Нядаўна ў вольным доступе для даследчыкаў паявіўся малюнак Магілёва і некалькіх гарадоў колішняй Магілёўскай губерніі 1830-х гадоў на сімвалічнай мапе губерніі. Аўтарам малюнка з’яўляўся магілёўскі губернскі землямер калежскі саветнік і кавалер Ігнаці Фёдаравіч Лада-Кладніцкі.
Гэтая рукапісная карта вядомая ў адзіным асобніку, які захоўваецца ў фондах Расійскай дзяржаўнай бібліятэкі. Некалькі спробаў магілёўскіх аматараў старажытнай гісторыі атрымаць ад расійскай бібліятэкі скан выявы ў высокай якасці не давалі плёну. Цяпер жа намаганнямі колішняга намесніка дырэктара Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі Алеся Сушы выява ў высокім пашырэнні трапіла да беларускіх краязнаўцаў. Найбольшую цікавасць на ёй выклікае выява экзэрцыргаўза. Гэты манеж для трэніровак вайскоўцаў размяшчаўся ў раёне сучаснага кінатэатра “Чырвоная зорка” і згарэў яшчэ ў 1860-х гадах. Выява ўнікальная тым, што гэта адзінае адлюстраванне магілёўскага экзэрцыргаўза.
Выява прадстаўлена магілёўскім краязнаўцам і калекцыянерам Алегам Давідам Лісоўскім.
Унікальная магілёўская традыцыя ўпрыгожвання драўляных дамоў пад пагрозай з-за вынішчэння сектароў прыватнай забудовы ў горадзе. Магілёўскія драўляныя цуды прапануюць зрабіць філіялам Музея народнага дайлідства.
Багаты драўляны архітэктуры дэкор горада вылучаецца навукоўцамі ў асобны стыль, так званую «магілёўская разьбу» – адзначаюць стваральнікі петыцыі. Разьба ў выглядзе геаметрычнага і расліннага арнаменту (краявая, скразная i прапіловачная) паярусна размяшчаецца на фасадах драўляных дамоў.
Найбольш багата аздабляліся франтоны, дзе разьба ўтварала некалькі па-рознаму вырашаных радоў. Разьба ўзбагачае пластыку фасадаў вытанчанай святлоценявой мадэліроўкай, узмацняе іх рытмічную пабудову, кантрастна вылучае найбольш значныя элементы, падкрэслівае тэктоніку збудаванняў. У некаторых будынках разныя элементы на фоне сцен вылучаюцца светлым колерам.
Тым часам сітуацыя ў Магілёве складаецца так, што праз 20 гадоў новае пакаленні магілёўцаў не будзе мець уяўлення пра тое, як выглядаў горад век таму – каштоўныя драўляныя будынкі будуць або знесены, або згніюць без догляду, або дэградуюць пад сайдынгам і сіняй металачарапіцай.
На дадзены момант горад разрастаецца і забудоўваецца шмат у чым за кошт зносу драўлянай забудовы без уліку яе мастацка-эстэтычных вартасцей. Падобнае можна назіраць у былым прадмесці (да вайны – суцэльна драўляным) Лупалава, на схілах рэк Дубравенкі і Дзебры. З заўважных страт – дамы па вуліцы Катоўскага, 11 і па Першмавайскай, 60а. Апошні будынак прапаноўвалася перавезці ў Беларускі дзяржаўны музей народнай архітэктуры і побыту, але той адмовіўся, таму што на ўсю тэрыторыю, якую ён займае пад Мінскам, накладзены рэгламенты, якія не дазваляюць новае будаўніцтва. Супрацоўнікамі магілёўскага музея былі выратаваны некаторыя побытавыя рэчы і фрагменты дэкору, але казаць пра паўнавартаснае захаванне не даводзіцца.
Для вырашэння гэтай праблемы аўтары петыцыі прапануюць разгледзець магчымасць стварэння ў Магілёве філіі Беларускага дзяржаўнага музея народнай архітэктуры і побыту. Падпісаць зварот можна тут.
