Tag: Купала

28 ліпеня ў гісторыі. Дзень хрышчэння Русі, памяці ахвяр І Сусветнай, расстраляных у Катыні. Бульбяная экспансія. Вызваленне Беларусі.

Навіна ад

Сусветны дзень барацьбы супраць гепатыта (World Hepatitis Day, з 2008 года).

Праводзіцца па ініцыятыве Міжнароднага альянсу па барацьбе з гепатытам у гонар дня нараджэння амерыканскага лекара Баруха Блумбэрга, лаўрэата Нобелеўскай прэміі, які адкрыў вірус гепатыта B.

Гепатыт – віруснае захворванне печані, якое наносіць зруйнавальны ўдар па ўсім арганізме. Захворванне прызнана глабальна небяспечнай праблемай аховы здароўя.  На гепатыт віруснай мадыфікацыі хварэе больш за 2 мільярды чалавек – кожны чацвёрты жыхар Зямлі.

У гэты дзень ладзяцца асветніцкія акцыі, прафілактычныя мерапрыемствы: правядзенне дыягностыкі, вакцынацыя.

Гепатыты B і C у сукупнасці штогод забіраюць жыцці да 1,5 мільёнаў чалавек. А на фоне пандэміі COVID-19 колькасць смерцяў ад віруснага гепатыту павялічылася.

2348 год да н.э. Ной упершыню адчыніў акно ў каўчэгу і паслаў галубку на пошукі зямлі.

Вада меншала да 10-га месяца. У 11-ы месяц, у 1 дзень Ной адчыніў вакенца, і паслаў крумкача, каб даведацца, ці адступіла вада. Птушка накінулася на целы мёртвых і не вярнулася да Ноя.

Ной паслаў галубку. Яна, не знайшоўшы апоры нагам сваім, палятала і вярнулася да Ноя. Праз 7 дзён, другі раз даслаў галубку. Птушка вярнулася да Ноя і прынесла ў дзюбе галінку алівы. Так Ной зразумеў, што адступіла вада. Яшчэ праз 7 дзён, паслаў галубку, і яна не вярнулася ў каўчэг, бо сышла вада з улоння зямлі. Ной жа дабраславіў птушку, хай будзе чыстай і наймудрэйшай сярод усіх птушак. Крумкача ж пракляў, залічыў да нячыстых птушак.

Было Ною 601-е лета яго жыцця. Працягваўся патоп на зямлі 20 месяцаў.

Праваслаўныя цэрквы шануюць памяць роўнаапостальнага князя Уладзіміра. Дзень хрышчэння Русі.

Хрышчэнне адбылося ў 988 годзе.

Лічыцца, што полацкія крывічы хрысціліся ў Дзвіне, радзімічы – у Блакітнай Крыніцы.

1586 год. У Англію з Калумбіі сэрам Томасам Хэрыётам прывезены клубні бульбы.

На Беларусь бульбу (гульбу) ў Гродна завезлі ў 1600-я гады шатландцы, а распаўсюджвацца яна пачала па ВКЛ з 1664 года з Бярозы – уладанняў Францішка Сапегі.

Бульба выратавала беларусаў ад голаду пасля вайны 1654-1667 гадоў.

Прыніжальная назва беларусаў “бульбаш” з боку рускіх спачатку адносілася толькі да ўніятаў, потым – да навабранцаў з літоўска-беларускіх губерняў.

У Расійскай імперыі па пасяўных плошчах і зборах бульбы выдзялялася Магілёўская губерня.

У СССР беларусы больш за іншых вырошчвалі і спажывалі бульбу. Хаця бульба – адзін з сімвалаў Беларусі, яе часта імпартуюць з Афрыкі, Азіі.

1812 год. Нарадзіўся Юзаф Крашэўскі (1812-1887).

Беларускі і польскі пісьменнік, “польскі Дзюма”.

Гісторык, фалькларыст, рэдактар, выдавец, публіцыст, музыка, мастак, акадэмік. Удзельнік паўстання 1830-1831 гадоў. Пачынальнік польскай рэалістычнай прозы, аўтар больш за 600 тамоў твораў.

У Польшчы яго творы ўваходзяць у канон школьнай праграмы. Паўплываў на творчасць шматлікіх аўтараў, у тым ліку Э. Ажэшкі, Я. Купалы.

1890 год. Нарадзіўся Язэп Рэшаць (1890-1958).

Дзеяч беларускай эміграцыі, рэлігійны і культурна-асветны дзеяч, навуковец, пісьменнік, драматург і публіцыст.

Доктар філасофіі і тэалогіі. Адзін з відных тэолагаў і вучоных у гісторыі беларускага хрысціянскага руху XX стагоддзя.

У 1938 годзе выехаў у ЗША да ксяндза Яна Тарасевіча ў Ліс-Ілінойс каля Чыкага, дзе ўступіў у ордэн бенедыкцінцаў.

Аўтар рэлігійных і навуковых кніг “З Хрысьціянскай Аполёгэтыкі”, “Сьвятыя”, “Асновы хрысціянскай веры для беларускага народа”, “Кароткі Катэхізм для Беларусаў-Каталікоў”. Адзін з распрацоўшчыкаў статуту Лігі абароны правоў беларусаў-каталікоў.

Пад псеўданімам Язэп Рушчанец выдаў п’есы “Першыя Ластаўкі”, “Зорка-ідэя”.

1897 год. Памёр Янка Лучына (Неслухоўскі, 1857-1897).

Беларускі паэт, перакладчык.

Псеўданімам Лучына падпісваў толькі творы на беларускай мове. Пісаў на польскай, рускай, беларускай мовах і ў розных жанрах.

Аўтар аднаго з першых твораў пра паўстанне 1863-1864 гадоў.

1914 год. Аўстра-Венгрыя аб’явіла вайну Сербіі.

Пачалася Першая сусветная вайна (28 ліпеня 1914-11 лістапада 1918), якая знішчыла чатыры вялікія імперыі Старога Свету – Германскую, Расійскую, Аўстра-Венгерскую і Асманскую.

У 38 краінах-удзельніцах загінула 10 млн. чалавек. Страты Беларусі склалі ад 600 тысяч да 1 мільёна жыхароў.

Магілёў з 1915 да 1918 года з’яўляўся ваеннай сталіцай Расіі, у 1915-1917 гадах знаходзілася царская Стаўка.

1917 год. У Магілёў прыбыў новы галоўнакамандуючы рускімі ўзброенымі сіламі генерал Л. Карнілаў.

Разагнаў усе мясцовыя “саветы” і партыі, закрыў газету “Молат”, навёў парадак у вайсковых часцях.

1920 год. Памёр Алесь Гарун (Прушынскі, 1887-1920).

Беларускі паэт, празаік, драматург, публіцыст, грамадскі дзеяч.

Віцэ-старшыня Усебеларускага з’езда 1917 года, сустваральнік БНР, рэдактар газеты «Беларускі шлях», адзін са стваральнікаў беларускай нацыянальнай арміі.

У 1907 годзе быў арыштаваны за антыўрадавую дзейнасць, асуджаны на ссылку і пажыццёвае пасяленне ў Сібіры. Працаваў у Іркуцкай губерні, на баржы на рацэ Лене, на залатых прыісках у Якуціі.

Публікаваўся ў газеце «Наша ніва». Аўтар  вершаў, паэм, паэтычных водгукаў на вершы сучаснікаў, зборніка «Матчын дар», які з’яўляецца адным з найвыдатнейшых паэтычных дасягненняў ХХ стагоддзя.

Памёр у Кракаве па дарозе на курорт Закапанэ.

У гонар паэта ў Фрунзенскім раёне Мінска названа вуліца.

1944 год. Часцямі 1-га Беларускага фронта маршала К. Ракасоўскага ад нямецкіх войск вызвалены Брэст. 

Беларусь цалкам вызвалена з-пад варожай акупацыі.

1945 год.  Нарадзіўся Рыгор Белацаркоўскі.

Беларускі акцёр, Народны артыст.

Скончыў Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі інстытут.

З 1985 года працуе ў Магілёўскім абласным драматычным тэатры, вядучы акцёр.

1997 год. Памёр Лявон Луцкевіч (1922-1997).

Беларускі грамадскі і культурны дзеяч, педагог, мемуарыст.

Сын прэм’ер-міністра БНР Антона Луцкевіча.

Скончыў Віленскую беларускую гімназію.

У Другую сусветную вайну настаўнічаў у Радашковічах і Баранавічах, прымаў удзел у нацыянальным падполлі.

Арыштаваны НКДБ у Польшчы ў канцы 1945, быў асуджаны на судовым працэсе над кіраўніцтвам Беларускай Незалежніцкай Партыі.

У 1988 годзе стварыў віленскае беларускае культурнае таварыства. З канца 1980-х г. актыўна падтрымліваў беларускі адраджэнскі рух. Аўтар кнігі “Вандроўкі па Вільні”.

2000 год. У Катыні пад Смаленскам адкрыты мемарыял польскіх і расійскіх ахвяр НКУС – першы ў Расіі міжнародны помнік ахвярам сталінізму.

Адкрыты да 60-годдзя расстрэлу палонных афіцэраў польскага войска – усяго 21 857 чалавек, у тым ліку ўраджэнцаў Беларусі.

У 2010 годзе пад Катынню адбылася авіакатастрофа, у якой загінула польская дэлегацыя на чале з Прэзідэнтам Польшчы, якая ляцела на 70-годдзе Катынскага расстрэлу. Расійскія ўлады зараз імкнуцца да закрыцця мемарыяла.

2007 год. У Шклове адкрыты помнік агурку.

Аўтар помніка скульптар Андрэй Вараб’ёў.

Шклоў – рэгіянальная агурковая сталіца, радзіма самага смачнага ў свеце, смарагдава-зялёнага і пурпурна-хрумсткага агурка.

З 2006 года ў Шклове ладзяць сваё свята – Дзень агурка.

24 ліпеня ў гісторыі. Распушчальная кава. Падзенне метэарыта. Першы Буквар. Нарадзіўся артыст Г. Гарбук.

Навіна ад

Дзень нараджэння распушчальнай кавы.

24 ліпеня 1938 года дзякуючы швейцарскаму хіміку Максу Моргенталеру з кампаніі Nestle на рынку з’явілася першая папулярная марка гэтага напою – Nescafe. 

Такая кава стала абавязковай у рацыёне амерыканскіх салдат падчас Другой сусветнай вайны.

Распушчальная кава карыстаецца вялікім попытам з-за лёгкасці прыгатавання. 

Штодня ў свеце выпіваецца каля 2,5 мільярдаў кубкаў кавы, і больш за палову прыпадае на долю распушчальнай. 

У скандынаўскіх краінах, ФРГ больш за 70% насельніцтва п’юць заварную каву, а бразільцы, амерыканцы, беларусы, наадварот, больш любяць распушчальную.

1618 год. У Еўе (цяпер Вевіс, Літва) выдадзены першы «Буквар мовы славенскай…».

Першы ў свеце элементарны падручнік пад назвай “Буквар”. А другі буквар надрукаваў магілёвец Спірыдон Собаль (1631).

1790 год. Упершыню ў гісторыі дакументальна зафіксавана падзенне метэарыта на Зямлю.

Метэарыт упаў у Паўднёва-Заходняй Францыі, каля гасконскага гарадка Барбатан.

Хоць гэтае здарэнне было афіцыйна засведчана мясцовымі ўладамі, адзін з акадэмікаў Клод Бертолле заявіў: “Як сумна, што цэлы муніцыпалітэт заносіць у пратакол народныя казкі, выдаючы іх за сапраўды бачанае, тады як не толькі фізічным чыннікам, але і наогул нічым разумным гэта нельга растлумачыць”.

Будучы ўпэўненымі, што “гасконцы заўсёды былі вялікімі фантазёрамі і выхвалякамі”, навукоўцы прынялі пастанову, якая заклікала суграмадзян надалей не рэагаваць на падобныя “забабоны”.

У той час навукоўцы яшчэ не верылі, што метэарыты падаюць на Зямлю з касмічнай прасторы. Толькі ў 1803 годзе рэальнасць “нябеснага” паходжання метэарытаў была імі афіцыйна прызнана. Калі ў мястэчку Эгле выліўся жудасны “каменны дождж”, які ўсыпаў зямлю аскепкамі і быў засведчаны мноствам узбуджаных відавочцаў, Французская акадэмія навук змушаная была пагадзіцца, што гэта сапраўды былі “камяні з неба”.

1820 год. Нарадзіўся Люцыян Крашэўскі (1820-1892).

Беларускі і польскі мастак, фатограф, прыродазнавец, краязнавец. Брат Юзэфа Крашэўскага і Каятан Крашэўскага. Ілюстратар іх твораў.

Аказваў дапамогу ўдзельнікам паўстання 1863-1864 гадоў, за што быў сасланы на Урал.

Рабіў замалёўкі помнікаў архітэктуры і народных тыпаў на Гродзеншчыне. У ссылцы навучыўся фатаграфаваць, рабіў здымкі краявідаў Панямоння.

Памёр 2 лютага 1892 года.

1884 год. У Магілёве створана губернская паштова-тэлеграфная кантора 3-га класа.

