14 ліпеня ў гісторыі. Штурм Іерусаліма. Узяцце Бастыліі. Бітва пад Галоўчынам. Дэманстрацыя дынаміту, “Кацюш”. Нарадзіўся гісторык Г. Штыхаў.

1099 год. На досвітку ўдзельнікі першага крыжовага паходу пачалі штурм Іерусаліма.

Войска крыжакоў пад кіраўніцтвам французскага герцага Готфрыда Булёнскага складалася з 1200-1300 рыцараў і 12 000 пяхоты.

Крыжакі спрабавалі прысунуць да сцен Іерусаліма аблогавыя вежы, аднак ім замінаў глыбокі роў. Штурм працягваўся ўвесь дзень, але горад трымаўся. Калі настала ноч, абодва бакі працягвалі не спаць – мусульмане баяліся, што рушыць услед новая атака, а хрысціяне асцерагаліся, што абложаным атрымаецца нейкім чынам падпаліць аблогавыя прылады. Раніцай 15 ліпеня, калі роў быў засыпаны, крыжакі змаглі нарэшце бесперашкодна наблізіць вежы да крэпасных сцен.

Яны перакінулі на сцены драўляныя масткі і накіраваліся ў горад. Убачыўшы, што горад паў, эмір гарнізона вежы Давіда здаўся і адкрыў вароты горада. Пасля таго, як пераможцы ўварваліся ў горад, пачалася разня. Крыжакі разілі мячом усіх запар – мусульман, яўрэяў, і нават тых нямногіх хрысціян, што жылі ў горадзе.

Пасля падзення Іерусаліма кіраўніком новаўтворанага Іерусалімскага Каралеўства стаў Готфрыд Булёнскі. Ён не пажадаў называцца каралём у горадзе, дзе Хрыстос быў увянчаны цярновым вянком, і прыняў тытул Абаронцы Труны Гасподняй. 

Пасля гэтай перамогі воіны Хрыстовыя палічылі свой абавязак выкананым, і большасць з іх з багатай здабычай вярнулася на радзіму.

1708 год. Бітва пад Галоўчынам.

Пад час Вялікай Паўночнай вайны (1700-1721), каля мястэчка Галоўчын (зараз – Бялыніцкі раён) адбыўся бой паміж расійскімі і шведскімі войскамі, які скончыўся ўпэўненай перамогай апошніх. 

Галоўчын быў зруйнаваны.

1789 год. Узяцце Бастыліі.

Бастылія – крэпасць і дзяржаўная турма ў прадмесці Сэнт-Антуан у Парыжы, пабудаваная ў 1382 годзе.

За 400 гадоў сярод вязняў Бастыліі было нямала знакамітых асоб Францыі. Для многіх пакаленняў французаў крэпасць была сімвалам усеўладдзя і дэспатызму каралёў.

Прычынай аблогі Бастыліі сталі чуткі аб рашэнні караля Людовіка XVI разагнаць утвораны 9 ліпеня 1789 года Устаноўчы сход і аб зняцці з пасады дзяржаўнага кантралёра фінансаў рэфарматара Жака Нэкера.

Абураныя парыжане выйшлі на вуліцы. Перш за ўсё паўстанцы захапілі арсенал Дома Інвалідаў – 25 000 стрэльбаў і 5 гармат. Узброіўшыся, натоўп рушыў да Бастыліі. Гарнізон Бастыліі налічваў 110 салдат. Са сцен прагучалі першыя стрэлы, але яны толькі распалілі гараджан. Некалькі герояў перабраліся праз равы, рассеклі ланцугі пад’ёмнага маста, і парыжане ўварваліся ў крэпасць. Штурм крэпасці доўжыўся каля 4 гадзін. У хуткаплынных сутычках паўстанцы страцілі каля 100 чалавек.

Ніхто з паўстанцаў не думаў пра штурм Бастыліі як пра сімвалічную падзею. Традыцыйна лічыцца, што штурм быў зроблены з мэтай вызвалення палітвязняў Бастыліі. Але такіх там не было. Сярод 7 вязняў былі чацвёра фальшываманетчыкаў, двое псіхічна хворых і адзін забойца.

1867 год. Шведскі хімік і прадпрымальнік Альфрэд Нобель упершыню прадэманстраваў дынаміт.

Дынаміт – пастападобнае выбуховае рэчыва, прыгатаванае з кізельгура, прасякнутага трынітратам гліцэрына.

Наіўны вынаходнік паверыў у тое, што дынаміт прынясе мір усім народам планеты: “Хто ж будзе ваяваць, калі адным снарадам можна забіць цэлы ўзвод?”

1911 год. У в. Стары Дзедзін (зараз – Клімавіцкі раён) нарадзіўся Павел Пруднікаў (1911-2000).

Беларускі пісьменнік. Заслужаны работнік культуры.

Стрыечны брат паэта Алеся Пруднікава.

Працаваў карэспандэнтам шматлікіх газет, на будаўніцтве шаўковай фабрыкі ў Магілёве, ў БелТА. Рэпрэсаваны ў 1937 годзе.

Аўтар зборнікаў вершаў, успамінаў аб беларускіх літаратарах, пачынаючы са Зм. Жылуновіча (Цішкі Гартнага) і канчаючы Іванам Мележам, твораў на тэму сталінскіх рэпрэсій

У Клімавіцкім і Браслаўскім краязнаўчых музеях працуюць экспазіцыі, прысвечаныя пісьменніку.

1913 год. У Вільні заснавана Беларускае выдавецкае таварыства ў мэтах духоўнага адраджэння беларускага народа.

Створана на базе выдавецтва «Нашай Нівы» Б. Даніловічам, І. Луцкевічам, К. Шпакоўскім, пад ідэйным уплывам Беларускай сацыялістычнай грамады.

Існавала ў 1913-1915 і 1919-1930 гадах, выдавала і распаўсюджвала творы беларускай літаратуры, у т.л. Я. Коласа, М. Гарэцкага, Ядвігіна Ш., К. Буйло, Я. Лёсіка, «Беларускія календары».

У 1913-1914 сакратаром выдавецтва працаваў Янка Купала. Спыніла дзейнасць у пачатку 1930-х гадоў пасля забароны ўрадам Польшчы легальных форм вызваленчага руху.

1920 год. Нарадзіўся Алесь Астапенка (1920-1970).

Беларускі паэт, перакладчык. Меў псеўданім Мсьціслаўцы (разам з А. Куляшовым і Ю. Таўбіным).

Працаваў у рэдакцыі газеты «Звязда», рэдактарам і дыктарам беларускай рэдакцыі Усесаюзнага радыёкамітэта, загадваў аддзелам літаратуры і мастацтва газеты «Чырвоная змена», аддзелам піянерскага жыцця часопіса «Бярозка».

Аўтар 4-х зборнікаў паэзіі. Паасобныя вершы пакладзены на музыку. Перакладаў на беларускую мову творы рускіх, украінскіх, літоўскіх, латышскіх, нямецкіх паэтаў, грузінскія казкі.

Сябрукі-Мсьціслаўцы: А. Астапенка, Ю. Таўбін, А. Куляшоў

1927 год. Нарадзіўся Георгій Штыхаў (1927-2018).

Беларускі археолаг, гісторык-медыявіст. 

Доктар гістарычных навук, прафесар, галоўны навуковы супрацоўнік аддзела археалогіі сярэднявечнага перыяду Інстытута гісторыі НАН Беларусі, Лаурэат Дзяржаўнай прэміі.

Даследчык старажытных гарадоў Полацкай зямлі, вытокаў беларускай народнасці. Падрыхтаваў 2 дактароў і 19 кандыдатаў навук.

Аўтар амаль 500 прац. Узначальваў Беларускую асацыяцыю ахвяр палітычных рэпрэсій.

1941 год. На беразе Дняпра пад Оршай савецкае войска ўпершыню ўжыла ракетную ўстаноўку “Кацюша”.

У выніку магутнага агнявога ўдару адначасова 112 рэактыўнымі снарадамі былі знішчаны варожыя эшалоны, боепрыпасы і пераправа цераз раку Аршыцу. Так, пераправа суперніка была сарваная і развіць поспех на гэтым кірунку яму не ўдалося. Першы вопыт прымянення новай ракетнай зброі паказаў яе высокую баявую эфектыўнасць, што і стала адной з прычын найхутчэйшага яе ўводу ў строй і аснашчэння ёй Сухапутных войскаў Чырвонай Арміі. 

Фашысты гэтую страшную прыладу з жаночым імем з-за гуку снарада, які вые, называлі сталінскім арганам.

А тым часам пачалася нямецкая акупацыя Мсціслаўскага раёна.

1968 год. Памёр Канстанцін Паустоўскі (1892-1968).

Рускі пісьменнік, які значную частку жыцця пражыў ва Украіне.

Абаронца дысідэнтаў. Яго творы ўвайшлі ў праграму савецкіх, беларускіх школ па літаратуры.

Чатыры разы намінаваўся на Нобелеўскую прэмію па літаратуры.

У 1915 годзе служыў на Беларусі. Іграў ў більярд з Радзівіламі ў Нясвіжы. У «Аповесці пра жыццё» шмат раздзелаў прысвяціў  Беларусі: «Карчма на Брагінцы», «Мястэчка Кобрын», «У балотных лясах», «Гнілая зіма» і іншыя.

Яго творы на беларускую мову пераклалі Я. Брыль, А. Кучар, А. Марціновіч і іншыя. Блізкі сябар ураджэнца Магілёва пісьменніка Рувіма Фраермана.

1992 год. Памёр Аляксей Карпюк (1920-1992).

Беларускі пісьменнік, грамадскі дзеяч Гродненскай вобласці. Заслужаны работнік культуры, Лаўрэат Літаратурнай прэміі.

Удзельнік вайны: падпольшчык, вязень канцлагера Штутгоф (з яго уцёк), камандзір партызанскага атрада імя К. Каліноўскага.

Працаваў на кіраўнічых пасадаў ва ўстановах адукацыі, культуры, турызму, у газетах. Актывіст БНФ, адзін з заснавальнікаў ЗБС «Бацькаўшчына».

За сувязь з дысідэнтамі пераследваўся КДБ, быў зволены з працы (аднавілі па загаду П. Машэрава). У яго абарону пісаў В. Быкаў. Iмя А. Карпюка носiць адна з вулiц Гродна, усталявана Мемарыяльная шыльда па вуліцы Э. Ажэшкі ў Гродне.

1994 год. У ЗША памёр Пётр Конюх (1910-1994).

Беларускі сусветна вядомы оперны спявак, бас, “беларускі Шаляпін”.

Падчас Другой сусветнай вайны ваяваў польскім корпусе генерала Андэрса на поўначы Афрыцы і на поўдні Еўропы. Удзельнік бітвы пры Монтэ-Касіна.

Скончыў Рымскую акадэмію мастацтваў. Спяваў у операх усяго свету на беларускай, італьянскай, польскай, французскай, англійскай, нямецкай, рускай і ўкраінскай мовах.