У Буйніцкі заасад хутка да двухгадовага льва, які ўжо жыве тут, прыедзе тыгр. Яшчэ да канца не вырашана, якой пароды будзе новая кацяня, бенгальскай або амурскай. Ці пасябруюць леў з тыграм – таксама стане вядома толькі бліжэйшым часам.
Пра гэта распавёў загадчык вучэбнай лабараторыі “Заасад” Магілёўскага агралесатэхнічнага каледжа ў Буйнічах Іван Ніжнікаў.
Пакуль яшчэ сумуючы адзінокі магілёўскі леў у заасадзе.
1382 год. Забіты беларуска-літоўскі вяльможа Кейстут.
Сярод ягоных тытулаў згадваецца і князь Вялікалітоўскі. Гаспадарыў ён у Вялікім Княстве Літоўскім толькі год.
Кейстут быў адным з сыноў вялікага князя Гедзіміна. Ад бацькі ў спадчыну атрымаў Старыя Трокі, Горадню, Коўна, Упіту і Ліду.
За сваё жыццё Кейстут удзельнічаў у шматлікіх звадах, каб займець вышэйшую пасаду ў дзяржаве, хадзіў у рабаўніцкія паходы на суседнія землі.
Яго апісваюць, як «высокага, статнага чалавека», «кожнае слова якога шмат значыла», а калі ён каму пагражаў, то на ілбе набухалі вены і ўвесь выгляд яго будзіў страх.
Гістарычныя крыніцы падаюць, што яго задушыў пляменнік Ягайла Альгердавіч у Крэўскім замку.
1903 год. Нарадзіўся Пётр Ракіцкі.
Біёлаг-генэтык.
Займаўся даследаваннямі ў галіне генэтыкі і матэматычнай біялогіі. Вывучаў узаемадзеянне паміж спадчыннасцю і адборам. Сфармуляваў і эксперыментальна абгрунтаваў паняцце пра поле дзеяння гена.
У 1974 годзе ўганараваны Дзяржаўнай прэміяй БССР за цыкл прац «Распрацоўка пытанняў статыстычнай генэтыкі і ўкараненне матэматыка-статыстычных метадаў у біялогію», апублікаваных у 1964–1974 гадах.
1927 год. Нарадзіўся Аляксандр Крывіцкі.
Мовазнаўца.
Выхаванец Магілёўскага педагагічнага інстытуту.
Даследаваў лексіку беларускіх народных гаворак. Вывучаў беларускую моўную культуру.
Мастак, скульптар, этнограф, краязнавец, астраном, археолаг, педагог, паэт, пісьменнік.
Адзін з заснавальнікаў беларускага нацыянальнага гістарычнага жывапісу, майстар дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва.
Аўтар прац з апісаннем падзей VI – XX стагоддзяў. Яго графічнымі малюнкамі ўпрыгожаны першы беларускі падручнік геаграфіі Аркадзя Смоліча.
У гонар мастака названы вуліцы ў Мінску і яшчэ 6 гарадах, Германавіцкі музей мастацтва і этнаграфіі. Яму стаяць помнікі ў Мінску і Глыбокім.
1960 год. Нарадзіўся Ігар Варашкевіч.
Рок-музыка, мастак. Лідар гурта «Крама».
Калектыў трымаецца класічнага року, узорам якога выступаюць англійскія гурты Rolling Stones, Deep Purple, The Beatles.
У сваім рэпертуары мае багата хітоў, адзін з іх – «Будзь разам з намі». Запісаную ў 1993 годзе песню музыкі граюць амаль на ўсіх сваіх выступах.
Варашкевіч – удзельнік маладзёвага аб’яднання «Беларуская Майстроўня», выставаў мастацкіх працаў.
За сваю музычную кар’еру пабываў у лідарах гуртоў «Бонда», «Рокіс».
1963 год. Нарадзіўся Валеры Леванеўскі.
Палітык, грамадскі дзеяч, прадпрымальнік, палітычны зняволены.
З 1996 года ўзначальваў страйкавы камітэт прадпрымальнікаў. Арганізатар масавых акцый пратэсту прадпрымальнікаў. Заснавальнік і галоўны рэдактар рэспубліканскага бюлетэню «Прадпрымальнік».
У 2001 году вылучаўся кандыдатам у прэзідэнты Беларусі.
Быўшы зняволеным паводле крымінальнай справы, трымаў галадоўку пратэсту.
Быў асуджаны на два гады калоніі агульнага рэжыму з канфіскацыяй маёмасці, за абразу прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. Вызваліўся 15-га мая 2006 года.
1972 год. Забіты Лявон Баразна.
Мастак дэкаратыўна-ўжытковага мастацтва.
Даследчык культуры, актывіст захавання гісторыка-культурнай спадчыны.
Разам з Зянонам Пазняком стварыў суполку «Аматары беларускага мастацтва», ладзіў экскурсіі па старым Мінску, этнаграфічныя экспедыцыі, выступаў у абарону вуліцы Няміга.
Блізкі сябар Уладзімера Караткевіча.
2002 год. Галіна Раковіч зрабіла 10000-ны скачок з парашутам.
Яна майстар спорту міжнароднага класа, двухразовая чэмпіёнка свету.
Для параўнання: украінка Валянціна Закарэцкая з 11500 скачкамі занесена ў Кнігу рэкордаў Гінэса.
У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і адкрытых у інтэрнэце крыніцаў
1320 год. Войска Вялікага княства Літоўскага перамагло ў бітве пад Меднікамі рыцараў Тэўтонскага ордэна.
Крыжакі страцілі ўсіх 40 братоў-рыцараў і іх дапаможны кантынгент. І гэта адбылося за 90 гадоў да Грунвальдскай бітвы, пасля якой ордэн перастаў існаваць.
1900 год. Дзень нараджэння гамбургера.
27 ліпеня амерыканскі гастраном Луі Лесінг прадаў першы гамбургер.
Страва займела шырокую вядомасць у 1904 годзе на Сусветнай выставе ў Сэнт-Луісе. Пачала ж імкліва распаўсюджвацца па свеце з 1948 году з заснаваннем сеткі McDonald’s.
Гамбургер нароўні з джынсамі застаецца сімвалам амерыканскай культуры і самай дэмакратычнай ежай.
1910 год. Памёр Уладзіслаў Дыбоўскі.
Прыродазнавец, палеантолаг, фалькларыст.
Збіраў беларускі фальклор. У штогодніку «Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej» апублікаваў «Беларускія прыказкі з Навагрудскага павета», «Беларускія загадкі з Мінскай губерні».
Даследаваў выкапнёвыя рэшткі Усходняй Прыбалтыкі, Сібіры, флору i фаўну Навагрудчыны i іншых мясцін Расійскай імперыі.
За ўдзел у паўстанні 1863–1864 гадоў адседзеў у турме.
1922 год. У Бруселі заснаваны Міжнародны геаграфічны саюз.
Міжнароднае навуковае аб’яднанне географаў. Месца размяшчэння Сакратарыята – Дэлі, Індыя. Першы Міжнародны геаграфічны кангрэс прайшоў у 1871 годзе ў Антверпене.
Геаграфічны саюз аб’ядноўвае больш 88 краін.
7 сакавіка 2022 году прыпынена членства Рускага геаграфічнага таварыства з прычыны расійскай агрэсіі ва Украіну. Беларускае геаграфічнае таварыства – член Міжнароднага геаграфічнага саюзу з 1991 году.
1955 год. Нарадзіўся Барыс Лазука.
Мастацтвазнавец, педагог.
Даследчык беларускага мастацтва XVII–XVIII стагоддзяў, барока.
Загадчык аддзелу старажытнай беларускай культуры Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору НАН Беларусі, дырэктар Музею старажытнабеларускай культуры.
zviazda.by
1969 год. Памёр Яўхім Кіпель.
Педагог, дзеяч беларускай эміграцыі.
Член Навукова-тэрміналагічнай камісіі пры Наркамасвеце БССР, сакратар аддзелу прыроды і народнай гаспадаркі Інстытуту беларускай культуры.
Двойчы арыштоўваўся савецкімі органамі ўнутраных спраў. Быў фігурантам сфальсіфікаванай крымінальна-палітычнай справы «Саюзу вызвалення Беларусі». Рэабілітаваны 10 чэрвеня 1988.
Аўтар кнігі ўспамінаў пра савецкія лагеры «З іхняга раю».
Стваральнік Аб’яднання беларускіх вязняў савецкіх лагераў.
Член Беларускага кангрэсавага камітэту Амерыкі. Публікаваўся ў беларускай эмігранцкай прэсе. Успаміны Яўхіма Кіпеля захоўваюцца ў архіве Беларускага інстытуту навукі і мастацтва ў Нью-Ёрку.
1990 год. Вярхоўны Савет БССР прыняў Дэкларацыю аб дзяржаўным суверэнітэце БССР.
Ініцыятыва належала Сойму Беларускага Народнага Фронту «Адраджэнне». За прыняцце Дэкларацыі прагаласавала 229 дэпутатаў.
25 жніўня 1991 году пасля спробы дзяржаўнага перавароту ў Савецкім Саюзе Дэкларацыя аб дзяржаўным суверэнітэце набыла статус канстытуцыйнага закона і захоўвала юрыдычную сілу да 15 сакавіка 1994 году.
Ад 1991 да 1996 году галоўнае нацыянальнае свята – Дзень незалежнасці, быў прымеркаваны да даты прыняцця «Дэкларацыі».
У 1996 году з ініцыятывы Аляксандра Лукашэнкі быў праведзены рэферэндум, у выніку якога Дзень незалежнасці быў перанесены на 3 ліпеня.
2008 год. Памёр Валерый Міронаў.
Артыст, Народны артыст Беларусі.
Вядучы саліст Дзяржаўнага тэатру оперы і балета Беларусі, выканаўца роляў у шматлікіх пастаноўках «Князь-возера», «Лебядзінае возера», «Спячая прыгажуня».
У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых інтэрнэт-рэсурсаў.
51-гадовая прадавачка адной з прадуктовых крам Магілёва ўгаварыла сваю 48-гадовую знаёмую ўзяць для яе крэдытаў. Нібыта ёй самой банк адмаўляе па прычыне маленькага заробка. Сума ўзятых крэдытаў у выніку дасягнула 3 600 рублёў. Як толькі прыйшла пара плаціць першую выплату ў банк, прадавачка перастала выходзіць на сувязь. Як высветлілася, усе грошы яна траціла на сябе. Жанчыне выстаўлена абвінавачванне ў прысабечванні чужых грошай падманным шляхам, – паведаміла прэс-служба абласнога УУС.
Заплечнік з мабільным тэлефонам і таварамі на 340 рублёў адна з наведвальніц гандлёвага цэнтру ў Магілёве пакінула ў камеры захавання, якую забыла заперці на ключ. Гэтым скарысталася 50-гадовая жыхарка абласнога цэнтру, якая выняла з заплечніка пару рэчаў, і забрала яго з астатнім змесцівам сабе – расказаласайту Mycity.by прадстаўніца Ленінскага РАУС Алена Сіманава. Жанчыну затрымалі.
Двух нелегальных перавозчыкаў металалому затрымалі ў Касцюковіцкім і Быхаўскім раёнах. Як піша прэс-служба УУС аблвыканкаму, груз без адпаведных суправаджальных дакументаў перавозілі непрацуючыя мясцовыя жыхары. Касцюковіцкі перавозчык меў у машыне больш за 5 тон чорнага металу. У Быхаўскага было канфіскавана дзве тоны.
Звесткі пра пераслед паводле праваабаронцаў, мэдыяў і родзічаў тых, хто зазнае яго.
Аляксандр Жук
На волі.
Фігурант «карагоднай справы» выйшаў, адбыўшы прысуджаны тэрмін зняволення, паведамляюць праваабаронцы.
Быў затрыманы 24 сакавіка 2021 года ў межах крымінальнай справы, узбуджанай па падзеях акцыі пратэсту 13 верасня 2020 года ў Брэсце, калі пратэстоўцаў разганялі вадамётам.
«Карагодная справа» стала адной з самых масавых палітычных спраў сучаснай Беларусі. У ёй праходзяць больш за сто фігурантаў. Ужо асудзілі 114 чалавек у 11 групах.
13 верасня 2020 году людзі вадзілі вялікі карагод пад музыку, спявалі, танцавалі. Удзельнікі, гаворачы пра тыя падзеі, успамінаюць «атмасфэру свята».
Поліна Шарэнда-Панасюк
20 дзён правяла ў штрафным ізалятары.
Яе этапавалі з Гомельскага следчага ізалятару №3 у жаночую калонію, якая месціцца ў вёсцы Зарэччы, Рэчыцкага раёну.
Праваабаронцы пераказваюць словы мужа Андрэй Шарэнда, які даводзіць, што ў калоніі жонку па прыбыцці адправілі на 20 дзён у штрафны ізалятар. Увесь гэты час родныя не ведалі, дзе яна.
Грамадская актывістка з Брэста праваабарончай супольнасцю прызнаная палітвязнем. Яе затрыманая 3 студзеня 2021. Асуджаная на тры гады калоніі агульнага рэжыму за гвалт у дачыненні да супрацоўніка міліцыі, абразу прадстаўніка ўлады і прэзідэнта.
Цімафей Ярошчык
Праваабаронцы, спасылаючыся на праўладныя тэлеграм-каналы, паведамілі пра затрыманне ў Магілёве хірурга, якога абвінавачваюць, нібыта, «у зліве» асабістых дадзеных супрацоўніка МУС.
21 ліпеня 365 года ў Александрыі Егіпецкай адбыўся землятрус.
Стыхія забрала 50 тысяч жыццяў і моцна пашкодзіла адзін з сямі цудаў свету Фароскі маяк. Яго канчаткова знішчыў іншы землятрус у 1375 годзе.
Маяк узвялі ў III стагоддзі да нашай эры на востраве Фарос. На мармуровай вежы ў 180 метраў бесперапынна падтрымліваўся агонь. У памяць аб збудаванні маем тэрмін фара (аўтамабільная).
21 ліпеня 1773 года Сойм Рэчы Паспалітай утварыў Адукацыйную камісію (Камісія народнай асветы).
Першая ў Еўропе ўстанова па кіраўніцтву народнай асветай.
Камісія ажыццявіла рэформу школ і ўніверсітэтаў у духу ідэяў Асветніцтва. Яна падначальвалася Ягелонскаму ўніверсітэту у Кракаве і Галоўнай школа Вялікага княства Літоўскага (Віленскі ўніверсітэт).
Сярэднюю ступень адукацыі складалі акруговыя і падакруговыя школы. Шматлікія беларускія школы карысталіся праграмамі Камісіі ледзь не да сярэдзіны ХІХ стагоддзя.
21 ліпеня 1781 года нарадзіўся Антоні Марціноўскі.
Публіцыст, педагог, выдавец.
Заснавальнік Віленскай друкарні, у якой выдаў 400 кніг па сельскай гаспадарцы, гісторыі, прыродазнаўству, этнаграфіі. За свой кошт выдаў «Літоўскую гісторыю» Тэадора Нарбута.
21 ліпеня 1917 года пачаўся З’езд беларускіх арганізацый i партыяў.
Утварыў Цэнтральную Раду беларускіх арганізацый – каардынацыйны орган беларускіх нацыянальных партый і грамадскіх арганізацый.
Цэнтральную Раду беларускіх арганізацый імкнулася аб’яднаць усе нацыянальна-дэмакратычныя сілы ў Беларусі і за яе межамі.
Кіраўніком Рады быў географ Аркадзь Смоліч. Выдавала газету «Вольная Беларусь». Спыніла існаванне ў кастрычніку 1917 году.
21 ліпеня 1920 года ў Магілёве зʼявіўся ўніверсітэт.
Праіснаваў да 15 лютага 1921 году пры палітаддзеле 16 арміі бальшавікоў.
У ім рыхтавалі камісараў (палітрукоў і палітработнікаў).
Сярод выпускнікоў быў ураджэнец Магілёва, беларускі і ізраільскі мастак Марк Жытніцкі (1903-1993).
21 ліпеня 1891 года нарадзіўся Сымон Кандыбовіч.