Да 1890 года ў Магілёўскай губерні дзейнічалі паштова-тэлеграфныя канторы: Магілёўская, Гомельская, Аршанская, Шклоўская, Рагачоўская, Горы-Гарэцкая, Чэрыкаўская, Мсціслаўская, Быхаўская, Сенненская, Дубровенская, Клімавіцкая, паштова-тэлеграфныя аддзяленні: Чавускае, Прапойскае, Веткаўскае, Копыскае, Ляднянскае, Хаславіцкае, Бабрскае, Чачэрскае, Касцюковіцкае, Краснапольскае, Любавіцкае, Руднянскае, Добрушскае, Коханаўскае, Талачынскае і Смальянскае; паштовыя аддзяленні: Бялыніцкае, Манастыршчынскае, Раснянскае, Пятровіцкае, Шамаўскае і Кармянскае. 

Да пачатку XX стагоддзя дзейнічала 29 паштова-телеграфных і 35 паштовых аддзяленняў, у самім Магілёве было 12 паштовых скрынь.

Кантора ў Оршы

1896 год. Нарадзіўся Аляксандр Орса (1896-1959).

Беларускі педагог, грамадскі і культурны дзеяч.

Скончыў настаўніцкія курсы ў Навагрудку, Карлаў ўніверсітэт у Празе.

Выкладаў у навагрудскіх беларускай гімназіі, школах, педвучылішчы. Падчас Другой сусветнай вайны быў школьным інспектарам Навагрудскай акругі.

Прымаў удзел у Другім Усебеларускім кангрэсе. У 1944 выехаў у Германію, дзе быў дырэктарам Беларускай гімназіі імя Янкі Купалы ў Рэгенсбургу (Міхельсдорф).

З 1949 года ў Нью-Ёрку. Адзін з заснавальнікаў Беларуска-амерыканскага задзіночання, стваральнік першай парафіі Беларускай аўтакефальнай праваслаўнай царквы, Беларускага інстытута навукі і мастацтва, арганізатар першых беларускіх школ у Нью-Ёрку. Уваходзіў ва ўрад БНР у эміграцыі (міністр асветы).

Памёр 2 лістапада 1959 года.

1911 год. Нарадзіўся Анатоль (Акім) Астрэйка (1911-1978).

Беларускі паэт, журналіст.

Працаваў у газетах розных гарадоў, у тым ліку ў Горках.

Падчас Вялікай Айчыннай вайны быў адказным сакратаром сатырычнай газеты-плаката «Раздавім фашысцкую гадзіну».

У 1948-1953 гадах – адказны сакратар часопіса «Вожык».

Аўтар вершаў, зборнікаў, кніг вершаў, вершаванай казкі «Елка», паэмы для дзяцей «Прыгоды дзеда Міхеда», тэкстаў многіх беларускіх песень: «Ой бацька мой, Нёман», «Песня пра Заслонава», «Шаўковыя травы», «Песня мінаеўцаў».

Памёр 23 жніўня 1978 года.

1921 год. Падчас аперацыі ў Маскве памёр Сцяпан Булат (1894-1921).

Беларускі палітычны дзеяч, журналіст. Працаваў загадчыкам аддзела ЦК КП(б)Б па працы ў вёсцы.

Рэдактар газеты «Савецкая Беларусь», заснавальнік і рэдактар газеты «Белорусская деревня».

Адстойваў ідэю беларускай дзяржаўнасці, дамагаўся пашырэння БССР на ўсход, беларусізацыі краю, надання беларускай мове статуса дзяржаўнай. На смерць Сцяпана Булата адгукнуліся вершамі Янка Купала, Міхась Чарот, Зм. Бядуля.

1934 год. Нарадзіўся Генадзь Гарбук (1934-2018).

Беларускі акцёр тэатра і кіно. Народны артыст Беларусі. Лаўрэат Дзяржпрэмій БССР і СССР.

Працаваў у Нацыянальным акадэмічным тэатры імя Янкі Купалы. Сыграў больш за 50 роляў у тэатры і больш за 50 у кінастужках.

1941 год. Абаронцы Магілёва з 394-га палка палкоўніка Я. Слепакурава на заходнім беразе Дняпра захапілі 3 нямецкіх штабных аўтамашыны і штабнога афіцэра.

У машынах былі ўзнагародныя знакі, сцягі, падарункі для нямецкіх салдат, якія павінны былі ўзяць Маскву.

Магілёў быў цалкам акружаны 16 ліпеня, аднак абаронцы працягвалі ўпарта змагацца.

У гэты ж дзень Заходні фронт падзелены на Заходні і Цэнтральны.

1976 год. Нарадзіўся Іван Ціхан.

Беларускі атлет, кідальнік молата, чэмпіён Беларусі, Еўропы, трохразовы чэмпіён свету, сярэбраны прызёр Летніх Алімпійскіх гульняў у Рыа-дэ-Жанейра (2016), шматразовы рэкардсмэн. 

Заслужаны майстар спорту Беларусі. Старшыня Беларускай федэрацыі лёгкай атлетыкі.

1984 год. Адкрыты для наведвальнікаў Клімавіцкі краязнаўчы музей.

Створаны паводле рашэння ЦК КПБ 11 ліпеня 1978 года. Размяшчаецца ў асабняку князёў Мяшчэрскіх.

Асноўны фонд музея налічвае каля 6 000 адзінак захоўвання, навукова-дапаможны – каля 8 000.

Найбольш цікавыя прадметы з калекцый музея: бівень маманта, каменныя прылады працы 3-2-га тыс. г. да н.э., кнігі ХІХ стагоддзя, прадметы нумізматыкі, ткацтва, народнага побыту, узоры зброі, творы выяўленчага мастацтва. Экспазіцыя музея размешчана ў 6 залах: «Прырода раёна», «Далёкае мінулае», «Сацыялістычная рэвалюцыя», «Вялікая Айчынная вайна», «Прамысловасць раёна», «Знакамітыя землякі».

2009 год. Міністэрства сувязі і інфарматызацыі Рэспублікі Беларусь увяло ў паштовы зварот марку “350 гадоў Баркалабаўскай іконе Божай Маці”.

Ікона з’явілася ў Баркалабаўскім жаночым манастыры (заснаваны 24 чэрвеня 1641 года Б. Статкевічам каля мястэчка Баркалабава) у 1659 годзе.

Паводле падання з манастырскага архіва рускі князь Пажарскі вяртаўся «з Польшчы», маючы пры сабе патаемна гэты абраз Багародзіцы. Калі атрад князя праходзіў каля манастыра, «абраз стаў нерухомы» і ніякія намаганні людзей не здолелі зрушыць яго з месца. Пажарскі зразумеў, што абраз жадае застацца ў манастыры і перадаў яго ігуменні Фацінні Кіркораўне.

Фота з адкрытых крыніц.

10 ліпеня ў гісторыі. Паланенне Усяслава. Першы ўпамін Оршы. Пажар у Магілёве, таран пад Магілёвам. Абранне Лукашэнкі.

Навіна ад

1067 год. Кіеўскія Яраславічы падманам узялі ў палон Усяслава Чарадзея.

Праз 4 месяцы пасля бітвы на Нямізе (3 сакавіка), на рацэ Ршы (Аршыца) кіеўскія Яраславічы ўзялі ў палон Усяслава Брачыславіча і двух яго сыноў. Пры запрашэнні на перамовы Яраславічы цалавалі крыж, што не зробяць благога. Усяслава з сынамі адвезлі ў Кіеў і кінулі ў земляную турму – «поруб», дзе ён прабыў больш за 14 месяцаў, пакуль у 1068 г. яго не вызвалілі кіяне і не паставілі яго князем.

У сувязі з падзеямі на Ршы звязана першае ўпамінанне пра Оршу.

1781 год. Нарадзіўся Антон Марціноўскі (1781-1855).

Беларускі выдавец і публіцыст, апякун здольнай моладзі.

Адзін з арганізатараў Віленскага друкарскага таварыства, літаратурна-грамадскага аб’яднання шрубаўцаў, рэдактар «Вулічных навін», «Dziennik Wileński», уладальнік друкарні, у якой друкаваліся «Статут ВКЛ» (1819), літаратурныя творы. 

Сакратар Камісіі Часовага ўрада ВКЛ (1812). Марціноўскі стаў узорам новага тыпу патрыёта Беларусі: будучы палякам, любіць Беларусь, а будучы беларусам, любіць Польшчу.

1782 год. Здарыўся вялікі пажар ў Магілёве.

У вялікім пажары за Дняпром згарэла 70 дамоў «хрысціянскіх», 5 габрэйскіх, разбурана каля 40 будынкаў.

1857 год. Нарадзіўся Анатоль Бонч-Асмалоўскі (1857-1930).

Рэвалюцыянер-народнік. Грамадска-палітычны дзеяч, публіцыст, мемуарыст, член арганізацый «Зямля і воля» і «Чорны перадзел», член ЦК партыі сацыялістаў-рэвалюцыянераў.

У высылцы ў бацькоўскім маёнтку Блонь Ігуменскага павета пры ўдзеле А. Багдановіча арганізаваў сялянскі гурток самаадукацыі.

Неаднаразова арыштоўваўся, быў у ссылцы, у тым ліку ў Сібіры. Удзельнік рэвалюцыі 1905-1907 гадоў.

У час 1-й сусветнай вайны працаваў у арганізацыях дапамогі бежанцам-беларусам. Дэлегат 1-га Усебеларускага з’езда (1917). З 1918 года ў Мінску, удзельнічаў у кааператыўным руху.

З 1926 года жыў у Маскве, член Усесаюзнага таварыства паліткатаржан і ссыльнапасяленцаў. Пісаў успаміны.

Яго драўляная сядзіба Блонь існуе і зараз у якасці раённага краязнаўчага музея.

1871 год. У Магілёве нарадзіўся Барыс Казановіч (1871-1943).

Вайсковец, генерал-лейтэнант. 

Выхаванец Магілёўскай гімназіі. Удзельнік руска-японскай, Першай сусветнай, грамадзянскай войн.

Адзін з кіраўнікоў Белага Руху. Старшыня Таварыстваў – афіцэраў Генштаба ў Югаславіі, вывучэння Грамадзянскай вайны.

1895 год. У Глыбокім нарадзіўся  Павел Сухі (1895-1975).

Сусветна вядома авіяканструктар самалётаў Су.

Лаўрэат Ленінскай, Дзяржаўнай прэмій, двойчы Герой Сацыялістычнай Працы, доктар тэхнічных навук. Аўтар больш як 50 самалётаў. Яго называлі «квінтэсэнцыя нашай авіяцыі». У Гомелі імем Сухога названы вуліца, тэхнічны ўніверсітэт, устаноўлены бюст. У Глыбоцкай СШ № 1 створаны яго музей. 

1900 год. Нарадзіўся Пётра Сергіевіч (1900-1984).

Беларускі мастак, актыўны дзеяч беларускага адраджэння. Заслужаны дзеяч мастацтваў Літвы (1965). 

Яго палотны прысвечаны гістарычным асобам, у тым ліку Усяславу Чарадзею, Ф. Скарыне, К. Каліноўскаму, Р. Шырме, Ф. Багушэвічу, прадстаўнікам розных прафесій. 

Значнае месца ў творчасці мастака займалі купалаўская тэма, тэма жыцця ў Заходняй Беларусі.

Сергіевіч П. Кастусь Каліноўскі сярод паўстанцаў 1863 года, 1955 г.

1917 год.  Першае беларускае таварыства драмы і камедыі дало прэм’ерную пастаноўку п’есы Я. Купалы «Раскіданае гняздо».

Разумеючы сацыяльную і палітычную вастрыню п’есы, была пастаўлена толькі пасля падзення царызму. Была пастаўлена Ф. Ждановічам у Мінску Першым беларускім таварыствам драмы і камедыі ў памяшканні гарадскога тэатра.

«Раскіданае гняздо» шмат ставілі аматарскія тэатральныя калектывы, нават аматарскі гурток у Глуску.

Новае сцэнічнае жыццё «Раскіданаму гнязду» даў Беларускі тэатр імя Я. Коласа. Прэм’ера спектакля адбылася ў Віцебску 13 снежня 1951 года.

1932 год. У Быхаве нарадзіўся Аркадзь Мацвееў.

Беларускі вучоны ў галіне інфекцыйных захворванняў.

Скончыў Віцебскі медінстытут.

Працаваў галоўным урачом Віцебскай раённай санэпідстанцыі, затым намеснікам галоўнага ўрача па лячэбнай рабоце ў Віцебскім раёне.

З 1963 года асістэнт, дацэнт, прафесар, дэкан факультэта Віцебскага медыцынскага інстытута.

Апублікавана больш за 70 яго навуковых прац.

1937 год. Нарадзіўся Леанід Дземідовіч (1937-1999).

Беларускі навуковец-геолаг. Доктар геолага-мінералагічных навук, прафесар.

З 1959 года працаваў ў Беларускім геолага-разведачным НДІ, з 1970 года намеснік дырэктара, у 1975-1983 дырэктар інстытута. З 1983 года ў БДУ.

Навуковыя працы ў галіне геалогіі, пошуку і разведкі нафтавых і газавых радовішчаў.

Стварыў схемы класіфікацыі парод-калектараў, стадый і этапаў літагенезу.

1941 год. Пад Магілёвам правёў паветраны таран Мікалай Цярохін (1916-1942).

Лётчык-знішчальнік. Адзін з двух савецкіх лётчыкаў (разам з А. Хлабыставым), якія тройчы ўчынілі паветраны таран, прычым у Цярохіна два тараны – у адным баі.