Жыў у ЗША, выконваў беларускія песні, дапамагаў ставіць голас беларускаму спеваку Данчыку. 27 гадоў працаваў у хоры данскіх казакоў С. Жарава, запісваў беларускія песні на пласцінкі, у тым ліку і «Магутны Божа». У 1975 годзе прыязджаў у Беларусь.

Дзень у гісторыі. 5 чэрвеня. Дзень Еўфрасінні Полацкай. Нарадзіліся мастакі Ю. Пэн, В. Занковіч, вучоны В. Еўмянькоў. Расстраляны ксёндз Р. Зямацкі.

Сусветны дзень аховы навакольнага асяроддзя (World Environment Day, з 1972 года).

Канчатковая мэта Дня –  прыцягнуць насельніцтва свету да вырашэння экалагічных праблем, даць зразумець, якія праблемы існуюць і якія ёсць шляхі іх вырашэння.

У  Беларусі асабліваахоўваемыя прыродныя тэрыторыі займаюць 9% агульнай плошчы краіны. У краіне 4 Нацыянальныя паркі, 1 біясферны запаведнік, больш за 230 заказнікаў, каля 850 помнікаў прыроды.

У праваслаўных і грэка-каталікоў Дзень ушанавання апякункі Беларусі – святой Еўфрасінні Полацкай (1104-1173).

Полацкая князёўна і ігумення, першая ў Цэнтральна-Усходняй Еўропе паломніца. У сваё паломніцтва ў 1167 (1173?) годзе ішла па Дняпру, праходзіла месца, дзе зараз стаіць Магілёў. 

У 1187 годзе яе мошчы былі перанесены з Ерусаліму ў Кіева-Пячорскую лаўру. У 1910 годзе пры вяртанні машчэй з Кіева ў Полацк, рака з парэшткамі святой стаяла тры дні ў Іосіфаўскім саборы Магілёва. 

Перанос машчэй Еўфрасінні Полацкай ў Полацк. 1910 год.

1854 год. Нарадзіўся Юдаль Пэн (1854-1937).

Беларускі, рускі, яўрэйскі мастак-жывапісец, педагог, дзеяч “яўрэйскага рэнесансу” ў беларускім мастацтве пачатку XX ст.

Уладальнік першай у Расіі прыватнай Школы малявання і жывапісу (1897-1918). Вучнямі Пэна былі сусветна вядомыя мастакі, у тым ліку Восіп Цадкін,  Леў Лейтман, Марк Шагал, Саламон Юдовін. Разам з Шагалам стварыў Віцебскае народнае мастацкае вучылішча.

У ноч з 28 лютага на 1 сакавіка 1937 года мастак быў забіты ў сваёй віцебскай хаце. Паводле некаторых версій, да забойства мог быць датычны НКУС.

У гонар мастака ў Віцебску ўсталявана мемарыяльная дошка. 

1863 год. Расійскімі карнікамі расстраляны ў Вільні Раймунд Зямацкі (1810-1863).

Ксёндз расстраляны толькі за тое, што зачытаў у Ваверскім касцёле (цяпер Лідскі раён) маніфест паўстання.

Яго старэйшы брат Юзэф загінуў у час паўстання 1830-1831 гадоў.

Па вызвольным паўстанні, у час якога атрымаў цяжкія раненні, паступіў у Віленскую семінарыю. Служыў вікарыем у касцёле Святога Рафала ў Вільні, пробашчам у Ваверцы.

У ноч з 4 на 5 лютага 1863 года атрымаў копію Маніфэста Літоўскага паўстанцкага ўраду з загадам зачытаць яго ў нядзелю перад парафіянамі. Падтрымаў паўстанне і зачытаў Маніфест, за што быў схоплены рускімі карінікамі, змешчаны ў віленскую турму.

Смяротны вырак атрымаў ад расійскага суда разам са святарамі С. Ішорам і А. Фалькоўскім, якія таксама зачытвалі Маніфест.

Пасля расстрэла таемна пахаваны на Трохкрыжовай гары.

Расстрэл ксяндза Р. Зямацкага.

1870 год. Нарадзіўся Зыгмунт Лазінскі  (1870-1932).

Беларускі каталіцкі рэлігійны дзеяч, біскуп мінскі (1918-1925) і пінскі (1925-1932).

Святар з 1895 года. Быў пробашчам кафедральнага сабора ў Мінску,  прафесарам Магілёўскай духоўнай акадэміі ў Пецярбургу, кіраўніком адноўленай Мінскай архідыяцэзіі (1917-1920), першым біскупам навастворанай Пінскай дыяцэзіі (1925-1932).

У 1909-1911 гадах суправаджаў магілёўскага біскупа Яна Цепляка ў наведванні парафій Расійскай імперыі.

Спрыяў усталяванню беларускай мовы ў касцёле. Арганізатар беларускай каталіцкай семінарыі ў Мінску (пазней пераведзена ў Навагрудак, затым – у Пінск).

У 1920 годзе арыштаваны камуністычнымі ўладамі, 11 месяцаў правёў у маскоўскай «Бутырцы», пасля быў вымушаны з’ехаць у Заходнюю Беларусь.

1937 год. Нарадзіўся Валянцін Занковіч.

Беларускі архітэктар і скульптар, лаўрэат прэмій Ленінскай і ЛКСМБ. Стрыечны брат грамадскага дзеяча беларускай дыяспары ў ЗША Анатоля Занковіча.

Скончыў Беларускі політэхнічны, Беларускі тэатральна-мастацкі інстытуты. Працаваў у праектным інстытуце «Мінскпраект».

Вядомы па працах: мемарыяльныя комплексы “Кацюша” ў Оршы,  Хатынь (Ленінская прэмія), “Брэсцкая крэпасць-герой», “Беларусь партызанская” у Мінску і іншых. У Магілёве знаходзіцца яго праца “Ручнікі” на фантане каля Палаца культуры вобласці.

1942 год. Нарадзіўся Вячаслаў  Рагойша.

Беларускі філолаг, літаратуразнаўца, доктар філалагічных навук, прафесар, акадэмік Міжнароднай акадэміі навук Еўразіі.

Член вучонай рады Нацыянальнага навукова-асветніцкага цэнтра імя Ф. Скарыны, старшыня Міжнароднага фонду Янкі Купалы, арганізатар міжнароднай навуковой канферэнцыі “Ракаўскія чытанні” (з 1996).

Першым дасканала даследваў рукапісы Янкі Купалы, даследчык паэтыкі Максіма Танка.

Аўтар звыш 800 навуковых публікацый і даследаванняў па гiсторыi i тэорыi беларускай лiтаратуры, беларуска-славянскiх лiтаратурных узаемасувязяў, па вершазнаўстве, праблемах тэорыi i практыкi мастацкага перакладу, паэтыцы лiтаратурнага твора, з якiх амаль 300 – асноўныя навуковыя працы, у тым лiку 16 манаграфiй.

1948 год. Заснавана Беларуская Аўтакефальная Праваслаўная Царква (БАПЦ).

Гэта адбылося на з’ездзе дзеячоў царквы ў Заходняй Германіі.

Мае прыходы ў ЗША, Канадзе, Аўстраліі, Вялікабрытаніі, Беларусі. Богаслужэнні вядуцца на беларускай мове.

БАПЦ займаецца і культурна-асветніцкай, выдавецкай, грамадскай, дабрачыннай дзейнасцю, дапамагае беларусам захаваць сваю нацыянальную духоўную спадчыну.

У традыцыі БАПЦ выводзіць сваё паходжанне ад Наваградскай мітраполіі, створанай у 1330 годзе Канстанцінопальскім патрыярхам па просьбе вялікага князя Гедзіміна.

Кафедральны Сабор Святога Кірылы Тураўскага, Нью-Ёрк

1951 год. Нарадзіўся Уладзімір Шанцаў.

Магілёўскі грамадска-палітычны дзеяч, старшыня Магілёўскай абласной арганізацыі Аб’яднанай грамадзянскай партыі.

Скончыў Мінскі радыётэхнічны інстытут, Усесаюзны завочны фінансава-эканамічны інстытут.

Працаваў на Магілёўскім «Хімвалакно», у дзяржаўнай падатковай інспекцыі,  дырэктарам ТАА “Катэм”, філіяла ААТ «Белэканінвест», прадстаўніцтва ЗАСТ «Кентаўр», у Магілёўскім гарвыканкаме,  індывідуальным прадпрымальнікам. Выбіраўся дэпутатам Магілёўскага гарадскога Савета дэпутатаў.

1965 год. Заснавана Беларуска-амерыканскае аб’яднанне ў Нью-Ёрку.

Займаецца культурна-асветнай дзейнасцю сярод беларускіх эмігрантаў у ЗША.

Сярод найбольш актыўных членаў, акрамя старшыні Кастуся Мерляка, былі Васіль Шчэцька, Пётр Мільяновіч, Васіль Захаркевіч, Васіль Юрцэвіч, Ян Казлякоўскі, Пётр Зыбайла і  іншыя.

1977 год. У Магілёве нарадзіўся Віталь Еўмянькоў (1977-2022).

Беларускі літаратуразнаўца, пісьменнік, журналіст.

Скончыў МДУ імя А. Куляшова, у якім працаваў з 1999 да 2021 года. Кандыдат філалагічных навук, дацэнт. Абараніў дысертацыю па тэме «Адам Міцкевіч і духоўна-эстэтычныя пошукі ў літаратуры Беларусі XIX ст.».

Даследаваў гісторыю беларускай літаратуры, асабліва часу Рэчы Паспалітай.

Выкладаў журналістыку. Рэдагаваў сайт City.mogilev.by і гарадскі партал Mycity.by (2009-2012).

Напісаў мастацкія апавяданні, аповесць «Пялёсткі белай ружы», гістарычныя паэмы «Хоцімская вайна», «Філаматы». Друкаваўся ў магілёўскім гадавіку «Брама» і часопісе «Маладосць». Перакладаў з польскай мовы.

Вясной 2021 звольнены з універсітэта па палітычных матывах разам з іншымі прафесарамі.

Памёр на сваё ўлюбенае свята 25 снежня 2022 года.

2012 год. У Смалявіцкім раёне створаны Кітайска-Беларускі індустрыяльны парк «Вялікі камень».

Займае плошчу ў 113 квадратных кіламетраў. «Жамчужына Эканамічнага пояса Шаўковага Шляху», «Смарагд эканамічнага росту Беларусі», «Беларускі Ганконг». Канцэпцыя парка – стварэнне новага экагорада, у якім спалучаецца вытворчая, жылая, адміністратыўная інфраструктура з экалагічнай накіраванасцю.

У 2022 годзе ў парку зарэгістраваны 85 рэзідэнтаў з КНР, Аўстрыі, Германіі, ЗША, Расіі, Ізраіля, Літвы, Швейцарыі, Беларусі.

23 мая ў гісторыі. Прапойск стаў Слаўгарадам. Адраджэнне магілёўскай ратушы. Аварыя Су-27. Перахоп Ryanair. Спачыла Еўфрасіння Полацкая.

1173 год. У Ерусаліме спачыла Еўфрасіння Полацкая (1104-1173).