Дзяржаўны дзеяч, гісторык.
Працаваў старшынём валаснога выканкаму ў Бабруйскім павеце, дэлегатам Чацвёртага Усебеларускага з’езду саветаў.
Рэпрэсаваны савецкімі органамі ўнутраных спраў. У 1940 годзе быў арыштаваны.
3 лета 1944 у Германіі. Адзін з кіраўнікоў Беларускай народнай самапомачы, член Беларускай цэнтральнай рады, Беларускага нацыянальнага камітэта. Працаваў у беларускім аддзеле радыёстанцыі «Свабода».
Ад 1956 года быў рэферэнтам Сакратарыята Рады БНР у пытаннях народнай гаспадаркі.
21 ліпеня 1906 года нарадзіўся Барыс Кабішчар.
Дзеяч цыркавога мастацтва. Заслужаны дзеяч мастацтваў БССР.
Зрабіў значны ўклад у развіццё цыркавога мастацтва Беларусі.
21 ліпеня 1983 года беларускімі палярнікамі на антарктычнай станцыі «Усход» зарэгістравана самая нізкая на планеце тэмпература – мінус 89,2˚С.
У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў
Звесткі пра пераслед паводле праваабаронцаў, мэдыяў і родзічаў тых, хто зазнае яго.
Ігар Казлоў, Канстанцін Ермаловіч, Віталь Мінкевіч, Наталля Кеда і Надзея Полькіна
Іх вінавацяць у так званай «тэрарыстычнай дзейнасці». Закрыты працэс праходзіць у Бабруйску. Ім інкрымінуюць
– Стварэнне арганізацыі для ажыццяўлення тэрарыстычнай дзейнасці або ўдзел у ёй;
– Акт тэрарызму;
– пагроза здзяйснення акту тэрарызму;
– абраза Лукашэнкі;
Паводле паведамленняў у тэлеграм-каналах нагодай для крымінальнага пераследу стала падпальванне роставых фігураў, падобных на аднаго з палітыкаў.
Казлова, Мінкевіча и Ермоловіча яшчэ абвінавачваюць у падпале стралковага ціру і мінаванні чыгункі.
Уладзімер Мацкевіч
Пераведзены ў магілёўскую турму №4, дзе будзе чакаць паставы па апеляцыйнай скарзе.
З ёю звярнуўся адвакат, а сам асуджаны адмовіўся абскарджваць вырак, бо, паводле яго, такім чынам пагодзіцца з абвінавачваннем.
Філозаф, мэтадалог і грамадскі дзеяч прызнаны праваабарончай супольнасцю палітвязнем.
23 чэрвеня ў Мінскім абласным судзе суддзя, Сяргей Епіхаў, прыгаварыў яго да пяці гадоў калоніі ўзмоцненага рэжыму. Справа разгядалася на закрытым працэсе.
Прызнаны вінаватым у:
– Арганізацыі і падрыхтоўка дзеянняў, што груба парушаюць грамадскі парадак, альбо актыўны ўдзел у іх
– Абразе Лукашэнкі
– Стварэнні экстрэмісцкага фармавання або ўдзел у ім
Мікола Аўтуховіч
Ваўкавыскі прадпрымальнік, якога вінавацяць у падпале машыны і дому сілавікоў, дзясяты дзень не есць і не п’е.
Паводле крыіцаў аднаго з медыйных выданняў ён усё больш слабее, але трымаецца досыць бадзёра і не скардзіцца на свой стан. На працэсе ён пры неабходнасці ўстае і гаворыць, але ціха. У турме вязня рэгулярна наведваюць лекары.
Зняволены такім чынам пратэстуе супраць абмежавання яго ў ліставанні. Яму перасталі даходзіць лісты нават ад прэстарэлай маці.
Аўтуховіча вінавацяць ва ўчыненьні «Акт тэрарызму». Нібыта за падпаламі дому міліцыянта ў Ваўкавыску і падрывам аўтамабіля супрацоўніка міліцыі ў Гродна стаіць групоўка, якой кіраваў ваўкавыскі прадпрымальнік і былы палітвязень Мікалай Аўтуховіч.