У баі, растраціўшы ўсе боепрыпасы, таранам збіў «Юнкерс-88» і ўжо пашкоджанай сваёй машынай другім таранам збіў яшчэ адзін «Юнкерс-88».

Загінуў у паветраным баі 30 снежня 1942 года ў Наўгародскай вобласці.

Яго імя носіць адна з вуліц Магілёва. Яго подзвігу прысвечаны верш К. Сіманава.

1942 год. Нарадзіўся Пётр Клімук.

Другі беларускі касманаўт (у космасе ў 1973, 1975, 1978) пасля В. Церашковай, палітычны дзеяч.

Генерал-палкоўнік авіяцыі, кандыдат тэхнічных навук. Двойчы Герой Савецкага Саюза. Апошні трэці палёт 1978 г. здзейсніў разам з польскім касманаўтам Міраславам Гермашэўскім.

1944 год. 21-й вайсковай часці, якія вызначыліся пры вызваленні Магілёва 28 чэрвеня 1944 года надалі найменні “Магілёўскіх”.

У горадзе адноўлена праца радыё, абласной санэпідэмстанцыі, створаны рамонтны завод.

Вуліца Першамайская ў Магілёве, 1944 год

1994 год. Аляксандр Лукашэнка абраны першым прэзідэнтам Беларусі.

8 ліпеня ў гісторыі. Шлях у Індыю. Палтаўская бітва. Паланенне Дз Карбышава. Нарадзілася спявачка Дз. Арбеніна.

Навіна ад

1497 год. Васка да Гама адплыў з Лісабона на чале марской экспедыцыі да берагоў Індыі.

Ён павёў флот з чатырох караблёў з экіпажам у 170 чалавек. Назад вярнуліся толькі 55 матросаў і два караблі.

Партугальцы сталі першымі вядомымі еўрапейцамі, якія 20 мая 1498 года дасягнулі Калікута. Марскі шлях у Індыю быў вынайдзены.

Назад Васка да Гама вярнуўся 29 жніўня 1499 года.

1709 год. Адбылася Палтаўская бітва.

Найбуйнейшая бітва Паўночнай вайны (1700-1721) паміж рускімі войскамі пад камандаваннем Пятра I і шведскай арміяй Карла XII. 

Адбылася за 6 вёрст ад Палтавы. Перамога рускай арміі прывяла да пералому ў вайне на карысць Расіі і спыніла панаванне Швецыі ў Еўропе.

Да таго моманту, калі армія Карла падышла да Палтавы, ён страціў да траціны арміі, яго тылы былі атакаваны лёгкай конніцай Пятра – казакамі і калмыкамі, перад самай бітвай Карл ХІІ быў паранены. Бітва Карлам была прайграна і ён бег у Асманскую імперыю.

У бітве пад Палтавай шведы страцілі звыш 9 000 забітымі і 19 000 палоннымі. Страты рускіх – 1 345 чалавек.

Да гэтага, 9 кастрычніка 1708 года, адбылася першая пераможная бітва рускіх войск над шведамі, пры Лясной, пад Прапойскам (Слаўгарад) – “Маці Палтаўскай бітвы”.

1861 год. Нарадзілася Магдалена Радзівіл (Завіша, 1861-1945).

Арыстакратка, дзеяч беларускага культурнага руху, мецэнатка, падарожніца.

Фінансавала выдавецтва «Загляне сонца і ў наша аконца», Беларускае выдавецкае таварыства, газету «Беларус», адкрывала беларускамоўныя школы.

Памерла 6 студзеня 1945 года ў Швейцарыі.

У ліпені 2017 года яе прах быў вернуты ў Мінск і перададзены касцёлу Св. Сымона і Алены, 17 лютага 2018 года перапахаваны ў касцёле Найсвяцейшай Тройцы на Залатой Горцы ў Мінску.

1910 год. Асобнай кнігай у Пецярбургу выходзіць паэма Янкі Купалы «Адвечная песня».

Першая яго драматычная паэма.

Напісаная пад уплывам народна-песеннай сімволікі і кніжных крыніц. Складаецца з 12 часткаў-праяваў, кожная з якіх распачынаецца і заканчваецца аўтарскай рэмаркай.

Змест паэмы – аналіз жыццёвага лёсу Мужыка, які выступае як галоўны герой паэмы, трагізму яго існавання ў тагачасным грамадстве.

Паэма – твор высокага трагедыйнага гучання. Напісаная песенна-народным складам верша.

1929 год. Нарадзіўся Канстанцін Ціхановіч.

Беларускі графік.

Скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут. Працаваў мастацкім рэдактарам часопіса «Беларусь». Ілюстраваў творы беларускіх і замежных аўтараў у беларускім пэрыядычным друку. 

Выканаў многія станковыя кампазыцыі, у тым ліку «Дом I з’езда РСДРП», «Ад’езд Я. Коласа ў семінарыю», трыпціхі «Памяць», «Хатынь».

Аўтар мемарыяльных медалёў, значкоў, экслібрысаў, дыяфільма «Францыск Скарына».

1941 год. Пад Магілёвам патрапіў у фашысцкі палон генерал Дз. Карбышаў (1880-1945).

Фартыфікатар, найбуйнейшы ваенны інжынер, генерал царскай і генерал-лейтэнант Чырвонай Арміі, доктар ваенных навук, прафесар Акадэміі Генштаба.

Патрапіў у палон параненым пад Магілёвам, каля в. Дабрэйка Шклоўскага раёна. Закатаваны 18 лютага 1945 года ў канцлагеры Маўтхаўзен.

1949 год. Нарадзіўся Уладзіслаў Завальнюк.

Каталіцкі святар, беларускі рэлігійны і культурны дзеяч.

Гісторык, выдавец, перакладчык і публіцыст. Магістр тэалогіі, кандыдат гістарычных навук.

Быў членам Рады ТБМ. Змагар за вяртанне беларускіх каталіцкіх святынь у Мінску, паслядоўна праводзіў беларусізацыю каталіцкай царквы ў Беларусі.

1967 год. Магілёўская вобласць узнагароджана ордэнам У Леніна.

Узнагароджана Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР за актыўны супраціў насельніцтва ў Вялікай Айчыннай вайне і дасягненні ў пасляваеннай працы народнагаспадарчага комплекса.

Узнагарода ўручана П. Машэравам ў лістападзе 1967 года.

Арка ў Магілёве з ордэнамі Айчыннай вайны і Леніна.

1974 год. Нарадзіўся Андрэй Мезін.

Беларускі хакеіст.  Заслужаны майстар спорту Беларусі.

Удзельнік Алімпійскіх гульняў у Нагана і Солт-Лейк-Сіці, 11 чэмпіянатаў свету (1998-2009).

Лепшы брамнік Лігі Антарыа (1995) і Каланіяльнай Лігі (1996). Чэмпіён CoHL (1996) і IHL (1997). Срэбны прызёр чэмпіянату Германіі (1999). Лепшы хакеіст Беларусі (1998, 1999, 2005, 2006).

1974 год. У Валожыне нарадзілася Дзіяна Арбеніна.

Беларуская і расійская спявачка, паэт, музыка, мастачка.  Заслужаная артыстка Чачэнскай Рэспублікі.

Сустваральніца групы “Начныя снайперы”. Аўтар больш за 250 песень, больш за 150 вершаў.

З 2014 года мае статус “амбасадара Сусветнага фонду дзікай прыроды у Расіі”, удзельнічала ў творчым дабрачынным праекце “Пакаленне”, адукацыйным праекце “Татальная дыктоўка”.

Асудзіла ўварванне Расіі ва Украіну, неаднаразова выказвалася супраць вайны, з-за чаго ў некалькіх гарадах Расіі былі адменены канцэрты пасля даносаў. У красавіку 2022 года выйшла яе антываенная песня „Не маўчы”.

1993 год. У Мінску, у будынку Тэатра оперы і балета, распачаў працу I з’езд беларусаў свету (8-10 ліпеня).

Арганізаваны Згуртаваннем беларусаў свету «Бацькаўшчына».

Мэта – аб’яднанне беларусаў свету і арганізацыйнае афармленне сусветнай беларускай супольнасці на карысць нацыянальнага адраджэння і будаўніцтва самастойнай беларускай дзяржавы. 

Прысутнічала 996 дэлегатаў ад беларускіх арганізацый з Беларусі і беларускіх суполак 22 краін замежжа. На з’ездзе прынята Дэкларацыю аб прынцыпах дзяржаўнага будаўніцтва Беларусі, шматлікія дакументы. Прэзідэнтам Згуртавання беларусаў свету «Бацькаўшчына» быў абраны Радзім Гарэцкі, старшынёй Рады Ганна Сурмач.

24 верасня 2021 года Вярхоўны суд ліквідаваў Згуртаванне беларусаў свету «Бацькаўшчына».

2008 год. Тэлеканал польскага тэлебачання з трансляцыямі на беларускай і рускай мовах “БЕЛСАТ” пачаў вяшчанне са спадарожніка Sirius.

27 ліпеня 2021 года інфармацыйныя рэсурсы “Белсата” прызнаны ў Беларусі “экстрэмісцкімі”, распаўсюджанне інфармацыі з іх цягне адміністрацыйную адказнасць.

3 лістапада 2021 года прызнаны “экстрэмісцкімі” і інтэрнэт-рэсурсы рэсурсы “Белсата”.

7 ліпеня ў гісторыі. Свята Хрысціцеля. Карл ХІІ у Магілёве. Нарадзіліся Я. Купала, М. Шагал Знік Дз. Завадскі.

Навіна ад

Дзень Святога Яна Хрысціцеля.

Вялікае царкоўнае свята. Прысвечана памяці хрысціцеля Ісуса Хрыста.

Святкуецца пасля Купальскай ночы (народна-хрысціянскае свята). Лічылася, што раніцай пасля Купальскай ночы сонца «грае». Яно нібыта плавае ў вадзе далёка на гарызонце, «купаецца». «На Купалу сонца грала…» – спяваецца ў народных песнях.

Пасля прыняцця хрысціянства свята стала спалучаць у сабе паганскія і праваслаўныя рысы. Замест бога Сонца людзі пачалі праслаўляць хрысціцеля Ісуса Хрыста.

Ян Хрысціцель нарадзіўся ў сціплай сям’і святара. Да 30 гадоў жыў у пустыні, насіў адзенне з вярблюджай воўны, харчаваўся дзікім мёдам і пладамі пустынных раслін. Ян прадказаў прыход Збавіцеля. На беразе Ярдана прарок уладкоўваў абмыванні, каб пазбавіць людзей ад грахоў і падрыхтаваць іх да з’яўлення Хрыста. 

Ісус прыйшоў да Яго і прыняў сакрамэнт хросту. Кіраўнік Галілеі і Перэі Ірад Анціпа пакараў смерцю Яна за тое, што ён выкрыў яго ў незаконным сужыцці з жонкай брата.

Свята прыпадае на Пятроў пост. Вернікам забараняецца есці мясныя і малочныя прадукты, яйкі, але дазваляюцца рыба і крыху чырвонага віна.

Нельга  выконваць цяжкую фізічную працу, злавацца, лаяцца, аддаваць, прадаваць, пазычаць нешта з дому, падбіраць знойдзеныя на дарозе грошы – гэта можа прывесці да беднасці.

Нельга абліваць вадой цяжарных жанчын, дзяцей і старых, крыўдзіць і біць свойскую жывёлу.

1572 год. Памёр Жыгімонт Аўгуст (1520-1572).

Кароль польскі і вялікі князь ВКЛ, апошні з Ягелонаў.

Другая яго жонка, Барбара ўвайшла ў гісторыю як “Чорная Панна Нясвіжа”, здань якой штоноч гуляе па парку і замку Нясвіжа.

Пры Жыгімонце адбылася Лівонская вайна з Масковіяй, заключаны Люблінская унія, зацверджаны Статут ВКЛ, праведзена прагрэсіўная зямельная рэформа, заснаваны марскі флот, праводзілася палітыка канфесійнай талерантнасці, ён дазволіў дзейнасць езуітаў.

Яго ўладарста было перыядам росквіту Адраджэння ў ВКЛ.

1633 год. Пайшоў з жыцця Леў Сапега (1557-1633).

Аадзін з найбольш уплывовых дзяржаўных дзеячаў ВКЛ і Рэчы Паспалітай.

Арганізатар стварэння Трыбунала ВКЛ, распрацоўшчык і фундатар выдання трэцяй рэдакцыі Статута ВКЛ (1588), канцлер ВКЛ на працягу 34 гадоў.

Сярод яго шматлікіх уладанняў – Цяцерын і Круглае (зараз – Круглянскі раён), староствы Свіслач, Магілёў. Багацці Л. Сапегі дазвалялі яму фінансаваць вайну са Швецыяй за Інфлянты.

Помнікі Л. Сапегу пастаўлены ў Лепелі, Слоніме.

Адна з вуліц Магілёва названа ў яго гонар.

Помнік Л. Сапегу ў Лепелі

1708 год. У Магілёў уступіў шведскі кароль Карл ХІІ з войскам.

5 чэрвеня шведы, узмацніўшыся да 38 000 чалавек, пакінулі лагер у Радашковічах каля Мінска і павольна з прычыны дрэнных пагодных і дарожных умоў рушылі да Дняпра. 

Рускія чакалі яго каля Барысава, але Карл XII ашукаў іх чаканні і бесперашкодна пераправіўся праз Бярэзіну ў мястэчку Беразіно, разбіў рускія войскі пад Галоўчынам (зараз – Бялыніцкі раён). 3 ліпеня шведы рушылі да Магілёва.

Карл XII заняў Магілёў. У горадзе пакінуў невялікі гарнізон, астатнія войскі размясціў за горадам па беразе Дняпра да Буйніч. Зараз гэта частка па Дняпру называецца Карлава даліна.

Прастаяўшы тры тыдні ў Магілёве, шведскае войска рушыла на паўднёвы ўсход да Рослаўля, каб абысці паласу спусташэння перад Смаленскам і стварыць пагрозу з тылу рускай арміі, якая стаяла пад Горкамі.

1864 год. Адкрыта Маладзечанская настаўніцкая семінарыя.

Першая не для ваеннага ведамства ў Расійскай імперыі. Распрацоўшчыкам праектаў семінарый быў паплечнік К. Ушынскага, ураджэнец Аршаншчыны, заснавальнік сучаснага краязнаўства, першы метадыст прыродазнаўства і геаграфіі Дз. Сямёнаў (1835-1902).

Адчынена згодна з загадам генерал-губернатара М. Мураўёва, пасля падаўлення паўстання 1863 года замест зачыненай у Маладзечне польскай дваранскай 5-класнай прагімназіі. Існавала ў 1864-1920 гадах, у 1915 пераведзена ў Смаленск.

Семінарыя рыхтавала кадры для пачатковых класаў. Першыя семінарысты вучыліся 2 гады, з 1870 года – 3, з 1907 — 4 гады. Перавага аддавалася дзецям сялян. У семінарыі выкладалі этнографы і фалькларысты М. Нікіфароўскі, Ю. Крачкоўскі.

За 50 гадоў семінарыю скончылі 2 000 чалавек. Сярод іх І. Біч, Ф. Валынец, А. Капуцкі, П. Мятла, М. Чарот, С. Рак-Міхайлоўскі, М. Забэйда-Суміцкі і іншыя.

1869 год. У в. Дубейкава пад Мсціславам нарадзіўся Лявон Вітан-Дубейкаўскі (1869-1940).

Беларускі палітычны і грамадскі дзеяч, паэт, інжынер і архітэктар. Збіральнік беларускага фальклора.

Кіраваў аднаўленнем каталіцкіх храмаў у Мсціславе, Магілёве, Оршы, Крычаве, Свіслачы, Смальянах.

Член Беларускага нацыянальнага камітэта, галоўны архітэктар БНР.

1882 год. Нарадзіўся Янка Купала (Іван Луцэвіч, 1882-1942).

Народны паэт, перакладчык, драматург, публіцыст. Акадэмік АН БССР і АН УССР.

Класік беларускай літаратуры, адзін з заснавальнікаў новай беларускай літаратуры і літаратурнай мовы.

Яго творчасць адзначаецца за яркае апісанне сялянскага быту, нацыянальнага характару беларусаў і яго светаразумення.

Янка Купала ў 1913 годзе напісаў паэму “Магіла Льва” – пэўнае прысвячэнне Магілёву. У Магілёве ўпершыню пабываў толькі ў 1926 годзе.

4 чэрвеня 1942 года Купала быў выкліканы ў Маскву тэлеграмай ад старшыні Саўнаркама БССР Івана Былінскага, а 28 чэрвеня загінуў, упаўшы ў лесвічны пралёт 10-га паверха гатэля «Масква». Існуе тры версіі смерці – няшчасны выпадак, самагубства, забойства органамі савецкай бяспекі.

Працуе Дзяржаўны літаратурны музей Янкі Купалы, праводзяцца штогадовыя Купалаўскія чытанні. Яго імя носяць у Беларусі 246 вуліц ,у тым ліку ў Магілёве (паміж вул. Крупскай і 30 год Перамогі), Нацыянальны акадэмічны тэатр, інстытут мовы і літаратуры НАНБ, Гродзенскі дзяржаўны ўніверсітэт, мінскія парк і станцыя метро, мноства школ, бібліятэк, паркаў.

Помнікі паэту ўсталяваны на Беларусі, у Ізраіле, Польшчы, КНР, ЗША, Балгарыі, Расіі. 

Хата ў Вязынцы, дзе нарадзіўся Янка Купала. Цяпер Дом-музей Янкі Купалы

1883 год. У Магілёве нарадзіўся Сяргей Бойна-Радзевіч (1883-1978).

Летчык, удзельнік Першай сусветнай і грамадзянскіх воін. Георгіеўскі кавалер, генерал-маёр. Камандуючы паветранымі войскамі арміі Калчака.

1887 год. У Лёзна нарадзіўся Марк Шагал (1887-1985).

Сусветна вядомы беларускі, рускі і французскі мастак.

Магчыма, адны з яго продкаў – Сегалы, жылі на Школішчы ў Магілёве, а прадзед – мастак Хаім Сегал распісаў драўляную халодную сінагогу ў Магілёве.

Стваральнік Віцебскай народнай мастацкай школы, афарміцель спектакляў маскоўскага Камернага яўрэйскага тэатра.

Жыў у Парыжы, ЗША.

У Віцебску працуе мемарыяльны Дом-музей Марка Шагала, ёсць вуліца і праезд яго імя, у Іерусаліме названа плошча.

1892 год. Падчас правядзення экспедыцыі па Калыме заўчасна памёр Іван (Ян) Чэрскі (1845-1892).

Беларускі геолаг, географ, удзельнік паўстання К. Каліноўскага. Даследчык Сібіры.

Заснавальнік байкалазнаўства, уладальнік трох Залатых медалёў Рускага геаграфічнага таварыства.

У гонар яго названы: хрыбеты ва Усходняй Сібіры (1500 км), у Забайкаллі, пасёлак у Якуціі, пік, гара ў Забайкаллі і іншыя, а такжа вуліцы ў шэрагу гарадоў Расіі, Літвы, Украіны, Польшчы.

У Верхнядзвінску, у в. Валынцы працуюць музей і экспазіцыі ў гонар Чэрскага. Яго імя носіць Іркуцкае таварыства беларускай культуры.

1904 год. У в. Таўкачы (цяпер – Шклоўскі раён) нарадзіўся Іван Несцераў (1904-1989).

Старшы лейтэнант Чырвонай Арміі, удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, Герой Савецкага Саюза.

Скончыў Маскоўскую горную акадэмію, працаваў у розных арганізацыях. Удзельнічаў у польскім паходзе (1939), у баях на франтах Вялікай Айчыннай вайны.

Нампаліт камандзіра батальёна 108-й гвардзейскай стралковай дывізіі  старшы лейтэнант Несцераў вызначыўся падчас вызвалення Венгрыі. 4 снежня 1944 года ён адным з першых пераправіўся праз Дунай у раёне горада Эрчы, захапіў і ўтрымліваў прыстань, адбіўшы разам з групай байцоў чатыры нямецкія контратакі.

Пасля вайны жыў і працаваў ва Украіне. Памёр у 1989 годзе ў г. Белая Царква.

1910 год. Нарадзіўся Юзаф Трыпуцька (1910-1983).

Ураджэнец Беларусі,  шведскі мовазнавец-славіст.

Скончыў вілейскую гімназію імя Г. Сянкевіча, Універсітэт Стэфана Баторыя ў Вільні (1934).

Выехаў у Хельсінкі выкладаць польскую мову. З 1940 года ва Упсальскім універсітэце (Швецыя), прафесар славянскіх моў.

У працах «Мова Уладзіслава Сыракомлі», «Пра мову ўспамінаў Францішка Міцкевіча»  адзначаў беларусізмы аўтараў, спасылаўся на працы Я. Карскага, іншых беларускіх мовазнаўцаў. Аўтар працы пра славянскія, у тым ліку беларускія прыслоўі, беларускія рэаліі ў творчасці Э. Ажэшкі.

Складальнік каталога старадрукаў з Кароны і ВКЛ, у тым ліку кірылічных, у зборах бібліятэкі Упсальскага ўніверстэта. Перапісваўся  з Адамам Мальдзісам.

Памёр 21 ліпеня 1983 года. 

1961 год. Нарадзіўся Вінцук (Валянцін) Вячорка.

Беларускі мовазнавец, журналіст, палітык і грамадскі дзеяч. Старшыня БНФ «Адраджэньне» і партыі БНФ (1999-2007), палітвязень.

Адзін з стваральнікаў і кіраўнікоў моладзевых груп і арганізацый “Майстроўня”, “Талака”, Канфедэрацыі беларускіх маладзёжных аб’яднанняў, няўрадавай грамадскай арганізацыі асветніцкай скіраванасці — Цэнтра “Супольнасць”, старшыня працоўнай групы Асамблеі няўрадавых арганізацый Беларусі.

2000 год. У Мінску прапаў без вестак тэлеаператар Дзмітрый Завадскі (1972-2000).

Беларускі журналіст, тэлевізійны аператар.

З 1989 года працаваў на беларускім тэлебачанні. У 1994-1997 гадах быў асабістым аператарам А. Лукашэнкі, потым працаваў на расійскім тэлеканале ОРТ, у Чачні.

У 1997-1998 гадах неаднаразова пераследваўся, затрымліваўся беларускімі сілавікамі, знаходзіўся пад следствам за аб’ектыўнае асвятленне падзей у краіне.

7 ліпеня 2000 года быў скрадзены беларускімі сілавікамі, калі накіроўваўся ў аэрапорт «Мінск-2». Пасля яго знікнення заснавана прэмія імя Завадзкага, якую сярод іншых атрымалі кампанія БелаПАН, аператар Ул. Бабарыка і іншыя.

6 ліпеня ў гісторыі. Каранацыя Міндоўга. Перамога пад Лоевам. Мост Ястржэмбскага. Нарадзіліся Я. Лучына, П. Глебка.

Навіна ад

Сусветны дзень пацалунку (World Kiss Day ці World Kissing Day).

Упершыню яго прыдумалі ў Вялікабрытаніі.

У многіх гарадах у гэты дзень праходзяць розныя конкурсы пацалункаў, удзельнікі якіх маюць шанц выйграць розныя прызы і падарункі.

Аўтарства першага пацалунку не ўстаноўлена.

Амаль ва ўсім свеце людзі, трапляючы ў рамантычную сітуацыю, адчуваюць неўсвядомленую неабходнасць цалавацца. Такое адчуванне, што прадстаўнікі супрацьлеглага полу запраграмаваны на пацалунак і толькі гэтага і чакаюць.

Існуе нават спецыяльная навука, якая вывучае фундаментальныя фізіялагічныя, псіхалагічныя і іншыя асаблівасці чалавечага пацалунку – філематалогія.

Навукоўцамі-філематолагамі ўстаноўлена, што пацалунак супакойвае нервовую сістэму і прадухіляе стрэсы, дапамагае схуднець, з’яўляецца выдатнай прафілактыкай маршчын, бо задзейнічае каля 30 мышц асобы, распрацоўвае лёгкія, выклікае актывізацыю дзейнасці цэлага шэрагу гармонаў. Тры 20-секундныя пацалункі з раніцы здольныя падтрымліваць рамантычны настрой цэлы дзень, а доўгі пацалунак спыняе прыступ вегетасасудзістай дыстаніі.

Працягласць ідэальнага пацалунку – 3 хвіліны.

Ноч з 6 на 7 ліпеня – Купалле, Ноч на Івана Купалу, перад днём Святога Яна Хрысціцеля, злучэнне двух несумяшчальных стыхій, агню і вады.

Старажытнае земляробчае свята, звязана з летнім сонцастаяннем, з росквітам прыроды і летняй цеплыні. Раней адзначалася ў ноч на 24 чэрвеня.

Пасля 1918 года, калі ў Савецкай Расіі адбыўся зрух у календары, свята “перадзвінулася” на 6-7 ліпеня паводле Грыгарыянскага календара.

Свята старажытных індаеўрапейцаў у гонар Бога (Багіні) Купалы (Купавы). «Сёння Купалле, а заўтра Ян». Сімвал беларускага Купалля – кветка «брат-сястрыца» з пялёсткамі сіняга і жоўтага колераў. Атрыбуты Купальскай ночы: вогнішчы, карагоды са спевамі, пусканне па вадзе вяночкаў, гаданні, пошукі папараць-кветкі, якая зацвітае апоўначы, прывіднае святло ночы, набыццё дара мовы звярамі, птушкамі і дрэвамі, атрыманне здольнасць бачыць схаваныя ў зямлі клады і разумець мову звяроў. У 1983 г. выйшаў беларускі мастацкі фільм «Купальская ноч».

1253 год. Каранацыя Міндоўга (1195-1263).

Першы вялікі князь ВКЛ (1248-1253, 1261-1263), першы і апошні кароль літоўскі (1253-1261).

Міндоўг (існуе версія, што яго імя азначае “шматдумны”) у складаны час пагроз з боку Лівонскага ордэну і мангола-татараў стварыў цэнтралізаваную дзяржаву.

Розныя крыніцы па-рознаму ўказваюць паходжанне Міндоўга. Паводле Васкрасенскага летапісу, ён паходзіць з роду полацкіх Ізяславічаў (Рагвалодавічаў).

1651 год. Перамога войск ВКЛ над казакамі ў бітве пад Лоевам.

У Другой бітве пад Лоевам, падчас паўстання Багдана Хмяльніцкага, перамагло вялікалітоўскага войска пад камандаваннем Януша Радзівіла.

Праз некалькі тыдняў па першай бітве, Хмяльніцкі здолеў абраць рассеяных казакоў і з падтрымкаю татараў зноў сур’ёзна пагражаў Рэчы Паспалітай. У гэты час польскае паспалітае рушэнне, як і сам кароль Ян Казімір, адмовілася ад далейшых баявых дзеянняў і раз’ехалася па дамах. У глыб Украіны рушылі войскі гетманаў каронных Патоцкага і Каліноўскага.

На сустрэчу з кароннымі войскамі рушыў і Януш Радзівіл з 9 харугвамі літоўскай кавалерыі, 2 татарскімі харугвамі Сянкевіча і Мурзы, агулам 4 000 салдат. 6 ліпеня ён сустрэў і разбіў казацкія аддзелы палкоўніка Марціна Нябабы (15 000 пяхоты), якія накіроўваліся пад Гомель.

Пасля гэтай перамогі, Радзівіл вызваліў з аблогі трохтысячны аддзел у Крычаве, а 4 жніўня заняў Кіеў.

1715 год. Памёр Ян Фрыдэрык Сапега (1680-1715).

Вялікі канцлер літоўскі.

Займаў шматлікія дзяржаўныя пасады, у тым ліку старосты прапойскага.

Сабраў вялікую бібліятэку (3 500 кніг), напісаў гісторыю абраза Дзевы Марыі ў Кодні, гістарычна-генеалагічны нарыс роду Сапегаў, у Кодзенскім касцёле стварыў партрэтную галерэю прадстаўнікоў свайго роду.

1796 год. Памёр Адам Нарушэвіч (1733-1796).

Беларускі паэт і гісторык. Вялікі пісар літоўскі (1781-1788). Біскуп смаленскі, луцкі.

Выкладаў лацінскую мову ў Віленскай акадэміі. Адзін з першых лепшых у Еўропе перакладчыкаў Карнелія Тацыта, а пераклады Гарацыя – самыя поўныя і дасканалыя.

Аўтар 7-томнай «Гісторыі Польшчы», гісторыі Крыма – «Таўрыя».

Заснавальнік у польскай гістарыяграфічнай школы – «школы Нарушэвіча».

Аўтар шматлікіх одаў, ідылій, сатырычных твораў.

1851 год. Нарадзіўся Янка Лучына (Іван Неслухоўскі, 1851-1897).

Беларускі паэт, перакладчык.

Аўтар твораў розных жанраў на польскай, рускай, беларускай (вядомы 14 вершаў) мовах, нарыса «З крывавых дзён», які прысвечаны паўстанню 1863-1864 гг., зборніка «Вязанка».

1859 год. Купец Хаім Цэйтлін, за 5 400 рублёў, атрымаў падрад на будаўніцтва драўлянага моста праз р.Дняпро ў Магілёве.

Будаўніцтва важнага моста да пабудаванай дарогі Орша-Доўск (1841-1851)  пачата і скончана летам 1860 года. Яго праект быў створаны інжынерам М. Ястржэмбскім (1810-1874) – начальнікам Магілёўскай акругі шляхоў зносін.

Вялікі ўдзел у будаўніцтве моста прыняў гарадскі галава Р. Гартынскі. Мост атрымаў імя імператара Аляксандра I. 

Вышыня збудавання ў 40 футаў (больш за 12 м) была абумоўлена высокімі вясновымі водамі, даўжыня ў 90 пагонных сажняў (каля  192 м) – затапленнем значнай часткі поймы ракі падчас паводкі. Мост меў 8 арачных пралётаў. У 1902 годзе падчас рэканструкцыі ён быў пашыраны. Пры падрыхтоўцы да пераносу сталіцы БССР у Магілёў, рэканструкцыя моста была ўключана ў генеральны план гарадской забудовы.

У ліпені 1941 года мост не спраўляўся з нагрузкамі і таму побач з ім вайскоўцы ўзвялі яшчэ дзве пантонныя пераправы. Пасля акружэння горада германскімі войскамі мост быў падарваны адступаючымі чырвонаармейцамі. Нямецкія сапёры аднавілі разбураную апору, замяніўшы ферму звычайным бэлечным пакрыццём. Работы завяршыліся зімой 1941 года, пасля чаго мост насіў імя генерала Мюлера. У маі 1943 года Дняпроўскі мост быў разбамбаваны савецкай авіяцыяй, пасля чаго зноў адбудаваны германскімі ваеннымі. Падчас акупацыі дзейнічала і іншая пераправа праз Днепр – у раёне гарадскога пляжу, дзе быў збудаваны нізкі мост.

Пры адступленні з горада ў чэрвені 1944 года гітлераўцы ўзарвалі ўсе пераправы праз раку. 20 лістапада 1944 года мост быў адноўлены. У лютым 1956 года гарвыканкам інфармаваў міністра камунальнай гаспадаркі “аб аварыйным стане Дняпроўскага моста і немагчымасці яго далейшай эксплуатацыі”.

Пры будаўніцтве новага моста, быў зрэзаны ўзгорак каля Вала Чырвонай Зоркі (цяпер Архірэйскі Вал), і вуліца Чалюскінцаў працягнулася да плошчы Арджанікідзэ. Да канца 1959 года будаўнічыя работы былі завершаны. Новы мост да 1967 года заставаўся адзінай у Магілёве аўтамабільнай пераправай праз Дняпро.

1864 год. У в. Багацькаўка (зараз – Мсціслаўскі раён) нарадзілася Еўфрасіння Гарэцкая (1864-1935).

Беларуская народная спявачка, збіральніца і захавальніца мясцовага фальклору. Маці Максіма і Гаўрылы Гарэцкіх.

Памёрла  4 сакавіка 1935 года.

1900 год. Нарадзіўся Іван Лупіновіч (1900-1968).

Беларсукі глебазнавец-аграхімік, доктар сельскагаспадарчых навук, прафесар, заслужаны дзеяч навукі БССР, акадэмік, віцэ-прэзідэнт АН БССР, прэзідэнт Акадэміі сельскагаспадарчых навук БССР.

Заснавальнік Беларускага геаграфічнага таварыства. Унёс значны ўклад у вывучэнне праблем меліярацыі і асваення Палесся. Пад яго кіраўніцтвам абаронена 50 кандыдацкіх і 7 доктарских дысертацый.

Памёр 9 кастрычніка 1968 года.

1905 год. Нарадзіўся Пятро Глебка (1905-1969).

Беларускі грамадскі дзеяч, навуковец, паэт, драматург, перакладчык. Акадэмік АН БССР.

К. Чорны пісаў: “Ён самы асвечаны і культурны з усіх сённяшніх жывых беларускіх пісьменнікаў і самы большы абладальнік яснай думкі… Яго талент узбагачан думкаю, ясным розумам”. Узначальваў групу па складанні «Руска-беларускага слоўніка», інстытуты мовазнаўства, мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. 

П. Глебка стаіць крайні справа

1927 год. Нарадзіўся Кастусь Харашэвіч (1927-2013).

Беларускі мастак.

Вучань Барыса Кіта. Удзельнік Саюза беларускай моладзі.

Сябра мастацкай суполкі «Пагоня». Аўтар больш чым 500 карцін, якія адлюстроўваюць знакавыя падзеі ў гісторыі Павілля і ўсёй Беларусі, жыццё выбітных беларусаў Я. Купалу, Ф. Багушэвіча, Б. Кіта і іншых.

1977 год. Нарадзіўся Максім Мірны.

Беларускі тэнісіст.

Экс-першая ракетка свету ў мужчынскім парным разрадзе, 10-разовы пераможца турніраў Вялікага шлема, лідар зборнай Беларусі ў Кубку Дэвіса. Алімпійскі чэмпіён Летніх Алімпійскіх гульняў 2012 года ў парным разрадзе разам з Вікторыяй Азаранка.

1989 год. Адроджана самая старажытная (992 або 1104 г.) у краіне Полацкая епархія.

Не працавала ў 1938-1943, 1955-1989 гадах. У розны час называлася Полацкая і Віленская, Полацкая і Віцебская, Полацкая, зараз Полацкая і Глыбоцкая.

Адраджалася нямецкай адміністрацыяй ў 1943 годзе ў сувязі з пераносам мошчаў Еўфрасінні Полацкай з Віцебска ў Полацк.

Епархія мае кафедральныя саборы  – Богаяўленскі (Полацк), Раства Прасвятой Багародзіцы (Глыбокае), 100 прыходаў, жаночыя манастыры ў Полацку, Браславе, Глыбокім.

2005 год. Святым сінодам Рускай праваслаўнай царквы адноўлена Магілёўска-Мсціслаўская епархія.

Заснавана ў 1632 годзе як Мсціслаўская, Аршанская і Магілёўская. З таго часу і да 1935 года мела розныя назвы. У 1942-1944 і 1989-2005 гадах – Магілёўская епархія. З яе складу ў 2004 годзе выдзелілася Бабруская і Быхаўская епархія.Да епархіі адносяцца Бялыніцкі, Горацкі, Дрыбінскі, Клімавіцкі, Касцюковіцкі, Краснапольскі, Крычаўскі, Круглянскі, Магілёўскі, Мсціслаўскі, Слаўгарадскі, Хоцімскі, Чавускі, Чэрыкаўскі, Шклоўскі раёны. Кафедральныя саборы – у гонар Праабражэння Гасподняга ў Магілёве, Аляксандра Неўскага ў Мсціславе.

2 ліпеня ў гісторыі. Дзень вышыванкі. Каранацыя ікон Маці Божай Вастрабрамскай і Будслаўскай. “Магіла Льва”. Памёрлі М. Настрадамус і «Mr. Nyet».

Навіна ад

Міжнародны дзень спартовага журналіста (International day of sports journalist, з 1995 года).

Устаноўлены па ініцыятыве Міжнароднай асацыяцыі спартовай прэсы. У гэты дзень, 2 ліпеня 1924 года, у Парыжы на міжнародным кангрэсе прадстаўнікоў спартовай прэсы было прынята рашэнне стварыць міжнародную прафесійную арганізацыю – Міжнародную асацыяцыю спартовай прэсы, якая сёння аб’ядноўвае амаль паўтары сотні нацыянальных саюзаў, у тым ліку і Беларусі.

Міжнародны Дзень НЛА (World UFO Day). Дзень уфолага.

Прафесійнае свята людзей, якія займаюцца вывучэннем паранармальных з’яў і аб’ектаў, якім прыпісваецца пазаземнае паходжанне.

Супольнасць уфолагаў вырашыла стварыць памятную дату з мэтай прыцягнуць увагу грамадства і вучоных да загадкавых здарэнняў. Ініцыятыва атрымала шырокую падтрымку ў шмат якіх краінах.

Дзень беларускай вышыванкі.

Прысвечаны беларускаму нацыянальнаму арнаменту.

Для нашых продкаў арнамент быў не толькі ўпрыгажэннем, але і своеасаблівым шыфрам, які яны перадалі нам праз стагоддзі. У кожным рэгіёне Беларусі свае асаблівасці вышыванкі, але абвязковыя два колеры – чырвоны і белы. Белы колер сімвалізуе чысціню і бязгрэшнасць, чырвоны – жыццё, сонца і багацце. У канцы XIX стагоддзя з’явіўся чорны колер, які выкарыстоўваўся ў спалучэнні з чырвоным.

У нацыянальным арнаменце выкарыстоўваюцца пераважна геаметрычныя фігуры, рэдка сустракаюцца раслінныя матывы. Кожны сімвал мае ўласнае, асаблівае значэнне, якое адлюстроўвае яго існасць. Напрыклад, вялікае дрэва сімвалізуе бессмяротнасць і вечнасць.

1566 год. Памёр Мішэль Настрадамус (1503-1566).

Вядомы французскі празорлівец, урач, алхімік, гісторык, вядомы сваімі прароцтвамі. 

На працягу стагоддзяў тлумачальнікі бачаць у прароцтвах Настрадамуса нешта вельмі дзіўнае, якое выходзіць за рамкі простай выпадковасці. Аднак праходзіць час, і новыя пакаленні выяўляюць новае разуменне раней растлумачаных фраз.

Настрадамус верыў, што падзеі сусветнай гісторыі цыклічна паўтараюцца, таму што паўтараюцца планетныя канфігурацыі і адбываюцца аднолькавыя азнакі. І ён апісаў падзеі мінулага ў надзеі, што такія зноў адбудуцца ў будучыні.

1588 год. У Будславе адбылося яўленне вернікам Дзевы Марыі.

Пасля ранішняй імшы і малітвы ў Будслаўскім касцёле дзясяткі прыхаджан убачылі ў небе воблака, з якога вылівалася святло на капліцу і келлі манахаў. З воблака з’явілася Прасвятая Дзева Марыя з немаўлём на руках у асяроддзі анёлаў. І людзі пачулі: «З гэтага часу слава Бога нашага і Сына майго, і мая абарона будуць дадзены вам навечна». 

Гэтая дзіўная з’ява апісана бернардынскім летапісцам Томашам Дыгонем у 1588 годзе ў яго «Praеsidentia Budensis». З гэтага часу пачаліся першыя паломніцтвы ў Будслаў.

У гонар з’яўлення Дзевы Марыі 2 ліпеня святкуецца Свята Будслаўскага абраза Маці Божай.