Полацкая князёўна і ігумення, прылічаная да святых, асветніца і апякунка Беларусі праваслаўнымі і грэка-каталікамі, першая ў Цэнтральна-Усходняй Еўропе падарожніца.

У паломніцтва ў 1167 годзе ішла па Дняпру, праходзіла месца, дзе зараз стаіць Магілёў.

У 1187 годзе яе мошчы былі перанесены з Ерусаліму ў Кіева-Пячорскую лаўру. У 1910 годзе пры вяртанні машчэй з Кіева ў Полацк, рака з парэшткамі святой стаяла тры дні ў Іосіфаўскім саборы Магілёва. Штогод 5 чэрвеня адзначаецца як Дзень Святой Еўфрасінні, ладзяцца пілігрымкі ў Полацк.

1753 год. У Навагрудку памерла  Францішка Уршуля Радзівіл (1705-1753).

Беларуская і польская пісьменніца, першая вядомая жанчына-драматург у ВКЛ, мастак. Жонка Міхала Радзівіла Рыбанькі.

Аўтар каля 80 паэтычных твораў, п’ес, камедый, трагедый і опер, у аснове якіх ляжаць вядомыя літаратурныя або фальклорныя сюжэты.

Яе драматычныя творы былі падрыхтаваны да друку Якубам Побугам Фрычынскім і надрукаваны ў Жоўкве ў 1754 годзе – “Камедыі і трагедыі…”

Пастаноўкі п’ес адбываліся на сцэнах розных радзівілаўскіх сядзібаў. Пасля смерці мужа п’есы ставіліся ў вузкім коле радзівілаўскага асяроддзя. Чарговы ўздым нясвіжскага тэатра пачаўся з 1777 годзе, калі з эміграцыі вярнуўся яе сын Караль Станіслаў Радзівіл «Пане Каханку».

Доўгі час імя Францішкі Уршулі было невядома шырокаму чытачу. Толькі ў 2003 годзе ў свет выйшла кніга выбраных твораў у беларускім перакладзе. Пераклад шэрагу твораў пісьменніцы  на беларускую мову здзейснілі Н. Русецкая, Н. Гардзіенка, А.Хадановіч, Ж. Некрашэвіч-Кароткая, Л. Баршчэўскі і іншыя.

1761 год. Шчучыну нададзены герб.

Амаль 16-тысячны раённы цэнтр Гродзенскай вобласці, вядомы з І паловы XV стагоддзя, адзін з цэнтраў піярскага ордэна. 

З 1795 года ў складзе Расійскай імперыі. Сярод выхаванцаў Шчучынскай школы піяраў вядомыя І. Дамейка, М. Догель, К. Нарбут, А. Петрашкевіч, Ю. Корсак. 

У 1921-1939 гадах у складзе Польшчы, цэнтр павета Навагрудскага ваяводства. З 1939 года – у БССР, у Баранавіцкай (да 1962), Гродзенскай абласцях. 

Знакаміты сваім ваенным аэрадромам (у розны час у раёне знаходзілася каля 20 авіяцыйных частак). Цікава, што на пачатку 1990-ых тут былі сканцэнтраваныя амаль усе знішчальнікі-перахватчыкі тыпу МіГ-25БМ, якія былі выраблены ў СССР.

У горадзе зараз працуюць ААТ «Аўтапровад», прадпрыемствы сельскагаспадарчага і трактарнага машынабудавання, харчовай прамысловасці.

1842 год. Нарадзілася Марыя Канапніцкая (1842-1910).

Пісьменніца, паэтэса, перакладчыца, буйнейшы майстар польскай рэалістычнай літаратуры.

Змагарка за правы жанчын. Блізкая сяброўка Элізы Ажэшкі. Неаднаразова наведвала Беларусь, перапісвалася з Я. Лучынай.

Аўтар цыклаў вершаў, эпічных паэм, зборнікаў апавяданняў,  цыклаў народных песняў «З лугоў і палёў», «На жалейцы», кнігі «Міцкевіч, яго жыццё і душа» (1899).

Асноўныя матывы яе творчасці — сялянская нядоля, жыццё гарадской беднаты, любоў да радзімы, вера ў народ, у надыход справядлівасці. 

1871 год. Памёр Яраслаў Дамброўскі (1836-1871).

Адзін з кіраўнікоў паўстання 1863-1864 гадоў, генерал Парыжскай камуны. Скончыў Брэсцкі кадэцкі корпус, служыў у Санкт-Пецярбургскім Дваранскім палку, у артбрыгадзе, якая ўдзельнічала ў Каўказскай вайне. Вучыўся ў Мікалаеўскай акадэміі Генеральнага штаба.

Быў членам і кіраўніком гуртка апазіцыйна настроеных афіцэраў, вёў у Варшаве падпольную працу ў складзе Цэнтральнага Нацыянальнага Камітэта. Распрацаваў план паўстання.

Быў арыштаваны і зняволены ў Варшаўскую цытадэль, адкуль кіраваў паўстаннем. Асуджаны да 15 гадоў катаржных работ, але ў 1864 здолеў уцячы з маскоўскай перасыльнай турмы.

З 1865 года жыў у Парыжы, удзельнік Аб’яднання польскай эміграцыі.

Актыўны ўдзельнік Парыжскай камуны: камандзір легіёна, камендант Парыжскага ўмацаванага раёна і камандуючы войскамі заходняга сектара абароны Парыжу, генерал.

Атрымаў цяжкае кулявое раненне ў баі і памёр у парыжскім шпіталі Ларыбуазьер.

1910 год. Янка Купала закончыў сваю паэму-баладу «Курган».

У паэме паказаны вобраз гусляра, які не прадаўся князю за грошы, не стаў ягоным песняром. Гусляр не здрадзіў сабе і свайму народу. Ён застаўся сапраўдным мастаком, вольным і незалежным духоўна. Гусляр загінуў, але перамог князя ў гэтым паядынку. Курган – гэта не магіла старца-гусляра, а помнік чыстаму сумленню, годнасці і таленту.

1938 год. Нарадзіўся Аляксей Мацвееў.

Доктар геолага–мінералагічных навук, прафесар, акадэмік НАНБ. Заслужаны дзеяч навукі.

Скончыў геаграфічны факультэт БДУ. Працаваў у Белдзіправадгас Міністэрства меліярацыі і воднай гаспадаркі БССР, Інстытуце геалагічных навук (дырэктар), у БДУ

Даследчык ледавіковых адкладаў, геалогіі антрапагена, рэльефу, карысных выкапняў, неатэктонікі Беларусі, стваральнік серыю геамарфалагічных карт,

Аўтар каля 400 надрукаваных работ, у тым ліку 23 манаграфій і кніг.

1945 год. Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР г.п. Прапойск перайменаваны ў г. Слаўгарад.

Вядомы з 1136 года. Назва Прапойск паходзіць ад упадзення р. Проня ў р. Сож.

Паводле папулярнай легенды, перайменаваны ў сувязі з прысваеннем дывізіі, якая вызваляла горад, звання гвардзейскай – найменне «Гвардзейская Прапойская дывізія» аказалася немілагучным. Але ніякіх вайсковых падраздзяленняў і злучэнняў з назвамі «Прапойскі» ці «Слаўгарадскі» ніколі не існавала, а легенда з’явілася, верагодна, на падставе мемуараў генерала А. Гарбатава. 

Па іншай легендзе, новае імя Прапойску – Слаўгарад – асабіста даў Сталін, упісаўшы яго ў спіс гарадоў, у гонар якіх давалі салют Перамогі ў Маскве. Сталін нібыта вырашыў, што «Прапойск» – не надта мілагучная для такога гістарычнага моманту назва.

Зараз у горадзе 7,8 тысяч жыхароў, працуюць філіялы ААТ “Дамачай”, “Бабушкіна крынка”, “Чырвоны харчавік”.

1946 год. Кастусь Езавітаў загінуў у мінскай турме НКУС (1893-1946).

Беларускі палітычны, грамадскі і ваенны дзеяч, публіцыст, перакладчык і педагог. Актыўны ўдзельнік беларускага нацыянальна-дзяржаўнага адраджэння, дзеяч БНР, арганізатар беларускай дзейнасці ў міжваеннай Латвіі.

Удзельнік З’езда, Камітэта воінаў-беларусаў Паўночнага фронту, Цэнтральнай беларускай вайсковай рады, Усебеларускага з’езда.

Браў удзел у абвяшчэнні незалежнасці Беларускай Народнай Рэспублікі, народны сакратара ваенных спраў ва ўрадзе БНР,  палкоўнік.

У 1921-1941 гадах жыў Латвіі, дзе займаўся грамадска-палітычнай і культурна-асветніцкай дзейнасцю сярод беларусаў, арганізацыяй школьнай справы. За беларускую нацыянальную дзеянасць арыштоўваўся латвійскімі ўладамі ў 1924, 1930, 1933 і 1935 гадах.

Падчас Другой сусветнай вайны кіраваў у Рызе Беларускім цэнтральным камітэтам, які займаўся арганізацыяй беларускіх школ у Латвіі, удзельнічаў у Другім Усебеларускім кангрэсе, быў генеральным інспектарам Беларускага вызваленчага войска,  міністрам ваенных спраў Беларускай Цэнтральнай Рады.

У красавіку 1944 года затрыманы СМЕРШам. Загінуў 23 мая 1946 года ў мінскай турме.

Аўтар многіх кніг і артыкулаў па гісторыі нацыянальна-вызваленчага руху, беларусазнаўстве, вершаў, школьных дапаможнікаў. Падрыхтаваў да друку невядомыя раней творы М. Багдановіча. Укладальнік біяграфічнага слоўніка дзеячаў беларускага нацыянальнага адраджэння, апекаваўся стварэннем архіва беларускага нацыянальна-вызваленчага руху.

1954 год. Нарадзіўся Алесь Грудзіна.

Грамадскі дзеяч са Шклова, краязнавец, педагог.

1959 год. Нарадзіўся Аляксандр Смалянчук.

Беларускі гісторык беларускі, доктар гістарычных навук, прафесар.

Скончыў Гродзенскі ўніверсітэт, стажыраваўся ў Варшаўскім і Ягелонскім універсітэтах.

Працаваў настаўнікам гісторыі ў сярэдняй школе, навуковым супрацоўнікам Рэспубліканскага музея гісторыі рэлігіі і Гродзенскага абласнога гістарычна-археалагічнага музея, у Гродзенскім дзяржаўным універсітэце імя Янкі Купалы, Еўрапейскім гуманітарным універсітэце, дырэктарам Інстытута гістарычных даследаванняў ЕГУ.

Асноўныя тэмы даследаванняў: гісторыя польскага руху ў Беларусі і Літве ў XIX – пачатку XX стагоддзяў, гісторыя беларускага нацыянальнага руху, палітычная гісторыя Беларусі XIX – XX стагоддзяў і яе адлюстраванне ў памяці жыхароў Беларусі (вусная гісторыя), краязнаўства.

Узнагароджаны медалём 100 гадоў БНР Рады Беларускай Народнай Рэспублікі.

1986 год. Ткачыха магілёўскай стужкаткацкай фабрыкі Ніна Дзянісенка стала першым у горадзе поўным кавалерам ордэна Працоўнай Славы.

Яна стала 277-м поўным кавалерам у СССР.

На фабрыцы “Стужка“ прапрацавала з 1961 года да выхада на пенсію ў 1996. Ахвотна і з цікавасцю авалодвала прафесіяй ткачыхі, актыўна пераймала вопыт старэйшых, стала перадавіком вытворчасці. Асабістыя заданні некалькіх пяцігодак выконвала датэрмінова, дабіваючыся завяршэння за 5 гадоў сямі гадавых планаў.

Узнагароджвалася ордэнамі Працоўнай Славы 3-й і 2-й ступеняў у 1975 і 1981 гадах.

Дэпутатка Вярхоўнага Савета БССР (1980-1985).

Н. Дзянісенка другая справа.

1987 год. Памёр ураджэнец в. Гарадзец Быхаўскага раёна Канстанцін Лукашоў (1907–1987).

Заснавальнік Беларускага геаграфічнага таварыства (1954) і яго прэзідэнт (1957–1960), акадэмік, віцэ–прэзідэнт АН БССР, рэктар БДУ (1956–1969), дырэктар Інстытута геалагічных навук.

У 24 гады стаў загадчыкам кафедры, у 25 – дэканам, потым – рэктарам Ленінградзскага ўніверсітэта. Падчас вайны прадстаўляў СССР у ЗША, дзе адказваў за набыццё па “ленд–лізу” бронетэхнікі, самалётаў, узбраення.

Апублікаваў больш за 500 навуковых прац, у тым ліку 55 манаграфій і кніг.

1990 год. На вайсковай базе «Лясная» ў Баранавіцкім раёне ліквідавалі апошнюю балістычную ракету тыпу Р-12 (СС-4) з Пружан.

Гэта адбылося ў межах дамоўленнасцяў 1987 года паміж СССР і ЗША. 

У Беларусі былі знішчаны ўсе ракеты дальнасцю 500-5500 км. Пасля развалу СССР Беларусь была 8-ай краінай у свеце па запасах ядзернага ўзбраення: 1120 ядзерных боезапасаў на ўзбраенні 180 часцей агульнай колькасцю 40 тыс. чалавек.

1992 год. Закладзены і асвечаны арцыбіскупам Максімам першы камень новай будучай магілёўскай ратушы.

У 1578 годзе, праз год пасля атрымання горадам граматы на магдэбургскае права, у Магілёве пачалося ўзвядзенне гарадской ратушы. Першапачаткова яна была драўлянай, таму неаднаразова згарала дашчэнту, і яе месцазнаходжанне мянялася.

4 верасня 1679 года гараджане прыступілі да будаўніцтва каменнай ратушы, асноўны корпус якой быў узведзены да 1681 года, а поўнасцю будаўніцтва завяршылі ў 1698 годзе. Вышыня 8-граннай 5-яруснай вежы са шпілем была роўная 47 метрам – самы высокі будынак у горадзе.

У час Вялікай Айчыннай вайны ратуша была моцна пашкоджана. 28 снежня 1952 года на нарадзе архітэктараў БССР па ахове помнікаў архітэктуры, было прынята рашэнне аб яе аднаўленні, аднак рэстаўрацыя ратушы так і не была распачатая, а ў ліпені 1957 года яна была ўзарвана.

Аднаўленне ратушы пачалі толькі ў 2007 годзе. У 2008 годзе ў дзень горада адбылося яе ўрачыстае адкрыццё.

1996 год. Пад Баранавічамі разбіўся Су-27 ВПС Беларусі.

Загінуў падпалкоўнік і начальнік баранавіцкай базы Уладзімір Карват (1958-1996), які пасмяротна стаў першым Героем Беларусі.

Загінуў пры выкананні вучэбна-трэніровачнага палёту, спрабуючы адвесці самалёт, які страціў кіраванне і падаў, ад населенага пункта.

2021 год. Авіяцыйны інцыдэнт з рэйсам Ryanair 4978 у Беларусі.

Выконваўся міжнародны рэгулярны пасажырскі рэйс авіякампаніі Ryanair з Афін у Вільнюс. Калі самалёт знаходзіўся над Беларуссю, ён быў перанакіраваны ў Нацыянальны аэрапорт Мінск у суправаджэнні ваеннага знішчальніка. Тут быў затрыманы беларускі апазіцыйны актывіст Раман Пратасевіч і яго сяброўка Соф’я Сапега, пасля борт вылецеў з Мінска і прызямліўся ў Вільнюсе.

27 мая 2021 года Міжнародная арганізацыя грамадзянскай авіяцыі абвясціла аб пачатку расследавання ў сувязі з сітуацыяй з рэйсам Ryanair FR4978. 20 ліпеня 2022 года апублікавана канчатковая справаздача аб інцыдэнце з лайнерам. Паводле яе высноваў, віна за захоп самалёта ляжыць на беларускіх уладах.

 

Дзень у гісторыі. 20 мая. Магдэбургскае права Магілёву. Першыя атлас, джынсы. Радыё Свабода. Нарадзіліся паэт Я. Пушча, спявачка Н. Падольская.

Сусветны дзень метралогіі (World Metrology Day). 

Устаноўлены ў гонар падпісання 20 мая 1875 года ў Парыжы на міжнароднай дыпламатычнай канферэнцыі знакамітай “Метрычнай Канвенцыі”.

Метралогія ўзнікла ў глыбокай старажытнасці і азначае “навука аб вымярэннях”.

Няма ніводнай галіны практычнай дзейнасці чалавека, дзе можна было б абысціся без колькасных адзнак, якія атрымліваюцца ў выніку вымярэнняў.

Чалавек з’яўляецца на святло, яшчэ не мае імя, але нам становяцца вядомыя яго рост, вага, тэмпература – ужо ў першыя хвіліны жыцця яму даводзіцца сутыкацца з лінейкай, вагамі, тэрмометрам. 

Штораніцы, выходзячы з дамоў, мы ацэньваем тэмпературу паветра на вуліцы і апранаем пры неабходнасці капялюш ці вушанку, паліто ці футра. Увесь свой дзень мы распісваем па гадзінах і спрабуем выканаць гэты план, перыядычна пазіраючы на гадзіннік. Стоячы перад лужынай і вырашаючы – скокнуць праз яе ці абыйсці, мы сувымяраем даўжыню лужыны і свае магчымасці. Гэта і ёсць вымярэнне – знаходжанне суадносін паміж вымяранай велічынёй (даўжынёй лужыны) і “адзінкай” гэтай велічыні (магчымай даўжынёй скачку).

Аб’ектамі метралогіі з’яўляюцца адзінкі велічынь, сродкі вымярэнняў, эталоны, методыкі выканання вымярэнняў. 

Сусветны дзень пчол (World Bee Day)

Пчолы і іншыя апыляльнікі – матылі, кажаны і калібры – дазваляюць узнаўляць многія расліны, у тым ліку многія харчовыя культуры.

Сёння апыляльнікі могуць унесці дадатковы ўклад у забеспячэнне харчовай бяспекі, паколькі яны не толькі дапамагаюць раслінаводству, але і стаяць на варце ўзнікнення экалагічных рызык, сігналізуючы аб праблемах са здароўем мясцовых экасістэм. Апыляльнікі таксама з’яўляюцца асноўнымі захавальнікамі біяразнастайнасці, яшчэ адным асноватворным фактарам у галіне ўстойлівага развіцця.

Свята цудоўнай з’явы на небе Крыжа Гасподняга ў Ерусаліме.

Пасля смерці першага хрысціянскага імператара Канстанціна Вялікага імператарскі пасад заняў яго сын Канстанцый, які ўхіліўся ў ерась Арыя, які адмаўляў адзінаснасць Сына Божага з Айцом. 

У зацвярджэнне святога Праваслаўя Гасподзь явіў у Ерусалім дзівосны знак. У дні Святой Пяцідзесятніцы, 20 мая 351 года, а 3 гадзіне раніцы на небе з’явілася выява роўнаканцовага Крыжа Гасподняга, якая ззяла невымоўным святлом, што пераўзыходзіла святло сонца. 

Сведкам быў увесь народ, уражаны вялікім жахам і здзіўленнем. З’ява азнакі Крыжа пачалася над святой Галгофскай гарой, на якой быў укрыжаваны Гасподзь, і дасягала гары Аліўнай, якая ад Галгофы за 15 стадый. 

Знак пераліваўся ўсімі колерамі вясёлкі і прыцягнуў да сябе позіркі ўсіх людзей. Многія людзі, пакінуўшы свае справы, выходзілі з дамоў і са страхам сузіралі цудоўную з’яву. Потым шматлікія натоўпы жыхароў Ерусаліма з трапятаннем і радасцю паспяшаліся да святога храма Уваскрэсення.

Свята Жыровіцкай іконы Божай Маці.

Штогод 20 мая ў аграгарадку Жыровічы Слонімскага раёна адзначаецца свята Жыровіцкай Іконы Божай Маці. У гэтым годзе яно прысвечана 553-м угодкам з’ўлення цудоўнага абраза Маці Божай.

Па традыцыі, выносяць ікону з Успенскага сабора і праносяць па тэрыторыі Жыровіцкага манастыра да Богаяўленскай царквы.

1299 год. Памёр Даўмонт (?-1299).

Князь у Нальшанскай зямлі, служылы князь пскоўскі (1266-1299). Кананізаваны праваслаўнай царквой.

Памёр у Пскове падчас эпідэміі, пахаваны ў Траецкім саборы, над магілай быў павешаны яго меч. Перад Пскоўскім Крамлём знаходзіцца Даўмонтава гарадзішча.

Князь абараняў Пскоў, апекаваў манастырам і храмам Пскоўскай зямлі, заснаваў пскоўскі Снетагорскі манастыр.

Бацька Давыда, гарадзенскага старосты і ваяводы князя Гедзіміна.

1506 год. Памёр Хрыстафор Калумб (1451-1506).

Італьянскі мараплавец родам з Генуі на службе Іспанскай кароны, першаадкрывальнік Амерыкі.

Калумб першым з дакладна вядомых падарожнікаў перасек Атлантычны акіян у субтрапічнай і трапічнай паласе паўночнага паўшар’я і першым з еўрапейцаў хадзіў у Карыбскім моры. Ён адкрыў і паклаў пачатак даследаванню Паўднёвай і Цэнтральнай Амерыкі.

Мастак Д. Вандэрлін. Высадка Калумба ў Амерыцы.

1561 год. Кароль і Вялікі князь ВКЛ Жыгімонт Аўгуст дараваў Магілёву малое Магдэбургскае права.

Поўнае магдэбургскае права і першы герб нададзены Магілёву каралём і вялікім князям ВКЛ Стэфанам Баторыем 28 студзеня 1577 года. На гэты час у горадзе быў 1261 жылы дом.

Першы герб Магілёва.

1570 год. У Антверпене надрукаваны першы ў свеце геаграфічны атлас.

Атлас Артэлія, які складаецца з 53-х карт вялікага фармату з тлумачальнымі тэкстамі выйшаў у выдавецтве Крыстафа Плантэна.

