В Беларуси деревья во дворах многоэтажек защищены множеством законов, но рубят их так, что щепки летят
Смотрю на березу в «квадрате» белостокских пятиэтажек и вспоминаю дерево, росшее под моим окном в таком же белорусском дворике. Там была точно такая же береза. В один прекрасный день коммунальники ее спилили, объяснив это жалобами «неравнодушных граждан», в окна которых сыпались семена несчастной березы.
Жаловались ли граждане или дровосеки ЖКХ просто положили глаз на березу, как на источник отличных дров, неизвестно.
Скорее всего, если и жаловались, то по наущению коммунальников, которым заготавливать березовые дрова прямо в городе гораздо сподручнее, чем искать их где-то еще.
Почему полякам семена березы в окна не сыплются? То ли окна у них другие, то ли менталитет у них иной.
В Беларуси зеленые насаждения во дворах многоэтажек защищены законами так, что для того, чтобы спилить сухостой, потребуется пройти множество инстанций – начиная от отдела ЖКХ райисполкома и заканчивая инспекцией охраны окружающей среды.
Думается, законов этих в Польше не меньше, однако здесь, по всей видимости, принцип «иногда не до законов» не работает.
Поэтому и береза в спальном районе Белостока никому не мешает.
В Белостоке дороги ремонтируют так, что на это можно смотреть часами.
Помнится, в Беларуси, один парень из моего города снял на телефон то, как выполняя ямочный ремонт асфальтового покрытия, коммунальники швыряли асфальт в наполненные дождевой водой ямы. Им надо было торопиться – какое-то начальство приезжало. Иногда, как говорится, не до законов, иногда не до технологий.
Наказали не коммунальников-вредителей, а того, кто поймал их с поличным и выложил видео в интернет. Парню дали внушительный штраф.
Вывод: можно воровать, можно транжирить деньги налогоплательщиков, но… Ни в коем случае не выносить сор из избы.
А сора в белорусской избе, за тридцать лет правления Лукашенко, накопилось столько, что хоть Геракла, с его опытом очистки Авгиевых конюшен, вызывай.
Но вернемся к асфальтовой теме. При ремонте белорусских дорог почему-то считают не километры отремонтированных автострад, а тонны истраченного асфальта.
Может оно и правильно, но дороги от этого у нас лучше не стали.
А недавно довелось увидеть, как ремонтируют участки потрескавшегося асфальта (до появления ям тут дело не доходит) в Белостоке.
Сначала в ход идет мощный отбойный молоток – не ручной, разумеется. Потом куски выломанного асфальта загружают в кузов автомобиля, а края образовавшейся ямы выравнивают дисковой пилой. Затем – подсыпка песка, выравнивание и укладка асфальта.
Рабочие начали ремонтировать дорогу в девять, а в час дня по ней уже ехали автомобили. Согласитесь: четко, быстро и красиво.
Поляки гордятся своими дорогами и для этого есть все поводы. Они не приурочивают ремонт к каким-то праздникам, а делают это систематически, не дожидаясь 9 мая.
Друкар, выдавец кніг на беларускай, рускай, польскай і літоўскай мовах.
У 1904 годзе адкрыў у Вільні першую літоўскую друкарню, у 1906 заснаваў друкарню з правам друкавання на еўрапейскіх мовах.
23 лістапада 1906 года надрукаваў першы нумар газеты «Наша ніва». Часта друкаваў яе ў крэдыт, як прыяцель і сімпатык беларускай справы.
Друкаваў творы Ф. Багушэвіча, М. Багдановіча, Якуба Коласа, Цёткі, К. Буйло і іншых. У сваім апошнім вершы М. Багдановіч напісаў: “…Я не самотны, я кніжку маю / З друкарні пана Марціна Кухты”.
1887 год. У Варшаве была надрукавана брашура ўраджэнца Беластока акуліста Людзвіга Заменгофа (1859-1917) пад псеўданімам Эсперанта “Міжнародная мова”.
Упершыню ў свеце жыхары Зямлі даведаліся пра штучную мову “эсперанта” (“надзея”). У якасці прыкладаў у кнізе былі прыведзены тэксты на эсперанта: малітва Ойча наш, урывак з Бібліі, прыклад ліста, арыгінальныя вершы Заменгофа, пераклад верша Г. Гейнэ.
Зараз на эсперанта размаўляюць у свеце каля 2 мільёнаў чалавек.
У Беларусі валодаюць гэтай мовай лічаныя спецыялісты.
1895 год. У сям’і выхадцаў з Беларусі нарадзіўся Янкель Адлер (1895-1949).
Мастак, графік і дызайнер, паэт. Працаваў ў Сербіі, Германіі, Польшчы, Вялікабрытаніі. Нацыстамі яго творчасць аднесена да «Дэгенератыўнага мастацтва».
Вучыўся мастацтву гравёра, працаваў гравёрам ў Бялградзе. У Германіі вучыўся ў «Школе прыкладных мастацтваў», жыў у Лодзі, стаў адным з заснавальнікаў і вядучых жывапісцаў авангарднай групы мастакоў «Малады ідыш», пачаў публікаваць свае вершы.
У 1920 годзе адправіўся ў Германію, дзе быў членам розных колаў мастакоў, членам Рэйнскага мадэрну. Выкладаў у Дзюсельдорфскай акадэміі мастацтваў.
У 1937 годзе стаў адным з мастакоў, чые працы былі выстаўлены ў Мюнхене на выставе «Дэгенератыўнага мастацтва». У тым жа годзе адбылася яго сустрэча з Пікасо. З таго часу стыль малявання Адлер стаў больш манументальным і насычаным колерамі.
У 1940 годзе ўступіў валанцёрам у польскую армію ў Францыі, у яе складзе быў эвакуіраваны ў Шатландыю, пазней дэмабілізаваны па хваробе.
Памёр 25 красавіка 1949 года ў Вялікабрытаніі.
1896 год. Нарадзіўся Уладзімір Варава (1896-1929).
Беларускі пісьменнік і журналіст.
У 1920 годзе працаваў у Жухавіцкім валасным рэўкаме, пасля – у Народным камісарыяце земляробства БССР. Адначасова вучыўся ў Мінскім політэхнікуме.
З 1921 года – у Заходняй Беларусі, удзельнічаў у беларускім нацыянальным руху, друкаваўся ў заходнебеларускай перыёдыцы. Арыштоўваўся польскімі ўладамі.
У 1925 годзе рэдагаваў газету «Жыццё беларуса». Неўзабаве нелегальна перайшоў у БССР. Працаваў намеснікам рэдактара слуцкай акруговай газеты «Вясковы будаўнік». З 1926 года – у Мінскім акруговым зямельным аддзеле. Уваходзіў у аб’яднанне Літаратурна-мастацкая камуна, удзельнічаў у выданні яе часопіса «Росквіт».
Пісаў апавяданні, артыкулы, фельетоны.
Памёр 4 мая 1929 года.
1901 год. Нарадзіўся Дзмітрый Смірноў (1901-1975).
Генерал-лейтэнант, Герой Савецкага Саюза, ганаровы грамадзянін Магілёва (1970).
Скончыў Уладзікаўказскую пяхотную школу, Ваенную акадэмію імя М. Фрунзэ. Перад вайной служыў намеснікам начальніка штаба Забайкальскай ваеннай акругі, у аддзеле Генеральнага штаба РСЧА, у Манголіі і ў Харбіне.
Падчас вайны пайшоў шлях ад намкамбрыга да камандзіра корпуса.
Прымаў удзел у Курскай бітве, у вызваленні левабярэжнай Украіны, Беларусі.
У якасці камандзіра 121-га стралковага корпуса 50-й арміі прарываў абарону суперніка каля Чавус, фарсіраваў Проню, вызваляў Магілёў, Быхаў, Шклоў.
Памёр 17 сакавіка 1975 г. у Маскве.
1931 год. Памёр Міхал Пятроўскі (1889-1931).
Беларускі хрысціянскі дэмакрат, каталіцкі святар.
Прыхільнік беларусізацыі касцёла ў Беларусі, беларускага характару школьніцтва, культурнай і грамадскай дзейнасці. Прамаўляў казанні на беларускай мове.
Пасвячоны ў святары ў 1912 годзе, служыў у Даўгінаве, Шаркаўшчыне, Вільні, Барунах.
З’яўляўся аўтарам пастановы з’езду каталіцкага духавенства Дзісенскага павета, прынятай 6 жніўня 1918 года ў мястэчку Германавічы, у якой выказвалася патрэба ўжывання беларускай мовы ў касцёле ды беларускага характару школьніцтва, культурнай і грамадскай дзейнасці.
У 1922 годзе падчас працы пробашчам у Барунах быў арыштаваны польскімі ўладамі.
Памёр 26 ліпеня 1931 года.
Удзельнікі беларускага гуртка ў Рыма-каталіцкай духоўнай акадэміі ў Пецярбургу, 1917 год. Злева направа: М. Пятроўскі, А. Матвейчык, А. Цікота, А. Неманцэвіч, К. Лупіновіч, А. Станкевіч.
1936 год. Скасавана Магілёўская акруга.
Дзейнічала з 17 ліпеня 1924 года.
Да пачатку 1938 года ўсе раёны БССР падпарадкоўваліся непасрэдна рэспубліканскім органам.
15 студзеня 1938 года створана Магілёўская вобласць.
1941 год. Прынята рашэнне аб вывадзе савецкіх войск з Магілёва.
Скончылася 23-дзённая гераічная абарона Магілёва. Магілёў акупаваны фашысцка-нямецкімі захопнікамі.
Рашэнне аб вывадзе войск з Магілёва было прынята на нарадзе камандзіраў часцей у штабе 61-га стралковага корпуса генерала Ф. Бакуніна ў в. Сухары пад Магілёвам. Акрамя Бакуніна, рашэнне прымалі камандзіры 20-мехкорпуса М. Ведзянееў, 110 дывізіі В. Хлябцоў, 210-й матарызаванай брыгады Пархоменка і 26-й танкавай брыгады Абухоў. Пастаўлена задача выводзіць астатнія сілы з акружэння Магілёва трыма маршрутамі на Мсціслаў-Рослаў.
Да 61-га корпуса далучыліся рэшткі 1 мехдывізіі, 161 стралковай і іншыя часткі 20-й арміі, якія выйшлі з катла пад Оршай. 172 стралковая дывізія Раманава прарывалася самастойна праз лес каля в. Цішоўка.
27 ліпеня камандаванне Заходняга фронту асудзіла дзеянні Ф. Бакуніна, яго абвінавацілі ў тым, што самавольна пакінуў Магілёў.
Аднак выйсці з акружэння 61-іу стралковаму корпусу не ўдалося, практычна поўнасцю была знішчана 110-я стралковая дывізія, поўнасцю разгромлена і 172-я стралковая дывізія.
Вызвалены Магілёў 28 чэрвеня 1944 года. Перад вайной у абласным цэнтры больш за 100 000 жыхароў, 28 жніўня 1941 года, па даным нямецкай адміністрацыі засталося 45 200. На 1 ліпеня 1944 г. у горадзе засталося 10 100 жыхароў. Гітлераўцы стварылі 5 лагераў смерці, уключаючы Грабянёўскі, Лупалаўскі, 341-ы перасыльны, гета на Дубравенцы.
У Магілёве і раёне загінула больш за 70 000 чалавек, каля 30 000 вывезена на працу ў Нямеччыну.
1953 год. Нарадзілася Галіна Крываблоцкая.
Беларуская мастачка. Вучаніца мастака-магілёўца П. Масленікава.
Скончыла Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут.
Працавала на Барысаўскім камбінаце прыкладнога мастацтва, у Беларускім каледжы мастацтваў.
Працуе ў галіне дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва. Удзельніца мастацкіх выставак.
Яе творы знаходзяцца ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі, Літаратурным музеі Янкі Купалы, Музеі беларускай культуры ў Гайнаўцы, Палацы культуры г. Бярдзічаў (Украіна), у прыватных зборах у ЗША, Індыі, Германіі і іншых краін свету.
1965 год. Нарадзіўся Зміцер Саўка (1965-2016).
Беларускі мовазнавец. Скончыў БДУ. Браў удзел у моладзевым грамадскім аб’яднанні «Беларуская Майстроўня» (1979-1984).
Выкладаў у Мінскім педагагічным інстытуце замежных моў, працаваў на “Белсат”.
Па запрашэнні Вітаўта Кіпеля вучыўся ў ЗША, занатоўваў успаміны амерыканскіх беларусаў. Аўтар і суаўтар прац «Беларускія слоўнікі й энцыкляпэдыі. Бібліяграфія», «Беларуская цывілізацыя ў Амэрыцы», «Беларускі клясычны правапіс».
Адзін з яго дзядоў паходзіў са Свіслачы Асіповіцкага раёна
Памёр 9 красавіка 2016 года.
1977 год. Нарадзіўся Аляксандр Сыман.
Беларускі біятланіст.
Трохразовы чэмпіён Універсіяды, двухразовы чэмпіён Еўропы, двухразовы чэмпіён свету па летнім біятлоне. Удзельнік Алімпійскіх гульняў 2002, 2006 і 2010 гадоў.
Завяршыў кар’еру вясной 2011 года.
1981 год. Нарадзілася Аксана Чарнякевіч (у дзявоцтве – Бязлепкіна).
Беларуская пісьменніца, літаратуразнаўца, крытык. Кандыдат філалагічных навук.
Скончыла філалагічны факультэт БДУ.
Кірункі навуковай дзейнасці: беларуская літаратура ХІХ-ХХ стагоддзяў, параўнальнае літаратуразнаўства. Даследчыца і аўтар беларускага дэтэктыва. Выкладае беларускую літаратуру на факультэце журналістыкі БДУ.
Лаўрэат прэміі «Залатая літара-2003» за манаграфію «Разам і паасобку: Таварыства „Тутэйшыя“».
1997 год. У Мінску адбыўся 2-гі з’езд беларусаў свету.
Працаваў 26-27 ліпеня (I з’езд праходзіў 8-10 ліпеня 1993). Арганізаваны Згуртаваннем беларусаў свету «Бацькаўшчына».
Апошні VII з’езд беларусаў свету прайшоў 15-16 ліпеня 2017 года. У ім прынялі ўдзел беларусы з 21 краіны. Да працы з’езда далучыліся кіраўнікі дзяржаўных структур Беларусі, у тым ліку міністр замежных справаў У. Макей, прадстаўнікі Міністэрства культуры і Міністэрства інфармацыі.
У чэрвені 2021 года павінен быў прайсці VIII з’езд, але праз распаўсюджванне COVID-19 у Беларусі ён быў перанесены.
24 верасня 2021 года Вярхоўны суд ліквідаваў Згуртаванне беларусаў свету «Бацькаўшчына».
Свята прысвечана апосталам Пятру, Андрэю, Якаву Зевядзееву, Іаану Багаслову, Філіпу, Варфаламею, Фаме, Левію Матфею, Якаву Алфееву, Іудзе Тадэю, Сімону Кананіту, а таксама апосталу Матфею, абранаму замест Іуды Іскарыёта.
У гэты дзень прынята наведваць храмы і маліцца за сябе і сваю сям’ю, чытаць малітву 12 апосталам дома, прасіць адно ў аднаго прабачэння, мірыцца і забываць усе крыўды.
1508 год. Адбылася бітва пад Оршай.
Бітва войска ВКЛ і Каралеўства Польскага супраць войска Маскоўскага княства ў ходзе пятай літоўска-маскоўскай вайны (1507-1508).
Атрымаўшы звесткі пра падыход літоўскага войска, князь маскоўскі Васіль III зняў аблогу Смаленска і рушыў на Оршу. Калі высветлілася, што К. Астрожскі набліжаецца да маскоўскіх пазіцый, Васіль III пастанавіў адступіць за Дняпро, каб ударыць у момант пераправы літвінаў праз раку.
Астрожскі накіраваў вялікі аддзел праз неахоўваны брод на Дняпры з заданнем нападу на абоз маскалёў, а галоўнымі сіламі выканаў адцягвальны манеўр. Выдзелены аддзел, пераправіўшыся праз раку, быў аточаны пераважаючымі маскоўскімі сіламі, аднак здолеў з цяжкасцямі прабіцца на правы бераг. Бітву перарваў надыход цемры. Астрожскі намерваўся атакаваць адразу пасля ўзыходу сонца, аднак маскоўскае войска ноччу адышло з занятых пазіцый на ўсход.
1868 год. Памёр Канстанцін Тышкевіч (1806-1868).
Беларускі гісторык, краязнавец, адзін з заснавальнікаў беларускай археалогіі.
На аснове ўласных калекцый разам з бацькам і братам стварыў Лагойскі музей старажытнасцей. Член навуковых таварыстваў Вільні, Кракава, Масквы, Прагі, Парыжа, Лондана.
Адзін з заснавальнікаў Віленскага музея старажытнасцей, член Віленскай археалагічнай камісіі.
Даследаваў каля 200 курганоў, гарадзішчаў і замчышчаў.
У памяць аб вучоным з 2007 года праводзіцца водная экспедыцыя «Шляхам Тышкевіча» па Віліі.
1897 год. Нарадзіўся Міхась Міцкевіч (1897-1991).
Беларускі грамадскі і культурны дзеяч, брат Якуба Коласа.
Удзельнік нацыянальнага руху, дэлегат 1-га Усебеларускага кангрэсу, выкладчык Мінскай беларускай гімназіі.
З 1944 года на эміграцыі. Актыўны дзеяч Беларускай аўтакефальнай праваслаўнай царквы ў ЗША, член рэдакцыі часопіса «Беларус», рэдактар часопіса «Голас Царквы». Пахаваны на беларускіх могілках у Іст-Брансуіку ў штаце Нью-Джэрсі.
У яго гонар Якуб Колас назваў свайго малодшага сына Міхася (1926-2020).
1923 год. На схіле гары Маунт-Лі над каліфарнійскімі ўзгоркамі з’явіўся надпіс Hollywood.
Першапачаткова яна была напісана як Hollywoodland, не мела ніякага дачынення да кіно і азначала рэкламу новага жыллёвага раёна, але адразу ж стала прывабліваць да сябе турыстаў.
Устаноўка надпісу абышлася яе заказчыку, выдаўцу “Лос-Анджэлес таймс” Гары Чандлеру ў 21 000 долараў. Слова “Hollywoodland” уначы падсвятлялася электрычнымі лямпачкамі, днём жа белыя літары былі бачныя за 40 км. Вышыня іх была 13 м, шырыня – 9. Па перыметры кожнай літары віселі рознакаляровыя лямпачкі, якія падсвятлялі надпіс у цемры. Аднак усе 4 000 лямпачак былі расцягнуты мясцовымі жыхарамі менш чым за год. Па дамове рэклама была разлічана на 1,5 гады, але аж да 1949 года жадаючых дэмантаваць надпіс не знаходзілася.
У 1949 годзе надпіс адрамантавалі і выдалілі 4 апошнія літары. Да таго часу Hollywood ужо ператварыўся ў сімвал Лос-Анджэлеса і ўсёй індустрыі забаў. Клопат аб надпісе ўзяла на сябе Гандлёвая палата Галівуду.
У 1973 годзе надпіс абвясцілі нацыянальным гістарычным помнікам.
Да канца 1970-х надпіс здрахлеў, і ў 1978 годзе літары былі дэмантаваныя. У тым жа годзе дабрачынны фонд, узначалены Х’ю Хэфнерам, заснавальнікам часопіса “Playboy”, сабраў сродкі на капітальны рамонт славутасці.
Цяперашні надпіс, складзены з белых літар 15-метровай вышыні і 12-метровай шырыні, з’явіўся ў лістападзе 1978 года. На выраб кожнай літары спатрэбілася 27 500 долараў. З таго часу ўсе рэстаўрацыйныя работы выконваліся пры дапамозе прыватных ахвяраванняў.
1930 год. Першы ў гісторыі Чэмпіянат свету па футболе.
Выбар Уругвая ў якасці месца правядзення спартыўнага спаборніцтва не быў выпадковым. Зборная гэтай краіны перамагла на VIII Алімпійскіх гульнях 1924 года ў Парыжы і IX Алімпійскіх гульнях 1928 года ў Амстэрдаме.
Спецыяльна да гэтых спаборніцтваў у Монтавідэа пабудавалі новы стадыён, які ў гонар юбілею незалежнасці назвалі “Сентэнарыё” – “стагоддзе”.
У турніры прынялі ўдзел 13 каманд з Францыі, Югаславіі, Румыніі, Бельгіі, Перу, ЗША, Аргенціны, Бразіліі, Балівіі, Чылі, Мексікі, Парагвая і Уругвая.
У першых паядынках сышліся зборныя Францыі і Мексікі, а таксама каманды Бельгіі і ЗША. Першы ў гісторыі чэмпіянатаў свету гол забіў француз Л. Ларан. Аднак перамогу ў першынстве свету 30 ліпеня атрымала зборная Уругвая, якая перамагла ў фінальным матчы каманду Аргенціны з лікам 4:2.
Урачыстасці з нагоды перамогі ў чэмпіянаце не спыняліся ў Монтавідэа некалькіх дзён.
1938 год. Нарадзіўся Юрый Марухін (1938-2001).
Беларускі кінарэжысёр, сцэнарыст, аператар. Заслужаны дзеяч мастацтваў.
Працаваў на «Беларусьфільм», старшыня праўлення Беларускага саюза кінематаграфістаў. Рэжысёр шэрагу фільмаў, у тым ліку “Маці Урагану”, аператар шматлікіх карцін, уключна “Магіла льва”, “Час выбраў нас”.
1941 год. Пачалася акупацыя Горацкага, Дрыбінскага і Слаўгарадскага раёнаў нямецка-фашысцкімі захопнікамі.
А 13-14 ліпеня на Буйніцкім полі пад Магілёвам сярод воінаў 172-й стралковай дывізіі знаходзіўся ваенкар газеты “Известия” – пісьменнік К. Сіманаў і фотакарэспандэнт той жа газеты П. Трошын. Першы раз Сіманаў патрапіў у Магілёў 28 чэрвеня.
К. Сіманаў пісаў: «Я не быў салдатам, быў усяго толькі карэспандэнтам, аднак у мяне ёсць кавалачак зямлі, які мне век не забыцца, – поле пад Магілёвам, дзе я ўпершыню ў ліпені 1941 года бачыў, як нашыя на працягу аднаго дня падбілі і спалілі 39 нямецкіх танкаў …».
Абароне Магілёва прысвечаны яркія старонкі трылогіі «Жывыя і мёртвыя» (палкоўнік Куцепаў стаў правобразам генерала Серпіліна), «Салдатамі не нараджаюцца», «Апошняе лета», дзённіка ўспамінаў «Розныя дні вайны».
1941 год. 63 стралковы корпус 21-й арміі Заходняга фронта пачаў контрудар (13 ліпеня-17 жніўня) на Рагачоўска-Жлобінскім напрамку.
У выніку гэтага былі вызвалены Жлобін і Рагачоў.
1942 год. Нарадзіўся Харысан Форд.
Амерыканскі акцёр кіно і тэлебачання, прадзюсер.
Намінант на прэмію «Оскар», BAFTA, чатырохразовы намінант і ўладальнік спецыяльнай прэміі “Залаты глобус”, ганаровага «Сезара». Найбольш вядомы па ўдзеле ў серыі фільмаў «Зорныя войны», «Індыяна Джонс», «Самалёт прэзідэнта» і іншых.
Дзед і бабуля акцёра – ураджэнцы Мінска.
1952 год. Нарадзіўся Аляксандр Ціхановіч (1952-2017).
Беларускі эстрадны спявак. Народны артыст.
Саліст ВІА «Верасы», Дзяржаўнага аркестра сімфанічнай і эстраднай музыкі Беларусі, стваральнік і кіраўнік першага ў Беларусі Тэатра песні (і студыі пры ім; з 2003 г. – прадзюсерскі цэнтр «Прафіартвідыён»), музычны кіраўнік беларускага канала «Сталічнае тэлебачанне».
Аўтар папулярных эстрадных песень.
Памёр 28 студзеня 2017 года.
1970 год. Нарадзіўся Андрэй Цівончык.
Беларускі і нямецкі атлет (скакун з шастом), бронзавы прызёр Алімпійскіх гульняў 1996 года ў Атланце.
У 1995 годзе пабіў нямецкі нацыянальны рэкорд у скачках з шастом (скокнуў на 5,80 м). Трэнер па скачках з шастом зборнай Катара па лёгкай атлетыцы.
1990 год. На лясной паляне Борык каля мястэчка Грудак на Беласточчыне пачаўся І Фестываль музыкі маладой Беларусі «Басовішча».
Арганізаваны Беларускім аб’яднаннем студэнтаў і гмінным асяродкам культуры.
Мерапрыемства праводзілася 30 разоў (1990-2019) штогадова, на працягу двух дзён, як фестываль беларускай альтэрнатыўнай і рок-музыкі.
Арганізатары вырашылі, што 30-е па ліку «Басовішча» стане апошнім.
Традыцыйна на фестывалі ладзіўся конкурс маладых выканаўцаў, якія паспяхова прайшлі адбор. Штогод на фестываль прыязджала да 15 000 чалавек.
1990 год. Абшчыне магілёўскіх вернікаў-католікаў перададзены Касцёл Святога Станіслава.
А праз 6 гадоў, у гэты ж дзень, пачаў дзейнічаць зноў асвячоны, адрэстаўраваны касцёл. Удзел у рэстаўрацыі прымаў знакаміты мастак Алесь Пушкін (1965-2023).
2020 год. Афіцыйна адкрыты мост цераз раку Сож у Слаўгарадскім раёне.
З’явіўся на шашы Слаўгарад-Краснаполле, вядзе да Блакітнай крыніцы. Раней праз раку працаваў паром. Мост мае даўжыню 500 метраў.
Аўтамабільны рух па мосце быў адкрыты 2 снежня 2019 года.
Славяне – буйная моўная і культурная супольнасць народаў свету. На сёння славян у свеце пад 350 мільёнаў чалавек: заходнія (палякі, чэхі, славакі, кашубы і лужычане), паўднёвыя (балгары, сербы, харваты, баснійцы, македонцы, славенцы, чарнагорцы) і ўсходнія (беларусы, рускія, украінцы, русіны).
Афіцыйна свята адзначаецца з 1969 года, калі ў стыку межаў РСФСР, УССР і БССР прайшоў першы фестываль “Славянскае адзінства”. У 1975 годзе там жа ўзведзены манумент Сяброўства – “Тры сястры”.
Славянскія братэрскія адносіны разбураны падзеямі ў былой Югаславіі, вайной Расіі супраць Украіны.
У 2019 годзе беларускім бокам праведзена рэканструкцыя манумента Сяброўства. У маі 2022 года ў сувязі з ваеннай агрэсіяй Расіі Чарнігаўская абласная адміністрацыя распачала падрыхтоўку дакументаў па дэмантажу помніка.
31 мая 2023 года на дарозе каля манумента адбыўся выбух. Расійскія ваенныя паблікі ўдакладняюць, што дарога была ўзарвана, каб «не дапусціць мерапрыемствы ўкраінскіх дыверсійна-разведвальных груп у Бранскай вобласці Расіі».
Дзень памяці вялебнага Пятра Афонскага (праваслаўны каляндар).
Пётр у VII стагоддзі служыў ваяводам у імператарскіх войсках, жыў у Канстанцінопалі, а потым стаў манахам. Правёў у пустынных месцах, не бачачы нікога з людзей, 53 гады. Адзенне яго спарахнела, а валасы і барада адраслі і пакрылі цела замест адзення. Вялебны Пётр памёр у 734 годзе.
На Русі Пятра празвалі Сонцаваротам. Лічылася, што з гэтага дня сонца кароціць свой ход: дні становяцца ўсё карацейшымі і карацейшымі, а ночы – даўжэйшымі.
У гэты дзень нашы продкі асабліва славілі сонца: уздымаліся на вяршыню якога-небудзь пагорка, дзе маліліся і дзякавалі Пятру за цяпло і святло.
На Пятра Сонцавароту нельга было класціся спаць раней за паўночы: лічылася, што калі гэтага не зрабіць, то можна забыцца пра свае планы. Акрамя таго, не варта насіць чорныя ці занадта цёмныя рэчы – сонца можа пакрыўдзіцца і пойдзе дождж.
“З Пятра сонца на зіму, а лета на спякоту”.
У Пятроў дзень выпадаюць вялікія росы.
Дзень моладзі і студэнцтва Беларусі.
Свята творчасці і натхнення, энергіі і запалу, спазнання і самасцвярджэння, кахання і рамантыкі.
Сваю гісторыю ён вядзе з часоў існавання СССР, калі «Дзень савецкай моладзі» адзначаўся ў апошнюю нядзелю чэрвеня.
У Беларусі 1,6 мільёнаў жыхароў адносіцца да моладзі (кожны пяты). У 2023 годзе маладзевай сталіцай краіны абраны Наваполацк.
1178 год. Пяцёра кентэрберыйскіх манахаў назіралі нейкі выбух на Месяцы.
Мяркуюць, што гэта было сутыкненне метэора з Месяцам, у выніку якога ўтварыўся кратэр Джардана Бруна.
1652 год. Мястэчка Жыровіцы атрымала магдэбургскае права і герб.
Мястэчка – грэка-каталіцкі цэнтр Літвы. Зараз – аграгарадок з 2,5 тысячамі жыхароў, прадмесце Слоніма.
Цэнтр турызму нацыянальнага значэння, уваходзіць у турыстычныя маршруты «Мураваны летапіс Панямоння», «Мураваны летапіс Слоніма і Жыровіцаў».
Тут месціцца Свята-Успенскі манастыр (з 1587) з будынкамі і цэрквамі XVII-XVIII стагоддзяў.
У верасні 1730 года адбылася ўрачыстая каранацыя цудоўнага абраза Маці Божай.
1730 год. Польскі кароль і вялікі князь ВКЛ Аўгуст II Моцны арганізаваў самы вялікі ў сусветнай гісторыі банкет.
На ім было 30 000 гасцей – ледзь не ўдвая болей за армію краіны. Асаблівай прычыны для папойкі не было.
Пры Аўгусце пачалася крайняя ступень анархіі, з 18 сеймаў 11 былі сарваны (не без расійскіх грошай), армія была паменшана з 80 да 18 тысяч, праводзіліся палітычныя і рэлігійныя рэпрэсіі. Апошнімі словамі Аўгуста ІІ перад смерцю былі: «Усё маё жыццё было адзіным бесперапынным грахом».
1905 год. Нарадзіўся Пятрусь Броўка (1905-1980).
Беларускі грамадскі дзеяч, празаік, паэт і перакладчык. Народны паэт, Герой Сацыялістычнай працы, акадэмік АН БССР. Галоўны рэдактар часопіса “Полымя” і выдавецтва “Беларуская савецкая энцыклапедыя”.
Аўтар 3-х дзясяткаў кніг паэзіі, шматлікіх аповесцей, лібрэта опер, перакладаў.
Яго творы перакладзены на 27 моў, імя прысвоена выдавецтву “Беларуская энцыклапедыя”, вуліцам у Мінску, Віцебску, Полацку, Гомелі, Бешанковічах, Ушачах.
У Мінску працуе літаратурны музей Петруся Броўкі, у Пуцілкавічах Ушацкага раёна — хата-музей.
Нягледзячы на ўсе яго заслугі, вядомы такія крытычныя радкі Р. Барадуліна:
Пятрусь Броўка піша лоўка, Піша лоўка і даўно, Але ўсё, што ён напіша, Альбо – дрэнь, альбо – …
1911 год. Нарадзіўся Арсень Булаўка (1911-1994).
Беларускі гідролаг, географ, доктар геаграфічных навук.
У 1939-1941 гадах – кіраўнік Магілёўскай гідралагічнай станцыі. Удзельнік абароны Магілёва.
Распрацоўшчык праблем гідралогіі Беларусі, тэорыі воднага балансу. Узначальваў Мінскую гідраметэаралагічную абсерваторыю.
Аўтар і суаўтар шматлікіх навуковых і навукова-папулярных прац, у тым ліку кнігі “Рака Бярэзіна”.
Рака Бярэзіна
1932 год. Нарадзіўся Часлаў Кудаба (1932-1993).
Беларускі і літоўскі географ-краязнавец, эколаг.
Лаўрэат Дзяржпрэміі Літвы. Барацьбіт за незалежнасць Літвы. Кіраўнік праекта па стварэнню геаграфічнага атласа Літвы, аўтар манаграфій, кніг, артыкулаў аб прыродзе, культуры, экалагічным стане Літвы, Беларусі, пра хараство Нарачанскага краю.
Кніга «Па Віліі: падарожныя запісы» прысвечана Беларусі і ўключае гісторыю, этнаграфію, краявіды, культуру, літаратурнае жыццё вёсак, мястэчак і гарадоў, якія мінае р. Вілія.
1946 год. Распачаў сваю дзейнасць Сусветны банк.
Заснаваны ў снежні 1945 года. Галоўнай мэтай яго стварэння была адбудова знішчанай у Другой Сусветнай вайне Еўропы і Японіі, а таксама дапамога ў развіцці краін Азіі, Лацінскай Амерыкі і Афрыкі. Цяпер ён працуе з 124 краінамі з 184 краін-членаў.
Беларусь стала членам Групы Сусветнага банка ў 1992 годзе. За перыяд супрацоўніцтва Сусветны банк інвеставаў у значныя для Беларусі праекты больш за 1,7 мільярдаў долараў, у тым ліку «Развіццё сістэм водазабеспячэння і водаадвядзення», «Павышэнне энергаэфектыўнасці ў Рэспубліцы Беларусь», «Абыходжанне з цвёрдымі бытавымі адходамі ў Рэспубліцы Беларусь», «Рэабілітацыя раёнаў, пацярпелых у выніку катастрофы на Чарнобыльскай АЭС», на рэканструкцыю аўтадарогі М6 Мінск-Гродна і іншыя.
1950 год. Армія Паўночнай Карэі напала на Паўднёвую Карэю.
Больш чым 60-тысячная армія Паўночнай Карэі узброеная савецкімі танкамі перайшла дэмаркацыйную лінію ўздоўж 38-й паралелі і ўторглася на тэрыторыю паўднёвай суседкі каб пачаць “нацыянальна-вызвольную вайну” і ашчасцлівіць братоў на камуністычны манер.
У вайне Паўночнай Карэі дапамагалі СССР, 1 мільён кітайцаў, а Паўднёвай – войскі ЗША, якія выступалі пад сцягам ААН.
Вайна завяршылася “ўнічыю” 27 ліпеня 1953 года: захавалася даваеннае тэрытарыяльнае размежаванне. Пры гэтым загінула 9 мільёнаў карэйцаў, 1 мільён кітайцаў, 54 000 амерыканцаў, колькасць савецкіх – невядома. Вядома толькі, што 22 савецкія летчыкі атрымалі званне Героя Савецкага Саюза.
1977 год. Падчас рыбнай лоўлі маланка стукнула рэйнджара нацыянальнага парка Шэнадоа Роя Саллівана і апякла яму грудзі і плечы.
Пацярпелага даставілі ў шпіталь. Гэта было ўжо сёмае пападанне маланкі ў Роя, за што ён трапіў у Кнігу рэкордаў Гінеса. Упершыню маланка ўразіла яго ў 1942 годзе, пазбавіўшы пазногця на вялікім пальцы нагі. 2-гі выпадак адбыўся ў ліпені 1969 – былі спалены бровы. 3-і ў ліпені 1970 – паранена левае плячо. 4-ы 16 красавіка 1972 – запаліліся валасы. 5-ы 7 жніўня 1973 – ізноў згарэлі адрослыя валасы і апякло ногі. 6-ы: 5 чэрвеня 1976 – пашкоджана шчыкалатка.
Смерць знайшла героя ў верасні 1983 года, калі ва ўзросце 71 года ён стрэліў сам у сябе. Кажуць, што “іскрысты рэйнджар” не змог жыць далей з-за непадзеленага кахання.
1992 год. У Беластоку афіцыйна зарэгістрана Праграмная рада тыднёвіка «Ніва».
Рада выдае тыднёвік польскіх беларусаў. Газета заснавана ў 1956 годзе Беларускім грамадска-культурным таварыствам. Беларускамоўны тыднёвік асвятляе жыццё беларусаў у Польшчы, дзейнасць грамадскіх арганізацый, друкуе матэрыялы па краязнаўстве, аб актуальных падзеях на Беларусі.
Выходзіць старонка для дзяцей «Зорка», перыядычна змяшчаюцца тэматычныя ўкладкі.
Газета імкнецца да яднання беларускага насельніцтва ў Польшчы.
1997 год. Памёр Жак-Іў Кусто (1910-1997).
Французскі акіянограф, контр-адмірал, фатограф, рэжысёр, вынаходнік, аўтар мноства кніг і фільмаў, акадэмік, дырэктар Акіянаграфічнага музея ў Манака.
Адзін з вынаходнікаў акваланга, падводных дамоў, апарата «ныраючы сподак».
Займаўся пытаннямі аховы падводнага асяроддзя.
Аўтар кніг і каля 90 дакументальных фільмаў, сярод якіх «Свет маўчання», «Залатая рыба» (прэмія «Оскар») і «Свет бяз сонца» («Оскар»), якія добра вядомы значнай частцы беларускіх гледачоў.
Існуюць звесткі, што знакаміты вучоны і падарожнік мае беларускія карані, што быццам ягоны бацька Даніель Кусто (1878-1969) эміграваў у Францыю з Лынтупаў сённяшняга Пастаўскага раёна, перарабіў свае беларускія імя і прозвішча Даніла Куст на францускі ўзор. Хаця верагодна гэта толькі прыгожая легенда, бо на інтэрактыўным генеалагічным дрэве сям’і Кусто бліжэйшыя продкі Жак Іва Кусто паходзяць выключна з Францыі.
2009 год. Памёр Майкл Джэксан (1958-2009).
Культавы амерыканскі спявак, танцор, аўтар песень.
Кумір соцень мільёнаў меламанаў 1970-х-2020-х гадоў. Дасягнуў міжнароднай вядомасці ва ўзросце 11 гадоў, «Кароль поп-музыкі», «Чалавек Тысячагоддзя», уладальнік 19 прэмій «Грэмі», двойчы занесены ў Залу славы рок-н-рола – у якасці сольнага выканаўцы і як удзельнік гурта “Jackson 5”. Найвялікім прызнаннем у свеце карыстаюцца ягоныя 3 альбомы з 10: «Off the Wall», «Thriller» і «Bad». «Thriller» занесены ў Кнігу рэкордаў Гінэса як дыск-лідар па продажу ў свеце (104 млн копій); ён узначальваў Billboard 200 на працягу 9 месяцаў і не пакідаў чарта больш за 2 гады.
2011 год. Памёр Раман Тармола-Мірскі (1936-2011).
Беларускі паэт, сцэнарыст.
Скончыў Мінскі педінстытут. Працаваў старшым рэдактарам, загадчыкам літаратурна-мастацкага аддзела, галоўным рэдактарам літаратурна-драматычных праграм, каментатарам па літаратуры і мастацтву Беларускага тэлебачання.
Аўтар 11 кніг паэзіі, двух кніг для дзяцей. Напісаў сцэнарыі да некалькіх дакументальных фільмаў, у тым ліку «Я не самотны… Максім Багдановіч», да тэлеспектакля «Зачараваны Валерка».
Міжнародны Алімпійскі дзень (International Olympic Day, з 1948 года).
Гэтая дата была абрана з мэтай увекавечыць дату стварэння Міжнароднага алімпійскага камітэта (МАК) 23 чэрвеня 1894 года, пасля таго, як энтузіяст адраджэння алімпійскага руху П’ер дэ Кубертэн у Парыжы абвясціў свой гістарычны даклад перад міжнародным атлетычным кангрэсам.
Асноўным мерапрыемствам, якое суправаджае Міжнародны Алімпійскі дзень, з’яўляецца арганізацыя масавых забегаў на доўгія дыстанцыі. МАК рэкамендуе Нацыянальным алімпійскім камітэтам распаўсюджваць алімпійскую канцэпцыю “Спорт для ўсіх”.
Нацыянальны алімпійскі камітэт Беларусі заснаваны ў 1991 годзе, што дало магчымасць беларускім спартсменам выступаць самастойнай камандай на Алімпійскіх гульнях.
Міжнародны дзень удоў (International Widow’s Day, з 2011 года).
У сувязі з неабходнасцю ўдзялення асаблівай увагі становішчу ўдоў усіх узростаў, якія жывуць у розных рэгіёнах і культурным асяроддзі, Генеральная Асамблея ААН устанавіла Міжнародны дзень удоў.
Доля ўдоў у Беларусі, паводле вынікаў перапісу 2019 года, склала 18,9% (па перапісе 2009 г. – 18,4, у 1999 г. – 13,0). Гэта амаль у 5 разоў больш, чым удовых мужчын (3,9%). У краіне больш за 800 тысяч удоў. І іх колькасць толькі расце, паколькі Беларусь – краіна жанчын, у краіне павышаная смяротнасць мужчын (алкагалізм, нізкая стрэсаўстойлівасць, траўматызм, захворванні) і больш нізкая працягласць жыцця «моцнай палавіны» – жывуць на 10 гадоў меней за жанчын.
Дзень дзяржаўнай службы Арганізацыі Аб’яднаных Нацый (United Nations Public Service Day, з 2003 года).
ААН заклікала дзяржавы-члены арганізоўваць у гэты дзень спецыяльныя мерапрыемствы, якія асвятляюць значэнне і ўклад дзяржаўнай службы ў працэсе развіцця грамадства, праводзіць узнагароджанне дзяржаўных служачых, а таксама арыентаваць жыццёвыя інтарэсы моладзі ў напрамку прыняцця рашэнняў аб кар’еры дзяржаўнага служачага.
Аграфена Купальніца (Аграфена Лютыя Карэнні, народны каляндар, народная назва дня памяці Св. пакутніцы Агрыпіны).
Гэтае свята ў славянскіх народаў асацыявалася з пачаткам купальнага сезона. У дзень Аграфены Купальніцы ўпершыню пасля доўгай зімы людзям дазвалялася купацца ў рэках, ручаях, сажалках і азёрах. Нашы продкі верылі, што ў гэты дзень Бог апускае ў ваду цеплыню, а Ян Хрысціцель чысціць вадаёмы ад ведзьмаў, вадзяных, змей і іншага паскуддзя, якое апаганьвае іх.
Акрамя таго, лічылася, што вада ў гэты дзень атрымлівае ад сонца гаючую сілу, карысную для людзей. Людзі купаліся ў рэках і азёрах аголенымі, мыліся ў лазнях, аблівалі адзін аднаго вадой з студняў. Усё, што было звязана з вадой, лазняй і купаннем, знайшло адлюстраванне ў гэты дзень.
К. Макоўскі. Дзяўчына ў вянку.
1868 год. У ЗША запатэнтавана пішучая машынка.
Крыстафер Шоулз з Вісконсіна прыдумаў апарат для паслядоўнай нумарацыі кніжных старонак. Ад гэтай простай прылады і вядзе свой пачатак пішучая машынка.
Запатэнтаваная машынка была памерам з пісьмовы стол, друкавала толькі вялікімі літарамі, а машыністка не бачыла выніку сваёй працы, таму што папера хавалася ўсярэдзіне. Аднак, менавіта ад гэтай машынкі пайшла па свеце знакамітая раскладка QWERTY – першыя шэсць клавіш у верхнім радзе клавіятуры.
Замест клавішы з лічбай 1 выкарыстоўвалі літару “I”, ды і Shift быў дададзены толькі праз 10 гадоў, але раскладка засталася той жа самай.
Шоулз прадаў правы на машынку Ф. Рэмінгтону і яго інжынеры давялі распрацоўку да розуму і выпусцілі на рынак апарат пад назвай “Remington” 1 сакавіка 1873 года.
Адным з першых пакупнікоў прылады стаў М. Твен. Яго знакаміты раман “Прыгоды Тома Соера” стаў першым у свеце класічным творам, надрукаваным механічным спосабам.
З калекцыі пішучых машынак Клічаўскага краязнаўчага музея
1765 год. Нарадзіўся Ежы Валінскі (1765-1840).
Беларускі і польскі танцоўшчык тэатра. Выкладчык танцаў.
Працаваў у тэатры А. Тызенгауза, у варшаўскай трупе «Таварыства танцоўшчыкаў яго каралеўскай вялікасці», удзельнік спектакляў у каралеўскім замку, уЛазенках, на сцэне Нацыянальнаго тэатра.
Лазенкі
1933 год. Расстраляны епіскап Слуцкі Мікалай (Шамяціла, 1877-1933).
Беларускі праваслаўны дзеяч.
Падтрымліваў і прапагандаваў сярод вернікаў ідэі беларускага нацыянальнага адраджэння, прыхільнік ідэй аўтакефаліі праваслаўнай царквы Беларусі.
Арыштоўваўся ДПУ у 1926, 1933 гадах.
Па афіцыйнай версіі, памёр ад тыфу ў мінскім шпіталі, па іншых звестках – расстраляны ў Мінскай унутранай турме ДПУ.
1938 год. Нарадзіўся Юрый Хадыка (1938-2016).
Беларускі грамадскі і культурны дзеяч, навуковец, доктар фізіка-матэматычных навук.
У 1969 годзе арганізаваў у АН БССР семінар па вывучэнню старажытнабеларускага мастацтва, прымаў удзел у зборы матэрыялаў і напісанні «Збору помнікаў гісторыі і культуры Беларусі».
Адкрыў пры АН БССР Музей старажытнабеларускай культуры.
Намеснік старшыні БНФ.
Памёр 11 верасня 2016 года на чужыне, у ЗША, але пахаваны ў Мінску.
1941 год. На другі дзень Вялікай Айчыннай вайны, войскі нацысцкай Германіі занялі беларускія гарады Беласток і Гродна.
Фота. Баі на Беластоцкім выступе 22-25 чэрвеня 1941 года.
1944 год. Пачатак беларускай наступальнай аперацыі “Баграціён” (23 чэрвеня – 29 жніўня 1944).
У ходзе аперацыі савецкая армія нанесла найбуйнейшую паразу нямецкай арміі за ўсю ваенную гісторыю Германіі, разграміўшы групу армій «Цэнтр» Вермахта.
Да чэрвеня 1944 года лінія фронту на ўсходзе падышла да лініі Віцебск – Орша – Магілёў – Жлобін.
З савецкага боку ў чатырох задзейнічаных франтах на пачатак аперацыі лічылася больш за 1,6 млн чалавек (без тылавых частак). З нямецкага боку, у групе армій “Цэнтр” – 486 тыс. вайскоўцаў (усяго 849 тысяч, уключаючы тылавыя часткі). Да пачатку аперацыі СССР меў перавагу ў танках у 23 разы, у артылерыі ў 9,4, у авіяцыі ў 10,5. Нямецкае камандаванне не чакала савецкага наступу на гэтым участку фронту, замест эшаланаванай мабільнай абароны Гітлер настойваў на абароне фіксаваных геаграфічных кропак-«крэпасцей» Мінск, Віцебск, Бабруйск, Магілёў і іншых.
У першыя 3 дні савецкія войскі ўзялі 11 з 12 «крэпасцяў». Вялікую ролю ў паслабленні рэзерваў нямецкіх войск адыграла высадка саюзнікаў у Нармандыі.
1944 год. У межах аперацыі “Багрыціён” пачалася магілёўская наступальная аперацыя.
Завяршылася 27 чэрвеня вызваленнем Глуска, 28 чэрвеня – Магілёва, Асіповічаў, 29 чэрвеня – Бабруйска.
1946 год. Заснавана Крывіцкае (Беларускае) навуковае таварыства імя Ф. Скарыны.
Існавала ў 1946-1949 гадах у Германіі, у 1949-1976 – у ЗША.
Заснавана ў лагеры для перамешчаных асоб у г. Рэгенсбург (Германія). Яго старшынямі ў розны час былі Я. Станкевіч, А. Адамовіч і А. Махноўскі.
Мела на мэце аб’яднаць намаганні вучоных-беларусаў для навуковай працы ў галіне беларусазнаўства.
Таварыства займалася зборам дакументаў, рукапісаў, беларускіх выданняў, якія захоўваліся ў створаным пры ім Беларускім архіве.
Спыніла дзейнасць у 1976 годзе.
Я. Станкевіч
1967 год. У ЗША памёр Мікалай Дзямідаў (1888-1967).
Беларускі грамадска-палітычны і ваенны дзеяч, настаўнік.
Унучаты пляменнік К. Каліноўскага.
Удзельнік Імперыялістычнай вайны, паручнік. Прадстаўнік Рады БНР і камендант Гродна. З уласна сфарміраваным батальёнам ваяваў у складзе арміі С. Булак-Балаховіча. Арганізатар таварыстваў «Беларуская хата» і «Рунь» у Латвіі. Адзін з кіраўнікоў Беларуска-амерыканскай нацыянальнай рады.
Міжнародны дзень музеяў (International Museum Day, з 1977 года). Ноч музеяў.
У гэты дзень музеі ва ўсім свеце адчыняюць свае дзверы для ўсіх жадаючых, цалкам бясплатна і з радасцю паказваючы свае выставачныя залы, новыя экспанаты. Да свята прымеркаваны адкрыцці новых выставак, фестываляў, у музеях арганізуюцца тэматычныя лекцыі, экскурсіі, навуковыя чытанні, спецыяльныя заняткі з дзецьмі, праходзяць музейна-тэатральныя паказы.
У свята ў музеях заўсёды шмат наведвальнікаў. Акрамя Міжнароднага дня музеяў праходзіць яшчэ адно свята – Ноч музеяў.
Дзень памяці ахвяр дэпартацыі народаў Крыма.
Устаноўлены Вярхоўным Саветам Крыма ў 1994 годзе.
18 мая 1944 гады ў Сярэднюю Азію з Крыму быў адпраўлены першы эшэлон крымскіх татараў, грэкаў, балгараў, немцаў, армян і іншых народаў, якія насялялі Крым. Іх дэпартацыя праводзілася па незаконных абвінавачваннях органамі ўлады СССР у «масавым дэзерцірстве» з Чырвонай Арміі, а таксама ў супрацоўніцтве з нямецкімі акупацыйнымі войскамі падчас Вялікай Айчыннай вайны і ўдзеле крымскіх татараў у калабарацыянісцкіх фармаваннях.
Да 20 мая было выселена больш за 180 000 чалавек. Па канчатковых дадзеных, з Крыма было дэпартавана звыш 200 000 крымскіх татараў. Затым, у маі-чэрвені 1944 года, з тэрыторыі паўвострава дэпартавалі яшчэ грэкаў, балгараў, армян, немцаў, італьянцаў, румынаў.
Мемарыяльны комплекс ахвярам дэпартацыі ў пасёлку Сірэнь.
1792 год. Войскі Расіі ўварваліся на тэрыторыю Рэчы Паспалітай з мэтаю скасавання Канстытуцыі 3 мая.
На гэты момант армія Рэчы Паспалітай павінна была налічваць 100 000, але не дасягла нават і 70 000, з якіх баяздольных было толькі 56 000, астатнія – ненавучаныя рэкруты. Пяхоты і кавалерыі было 40 000 і 30 000 адпаведна, пры 200 гарматах. Гэта была даволі значная сіла, але войскі былі раскіданы на велізарных прасторах краіны, і не змаглі дзейнічаць эфэктыўна. Больш таго, 18 000 салдат прускага дапаможнага корпуса не прыбылі з прычыны здрады прускага саюзніка.
Камандуючым арміяй быў прызначаны каралеўскі пляменнік, малады князь Юзэф Панятоўскі. Пры фармаванні арміі яму дапамагалі генералы: А. Касцюшка, М. Вяльгорскі і Ю. Заёнчак. Як потым высветлілася, найбольшую вартасць на поле бою ў польска-літоўскім войску мела пяхота і артылерыя, а хутка сфармаваныя групы нацыянальнай кавалерыі лёгка прыходзілі ў паніку.
Армія расійскіх акупантаў была падзелена на дзве часткі: беларуская армія – 32 000 пяхоты генерала М. Крачэтнікава, 64 000 у Малдаўскай арміі ветэранаў нядаўняй вайны з Асманскай імперыяй пад камандаваннем М. Кахоўскага. Першая шла ў Літву, а другая на Падолле і Валынь.
Пяхота Кароннага корпуса.
1868 год. Нарадзіўся Мікалай ІІ (1868-1918).
Расійскі імператар, палкоўнік, адмірал брытанскага флота і фельдмаршал брытанскай арміі, святы ў РПЦ. У 1915-1917 гадах жыў у Магілёве пры Стаўцы.
Атрымаў грунтоўную хатнюю адукацыю. Служыў афіцэрам у Праабражэнскім палку.
Стаў імператарам у 1894 годзе.
Панаванне Мікалая II было адзначана эканамічным развіццём Расіі. Праведзены грашовая рэформа, першы ўсеагульны перапіс насельніцтва, уведзены заканадаўчая Дзяржаўная Дума, Савет міністраў, краіна ўступіла ў вайсковы блок Антанта. За ініцыятыву па скліканні Гаагскай канфэрэнцыі быў намінаваны на Нобелеўскую прэмію міру ў 1901 годзе. Разам з тым павялічваўся рост сацыяльна-палітычных супярэчнасцяў, рэвалюцыйнага руху (адбыліся дзве рэвалюцыі), Расія прайграла руска-японскую вайну, уступіла ў І Сусветную.
20 жніўня 2000 года праслаўлены ў ліку святых Рускай праваслаўнай царквы.
1888 год. Нарадзілася беларуска Ганна Барысевіч (1888-2007).
Адна з сусветных доўгажыхарак, якая пражыла 118 гадоў і 281 дзень.
Праз спазненне не была занесеная ў Кнігу рэкордаў Гінэса як найстарэйшы чалавек у свеце.
У 2007 годзе афіцыйны сусветны рэкорд даўгалецця прызналі за 114-гадовай жыхаркай Японіі, тым часам як Ганне Барысевіч было больш за 118.
У 2007 годзе яе імя было ўнесена ў Кнігу рэкордаў Расіі, СНД і краін Балтыі «Дзіва».
1906 год. У Пецярбургу заснавана беларуская выдавецкая суполка “Загляне сонца і ў наша аконца” (1906-1914).
Паўстала з ініцыятывы выкладчыка Пецярбурскага ўніверсітэта, беларуса Б. Эпімах-Шыпілы.
Выдадзена 38 кніг кірыліцай і лацінкай агульным накладам больш за 100 000 асобнікаў. Сярод іх першыя падручнікі на беларускай мове «Беларуская чытанка, ці Першае чытанне для дзетак беларусаў» Каруся Каганца, «Першае чытанне для дзетак беларусаў» Цёткі, творы Янкі Купалы і Якуба Коласа, В. Дунін-Марцінкевіча, Ф.Багушэвіча, пераклад паэмы «Пан Тадэвуш» А. Міцкевіча. Быў выпушчаны альманах «Маладая Беларусь».
1910 год. Памерла Эліза Ажэшка (1841-1910).
Папулярная ў свой час беларуская польскамоўная пісьменніца, грамадская дзеячка і педагог эпохі пазітывізму.
Яе празаічныя творы інсцэніраваліся, перакладаліся на беларускую мову і напачатку XX стагоддзя ставіліся на сцэнах шматлікіх беларускіх гарадоў. Блізка сябравала з Ф. Багушэвічам.
Адукацыю атрымала ў Варшаўскім пансіёне. Аказвала дапамогу ўдзельнікам паўстання 1863 года.
Аўтар апавяданняў, раманаў, у тым ліку на тэмы грамадскай эмансіпацыі і барацьбы жанчын за грамадскія правы. Шырокае прызнанне прынеслі раман «Мэір Эзофавіч», апавяданні зборніка «З розных сфер», апавяданні з жыцця беларускіх сялян «Нізіны» і іншыя.
Шмат падарожнічала па Беларусі, сабрала 228 назваў раслін. Усім беларускім назвам за дапамогай знаёмага батаніка яна дала лацінскія адпаведнікі. Шмат назваў раслін, пададзеных Ажэшкай, не фіксуюць іншыя беларускія слоўнікі.
У доме ў Гродна, дзе апошнія гады жыцця яна жыла створаны дом-музей. Яе імем названа вуліца ў Гродна, на якой усталяваны помнік.
1920 год. Нарадзіўся Ян Павал II (Караль Вайтыла, 1920-2005).
264-ы Рымскі Папа, першы пантыфік-славянін і першы папа, які не паходзіў з Італіі, за апошнія больш як 450 гадоў. Святы. Меў вялікую цікавасць да Беларусі, стварыў паўнавартасную каталіцкую структуру ў Беларусі.
Па працягласці свайго пантыфікату ён саступае толькі Апосталу Пятру і Папу Пію IX (1846-1878).
Аўтар прац па праблемах хрысціянскай філасофіі чалавека, шматлікіх энцыклік, вершаў, паэм, п’ес.
Яго верш «Юдэйская пустыня» пераклала на беларускую мову Х. Лялько.
Стаў першым пантыфікам у гісторыі, які пачаў звяртацца да беларускіх вернікаў па-беларуску ў сваіх святочных віншаваннях з нагоды Вялікадня і Нараджэння Хрыстовага, а таксама падчас сустрэч з дэлегацыямі беларусаў.
Святому прысвечаны шматлікія помнікі ў многіх каталіцкіх краінах. У 2013 годзе ў Магілёве на тэрыторыі касцёла Небаўзяцця Панны Марыі і Святога Станіслава ўстаноўлена скульптура.
1940 год. Нарадзіўся Ян Чыквін (1940-2022).
Беларускі паэт, гісторык літаратуры, перакладчык, доктар гуманітарных навук, прафесар, грамадскі дзеяч Польшчы, прэзідэнт Беларускага Літаратурнага Таварыства «Белавежа».
Скончыў Варшаўскі ўніверсітэт. Працаваўу Варшаўскім, Беластоцкім універсітэтах.
Член Польскага таварыства русістаў, Саюза польскіх пісьменнікаў, Міжнароднай асацыяцыі беларусістаў, беларускага ПЭН-цэнтра. Быў рэдактарам выдавецкай серыі “Бібліятэка Беларускага літаратурнага аб’яднаньня «Белавежа»”, часопіса «Тэрмапілы».
Узнагароджаны медалём Францішка Скарыны.
Памёр 14 лістапада 2022 года.
1958 год. Нарадзіўся Ян Максімюк.
Беларускі перакладчык, крытык, літаратар на Беласточчыне.
Скончыў Варшаўскі ўніверсітэт. Працаваў настаўнікам, інструктарам і сакратаром Беларускага грамадска-культурнага таварыства ў Беластоку, журналістам «Нівы», перакладчыкам у амерыканскай амбасадзе ў Варшаве.
Перакладае беларускую літаратуру на польскую мову і сусветную літаратуру на беларускую мову. Пераклаў «Уліса» Джойса. Стварае слоўнік падляскай мовы. Вядзе сайт прысвечаны папулярызацыі і кадыфікацыі падляскай мікрамовы. Рэдагаваў літаратурна-мастацкі часопіс «Правінцыя» (Беласток).
З 1998 году жыве ў Празе. Супрацоўнічае з «Радыё Свабода». Разам з С. