскай газеты «Беларус», беларускага каталіцкага часопіса «Хрысціянская думка». Аўтар брашур: «Да беларускага народу», «Усё ў міласці».

Адзін з відных беларускіх рэлігійных публіцыстаў 1-й паловы ХХ стагоддзя.

У 1939 мабілізаваны ў польскае войска. 

Быў арыштаваны органамі савецкай дзяржбяспекі, знаходзіўся ў лагерах. У 1942 годзе ўступіў у армію генерала Андэрса, разам з ёю выйшаў у Іран, а адтуль у Палестыну. 

З 1949 жыў у Вялікабрытаніі, у Беларускім Доме ў Лондане. Быў аўтарам беларускага рэлігійнага часопіса «Божым шляхам» (Парыж-Лондан).

Памёр  28 снежня 1971 года ў Лондане, дзе пахаваны на могілках Святога Панкрата.

1897 год. Нарадзіўся Язэп Адамовіч. 

Беларускі дзяржаўны дзеяч, другі старшыня СНК БССР (1924-1927). Адзін з актыўных дзеячаў палітыкі беларусізацыі.

Удзельнік Першай сусветнай вайны, георгіеўскі кавалер. Вёў рэвалюцыйна-прапагандысцкую дзейнасць сярод салдат.

У 1918 годзе фармаваў палкі дзеля спынення нямецкіх войск, удзельнік падаўлення антысавецкіх выступленняў ў Гомелі, у Віцебскай, Смаленскай губернях, камендант Смаленска, ваенны камісар Смаленскай губерні, Магілёўскага і Лепельскага ваенных Саветаў.

У 1920-1927 гадах сябра ЦВК БССР і прэзідыума ЦВК БССР, ваенны камісар Менскай губерні, старшыня Менскага гарнізона, народны камісар па вайсковых справах БССР і адначасова народны камісар унутраных спраў БССР, старшыня СНК БССР.

Браў удзел у падрыхтоўчай рабоце па ўтварэнні СССР, прыняў удзел у першым і другім узбуйненнях БССР

У 1924 годзе разам з А. Чарвяковым і У. Ігнатоўскім падпісаў «Палажэнне аб Інстытуце беларускай культуры». Паводле слоў Язэпа Пушчы, у Адамовіча знаходзілі падтрымку нацыянальна арыентаваныя літаратары.

Пасля канфлікта з Першым сакратаром ЦК КП(б)Б А. Крыніцкім быў пераведзены ў Маскву. Працаваў на розных пасадах у Маскве, на Далёкім Усходзе.

22 красавіка 1937 года у атмасферы масавых рэпрэсій і цкаванняў застрэліўся ў цягніку Уладзівасток – Масква.

1907 год. У Копысі нарадзілася Соф’я Друкер. 

Беларуская оперная спявачка, народная артыстка Беларусі.

Скончыла Беларускія музычны тэхнікум, студыю оперы і балета,  кансерваторыю. Усё сваё жыццё прысвяціла служэнню Дзяржаўнаму тэатру оперы і балета БССР, за выключэннем гадоў ваеннай эвакуацыі, калі спявала ў Саратаўскім тэатры, удзельнічала ў працы франтавых канцэртных брыгад.

Адна з першых беларускіх оперных спявачак. Першая выканаўца многіх партый у беларускіх нацыянальных операх.

Лепшыя партыі опернай класікі: Яраслаўна («Князь Ігар» А. Барадзіна), Наташа («Русалка» А. Даргамыжскага), Марыя («Мазепа» П. Чайкоўскага), Аіда («Аіда» Джузэпэ Вердзі) і іншых.

Яе двое дзяцей загінулі ў першы дзень бамбардзіроўкі Мінска нацыстамі.

Памерла 21 красавіка 1984 года.

1907 год. У в. Гарадзец Быхаўскага раёна нарадзіўся Канстанцін Лукашоў. 

Беларускі геолаг. Рэктар Ленінградскага і Беларускага дзяржаўных ўніверсітэтаў. Акадэмік Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, доктар геолага-мінералагічных навук, прафесар. Заслужаны дзеяч навукі БССР.

Пасля сканчэння Ленінградскага ўніверсітэта, працаваў загадчыкам кафедры, дэканам геолага-глебава-геаграфічнага факультэта, рэктарам ЛДУ.

Падчас Другой Сусветнай вайны быў прадстаўніком у Нью-Ёрку па ленд-лізу. Пасля вайны загадваў кафедрай у Маскоўскім універсітэце імя М. Ламаносава, быў рэктарам БДУ (1953-1956), віцэ-прэзідэнтам АН БССР (1956-1969), дырэктарам Інстытута геахіміі і геафізікі АН БССР, старшынёй Беларускага геаграфічнага таварыства (1957-1960).

Аўтар прац па грунтазнаўству, фізічнай і эканамічнай геаграфіі, чацвярцічнай геалогіі і геахіміі, праблемах рацыянальнага выкарыстання і аховы навакольнага асяроддзя, геалогіі Забайкалля і Амурскай вобласці, даследаванняў па эканоміцы ЗША, праблемах мінеральных рэсурсаў і геапалітыцы. Абгрунтаваў перспектывы пошукаў радовішчаў металаў і неметалічнай сыравіны на тэрыторыі Беларусі.

Памёр 23 мая 1987 года.

1910 год. Нарадзіўся Канстанцін Заслонаў. 

Адзін з кіраўнікоў беларускага савецкага партызанскага руху. Герой Савецкага Саюза.

Да вайны працаваў начальнікам дэпо станцыі Орша. У верасні 1941 года стварыў партызанскі атрад з чыгуначнікаў. Сам Заслонаў уладкаваўся на працу ў Аршанскае дэпо начальнікам рускіх паравозных брыгад, стварыў і ўзначаліў некалькі падпольных дыверсійных груп, якія паралізавалі работу Аршанскага чыгуначнага вузла.

У лютым 1942 года пайшоў у партызаны. Камандзір партызанскай брыгады «Дзядзькі Косці», камандуючы  партызанскімі сіламі аршанскай зоны.

Загінуў 14 лістапада 1942 года ў баі супраць карнікаў.

У Айчынную вайну 2 партызанскія брыгады называліся імем Заслонава. У Оршы створаны мемарыяльны музей Заслонава, яго імя прысвоена дэпо станцыі Орша, школе, алеі ў Оршы, чыгуначнай станцыі ў Лепельскім раёне, вёсцы ў Сенненскім раёне, дзіцячай чыгунцы ў Мінску, многім вуліцам у шэрагу населеных пунктах Беларусі, у тым ліку ў Магілёве.  Пра яго складзены народныя песні і легенды.

1960 год. Нарадзіўся Георгій Кандрацьеў. 

Беларускі футбаліст і трэнер. Галоўны трэнер нацыянальнай зборнай Беларусі. Чэмпіён СССР (1982), бронзавы прызёр чэмпіянату СССР, фіналіст кубка СССР, уладальнік Кубка Федэрацыі футбола СССР (1990).

Гулец віцебскай «Дзвіны», мінскага і брэсцкага «Дынама», адэскага «Чарнаморца», маскоўскага «Лакаматыва», мазырскай «Славіі», іншых клубаў, у тым ліку еўрапейскіх, член зборнай СССР.

Трэнераваў мазырскую «Славію», мінскае «Дынама», віцебскі «Лакаматыў», «Смаргонь» (вывеў у Вышэйшую лігу чэмпіянату) і іншыя, ўзначальваў моладзевую зборную Беларусі.

1964 год. Памёр Янка Журба (Іван Івашын).  

Беларускі паэт.

Нарадзіўся ў сялянскай сям’і, у якой было 12 чалавек.

Настаўнічаў ва Украіне, Беларусі, Расіі, працаваў у навукова-педагагічнай камісіі Наркамасветы БССР, інспектарам Бабруйскага, Калінінскага (Клімавічы) акруговых аддзелаў народнай асветы (1923-1927), выкладчыкам Чэрыкаўскай сямігодкі, Магілёўскага медвучылішча (1927-1934), супрацоўнікам Інстытута мовазнаўства АН БССР, настаўнікам спеваў у Чашніцкім раёне.

Апошнія гады жыцця правёў у в. Слабада пад Полацкам, у Полацку ў сваякоў і манашак зачыненага Свята-Еўфрасінеўскага манастыра, у доме састарэлых.

Аўтар этнаграфічных нарысаў, вершаў для «Нашай нівы», «Савецкай Беларусі», «Полымя», 5 зборнікаў паэзіі, 3 кніг вершаў для дзяцей. У 1950 выйшлі Выбраныя творы.

У яго гонар названы вуліцы ў Полацку, Магілёве, некаторых іншых гарадах.

1991 год. Памёр Кандрат Крапіва (Атраховіч). 

Беларускі пісьменнік, паэт, сатырык, драматург, перакладчык, грамадскі дзеяч, літаратуразнавец. Народны пісьменнік. Герой Сацыялістычнай Працы. Лаўрэат дзвюх Сталінскіх, Дзяржаўнай прэмій СССР. Акадэмік АН БССР, доктар філалагічных навук. Заслужаны дзеяч навукі.

Працаваў у Цэнтральным бюро краязнаўства, у часопісах, газетах, дырэктарам Інстытута мовазнаўства АН БССР, віцэ-прэзідэнтам АН БССР.

Неаднаразова абіраўся дэпутатам, старшынёй Вярхоўнага Савета БССР.

Аўтар вершаваных фельетонаў, сатырычных вершаў, куплетаў, баек, прозы, крытычных, лінгвістычных артыкулаў, каля 20 кніг сатыры і гумару. Майстар  камедыйнага жанру, па яго п’есах зняты кінафільмы.

Творы Крапівы перакладзены на многія мовы свету. Сам пераклаў шмат твораў рускай і замежнай класікі.

Адзін з навуковых рэдактараў «Русско-белорусского словаря», рэдактар «Беларуска-рускага слоўніка», «Тлумачальнага слоўніка беларускай мовы» ў 5 тамах. Узначальваў Тэрміналагічную камісію Беларускай Савецкай Энцыклапедыі, непасрэдна займаўся распрацоўкай тэрміналогіі ў розных галінах навукі. Навуковы рэдактар «Дыялекталагічнага атласа беларускай мовы».

У яго гонар названы Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору акадэміі навук, Уздзенская СШ № 2, названы вуліцы ў Мінску і Уздзе. У Мінску на доме па праспекце Незалежнасці, 76, устаноўлена мемарыяльная дошка.

1995 год. Памёр Анатоль Ляляўскі. 

Беларускі тэатральны рэжысёр. Народны артыст.

У 1956-1986 гадах працаваў рэжысёрам Беларускага дзяржаўнага тэатра лялек, выкладаў у Беларускім тэатральна-мастацкім інстытуце.

Сярод яго лепшых пастановак па творах беларускіх аўтараў «Дзед і жораў» В.Вольскага, «Сярэбраная табакерка» паводле Змітрака Бядулі, «Ліпавічкі» У. Галубка, «Сымон-музыка» паводле Якуба Коласа і іншыя.

2017 год. Памёр Антон Шукелойць

Дзеяч беларускай эміграцыі ў ЗША. Беларускі этнограф, педагог.

Падчас студэнцтва ва Універсітэце Стэфана Баторыя працаваў у  этнаграфічным музеі, выязджаў для збору матэрыялаў у розныя мясціны Беларусі, быў сябрам Беларускага студэнцкага саюза, старшынёй Таварыства прыяцеляў беларусаведы, спяваў у хоры пад кіраўніцтвам Рыгора Шырмы.

З 1939 года настаўнічаў, арганізаваў першую ашмянскую беларускую сярэднюю школу, настаўніцкія курсы, каля 90 беларускіх школ на Ашмяншчыне, працаваў загадчыкам аддзела народнай асветы і школьным інспектарам-метадыстам Ашмянскага раёна.

23 чэрвеня 1941 года арыштаваны НКУС, вызваліўся ў выніку налёту нямецкай авіяцыі.

Эміграваў. У Германіі адшукваў сляды беларускіх музейных каштоўнасцей. У ЗША працаваў старшынёй Беларуска-Амерыканскага задзіночання, членам рэдакцыі газеты «Беларус», Беларускага інстытута навукі і мастацтва ў Нью-Ёрку.

Дзень у гісторыі. 5 студзеня. Нарадзіліся Еўфрасіння Полацкая, акадэмік Аляксандр Вайтовіч, жывапісец Ігар Бархаткоў. Пачалося будаўніцтва маста “Залатыя вароты”

Дзень работнікаў сацыяльнай абароны Беларусі. 

Гэта свята непасрэдна датычыцца больш як 35 тысяч чалавек, якія працуюць у органах па працы, занятасці і сацыяльнай абароне, а таксама, і іх падапечных. А гэта – ні многа ні мала – больш за 1,8 мільёнаў людзей, якія стаяць на ўліку ў тэрытарыяльных цэнтрах сацыяльнага абслугоўвання насельніцтва.

Найбольш запатрабаванай на сёння формай сацыяльнага абслугоўвання пажылых і інвалідаў з’яўляецца дапамога на даму. Яе атрымліваюць каля 90 тысяч непрацаздольных жыхароў краіны.

1104 год. Нарадзілася Еўфрасіння Полацкая (Прадслава). 

Святая ў праваслаўных і грэка-каталікоў, апякунка Беларусі. 

Полацкая князёўна і ігумення, першая ў Цэнтральна-Усходняй Еўропе падарожніца, паломніца. 

У 1167 годзе ішла ў паломніцтва па Дняпры, праз Оршу, праз месца, дзе зараз стаіць Магілёў, магла прыпыняцца там, дзе зараз месціцца Паднікольскі манастыр. 

У 1187 г. яе мошчы былі перанесены з Ерусаліма ў Кіева-Пячорскую лаўру. 

У 1910 годзе пры вяртанні машчэй з Кіева ў Полацк, рака з парэшткамі святой стаяла тры дні ў Іосіфаўскім саборы ў Магілёве.

1875 год. Памёр Адам Завадскі

Віленскі друкар і выдавец.

Пасля бацькі Юзафа Завадскага ўзначаліў выдавецтва Завадскага. Яго жонка – Вінцэнціна Завадская – аўтар папулярнай кулінарнай кнігі «Літоўская кухарка» (Вільня, 1854).

Супрацоўнічаў з многімі пісьменнікамі, у тым ліку з В. Дунінам-Марцінкевічам, у 1846 годзе выйшла яго першая кніга «Сялянка». Перапісваўся з М. Асорыя-Цяплінскім наконт выдання «Snopka Nadniemeńskiego» і збору яго твораў.

1891 год. Нарадзіўся Адам Пучкар-Хмялеўскі. 

Рымска-каталіцкі святар, грамадскі і культурны дзеяч.

Вучыўся ў Магілёўскай духоўнай каталіцкай семінарыі ў Пецярбургу, дзе далучыўся да беларускага нацыянальнага руху. Святар з 1916 года, служыў у Бабруйску, Іркуцку, мінскіх касцёле Святых Сымона і Алены, кафедральным касцёле, у парафіях Койданава, Заслаўя, Воўчкавіч.

У 1926 годзе на з’ездзе каталіцкіх святароў Мінскай губерні выступіў з прапановай утварэння каталіцкай дыяцэзіі на чале з беларускім біскупам, падпарадкаваным непасрэдна Ватыкану, а не польскай іерархіі. 

Арыштоўваўся ЧК у 1920, ДПУ БССР у 1933 годзе. Разам з іншымі святарамі асуджаны і сасланы ў лагеры.  

Загінуў 1 верасня 1938 года.

1907 год. У в. Радучы Чавускага раёна нарадзіўся Кастусь Губарэвіч.  

Беларускі драматург. Заслужаны дзеяч мастацтваў.

Настаўнічаў, працаваў у газетах «Палеская праўда», «Літаратура і мастацтва»,  на Белдзяржкіно, «Беларусьфільме», Беларускім радыё, у Міністэрстве культуры.

Аўтар вершаў, апавяданняў, зборнікаў апавяданняў, драм, лірычных камедый, шэрагу гісторыка-рэвалюцыйных і ваенна-патрыятычных п’ес, у тым ліку «Цытадэль славы» (пастаноўка 1949; пад назвай «Брэсцкая крэпасць», 1953), «Простая дзяўчына», «На крутым павароце», «Брэсцкі мір», «Партызанская зона». Выступаў як кінадраматург: сцэнарыі фільмаў «Баям насустрач», «Дзяўчынка шукае бацьку», «Паланэз Агінскага» і іншых.

Памёр 3 ліпеня 1987 года.

 

1931 год. Нарадзіўся Уладзімір Піліповіч. 

Беларускі вучоны ў галіне лазернай фізікі і аптычнай апрацоўкі інфармацыі. Доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар, акадэмік. Заслужаны дзеяч навукі. Лаўрэат Дзяржаўных прэмій СССР і Беларусі.

Працаваў у Інстытуце фізікі АН БССР, загадчыкам Лабараторыі электронікі дырэктарам Інстытута электронікі Акадэміі навук.

Вынікі яго даследаванняў і распрацовак адлюстраваны больш чым у 400 навуковых працах, у тым ліку ў 3 манаграфіях. У галіне лазернай фізікі і аптычнай апрацоўкі інфармацыі створана прызнаная навуковая школа, сярод яго вучняў 3 дактары і 32 кандыдаты навук.

Памёр 2 красавіка 2018 года.

1933 года. У Сан-Францыска пачалося будаўніцтва аднаго з самых вядомых у свеце мастоў – “Залатая Брама”, “Залатыя Вароты” (Golden Gate Bridge). Вісячы мост праз праліў Залатыя Вароты. 

Ён злучае горад Сан-Францыска на поўначы паўвострава Сан-Францыска і паўднёвую частку акругі Марын, побач з прадмесцем Саўсаліта. Быў самым вялікім вісячым мостам у свеце з моманту адкрыцця ў 1937 і да 1964 года. 

Даўжыня моста – 1970 метраў, даўжыня асноўнага пралёта – 1280, вышыня апор – 230 метраў над вадой. Ад праезжай часткі да паверхні вады – 67 метраў.

1938 год. Нарадзіўся Аляксандр Вайтовіч. 

Беларускі акадэмік, фізік і палітык. Доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар, акадэмік Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, Еўрапейскай акадэміі навук, мастацтваў і славеснасці.

Працаваў у Інстытуце фізікі АН БССР, дырэктарам Інстытута малекулярнай і атамнай фізікі НАН Беларусі, прэзідэнтам Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі (1997-2000), Старшынёй Савета Рэспублікі Нацыянальнага сходу (2000-2003), загадчыкам лабараторыі Інстытута фізікі імя Б. Сцяпанава акадэміі навук.

Аўтар прац па лазернай фізіцы і оптыцы, дынаміцы нелінейных сістэм, фізіцы нанапамерных структур.

Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі за цыкл работ «З’явы анізатрапіі ў лазерах і прынцыпы палярызацыйна лазернай спектраскапіі», Прэмія НАН Беларусі і Сібірскага аддзялення РАН імя В. Капцюга за цыкл работ «Лазерная спектраскапія высокага дазволу і яе фундаментальныя прыкладанні».

Аўтар каля 250 навуковых прац, у тым ліку 2 манаграфій, даведніка, 25 вынаходніцтваў.

1958 год. Нарадзіўся Ігар Бархаткоў. 

Беларускі мастак-жывапісец, калекцыянер. Яго бацька Антон Бархаткоў – славуты мастак, старэйшы брат Вітольд, хроснік акадэміка жывапісу Бялыніцкага-Бірулі, жонка Алена – мастачка.

Мастакі Бархатковы выстаўляюцца ў знакамітых галерэях па ўсім свеце, але жывуць у вёсцы пад Мінскам.

Скончыў Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі інстытут, вучыўся ў П. Крохалева і М. Данцыга. Вучыўся ў творчых майстэрнях Акадэміі мастацтваў СССР у г. Мінску ў славутага М. Савіцкага.

Работы мастака знаходзяцца ў прыватных калекцыях у краінах СНД і за мяжой.

Мастакі Ігар І Алена Бархатковы

1984 год. У Мінску заснаваны музей «Дом Ваньковічаў». 

Адкрыты ў 2000 годзе да 200-годдзя з дня нараджэння мастака Валенція Ваньковіча (1800—1842) як філіял Нацыянальнага мастацкага музея – музей «Дом Ваньковічаў. Культура і мастацтва першай паловы XIX стагоддзя». Помнік палацава-сядзібнай архітэктуры, былы дом прадстаўнікоў беларускага шляхецкага роду Ваньковічаў.

У флігелі ўпраўляючага знаходзіцца офіс турыстычнай фірмы. У двары сядзібы ўстаноўлены помнік В. Ваньковічу. У сядзібным комплексе адрэстаўраваны гаспадарчы корпус, у якім спачатку знаходзіліся стайні і карэтная, а цяпер рэстаран «Грай», сядзібны дом, дзве афіцыны, гаспадарчыя пабудовы, фруктовы сад.

У мемарыяльных залах музея экспануюцца дакументы пра Валенція Ваньковіча і яго род, фотаздымкі і каляровыя рэпрадукцыі партрэтаў яго пэндзля, жывапісныя копіі, сапраўдныя жывапісныя творы іншых мастакоў першай паловы XIX стагоддзя, сучаснікаў Ваньковіча.

У астатніх пакоях дэманструюцца сядзібныя партрэты, прадметы ўбрання, мэбля XVIII-XIX стагоддзяў, партрэтная галерэя.