1755 год. Прывілеем караля Аўгуста III на магілёўскую праваслаўную кафедру зацверджаны Георгі Каніскі (1717-1795).

Царкоўны і грамадскі дзеяч Рэчы Паспалітай і Расійскай імперыі, пісьменнік.

У 1993 годзе прылічаны да ліку мясцовашанаваных святых Беларускай праваслаўнай царквы.

У 1757 годзе адкрыў у Магілёве пры архірэйскім доме друкарню і перавыдаў скарочаны тэкст «Катэхізіса» Ф. Пракаповіча ў сваім перакладзе на «рускі дыялект», стварыў пры Спаскім манастыры школьныя класы і заснаваў духоўную семінарыю. Сабраў шмат дакументаў па гісторыі праваслаўнай царквы.

У 1793 годзе абраны ў Сінод. Яго намаганнямі арганізавана праваслаўная Мінская епархія.

Аўтар «Мемарыяла аб крыўдах праваслаўным», «Правоў і вольнасці жыхароў грэчаскага веравызнання», «Збору павучальных слоў», «Запісак аб тым, што ў Расіі да канца 16 ст. не было ніякай уніі з Рымскай царквой», духоўнага дзённіка «Думкі», адказу на «Пісьмо Вальтэра да настаўнікаў царквы і багасловаў», драм і іншых.

Адлюстраваны на помніку 1000-годдзя хрышчэння Русі у Ноўгарадзе, у яго гонар устаноўлены мемарыяльная шыльда (1992) на архіепіскапскім доме, помнік (2022), перайменаваны ў Вал Каніскага былы Вал Чырвонай Зоркі.

1873 год. “Levi Strauss & Co” атрымала ліцэнзію на вытворчасць штаноў з заклёпваннямі на кішэнях. Дзень нараджэння джынсаў.

Першая пара джынсавых штаноў была выпушчана ў Амерыцы Леві Страўсам у 1850 годзе і прададзена за 1,46 даляр.

Гэта былі трывалыя штаны з парусіны, са швамі, узмоцненымі падвойным радком, з мноствам кішэняў. Штаны карысталіся папулярнасцю ў каліфарнійскіх золаташукальнікаў. Першая прамысловая партыя разышлася імгненна, і праз некаторы час Страус арганізаваў у Сан-Францыска фірму “Levi Strauss & Co” па пашыве працоўнай вопраткі.

Рабочы люд хутка ацаніў трываласць і практычнасць новых штаноў. Неўзабаве пасля запуску вытворчасці кампанія перайшла ад шэрай тканіны на прывабны і трывалы сіні матэрыял, названы “дэнім”, гэта значыць “з Німа”, французскага горада. 

Сіняя фарба “індыга” для штаноў “Levi’s” рыхтавалася на аснове натуральных інгрыдыентаў і каштавала вельмі дорага.

Брэнд “Levi’s” быў па-за канкурэнцыяй да сярэдзіны ХХ стагоддзя, калі з’явіліся Lee, Wrangler і Cooper.

Зараз рынак джынсаў асвоілі Calvin Klein, Diesel, Gap, Guess, Mustang, Polo, Tommy Hilfinger, Zara і шматлікія іншыя. Джынсы сталі модным адзеннем для прадстаўнікоў усіх узростаў і саслоўяў.

1902 год. Нарадзіўся Язэп Пушча (Іосіф Плашчынскі, 1902-1964).

Беларускі паэт, настаўнік, адзін з заснавальнікаў літаб’яднанняў «Маладняк», «Узвышша».

Працаваў у Інбелкульце, Белдзяржвыдавецтве.

Аўтар паэтычных кніг, зборнікаў вершаў, паэм, перакладаў Ф.  Дастаеўскага, А. Талстога. Асобныя творы Пушчы пакладзены на музыку.

Рэпрэсаваны ДПУ ў 1930 годзе па справе «Саюза вызвалення Беларусі». Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны.

Вярнуўся ў Беларусь у 1958 годзе, жыў у Мінску.

Памёр 14 верасня 1964 года.

Язэп Пушча (першы злева ў 1-м шэрагу) сярод чальцоў літаратурнага згуртавання «Узвышша». Мінск, 1928.

1914 год. У Бабруйску нарадзіўся Майсей Плоткін.

Савецкі эканом–географ, падарожнік, даследчык Поўначы, прафесар.

У 1949-1950 гадах загадчык кафедры эканамічнай геаграфіі Магілёўскага педінстытута. Прафесар Казахскага, Маскоўскага ўніверсітэтаў.

Аўтар падручнікаў для студэнтаў-географаў, эканамістаў.

1918 год. Памёр Карусь Каганец (Кастравіцкі, 1868-1918).

Беларускі пісьменнік, перакладчык, мастак, графік, скульптар, мовазнавец, палітык, родзіч вядомага францускага паэта Гіёма Апалінэра (Кастравіцкага).

Удзельнік рэвалюцыйнага руху.

Удзельнічаў у стварэнні Беларускай Сацыялістычнай Грамады, распрацоўцы яе праграмы. Падрыхтаваў праект газеты «Палессе» (1904).

Аўтар апрацовак народных паданняў, казак, легенд, паданняў, навукова-папулярных нарысаў для дзяцей, драм, камедыі «Модны шляхцюк», які карыстаўся вялікай папулярнасцю і быў адным з першых твораў нацыянальнага тэатральнага рэпертуару (ставіўся ў 1910 трупай І. Буйніцкага), малюнкаў, палітычнай карыкатуры, вырабаў з гліны, дрэва і косці. Афарміцель вокладкі кнігі «Другое чытанне для дзяцей беларусаў» Якуба Коласа (1909).

Супрацоўнічаў з газетай «Наша ніва». Апрацаваў кірылічны варыянт першага беларускага падручніка новага часу «Беларускі лемантар, або Першая навука чытання» (1906), распрацаваў праект адмысловага беларускага алфавіта.

Яго імя носіць вуліца ў Мінску.

1923 год. Нарадзіўся Васіль Ракашэвіч (1923-1984).

Удзельнік антысавецкага падполля.

Працаваў у саўгасе «Ганчароўскі», пражываў у в. Смалянікі Ляхавіцкага раёну. Сябра КПСС.

Арыштаваны 20 лютага 1964 года. Быў затрыманы з рацыяй на могілках каля вёскі Мядзведзічы.

Паводле следчай справы: «У 1960 уступіў у створаную Грыгор’евым Беларускую рэвалюцыйную партыю, чытаў яе статут і падпісаў прысягу. Спрабаваў абрабаваць сельскую краму дзеля здабыцьця грошай для партыі. Незаконна захоўваў вінтоўку».

Асуджаны за «антысавецкую агітацыю і прапаганду» на 4 гады лягероў і 2 гады высылкі.

Адбываў тэрмін у Дубраўлаге.

Пасля вяртання з лагераў жыў у в. Хацяж Ляхавіцкага раёна.

1942 год. Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР заснаваны Ордэн Айчыннай вайны.

Меў I і II ступені. Першая ўзнагарода, якая з’явілася ў гады Вялікай Айчыннай вайны,  першы савецкі ордэн са ступенямі.

Ордэнам ўзнагароджваліся асобы радавога і кіруючага састава Чырвонай Арміі, Ваенна-Марскога Флота, войскаў НКУС і партызанскіх атрадаў, якія выявілі ў баях за Савецкую Радзіму адвагу, устойлівасць і мужнасць, а таксама ваеннаслужачыя, якія сваімі дзеяннямі спрыялі поспеху баявых аперацый савецкіх войскаў.

Ордэнам узнагароджваліся і гарады СССР. Сярод іх беларускія гарады Магілёў  (1980), Орша (1984), Барысаў (1985).

1954 год. Пачала вяшчанне беларуская секцыя Радыё “Вызваленне” (беларуская служба Радыё Свабода).

Радыё «Свабода» заснавана ў Мюнхене ў 1952 годзе ва ўмовах «халоднай вайны» пад назвай Радыё «Вызваленне».

У склад першай беларускай рэдакцыі ўвайшлі: В. Жук-Грышкевіч (кіраўнік), П. Сыч (намеснік), Я. Ліманоўскі, С. Кабыш (Кандыбовіч), Л. Карась. Напачатку гэта былі 15‑хвілінныя перадачы 24 разы на суткі, потым па 20 хвілін 18 разоў на суткі.

Беларуская рэдакцыя гаварыла аб мінуўшчыне беларускага народу, аб яго палітычным, сацыяльным і нацыянальным жыцці ў межах СССР, пра рэпрэсіі, пра падзеі і здарэнні, якія замоўчваліся ў савецкіх СМІ, пра праваабарончы рух, дысідэнтаў, чыталіся творы, што былі забаронены ў СССР.

Пасля распаду СССР і спынення «халоднай вайны» беларуская рэдакцыя Радыё «Свабода» вяшчае ў новых умовах. У 1995 штаб-кватэра перанесена з Мюнхена ў Прагу. Былі створаны карэспандэнцкія пункты ў Беларусі.

Са жніўня 2020 года па загаду Міністэрства інфармацыі доступ на сайт Радыё «Свабода» ў краіне абмежаваны за асвятленне рэсурсам пратэстаў у Беларусі.

23 снежня 2021 года Міністэрства ўнутраных спраў прызнала Беларускую службу Радыё «Свабода» “экстрэмісцкім фарміраваннем”.

1962 год. У Ваўкавыску нарадзіўся Аляксандар Дзядзюшка (1962-2007).

Беларускі  і расійскі акцёр.

Працаваў у тэатрах Мінска, Уладзіміра,

Здымаўся ў кіно: «ДМБ», «Дырэкторыя смерці», серыялы «Аператыўны псеўданім», «Сармат».

Загінуў 3 лістапада 2007 года ў аўтакатастрофе разам з сям’ёй (жонкай і сынам).

Пахаваны на Траекураўскіх могілках у Маскве разам з жонкай і сынам.

1969 год. У Гродна нарадзіўся Валеры Дзідзюля.

Беларускі гітарыст і кампазітар, сольны выканаўца. Выконвае фолк-музыку і музыку ў жанры фламенка. Лідар гурту «ДиДюЛя».

Іграе на гітары з 5 гадоў. Удзельнік ВІА «Алые Зори», «Белыя Росы», пабываў з гастролямі ў многіх краінах.

З’яўляецца прадзюсарам класічнага гітарыста Дз. Асімовіча, які страціў зрок у раннім узросце.

1982 год. У Магілёве нарадзілася Наталля Падольская.

Беларуская і расійская поп-спявачка, удзельніца “Фабрыкі зорак-5”, прадстаўніца Расіі на “Еўрабачанні-2005”. Жонка Ул. Праснякова-малодшага.

У дзяцінстве ўдзельнічала ў тэатры-студыі «Вясёлка», “Студыі W” Магілёўскага ліцэя музыкі і харэаграфіі, выйграла гран-пры конкурсу маладых выканаўцаў «Зорная ростань», міжнароднага фестывалю духоўнай музыкі «Магутны Божа» (Магілёў) і «Goldenfest» (Польшча). Фіналістка нацыянальнага фестываля “На скрыжаваннях Еўропы”.