1900 год. Першы палёт здзейсніў дырыжабль жорсткай канструкцыі, пабудаваны графам Фердынандам фон Цэпелінам.

Яго прозвішча дала назву ўсім дырыжаблям гэтага тыпу. 

Жорсткая канструкцыя адрознівалася ад мяккай і паўцвёрдай тым, што прагумаваная абалонка паветранага карабля не раздзімалася пад’ёмным вадародам, а была нацягнута на трывалы і лёгкі металічны каркас. Дырыжабль стаў буйнейшы, браў на борт больш вадароду, і як следства, павялічыліся яго пад’ёмная сіла, колькасць рухавікоў і вага транспартаванага грузу.

Паглядзець на першы палёт на беразе Бодэнскага возера сабраўся тысячны натоўп. З плывучага элінгу невялікі параход вывеў дырыжабль, і на сярэдзіне возера экіпаж з чатырох чалавек, у тым ліку і граф Цэпелін, занялі свае месцы ў гандолах дырыжабля. Пад захопленыя крыкі гледачоў дырыжабль адарваўся ад вады і падняўся ў паветра на 18 хвілін.

62-гадовы граф Цэпелін пабудаваў карабель на ўласныя сродкі і сам яго пілатаваў, але яму ўдалося пераадолець усяго 6 км з хуткасцю 60 км/г, пасля чаго апарат упаў у ваду Бодэнскага возера.

1913 год. Янка Купала напісаў паэму “Магіла Льва”.

Створана ў Акопах паводле легенды аб магілёўскім разбойніку Машэку. 

Надрукавана ў 1920 годзе. У Магілёве ўпершыню паэт пабываў толькі ў 1926 годзе.

1927 год. У Вільні каранавана ікона Маці Божай Вастрабрамскай.

У час урачыстага акта каранацыі іконы, яна названа Блаславёнай Дзевай Марыяй Маці Міласэрнасці.

Гэта адна з галоўных хрысціянскіх святынь Беларусі, Літвы, Польшчы. Знаходзіцца ў капліцы Вострай брамы ў Вільнюсе з пачатку XVII стагоддзя. Абраз рэдкі: Багародзіца без дзіцяці на руках.

1922 год. Нарадзіўся Генрых Вагнер (1922-2000).

Беларускі кампазітар, музыкант. Заслужаны дзеяч мастацтваў Беларусі, Народны артыст БССР, прафесар.

У савецкі час удзельнічаў у «паўлегальных» фестывалях кантарскай музыкі ў Маскве.

Творчасці Г. Вагнера ўласцівыя пластычнасць і нацыянальная характарнасць меласа, тэмбравая квяцістасць, дынамічнае развіццё музычных вобразаў. 

Аўтар оперы «Сцежкаю жыцця» па матывах аповесці В. Быкава «Воўчая зграя», першай беларускай тэлеоперы «Ранак» і іншых твораў.

1937 год. У в. Стары Дзядзін Клімавіцкага раёна нарадзіўся Аляксандр Шашэнька (1937-2008).

Вучоны ў галіне ветэрынарнай медыцыны, доктар ветэрынарных навук, прафесар.

Скончыў Віцебскі ветінстытут. Працаваў галоўным ветурачом Клімавіцкай дзяржплемстанцыі, у Клімавіцкім зоаветтэхнікуме, у Беларускім НДІ эксперыментальнай ветэрынарыі імя С. Вышалескага, у Віцебскай акадэміі ветэрынарнай медыцыны.

Аўтар прац па дыягностыцы шаленства жывёл, па распрацоўцы бівалентнай вакцыны супраць шаленства і чумы драпежных жывёл. Займаўся вывучэннем прычын захворвання белавежскіх зуброў некратычным баланапластытам і метадаў яго прафілактыкі і лячэння.

Падрыхтаваў 4 кандыдаты навук. Апублікаваў больш за 100 навуковых прац.

1941 год. На 11 дзень вайны Магілёў аб’яўлены на асадным стане.

40 000 гараджан разам з вайскоўцамі круглыя суткі пад ударамі нямецкай авіяцыі працавалі на ўзвядзенні абарончых ліній.

1988 год. У Саўт-Рыверы памёр Часлаў Ханяўка (1909-1988).

Беларускі грамадскі дзеяч. Стрыечны брат В. Жук-Грышкевіча.

Скончыў Віленскую беларускую гімназію і Віленскі ўніверсітэт.

У 1939 годзе ў Вільні стаў сузаснавальнікам Беларускай незалежніцкай партыі. Падчас нямецкай акупацыі дзейнічаў у Беларускім камітэце ў Беластоку і Беларускім камітэце ў Варшаве.

З пачатку 1950-х жыў у ЗША ў Саўт-Рыверы. Актыўна дзейнічаў у беларускім асяроддзі. Сустваральнік Беларускага інстытута навукі і мастацтва ў Нью-Ёрку, адзін з кіраўнікоў «Беларуска-амерыканскай дапамогі».

Саўт-Рывер. Царква Св. Еўфрасінні Полацкай.

1989 год. Памёр ураджэнец в. Старыя Грамыкі Веткаўскага раёна Андрэй Грамыка (1909-1988).

Савецкі дзяржаўны дзеяч, доктар эканамічных навук, дыпламат. Двойчы Герой Сацыялістычнай працы, старшыня Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР.

Ад імя СССР паставіў подпісы пры стварэнні ААН, зацвярджэнні Статута ААН. Кіраўнік дэлегацыі СССР на 22-х сесіях Генеральнай Асамблеі ААН, міністр замежных спраў СССР (1957-1985).

На Захадзе Грамыка атрымаў мянушку «Mr. Nyet» (Містар «Не») за своеасаблівы стыль вядзення перамоў. Грамыка вёў савецка-амерыканскія перамовы падчас Карыбскага крызісу, прадухіліў вайну паміж Індыяй і Пакістанам у 1966 годзе.

Яго памяць ушанавана ў Гомелі (бюст, сквер), г. Ветка (вуліца, СШ № 1, помнік).

1998 год. Будслаўскі абраз Маці Божай каранаваны папскімі каронамі.

Падзея адбылася ў 410 гадавіну з’яўлення Маці Божай і да 400-годдзя перадачы абраза Будслаўскаму касцёлу.

У 2018 годзе ўрачыстасць у гонар ушанавання абраза Маці Божай Будслаўскай («Будслаўскі фэст») унесеная ў Рэпрэзентатыўны спіс нематэрыяльнай культурнай спадчыны ЮНЭСКА.

2022 год. Новую зорку ганаровага грамадзяніна Магілёва адкрылі на плошчы Зорак у гонар дырэктара ААТ «Мажаліт» Вікенція Ярмалёнка.

Уся працоўная біяграфія В. Ермалёнка звязана з “Мажалітам”, на якім ён пачаў працаваць з 1974 года. Прайшоў шлях ад інжынера-канструктара да дырэктара (з 1989) прадпрыемства.

Унёс значны ўклад у тэхнічнае пераўзбраенне вытворчасці, удасканаленне тэхналогіі і прасоўванне прадукцыі на замежныя рынкі.

28 чэрвеня ў гісторыі. Разгром рускіх захопнікаў. Памідоры – ядомыя. Дэтанатар І Сусветнай. Таямнічая смерць Песняра. Вызваленне Магілёва. Герой з 9-й роты.

Навіна ад

1615 год. У Еўропу з Кітая прывезены першы чай.

У партугальскім порце прышвартаваўся карабель, на борце якога ў ліку іншага заморскага тавара была дробна пасечаная чорная пацяруха з Кітая – чай. 

Яе яшчэ звалі “кітайскай травой”, але мала хто тады ўяўляў, што гэта такое і як яна выглядае: еўрапейцам прыходзілася здавольвацца апавяданнямі вандроўцаў, мараплаўцаў і гандляроў. Звязана гэта было з тым, што чай у Кітаі лічыўся нацыянальным здабыткам, яго забаранялася вывозіць пад страхам смяротнага пакарання.

Стагоддзямі ён быў даступны толькі эліце і манахам. Заварачныя чайнікі з’явіліся ў XIV стагоддзі ў Кітаі разам з чайнай цырымоніяй. З развіццём гандлю і таварна-грашовых адносін манаполія Кітая на чай і чаяванне ўпала.

1660 год. Войскі Рэчы Паспалітай разграмілі рускіх захопнікаў пад Палонкай каля Навагрудка.

Войскі Рэчы Паспалітай – дывізія С. Чарнецкага (4 000 чалавек), харугвы П. Сапегі, А. Палубінскага і С. Кміціча (6 000) разбілі маскоўскае войска на чале з І. Хаванскім (быў царскім ваяводам у Магілёве ў 1656-1658 гг.).

Палонкаўская бітва – першая буйная перамога Рэчы Паспалітай на канцавым этапе вайны 1654-1667 гадоў, якая спыніла маскоўскую аблогу Ляхавіцкага замка і прывяла да вызвалення зямель ВКЛ па Дняпры і Дзвіне. 

У 1994 годзе на месцы бітвы быў усталяваны памятны камень, у 2010 адбыўся фестываль з удзелам прадстаўнікоў рыцарскіх клубаў.

Гетман С. Чарнецкі (1599-1665).

1820 год. Даказана, што памідоры ядомыя. Да гэтага яны адназначна лічыліся атрутнымі.

Так, у кнізе “Поўнае кіраўніцтва па садоўніцтве”, выдадзенай у Даніі ў 1774 годзе, паведамлялася, што памідоры “вельмі шкодныя, бо зводзяць з розуму тых, хто іх есць”.

А ў 1776 годзе асабісты кухар Дж. Вашынгтона Джэймс Бэстлі спрабаваў атруціць будучага прэзідэнта, падаўшы яму на абед смажаніну, якая была багата ўпрыгожана свежымі памідорамі. Вашынгтон забабонамі не пакутаваў і з апетытам з’еў усё, тады як кухар быў настолькі ўпэўнены ў поспеху сваёй задумы, што адразу ж данёс камандуючаму ангельскімі войскамі аб хуткай смерці галоўнакамандуючага каланістаў.

Вашынгтон пражыў яшчэ 23 гады, а ліст Бэстлі чамусьці не патрапіў да адрасата і праляжаў у тайніку больш за 40 гадоў, пакуль не быў знойдзены ў тым жа 1820 годзе. Але калі крыху раней раскрытая таямніца патрэсла б уяўленне сучаснікаў жахлівасцю плана выкарыстання памідораў-забойцаў, то зараз яна выклікае толькі ўсмешкі.

1914 год. У Сараеве сербскім студэнтам Гаўрылам Прынцыпам забіты аўстра-венгерскі эрцгерцаг Франц Фердынанд.

Гэта паслужыла нагодай да пачатку 1 жніўня 1914 года Першай Сусветнай вайны (1914-1918).

Падчас гэтай вайны ў рускае войска былі прызваныя 900 000 беларусаў, з якіх загнула каля 70 000. 

У 1915-1918 гадах пад нямецкай акупацыяй была палова Беларусі, яшчэ палова была прыфрантавой зонай. Колькасць бежанцаў-беларусаў склала ад 1,5 да 2,2 мільёнаў. У 1915-1918 гадах у Магілёве знаходзілася руская Стаўка галоўнакамандуючага.

1919 год. Падпісаны Версальскі мірны дагавор: афіцыйна завершылася Першая Сусветная вайна і ўтворана Ліга Нацый.

Ліга Нацый – пэўны правобраз ААН.

Ліквідавана ў 1946 годзе. Мэты Лігі Нацый: раззбраенне, прадухіленне ваенных дзеянняў, забеспячэнне калектыўнай бяспекі, урэгуляванне спрэчак паміж краінамі, паляпшэнне якасці жыцця на планеце.

1923 год. Нарадзіўся Уладзімір Чантурыя (1923-1988).

Беларускі архітэктар, гісторык архітэктуры, доктар архітэктуры, прафесар.

Працаваў у інстытуце «Белдзяржпраект», у Беларускім політэхнічным інстытуце.

Аўтар навуковых прац, прысвечаных даследаванню і прапагандзе архітэктурнай спадчыны Беларусі, фундаментальных «Гісторыі архітэктуры Беларусі да 1917 г.», «Атлас помнікаў архітэктуры і мемарыяльных комплексаў Беларусі» і іншых.

Кіраваў абмерамі помнікаў беларускай архітэктуры (1954-1970) і абследаваннем гістарычных гарадоў БССР (1970-1982).

1941 год. Без сур’ёзных перашкод нямецкія танкі і мотапяхота ўвайшлі ў Мінск, Мар’іну Горку, Бабруйск.

З 28 чэрвеня 1941 да 3 ліпеня 1944 года сталіца БССР знаходзілася пад нямецкай акупацыяй. У горадзе і наваколлях было створана 9 лагераў і яўрэйскае гета, дзе было знішчана больш за 400 000 чалавек.

1942 год. Пры цьмяных абставінах у Маскве загінуў народны паэт Беларусі Янка Купала (1882-1942).

Упаў у лесвічны пралёт з 10 паверха гасцініцы «Масква».

Існуе тры версіі – няшчасны выпадак, самагубства, і найбольш верагодная, забойства. Афіцыйнай версіяй была абвешчана першая – няшчасны выпадак, быццам Купала ўпаў выпадкова. Аднак вышыня парэнчаў у гасцініцы “Масква” гэтаму пярэчыць. Папулярнай была таксама версія пра самазабойства, аднак яна не стыкуецца з паводзінамі паэта перад смерцю – у бадзёрым настроі, ён пакінуў сваіх сяброў у нумары гатэля, каб “кое з кім пагаваыць”. На забойства і супраціўленне Купалы перад смерцю ўказвае тое, што на месцы, адкуль адбылося падзенне, застаўся адзін яго туфель. 

Пахаваны на Ваганькаўскіх могілках у Маскве.

Неаднаразова з 1921 года падвяргаўся рэпрэсіям і ганенням з боку савецкіх уладаў.

Лесвічны пралёт у гасцініцы “Масква”

1944 год. Савецкія войскі пад час аперацыі “Баграціён” вызвалілі ад нямецка-фашысцкіх войск Магілёў, Быхаў, Асіповічы, Клічаў, Круглае, Крупкі, Лепель, Старыя Дарогі.

1947 год. У памяць аб Янку Купале імем народнага паэта названа беларуская гімназія ў нямецкім Рэгенсбургу.

Гэта адбылася ў 5-ю гадавіну трагедыі.

8-класная гімназія адчынілася 10 снежня 1945 года ў лагеры для перамешчаных асоб з мэтай падрыхтоўкі беларускай моладзі для паступлення ў ВНУ. Працавала да 1950 года: у 1947/1948 у Міхельсдорфе, у 1949/1950 – у Розенгайме, у астатнія – у Рэгенсбургу.

Пры гімназіі існавала вучнёўская бурса, дзе жылі дзеці без бацькоў, дзейнічала скаўцкая арганізацыя, працавалі літаратурны, драматычны, спартыўны гурткі.

Адбылося 5 выпускаў. У розны час гімназію ўзначальвалі А. Орса, М. Рагажэцкі, А. Вініцкі.

Аўген Калубовіч. Выкладчык беларускай мовы і літаратуры гімназіі, прэм’ер-міністр Урада БНР.

1988 год. Ураджэнцу г. Магілёва Андрэю Мельнікаву (1968-1988) пасмяротна прысвоена званне Герой Савецкага Саюза.

Гераічна загінуў у Афганістане.

Прататып галоўнага героя расійскай кінастужкі “9 рота” (2005).

СШ №28 г. Магілёва носіць яго імя. У школьным музее экспануецца яго кулямёт.

1991 год. Савет Эканамічнай Узаемадапамогі (СЭУ) спыніў свае існаванне.

Гэта адбылося на 46-й сесіі арганізацыі ў Будапешце.

СЭУ (1949-1991) – адказ на амерыканскі “план Маршала” па адбудове пасляваеннай Еўропы. У розны час у СЭУ уваходзіла 11 сацыялістычных краін. У рамках СЭУ рэалізаваны праекты: нафтаправод “Дружба”, адзіная энергасістэма “Мір”, вытворчасць “Ікаруса” і іншыя.

26 чэрвеня ў гісторыі. Здарэнне ў Гамельне. «Люблю Беларусь!». Статут ААН. Мінск – горад-герой. Нарадзіліся У. Матыль, Ю. Несцярэнка

Навіна ад

Міжнародны дзень барацьбы са злоўжываннем наркатычнымі сродкамі і іх незаконным зваротам (International Day Against Drug Abuse and Illicit Trafficking, з 1987 года).

Устаноўлены Генеральнай Асамблеяй ААН для стварэння міжнароднага грамадства, свабоднага ад наркаманіі.

Да 60% насельніцтва Беларусі ва ўзросце да 21 года можа быць аднесена да групы рызыкі.

За апошнія 8-9 гадоў колькасць школьнікаў і студэнтаў, якія ўжываюць наркотыкі, узрасла амаль у 8 разоў. Колькасць смяротных выпадкаў ад ужывання наркотыкаў за апошнія 10 гадоў павялічылася сярод насельніцтва ў Беларусі ў 12 разоў, а сярод дзяцей – у 42 разы.

Рост наркаманіі рэзка абвастрае праблему СНІДу. Колькасць зарэгістраваных у Беларусі ВІЧ-інфіцыраваных штогод падвойваецца. Сярод іх 80% – наркаманы. Колькасць асоб, якія эпізадычна ўжываюць наркатычныя рэчывы дасягае больш за 8,3 тысячы чалавек. Сярэдні ўзрост хворых 20-22 гады.

Міжнародны дзень у падтрымку ахвяр катаванняў (International Day in Support of Victims of Torture, з 1987 года).

Менавіта ў гэты дзень у 1987 годзе ўступіла ў сілу Канвенцыя супраць катаванняў і іншых жорсткіх, бесчалавечных ці прыніжаючых годнасць відаў абыходжання і пакарання.

Нягледзячы на нормы міжнароднага і нацыянальнага права, прынцыпы чалавечнасці і роўнасці, у некаторых краінах працягваюцца катаванні. Прагрэсіўнае чалавецтва асуджае любыя дзеянні, якія прыніжаюць чалавечую годнасць.

Катаванні з’яўляюцца злачынствам у адпаведнасці з прынцыпамі міжнароднага права.

1284 год. У нямецкім Гамельне здарылася маркотнае здарэнне, распачатае са спробы выгнання з горада пацукоў, якія распладзіліся.

Жыхары гатовы былі прапанаваць любыя грошы таму, хто выратуе іх ад пошасці. І вось нечакана з’явіўся незнаёмы. З маёмасці пры ім была толькі дудачка. Але якраз з яе дапамогай ён падахвоціўся вывесці грызуноў з Гамельна за добрую плату.

І сапраўды, зайграў на сваім інструменце і вывеў зачараваных музыкай жывёл. “Як проста!” – закрычалі гараджане і адмовіліся плаціць. 

На наступны дзень на вуліцы зноў пачуліся гукі дудкі. І 130 гамельнскіх хлопчыкаў і дзяўчынак адправіліся ў шлях за “ведзьмаком”, які завёў іх у раку Везер, дзе ўсе патанулі.

Гэта гісторыя добра вядомая з казкі пра “Гамельскіх пацукоў” братоў Грым, напісанай у XIX стагоддзі.  

1863 год. У Вільні створаны Выканаўчы аддзел Літвы (Чырвоны ронд).

Цэнтр кіраўніцтва паўстаннем 1863-1864 гадоў на чале з Якубам Гейштарам і членамі К. Каліноўскім і У. Малахоўскім.

Паролем для вызначэння прыхільнікаў паўстання было: 

-«Каго любіш?» 

-«Люблю Беларусь» 

-«То, узаемна».

Паўстанне выклікала вялікі грамадскі рэзананс у тагачаснай Расіі, прыцягнула ўвагу грамадства да Беларусі як да з’явы з гістарычнымі каранямі, адкрыла «беларускае пытанне».

1909 год. Нарадзіўся Антон Адамовіч (1909-1998)

Беларускі літаратуразнавец, пісьменнік, гісторык, публіцыст, доктар філалогіі, Сябра Рады БНР.

Даследчык творчасці М. Гарэцкага, рэцэнзент кніг, у тым ліку Н. Арсенневай «Сягоння».

Аўтар грунтоўных прадмоў да шматлікіх эмігранцкіх выданняў, у тым ліку У. Дубоўкі, Якуба Коласа, А. Мрыя, аўтар прац па гісторыі, эканоміцы, культуры Беларусі.

Супрацоўнік радыёстанцыі «Свабода».

Пахаваны на Беларусіх могілках у Іст-Брансуіку, штат Нью-Джэрсі.

1923 год. У г. Горкі нарадзіўся Аляксандр Слука (1923–2007).

Сусветна вядомы эканоміка-географ, ганаровы прафесар МДУ імя М.Ламаносава, Ганаровы член Рускага геаграфічнага таварыства, доктар геаграфічных навук.

Выхаванец Горацкай СШ №2. Праз усё сваё жыццё ён пранес сапраўдную любоў, “геаграфічныя пачуцці” да вывучэння праблем насельніцтва, захаваў зусім адмысловае, вельмі цёплае, трапяткое і ўважлівае стаўленне да Беларусі.

Акрамя радзімы, яго другое каханне – Францыя, якую ведаў лепш за большасць французаў.

1927 год. У г. Лепелі нарадзіўся Уладзімір Матыль (1927-2010).

Рэжысёр тэатра і кіно, сцэнарыст. Народны артыст Расіі.

Вядомы значнаму колу гледачоў па фільмах «Жэня, Жэнечка і „кацюша“», «Белае сонца пустыні» (Дзяржаўная прэмія), «Зорка чароўнага шчасця». 

1940 год. Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР “Аб пераходзе на васьмігадзінны працоўны дзень, на сямідзённы працоўны тыдзень і аб забароне самавольнага сыходу з працы”.

Згодна з пастановай, рабочыя і служачыя, якія самавольна пайшлі з дзяржаўных, кааператыўных і грамадскіх прадпрыемстваў або ўстаноў, а таксама самавольна перайшлі з аднаго прадпрыемства на другое, аддаваліся суду і маглі падвяргацца турэмнаму зняволенню тэрмінам ад 2 да 4 месяцаў. За прагул без паважлівай прычыны рабочыя і служачыя караліся папраўча-працоўнымі работамі па месцы працы на тэрмін да 6 месяцаў з утрыманнем з заробку да 25%.

1941 год. Нарадзіўся Уладзімір Куляшоў (1941-1999).

Беларускі акцёр, народны артыст.

Скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут і ўсё жыццё прысвяціў служэнню ў коласаўскім тэатры (Віцебск).

Акрамя тэатральных пастановак, быў задзейнічаны ў кіно – зняўся ў амаль 40 фільмах, у тым ліку “На Чорных Лядах”, “Шляхціц Завальня, або Беларусь у фантастычных апавяданнях”, “Плач перапёлкі”, “Дуброўскі”, “Знак бяды”, “Палеская хроніка”, “Людзі на балоце”.

Памёр 22 верасня 1999 года.

1941 год. Расстраляны НКУС у лесе пад Мінскам Зэлік Аксельрод (1904-1941).

Беларускі яўрэйскі паэт, перакладчык беларускай паэзіі на ідыш.

Адказны сакратар яўрэйскага часопісу «Беластокер Штэрн» (Зорка), аўтар 4-х кніг вершаў на ідыш.

Выступаў за захаванне школ на мове ідыш. На сходзе яўрэйскіх пісьменнікаў 30 мая 1941 года рэзка пярэчыў кіраўніку Саюза пісьменнікаў Беларусі М. Лынькову, які сцвярджаў, «што яўрэйскія савецкія пісьменнікі… не стварылі вобразы герояў вялікай значнасці». Пасля гэтага здарэння быў арыштаваны.

1945 год. Прадстаўнікі 50 дзяржаў-заснавальніц на канферэнцыі ў Сан-Францыска падпісалі Статут Арганізацыі Аб’яднаных Нацый.

Сярод стран-заснавальніц былі і Беларусь, і Украіна.

Статут уступіў у сілу 24 кастрычніка 1945 года і гэта дата адзначаецца як Дзень Арганізацыі Аб’яднаных Нацый.

1965 год. У в. Прыбар Быхаўскага раёна нарадзіўся Юрый Несцярэнка.

Беларускі кампазітар, музыка, краязнавец, выдавец, педагог.

Стваральнік гуртоў “Рок-транс-аўта” (Мінск),  “White Night Blues” (Бялынічы), удзельнік  мінска-полацкай калабарацыі “Тутэйшыя”, магілёўскіх гуртоў “Рынка”, “Фэт Джон” і іншых.

Аўтар артыкулаў ў “Дзеяслове”, кніг для дзяцей, па гісторыі і культуры Бялыніцкага раёна, выпусціў 7 дыскаў.

Разам з А. Макарэвічам запісаў беларускамоўныя каверы на вядомыя песні “Машыны часу”.

1974 год. Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР Мінску прысвоена ганаровае званне «Горад-герой».

Да гэтага, у 1966 годзе такіх званняў ўдастоены Масква, Ленінград (цяпер- Санкт-Пецярбург), Сталінград (цяпер Валгаград), Кіеў, Адэса, Севастопаль, Брэсцкая крэпасць (Крэпасць-Герой), у 1973 – Новарасійск, Керч.

У гонар гэтай падзеі ў 1985 годзе ў беларускай сталіцы ўзведзены архітэктурна-скульптурны комплекс. Ён уключае абеліск (45 м вышынёй) і бронзавую скульптуру «Радзіма-маць».

2016 год. Памёр Сяргей Картэс (1935, Сан-Антоніа, Чылі-2016).

Беларускі кампазітар, Заслужаны дзеяч мастацтваў БССР.

Працаваў у Беларускім тэатры імя Я.Купалы, на  «Беларусьфільм», у Дзяржаўным тэатры оперы і балета Беларусі.

З асобай Картэса звязана адкрыццё беларускага опернага мастацтва для еўрапейскай публікі.

2018 год. Памёр Алесь Зайка (1948-2018).

Беларускі краязнавец. Лаўрэат прэміі імя Тадэвуша Касцюшкі. Ганаровы грамадзянін Івацэвіцкага раёна.

Скончыў філалагічны факультэт Брэсцкага педінстытута. Працаваў настаўнікам беларускай мовы і літаратуры, загадваў школьным этнаграфічным музеем у роднай в. Заполле Івацэвіцкага раёна.

Збіраў фальклор, запісваў народныя словы і выразы, фатаграфаваў традыцыйную архітэктуру.

Укладальнік выданняў «Дыялектны слоўнік Косаўшчыны», «Населеныя пункты Івацэвіччыны», «Фразеалагічны слоўнік Косаўшчыны», «Прыказкі і прымаўкі, жарты і каламбуры, прыгаворкі і языкаломкі, вясельныя прымаўкі пры дзяльбе каравая, вітанні і зычэнні, ветлівыя і ласкавыя выразы, засцярогі і прысяганні, праклёны і адкляцці, жартоўныя праклёны і дражнілкі-кепікі, зневажанні і параўнанні, прыкметы народнага календара з Косаўшчыны». Аўтар кніг некалькіх кніг прозы, працы «Мікратапаніміка Івацэвіччыны».

Яго клопатам у 25 найбуйнейшых населеных пунктах Івацэвіцкага раёна з’явіліся мемарыяльныя дошкі са звесткамі аб першым згадванні вёскі ці мястэчка.

Фота з адкрытых крыніц.

21 чэрвеня ў гісторыі. Заўтра была вайна. Нарадзіліся медык Ж. Жылібер, этнограф А. Сержпутоўскі, рок-легенда В. Цой.

Навіна ад

Міжнародны дзень скейтбордынгу (Go Skateboarding Day, з 2004 года).

Устаноўлены Міжнароднай Асацыяцыяй Скейтборд-кампаній. Ва ўсім свеце ў гэты дзень усе скейтэры выходзяць на вуліцы для святкавання і катання.

Першы прататып сённяшняга скейтборда з’явіўся ў ЗША у 1958 годзе. Дошка была прамавугольнай формы і слаба нагадвала цяперашнія мадэлі. Затым Р. Стывенсан прыдумаў прымайстраваць да дошкі “хвост” і захіліць яго ўверх. У такім выглядзе скейтборд дажыў да нашых дзён.

Дзень летняга сонцастаяння.

Момант, калі Сонца ў сваім руху па экліптыцы трапляе ў самы паўночны яе пункт. Некалькі пакаленняў беларусаў засвоілі, што гэта адбываецца 22 чэрвеня, у той жа дзень у 1941 годзе пачалася і Вялікая Айчынная вайна. Але ў XXI стагоддзі летняе сонцастаянне ў Паўночным паўшар’і адбываецца 20 ці 21 чэрвеня. У гэтым годзе – 21 чэрвеня.

Сёння самы працяглы ў годзе дзень і самая кароткая ноч у паўночным паўшар’і. Наступленне астранамічнага лета. Сонца знаходзіцца ў зеніце над паўночным тропікам (тропік Рака). Працягласць дня на шырыні Магілёва складае 17 гадзін і 9 хвілін (удакладнім, што такая працягласць з 20 па 23 чэрвеня, а «пік» – 21-га), а ноч, адпаведна, 6 гадзін і 51 хвіліны.

Усход сонца ў Магілёве 21 чэрвеня 2023 года, у 04:27, захад у 21:36, астранамічны поўдзень а 12:57:47.

Самы доўгі дзень у Беларусі будзе у г.п. Асвея Верхнядзвінскага раёна – амаль 17 гадзін і 43 хвіліны, а ў паўднёвым Брэсце толькі 16 гадзін і 45 хвілін.

З 24 чэрвеня дзень пачне змяншацца, а ноч павялічвацца: “Сонца на зіму, а лета – на зной”.

На працягу тысячагоддзяў Дзень летняга сонцастаяння меў велізарнае значэнне для нашых старажытных продкаў, якія падпарадкоўваліся прыродным цыклам. Для язычнікаў сонца валодала чароўнай уладай над усім жывым, а летняе сонцастаянне азначала найвышэйшы росквіт усіх сіл прыроды. Аднак сярэдзіна лета нагадвала таксама пра хуткае скарачэнне светлавога дня і немінучым набліжэнні зімы.

У паганскім календары славян гэта свята было прысвечаны богу сонца – Ярыле. Да яго рыхтаваліся з самай раніцы.

У дні летняга сонцастаяння адзначаецца адно з самых старажытных свят – Купалле. Яно прысвячаецца сонцу і росквіту зямлі і пад самымі рознымі назвамі вядома практычна ва ўсёй Еўропе. У Балгарыі гэта Янаў дзень, у Венгрыі – Святы Іван, у Іспаніі – Сан-Хуан, у Бельгіі і Чэхіі – Святы Ян, у Літве – Лада, у Латвіі – Ліга, у Польшчы – Саботкі, ва ўсходніх славян – Іван Купала, Купалле. Каталікі святкуюць яго 24 чэрвеня, праваслаўныя – у ноч з 6 на 7 ліпеня.

1503 год. Ваўкавыск атрымаў прывілей вялікага князя Аляксандра на магдэбургскае права і герб.

42-тысячны горад Гродзенскай вобласці, цэнтр раёна, на р. Рось, вядомы з 1005 года. Імаверна, тут  існаваў замак. Ваўкавыская харугва брала ўдзел у Грунвальдскай бітве.

Цэнтр езуітаў, піяраў і марыявітак. На пачатку вайны 1812 года размяшчалася штаб-кватэра камандуючага 2-ім Заходнім расійскім войскам генерала П. Баграціёна. 

Зараз тут працуюць  ААТ «Ваўкавыскі мясакамбінат», «Беллакт», «Ваўкавыскі машынабудаўнічы завод». Цэнтр турызму нацыянальнага значэння. Знаходзіцца адна з найлепшых у краіне мотакросавых трас, дзе праводзіліся два этапы чэмпіянату Еўропы ў класе матацыклаў да 250 см³ і этап чэмпіянату свету на матацыклах з каляскамі. 

1547 год. У Маскве ўспыхнуў грандыёзны пажар.

Пажар быў прадказаны Васілём Блажэнным. Напярэдадні бедства юродзівы прыйшоў ва Узвіжанскі манастыр і доўга там маліўся ў маўчанні са слязамі. На наступны ж дзень менавіта гэтае месца стала агменем пажару.

Ад агню моцна пацярпелі Крэмль, Кітай-горад, большая частка пасада, загінула больш за 2 500 чалавек. Большасць масквічоў засталіся без прытулку.

1741 год. Нарадзіўся Жан Эмануэль Жылібер (1741-1814).

Французскі і беларускі натураліст, хірург і анатам, стваральнік і кіраўнік Гродзенскай медыцынскай акадэміі.

Таксама заснаваў акушэрскую і ветэрынарную школы, клінічны шпіталь, батанічны сад. Прафесар медыцынскага факультэта Галоўнай школы ВКЛ у Вільні. У Гродна ўсталяваны помнік Ж. Жыліберу, у яго нонар назвы гарадскі парк

Прафесар медыцынскага факультэта Галоўнай школы Вялікага.

У Гродна стаіць помнік Жыліберу, у яго гонар назвы гарадскі парк.

Памёр 2 верасня 1814 года.

1835 год. Памёр Ян Рустэм (1835-1762).

Мастак, стваральнік Віленскай мастацкай школы. Акадэмік.

Па розных версіях, быў армянскага, грэчаскага або турэцкага паходжання.

Нарадзіўся ў Канстанцінопалі. Дзесяцігадовым сіратой прывезены ў 1774 годзе князем А. Чартарыйскім у Варшаву. На яго сродкі выхоўваўся і вучыўся выяўленчаму мастацтву ў Варшаве, Германіі. 

Працаваў партрэтыстам і вучыў мастацтву сярод літоўскай шляхты, працаваў мастаком у тэатры М. Агінскага ў Слоніме, у маёнтку С. Солтана у Дзятлаве, выкладаў у Віленскім універсітэце. 

Разам з графікам Джозэфам Саўндэрсам, рэфармаваў сістэму навучання – была ўведзена трохпрыступковая школа рысунку, толькі пасля сканчэння якой наступаў выбар спецыялізацыі. Упершыню ўвёў у навучальны працэс працу з натуры.

Вучнямі Я. Рустэма былі шматлікія вядомыя мастакі, у тым ліку  В. Ваньковіч, Я.Дамель, Н. Орда, І. Хруцкі, В. Дмахоўскі, К. Русецкі.

1864 год. Нарадзіўся Аляксандр Сержпутоўскі (1864-1940).

Беларускі этнограф і фалькларыст, мовазнавец, літаратар.

Удзельнік 25 этнаграфічных, антрапалагічных, лінгвістычных экспедыцый. Узнагароджаны Малым залатым медалём Рускага геаграфічнага таварыства за «Зборнік беларускіх прыказак і прымавак». 

Аўтар прац пра жыццё палешукоў, збора песень з Горацкага, Чавускага, Мсціслаўскага, Клімавіцкага раёнаў.

Памёр 5 сакавіка 1940 года.

1937 год.  Расстраляны Мікалай Галадзед (1891-1937).

Беларускі савецкі палітычны дзеяч.Трэці Старшыня СНК БССР (1927-1937).

Удзельнік Першай сусветнай вайны, вёў рэвалюцыйную агітацыю ў войску. Стварыў чырвонагвардзейскі атрад, які вёў баі з нямецкімі войскамі і войскамі УНР. 

У 1918-1924 гадах у Гомельскай губерні: старшыня сельсавета, сябра рэвалюцыйных камітэтаў, старшыня выканкамаў у Навызабкаўскім і Горацкім паветах, старшыня «тройкі» па барацьбе з бандытызмам. 

Быў сябрам бюро па пытаннях ўзбуйнення БССР. Сябра ЦВК СССР і ЦВК БССР.

У 1930 годзе ўхваліў выключэнне са складу акадэміі навук акадэмікаў В. Ластоўскага, У. Пічэты, Я. Лёсіка, С. Некрашэвіча, Г. Гарэцкага, А. Дубаха.

Быў сябрам Палітычнай камісіі для перагляду расійска-беларускага слоўніка і новых правіл беларускай мовы.

Арыштаваны 14 чэрвеня 1937 года, абвінавачаны ва ўдзеле ў праватрацкісцкім блоку і ўкраінскай нацыянал-фашысцкай арганізацыі. Паводле афіцыйнай версіі, выкінуўся з акна 5-га паверха ў часе допытаў у будынку НКУС БССР. Па неафіцыйных звестках, быў збіты да смерці, а потым супрацоўнікі дзяржбяспекі інсцэнавалі самагубства. Паводле іншых звестак, расстраляны.

1941 год. Нямецкія войскі, утоена засяроджаныя каля савецкай мяжы, атрымалі загад аб пераходзе ў наступ ранняй раніцай 22 чэрвеня. 

Камандзір 47-га танкавага корпуса генерал Яхім Лемельзен абвясціў сваім салдатам і афіцэрам: “Мы знаходзімся напярэдадні вялікай ваеннай падзеі. Цяпер трэба разбіць Чырвоную Армію і, тым самым, навекі вынішчыць бальшавізм – смяротнага ворага нацыянал-сацыялізму. Наш лозунг абвяшчае: “Наперад на ворага! Перамога будзе за намі! Няхай жыве наш фюрар!”

1962 год. Нарадзіўся Віктар Цой (1962-1990).

Савецкі культавы музыка, лідар рок-гурта «Кіно». 

Цой і яго “Кіно” адлюстравалі цалкам тую эпоху, у якой жылі і тварылі. Але што дзіўна – іх тэмы сёння яшчэ больш актуальныя. Іх памятаюць, іх слухаюць, іх спяваюць. Цой – гэта без сумневу герой не толькі свайго часу, а герой наогул без прывязкі да паняцця час. 

На фота. Сцяна Цоя ў Мінску, насупраць стадыёна “Дынама”. Першая сцяна была на Кастрычніцкай плошчы, але дэмантавана ў сувязі з будаўніцтвам Палаца Рэспублік). 

1967 год. Памёр Фелікс Стацкевіч (1897-1967).

Беларускі грамадскі і культурны дзеяч, складальнік «Эсперанта-беларускага слоўніка». Працаваў дырэктарам Радашковіцкай беларускай гімназіі, старшыней Галоўнай управы Таварыства беларускай школы, рэдактарам часопіса «Беларускі летапіс». Рэпрэсіраваўся польскімі і савецкімі ўладамі.

Управа ТБШ. Ф. Стацкевіч у першым радзе другі злева.

1986 год. Памёр Генадзь Цітовіч (1910-1986).

Беларускі кампазітар, дырыжор, фалькларыст, этнограф. Народны артыст СССР.  лаўрэат прэміі Ленінскага камсамола Беларусі, Дзяржаўнай прэміі БССР. 

Вучыўся ва Універсітэце Стэфана Баторыя, скончыў Віленскую кансерваторыю. 

Працаваў рэдактарам абласнога радыё, кансультантам Дома народнай творчасці ў Баранавічах, у Інстытуце мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору АН БССР. Стварыў у в. Вялікае Падлессе Ляхавіцкага раёна народны хор, рэарганізаваны ў Дзяржаўны народны хор БССР, яго кіраўнік да 1974 года.

Запісаў больш за 3 000 беларускіх (пераважна), украінскіх, польскіх, літоўскіх і іншых народных песень, танцаў, інструментальных найгрышаў. 

Складальнік фальклорных зборнікаў. Аўтар 12 песень на ўласныя словы і вершы беларускіх паэтаў, больш за 60 апрацовак беларускіх народных мелодый.

Яго імя носіць Нацыянальны акадэмічны народны хор.

Фота з адкрытых крыніц.