Прымае ўдзел у розных музычных праектах, дае канцэрты.

2009 год. Памёр Алег Янкоўскі (1944-2009).

Савецкі, расійскі акцёр тэатра і кіно, рэжысёр. Народны артыст СССР. Лаурэат Дзяржаўных прэмій СССР, Расіі. Уладальнік Прэміі «Ніка».

Яго бацька паходзіў з польскай шляхты. Нарадзіўся ў Джэзказгане, куды быў сасланы бацька.

Некаторы час жыў са старэйшым братам Расцілавам у Мінску, дэбютаваў на сцэне тэатра ў эпізадычнай ролі. Скончыў Саратаўскае тэатральнае вучылішча. Працаваў у Саратаўскім драматычным тэатры, у Маскоўскім тэатры «Ленком».

Сярод роляў: князь Мышкін («Ідыёт» паводле Ф. Дастаеўскага), Трыгорын («Чайка» А. Чэхава), Гамлет («Гамлет» У. Шэкспіра), Аркадзь Бурмін («Хлопец з нашага горада» К. Сіманава), Берынг («Аптымістычная трагедыя» У. Вішнеўскага) і іншыя.

3 1968 года здымаўся ў кіно: «Шчыт і меч», «Служылі два таварышы», «Я, Францыск Скарына…», «Зорка чароўнага шчасця», «Звычайны цуд», «Той самы Мюнхгаўзен», «Закаханы па ўласным жаданні», «Забіць дракона» і шматлікія іншыя.

Памёр 20 мая 2009 года.

Дзень у гісторыі. 5 студзеня. Нарадзіліся Еўфрасіння Полацкая, акадэмік Аляксандр Вайтовіч, жывапісец Ігар Бархаткоў. Пачалося будаўніцтва маста “Залатыя вароты”

Дзень работнікаў сацыяльнай абароны Беларусі. 

Гэта свята непасрэдна датычыцца больш як 35 тысяч чалавек, якія працуюць у органах па працы, занятасці і сацыяльнай абароне, а таксама, і іх падапечных. А гэта – ні многа ні мала – больш за 1,8 мільёнаў людзей, якія стаяць на ўліку ў тэрытарыяльных цэнтрах сацыяльнага абслугоўвання насельніцтва.

Найбольш запатрабаванай на сёння формай сацыяльнага абслугоўвання пажылых і інвалідаў з’яўляецца дапамога на даму. Яе атрымліваюць каля 90 тысяч непрацаздольных жыхароў краіны.

1104 год. Нарадзілася Еўфрасіння Полацкая (Прадслава). 

Святая ў праваслаўных і грэка-каталікоў, апякунка Беларусі. 

Полацкая князёўна і ігумення, першая ў Цэнтральна-Усходняй Еўропе падарожніца, паломніца. 

У 1167 годзе ішла ў паломніцтва па Дняпры, праз Оршу, праз месца, дзе зараз стаіць Магілёў, магла прыпыняцца там, дзе зараз месціцца Паднікольскі манастыр. 

У 1187 г. яе мошчы былі перанесены з Ерусаліма ў Кіева-Пячорскую лаўру. 

У 1910 годзе пры вяртанні машчэй з Кіева ў Полацк, рака з парэшткамі святой стаяла тры дні ў Іосіфаўскім саборы ў Магілёве.

1875 год. Памёр Адам Завадскі

Віленскі друкар і выдавец.

Пасля бацькі Юзафа Завадскага ўзначаліў выдавецтва Завадскага. Яго жонка – Вінцэнціна Завадская – аўтар папулярнай кулінарнай кнігі «Літоўская кухарка» (Вільня, 1854).

Супрацоўнічаў з многімі пісьменнікамі, у тым ліку з В. Дунінам-Марцінкевічам, у 1846 годзе выйшла яго першая кніга «Сялянка». Перапісваўся з М. Асорыя-Цяплінскім наконт выдання «Snopka Nadniemeńskiego» і збору яго твораў.

1891 год. Нарадзіўся Адам Пучкар-Хмялеўскі. 

Рымска-каталіцкі святар, грамадскі і культурны дзеяч.

Вучыўся ў Магілёўскай духоўнай каталіцкай семінарыі ў Пецярбургу, дзе далучыўся да беларускага нацыянальнага руху. Святар з 1916 года, служыў у Бабруйску, Іркуцку, мінскіх касцёле Святых Сымона і Алены, кафедральным касцёле, у парафіях Койданава, Заслаўя, Воўчкавіч.

У 1926 годзе на з’ездзе каталіцкіх святароў Мінскай губерні выступіў з прапановай утварэння каталіцкай дыяцэзіі на чале з беларускім біскупам, падпарадкаваным непасрэдна Ватыкану, а не польскай іерархіі. 

Арыштоўваўся ЧК у 1920, ДПУ БССР у 1933 годзе. Разам з іншымі святарамі асуджаны і сасланы ў лагеры.  

Загінуў 1 верасня 1938 года.

1907 год. У в. Радучы Чавускага раёна нарадзіўся Кастусь Губарэвіч.  

Беларускі драматург. Заслужаны дзеяч мастацтваў.

Настаўнічаў, працаваў у газетах «Палеская праўда», «Літаратура і мастацтва»,  на Белдзяржкіно, «Беларусьфільме», Беларускім радыё, у Міністэрстве культуры.

Аўтар вершаў, апавяданняў, зборнікаў апавяданняў, драм, лірычных камедый, шэрагу гісторыка-рэвалюцыйных і ваенна-патрыятычных п’ес, у тым ліку «Цытадэль славы» (пастаноўка 1949; пад назвай «Брэсцкая крэпасць», 1953), «Простая дзяўчына», «На крутым павароце», «Брэсцкі мір», «Партызанская зона». Выступаў як кінадраматург: сцэнарыі фільмаў «Баям насустрач», «Дзяўчынка шукае бацьку», «Паланэз Агінскага» і іншых.

Памёр 3 ліпеня 1987 года.

 

1931 год. Нарадзіўся Уладзімір Піліповіч. 

Беларускі вучоны ў галіне лазернай фізікі і аптычнай апрацоўкі інфармацыі. Доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар, акадэмік. Заслужаны дзеяч навукі. Лаўрэат Дзяржаўных прэмій СССР і Беларусі.

Працаваў у Інстытуце фізікі АН БССР, загадчыкам Лабараторыі электронікі дырэктарам Інстытута электронікі Акадэміі навук.

Вынікі яго даследаванняў і распрацовак адлюстраваны больш чым у 400 навуковых працах, у тым ліку ў 3 манаграфіях. У галіне лазернай фізікі і аптычнай апрацоўкі інфармацыі створана прызнаная навуковая школа, сярод яго вучняў 3 дактары і 32 кандыдаты навук.

Памёр 2 красавіка 2018 года.

1933 года. У Сан-Францыска пачалося будаўніцтва аднаго з самых вядомых у свеце мастоў – “Залатая Брама”, “Залатыя Вароты” (Golden Gate Bridge). Вісячы мост праз праліў Залатыя Вароты. 

Ён злучае горад Сан-Францыска на поўначы паўвострава Сан-Францыска і паўднёвую частку акругі Марын, побач з прадмесцем Саўсаліта. Быў самым вялікім вісячым мостам у свеце з моманту адкрыцця ў 1937 і да 1964 года. 

Даўжыня моста – 1970 метраў, даўжыня асноўнага пралёта – 1280, вышыня апор – 230 метраў над вадой. Ад праезжай часткі да паверхні вады – 67 метраў.

1938 год. Нарадзіўся Аляксандр Вайтовіч. 

Беларускі акадэмік, фізік і палітык. Доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар, акадэмік Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, Еўрапейскай акадэміі навук, мастацтваў і славеснасці.

Працаваў у Інстытуце фізікі АН БССР, дырэктарам Інстытута малекулярнай і атамнай фізікі НАН Беларусі, прэзідэнтам Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі (1997-2000), Старшынёй Савета Рэспублікі Нацыянальнага сходу (2000-2003), загадчыкам лабараторыі Інстытута фізікі імя Б. Сцяпанава акадэміі навук.

Аўтар прац па лазернай фізіцы і оптыцы, дынаміцы нелінейных сістэм, фізіцы нанапамерных структур.

Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі за цыкл работ «З’явы анізатрапіі ў лазерах і прынцыпы палярызацыйна лазернай спектраскапіі», Прэмія НАН Беларусі і Сібірскага аддзялення РАН імя В. Капцюга за цыкл работ «Лазерная спектраскапія высокага дазволу і яе фундаментальныя прыкладанні».

Аўтар каля 250 навуковых прац, у тым ліку 2 манаграфій, даведніка, 25 вынаходніцтваў.

1958 год. Нарадзіўся Ігар Бархаткоў. 

Беларускі мастак-жывапісец, калекцыянер. Яго бацька Антон Бархаткоў – славуты мастак, старэйшы брат Вітольд, хроснік акадэміка жывапісу Бялыніцкага-Бірулі, жонка Алена – мастачка.

Мастакі Бархатковы выстаўляюцца ў знакамітых галерэях па ўсім свеце, але жывуць у вёсцы пад Мінскам.

Скончыў Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі інстытут, вучыўся ў П. Крохалева і М. Данцыга. Вучыўся ў творчых майстэрнях Акадэміі мастацтваў СССР у г. Мінску ў славутага М. Савіцкага.

Работы мастака знаходзяцца ў прыватных калекцыях у краінах СНД і за мяжой.

Мастакі Ігар І Алена Бархатковы

1984 год. У Мінску заснаваны музей «Дом Ваньковічаў». 

Адкрыты ў 2000 годзе да 200-годдзя з дня нараджэння мастака Валенція Ваньковіча (1800—1842) як філіял Нацыянальнага мастацкага музея – музей «Дом Ваньковічаў. Культура і мастацтва першай паловы XIX стагоддзя». Помнік палацава-сядзібнай архітэктуры, былы дом прадстаўнікоў беларускага шляхецкага роду Ваньковічаў.

У флігелі ўпраўляючага знаходзіцца офіс турыстычнай фірмы. У двары сядзібы ўстаноўлены помнік В. Ваньковічу. У сядзібным комплексе адрэстаўраваны гаспадарчы корпус, у якім спачатку знаходзіліся стайні і карэтная, а цяпер рэстаран «Грай», сядзібны дом, дзве афіцыны, гаспадарчыя пабудовы, фруктовы сад.

У мемарыяльных залах музея экспануюцца дакументы пра Валенція Ваньковіча і яго род, фотаздымкі і каляровыя рэпрадукцыі партрэтаў яго пэндзля, жывапісныя копіі, сапраўдныя жывапісныя творы іншых мастакоў першай паловы XIX стагоддзя, сучаснікаў Ваньковіча.

У астатніх пакоях дэманструюцца сядзібныя партрэты, прадметы ўбрання, мэбля XVIII-XIX стагоддзяў, партрэтная галерэя.

Дзень у гісторыі. 16 снежня. Першая згадка пра Маладзечна. Нарадзіліся Леў Альпяровіч, Іван Ахрэмчык, Валяр’ян Янушкевіч. Дзень памяці Эліэзера Бэн-Егуды

1388 год. Першая згадка пра Маладзечна. 

Змяшчаецца ў прысяжным лісце князя ноўгарад-северскага Дзмітрыя Альгердавіча вялікаму князю Ягайлу. 

Знаходзіцца на рацэ Уша, за 73 км на паўночны захад ад Мінска. Назва ад ракі Маладзечанка. Насельніцтва цяпер – 90 000 чалавек. 

Адзіны ў краіне горад, дзе ў 1991-1994 гадах была праведзена дэкамунізацыя гарадской тапанімікі – па ініцыятыве мэра Генадзя Карпенкі. 

У горадзе працуюць Мінскі абласны краязнаўчы музей, драмтэатр, праводзіцца больш 30 культурных мерапрыемстваў, у тым ліку рэспубліканскі тэатральны фестываль «Маладзечанская сакавіца», Маладзечанскі фестываль беларускай песні і паэзіі (з 1993 года). 

Цэнтр машынабудавання і металаапрацоўкі – адзіны завод парашковай металургіі, лёгкай, харчовай, дрэваапрацоўчай і іншых галін прамысловасці.

1672 год. Памёр Ян Казімір Ваза. 

Кароль польскі і вялікі князь літоўскі  (1648–1668), апошні манарх з дынастыі Вазаў.

У час яго панавання адбыліся разбуральныя войны з Маскоўскай дзяржавай, казакамі, са Швецыяй. 

Пры ім былі страчаны Прусія, Смаленскае ваяводства, Кіеў і левабярэжная Украіна. 

Агульны гаспадарчы заняпад дзяржавы, няўдачы ў войнах, аслабленне міжнароднага становішча, напружаныя адносіны з магнатамі і шляхтай, смерць энергічнай і актыўнай у палітыцы каралевы Марыі Людвікі прывялі да адрачэння ад трона і эміграцыі ў Францыю ў верасні 1668 года.

1874 год. Нарадзіўся Леў Альпяровіч. 

Беларускі мастак.

Скончыў Віленскую мастацкую школу акадэміка Івана Трутнева, Адэскую рысавальную школу і Пецярбургскую Акадэмію мастацтваў. Вучань І. Рэпіна.

Выкладаў у Мінскім прыватным мужчынскім яўрэйскім рэальным вучылішчы.

Пісаў  партрэты, пейзажы, бытавыя кампазіцыі. Адстойваў прынцыпы рэалізму.

Яго творы найбольш поўна – 230 работ – былі прадстаўлены на персанальнай выставе ў Мінску ў 1939 годзе.

Памёр у 1913 годзе ў Мінску.

1903 год. Нарадзіўся Іван Ахрэмчык. 

Беларускі мастак-жывапісец.  Народны мастак, прафесар.

Выкладаў у Беларускім дзяржаўным мастацкім тэхнікуме, Мінскім мастацкім вучылішчы, Беларускім політэхнічным інстытуце, Беларускім тэатральна-мастацкім інстытуце.

Пачаў удзельнічаць у выставах у 1921 годзе.

Працаваў у галіне партрэта, тэматычнай карціны, пейзажа, манументальнага мастацтва.

Адзін з першых у беларускім жывапісе звярнуўся да тэм сацыялістычнага будаўніцтва, станаўлення Савецкай улады.

У гады Вялікай Айчыннай вайны працаваў у выданні ЦК КПБ «Раздавім фашысцкую гадзіну» (1943-1944).

Творчасці І. Ахрэмчыка, заснаванай на рэалістычных традыцыях, ўласціва глыбокае пранікненне ва ўнутраны свет сучасніка.

Памёр 9 сакавіка 1971 года.

Фота: аўтапартрэт І. Ахрэмчыка.

1905 год. Нарадзіўся Мікалай Сярдобаў. 

Беларускі оперны спявак. Народны артыст БССР, Заслужаны артыст Арменіі.

Працаваў у оперных тэатрах Куйбышава, Ерэвана, Пермі, Свярдлоўска, з 1946 года ў якасці саліста Дзяржаўнага тэатра оперы і балета Беларусі.

У 1960-1975 гадах выкладчык і рэжысёр Опернай студыі Беларускай кансерваторыі, адначасова ў 1960-1987 гадах кіраўнік Мінскай народнай опернай студыі Палаца культуры Белсаўпрофа.

1922 год. У Іерусаліме памёр ураджэнец Глыбоччыны  Эліэзер Бэн-Егуда. 

Яўрэйскі мовазнаўца, адраджальнік іўрыта. Адзін з заснавальнікаў гебраізму, піянер сіянізму.

Скончыў полацкую ешыву, дзвінскае рэальнае вучылішча, вывучыў фрацузскую, нямецкую і рускую мовы. У Сарбонскім універсітэце Парыжа вывучаў медыцыну, гісторыю і палітыку Блізкага Усходу, пазнаёміўся з сіянісцкім рухам.

У 1881 годзе іміграваў у Палесціну. Яго сын Бэн-Цыён быў першым ізраільцянінам, для каго іўрыт быў роднай мовай, бо іншай не ведаў.

Выкладчык іўрыта, перакладчык, аўтар артыкулаў для газет, заснавальнік уласнай газеты «Гацві» на іўрыце.

Аўтар 17-тамовай працы  «Поўны слоўнік старажытнагабрэйскай мовы і сучаснага іўрыту», заснавальнік Акадэміі мовы іўрыт.

Яго намаганнямі 29 кастрычніка 1922 года іўрыт, разам з арабскай і англійскай мовамі, абвешчаны адной з афіцыйных моў Брытанскага мандату ў Палесціне.

У яго гонар у Іерусаліме ўсталяваная памятная дошка, названы вуліцы ў Іерусаліме, Тэль-Авіве, Хайфе і іншых гарадах Ізраіля.

На радзіме ў Лужках Глыбоцкага раёна ўсталяваны памятны знак на месцы дома, дзе ён нарадзіўся. Яго бюст усталяваны на Алеі славутых землякоў у Глыбокім.

1934 год. Нарадзіўся Леанід Анцімонаў. 

Беларускі мастак   

Выкладчык графікі, жывапісу, малюнка, кампазіцыі на мастацка-графічным факультэце Віцебскага педінстытута,  прафесар вышэйшай педагагічнай школы ў польскай Зялёнай Гуры.

Працаваў у розных графічных тэхніках, акварэлі, алейным жывапісе.

Аўтар шэрагу навучальных дапаможнікаў: па графіцы, манатыпіі, гравюры на кардоне, фларатыпіі.

Сярод асноўных твораў: «Кветка папараці», «Мефістофель», «Дрэва жыцця», «Ахвярапрынашэнне», «Канец ХХ стагоддзя. Рэквіем», цыклы работ «Успаміны пра вайну», «На купальскую ноч», «Рэпрэсіі», «Поры года» (2003) і іншыя.

Творам мастака ўласцівыя філасофская трактоўка вобраза, паэтычная ўзнёсласць, полістылізм, выкарыстанне складаных тэхнічных прыёмаў, асацыятыўнасць колеру, эксперыментальны характар мастацкай мовы.

Памёр 16 лютага 2012 года ў Віцебску. 

1951 год. Заснаваны Беларускі інстытут навукі і мастацтва (БІНІМ) у Нью-Ёрку. 

Грамадская навукова-культурная арганізацыя беларускай эміграцыі ў ЗША. Мае філіялы ў Германіі (Мюнхен, з 1955 года) і Канадзе (Таронта, з 1967 года). Выдае навуковы штогоднік «Запісы». Акрамя гэтага ў 1950-1960-х гадах выдаваліся часопісы «Конадні», «Абежнік».

Падтрымлівае сувязі з многімі бібліятэкамі свету, асабліва з Публічнай бібліятэкай у Нью-Ёрку.

У розны час інстытут узначальвалі У. Тамашчык, Я. Ліманоўскі, В. Тумаш, А. Адамовіч, у 1982-2022 гадах – В. Кіпель.

Вітаўт Кіпель
Вітаўт Кіпель

1962 год. Нарадзіўся Валяр’ян Янушкевіч. 

Беларускі скульптар. Брат Ф. Янушкевіча і Я. Янушкевіча.

Працуе ў манументальнай і станковай скульптуры, жывапісе.

Аўтар помнікаў А. Міцкевічу ў Лідзе і Навагрудку, харты князя Радзівіла ў замкавым парку ў г. Нясвіж, Ф. Скарыне ў Лідзе, І. Падарэўскаму ў г. Кракаў (1995), М. Доўнар-Запольскаму ў г. Рэчыца, Б. Івановай у г. Уроцлаў, Я. Скрыгану ў г. Йыхві (Эстонія), К. Каліноўскаму ў г. Шальчынінкай (Літва), М. К. Агінскаму ў г. Маладзечна  і іншых.

Аўтар мемарыяльных дошак Ф. Скарыну ў Кракаве, Падуі, Мінску, М. Агінскаму ў г. Фларэнцыі, С. Манюшку і шмат іншых.

Ён з’яўляўся афарміцелем касцёлаў Св. Роха ў Мінску, Св. Андрэя Баболі ў Полацку, надмагілляў.

Выканаўца серый рэльефаў для Музея камянёў у Мінску, Музея М. Багдановіча і іншых, станковых кампазіцый вядомых дзеячаў, у тым ліку  Ягайлы, Вітаўта, Т. Касцюшкі, Янкі Купалы». Працуе і ў жывапісе.

1977 год. Нарадзіўся  Максім Пятруль. 

Беларускі скульптар і дызайнер.

Скончыў Мінскі дзяржаўны мастацкі каледж імя А. К. Глебава,

Еўрапейскі гуманітарны ўніверсітэт.

Мастак сучаснага светапогляду, для якога творчае пераасэнсаванне і спазнанне свету – правакацыйная гульня, дыялог з гледачом.

Яго працы незвычайныя як па форме, так і па змесце, маюць асаблівы філасофскі сэнс і незвычайную метафарычнасць.

Яго скульптурныя творы ўсталяваны ў кітайскіх гарадах Фучжоу, Куньмін, Чанчунь.

Аўтар твораў візуальнага мастацтва, інтэграваных у грамадскую прастору некалькіх станцый мінскага метрапалітэна.

Стваральнік помніка ахвярам Мінскага гета.

Творы аўтара знаходзяцца ў прыватнай калекцыі Райнольда Вюрта Кунцельзау ў Германіі, Музеі алімпійскага мастацтва ў Пекіне, у Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі, Музеі сучаснага выяўленчага мастацтва, у музеях, галерэях, прыватных калекцыях і грамадскіх прасторах Беларусі, Расіі, Літвы, Нідэрландаў, Германіі, Кітая і ЗША.

1980 год. Званне Ганаровы грамадзянін Магілёва нададзена Івану Макараву. 

Партыйны, дзяржаўны і грамадскі дзеяч БССР. 

У 1939-1941 гадах – першы сакратар Магілёўскага абкама КП(б)Б. У пачатку Вялікай Айчыннай вайны праводзіў вялікую работу па арганізацыі абароны Магілёва, эвакуацыі насельніцтва і каштоўнага абсталявання, стварэнню партыйнага падполля. 

Пры ім знік Крыж Еўфрасінні Полацкай. 

У 1943-1946 гадах  – першы сакратар Магілёўскага абкама КП(б)Б.

Яго імем названы вуліца і завулак у Магілёве.

2006 год. На Кальварыйскіх могілках у Мінску адбылося ўрачыстае адкрыццё надмагільнага помніка Вацлаву Іваноўскаму. 

В. Іваноўскі  (1880–1943) – беларускі палітычны і грамадскі дзеяч, доктар тэхнічных навук.

Яўген Хлябцэвіч і Браніслаў Тарашкевіч вызначылі яго як цэнтральную фігуру беларускага жыцця ў Пецярбургу, а Максім Гарэцкі – як правадыра нацыянальнага адраджэнскага руху перад Першай сусветнай вайной. 

Дзень у гісторыі. 18 кастрычніка. З чаго пачаліся Крыжовыя паходы. Расія прадае Аляску. Нарадзіўся кінарэжысёр «Звычайнага прэзідэнта» Юрый Хашчавацкі. Дзень памяці паэта, які пісаў на лагерных мяшках з-пад цэменту

1009 год. Па загадзе егіпецкага кіраўніка аль-Хакіма разрабаваны, разбураны храм Труны Гасподняй і ўсе іерусалімскія будынкі хрысціян.

Вестка аб гэтым хутка дасягнула Еўропы і прычынілася да пачатку Крыжовых паходаў.

Ацалелі толькі асобныя фрагменты будынка. 

Пачатак збудаванню храма Труны Гасподняй у 325 годзе паклала імператрыца Алена, маці Канстанціна Вялікага. 

Матывы ж, якімі кіраваўся аль-Хакім Вар’ят, не зусім ясныя, хоць дакладна вядома, што ён чыніў ганенні не толькі хрысціянам, але і іудэям, і ўнутрыісламскім апанентам – сунітам. 

Хутчэй за ўсё, гэта была чарговая праява самадурства чалавека, які ў розныя гады загадаў знішчаць сабак, якія раздражнялі яго брэхам, які забараняў ёсць нялюбую ім гародніну і, нарэшце, абвясціў сябе боствам.

tunnel.ru

 1680 год. Нарадзіўся Ян Фрыдэрык Сапега

Вялікалітоўскі дзяржаўны дзеяч. Вялікі канцлер літоўскі.

Быў старостам берасцейскім, прапойскім.

У Кодні сабраў вялікую бібліятэку (3500 кніг), стварыў партрэтную галерэю Сапегаў.

Напісаў гісторыю абраза Дзевы Марыі ў Кодні, гістарычна-генеалагічны нарыс роду Сапегаў.

wikimedia.org

1867 год. Прайшла цырымонія афіцыйнай перадачы Рускай Амерыкі ЗША у абмен на чэк на суму 7,2 млн. долараў.

У сталіцы рускай калоніі Новаархангельску (Сітка) рускі гарнізон саступіў месца амерыканскаму, быў падняты сцяг ЗША.

У гэты ж дзень на Алясцы ўведзены грыгарыянскі каляндар, які дзейнічаў у ЗША.

Аляска была адкрыта ў 1732 годзе рускай экспедыцыяй, і была адзіным уладаннем Расіі ў Паўночнай Амерыцы. 

Засваенне гэтай тэрыторыі вялося спачатку прыватнымі асобамі, а з 1799 года – Руска-амерыканскай кампаніяй.

Да 1864 году на рускай Алясцы і Алеўцкіх астравах жылі 2,5 тысяч рускіх і да 60 тысяч індзейцаў і эскімосаў.

Прычына продажу: выдаткі на ўтрыманне і абарону Аляскі перавышалі патэнцыйны прыбытак.

tunnel.ru

 1891 год. Нарадзіўся Лукаш Голад. 

Праваслаўны святар, рэлігійны і грамадска-культурны дзеяч міжваеннай Заходняй Беларусі.

Протаіерэй Літоўскай епархіі. Прымаў удзел у беларусізацыі царкоўна-рэлігійнага жыцця ў Заходняй Беларусі. Праследаваўся польскімі ўладамі.

Рэдактар і выдавец рэлігійнага часопіса «Праваслаўная Беларусь».

Памёр у Вільні 6 лістапада 1947 года.

1893 год. Нарадзіўся Уладзімір Уладамірскі. 

Беларускі акцёр. Другі ў гісторыі Народны артыст БССР пасля У. Галубка. Народны артыст СССР.

Дзяцінства і юнацтва прайшлі ў Бабруйску.

Працаваў у Другім паказальным тэатры Заходняга фронту ў Бабруйску, Смольным тэатры Петраграда, у мінскім Купалаўскім тэатры.

Стварыў высокамастацкія вобразы ў беларускім рэпертуары.

Зняўся ў фільмах “Кастусь Каліноўскі”, “Хто смяецца апошнім”, “Палеская легенда”, “Наперадзе – круты паварот”.

Жока – артыстка Кацярына Азбукіна, сястра адраджэнца Мікалая Азбукіна.

Памёр 24 студзеня 1971 года.

wikimedia.org

На фота – В.Волкаў. Групавы партрэт дзеячаў беларускага тэатру Г. Глебава, А. Марыкса, У.Уладамірскага (справа). 1959 год

1906 год. Нарадзіўся Алесь Салагуб.  

Беларускі паэт. Вязень турмы Лукішкі.

Аўтар зборніка вершаў «Лукішкі».

У 1961 годзе ў часопісе «Полымя» апублікаваны яго «Лукішскі дзёньнік».

Расстраляны ў 1934 годзе.

wikimedia.org

1918 год. У Віцебску расстраляны чэкістамі Уладзімір Стукаліч. 

Гісторык і краязнавец, літаратуразнавец, юрыст. Заходнерусіст.

Аўтар кніг «Беларусь і Літва», пра творчасць М. Нікіфароўскага і А. Сапунова. 

Даследаваў аўтарства паэмы «Тарас на Парнасе». 

Член Віцебскай вучонай архіўнай камісіі. Выступаў за адкрыццё ў Віцебску ўніверсітэта.

Адзін з заснавальнікаў і кіраўнікоў кансерватыўна-клерыкальнай грамадскай арганізацыі Беларускі народны саюз.

1919 год. Нарадзіўся Усевалад Кароль. 

Беларускі палітычна-грамадскі дзеяч.  «Хросны бацька Баранавічаў», «жаночы Кароль». Акушэр-гінеколаг.

Актыўны грамадскі дзеяч Вільні: друкаваўся ў заходнебеларускіх выданнях, з’яўляўся апошнім кіраўніком Беларускага Студэнцкага Саюза, актыўны барацьбіт з антысемітызмам.

Падчас нямецкай акупацыі Беларусі працаваў у Баранавічах лекарам, выкладаў у медыцынскай школе, удзельнічаў у нацыянальным падполлі, кіраваў Баранавіцкім камітэтам Беларускай незалежніцкай партыі, за што быў рэпрэсаваны НКУС. 

Пасля ГУЛАГу, у Баранавічах яго сядзіба стала месцам збора рэпрэсаваных ветэранаў нацыянальнага руху. Тут былі Пятро Рашэтнік, Янка Геніюш, Лявон і Юрка Луцкевічы і іншыя.

Усё пасляваеннае жыццё прапрацаваў “другой асобай” радзільні. Як лекара ведалі і па за межамі Беларусі.

Калі памёр у 1984 годзе, развітацца з ім прыйшло шмат людзей. Улады забаранілі ўсенароднае пахаванне рэпрэсаванага лекара.

wikimedia.org

 1947 год. Нарадзіўся Юрый Хашчавацкі. 

Беларускі кінарэжысёр, грамадскі дзеяч, палітык. 

Член Міжнароднай і Еўразійскай акадэмій тэлебачання і радыё.

Аўтар 40 кінафільмаў, многія адзначаныя прызамі міжнародных фестываляў.

Найбольш вядомая стужка — «Звычайны прэзідэнт» (1996), якая атрымала Прэмію міру на Берлінскім кінафестывалі, Гран-пры «Human Rights Watch» у Нью-Ёрку, прыз «Залатая брама» ў Сан-Францыска.

Розгалас мела і стужка «Плошча», што прысвечана прэзідэнцкай кампаніі 2006 года і абаронцам палатачнага лагера на Кастрычніцкай плошчы Мінска.

Стаяў ля вытокаў Мінскага аб’яднання яўрэйскай культуры, уваходзіў у Савет дырэктароў Сусветнай асацыяцыі беларускіх яўрэяў.

Паслядоўны апанент рэжыму Лукашэнкі.

1968 год. XIX летняя Алімпіяда ў Мехіка: амерыканскі лёгкаатлет Роберт Бімон здзейсніў фенаменальны скачок з вынікам – 8,90 м. 

Рэкорд ахрысцілі “скачком у XXI стагоддзе”.

 “Ён забіў гэты від спорту”, – сказаў алімпійскі чэмпіён 1964 года Дэвіс. 

Ранейшы сусветны рэкорд быў пераўзыдзены на 55 сантыметраў – падобнага гісторыя сусветнага спорту проста не ведала. 

Цікава, што ў спартсмена фактычна не было трэнера, у дзяцінстве ён марыў аб кар’еры наркабарона. 

Споўніўшы мару стаць алімпійскім чэмпіёнам, Бімон хутка астудзеў да спартыўных арэн.

tunnel.ru

1971 год. Памёр Язэп Гайлевіч. 

Каталіцкі святар, прыхільнік беларусізацыі каталіцкай царквы, дзеяч беларускага руху ў Латвіі.

Вучыўся ў Магілёўскай (Пецярбург) і Мінскай духоўных каталіцкіх семінарыях. 

Служыў святаром у Беларусі, Латвіі, адначасова выкладаў Закон Божы ў беларускіх школах. 

Выступаў з казаннямі на беларускай мове. 

Пераследаваўся латышскімі і савецкімі ўладамі.

У 1949 годзе арыштаваны дзяржбяспекай  за «правядзенне антысавецкай агітацыі».

Вязень ГУЛАГу.

wikimedia.org

1991 год. Памёр Пятро Бітэль. 

Беларускі настаўнік, пісьменнік і перакладчык.

У 1947 годзе звольнены з настаўніцкай працы і стаў праваслаўным святаром. Рэпрэсаваны ў 1950 годзе. Вязень ГУЛАГу. 

У 1956-1963 гадах служыў святаром, у 1963-1974 настаўнічаў.

Аўтар паэм «Замкі і людзі», «Сказанне пра Апанаса Берасцейскага».

Пераклаў на беларускую мову асобныя творы В. Дуніна-Марцінкевіча, Ю. Крашэўскага, Б. Пруса, Г. Сянкевіча, І. Франко, Т. Шаўчэнкі, Гётэ і іншых.

Рукапіс перакладу паэмы «Пан Тадэвуш» А. Міцкевіча зроблены ў лагеры на паперы з мяшкоў з-пад цэменту. Зараз ён ахоўваецца ў Музеі гісторыі беларускай літаратуры.

librusec.pro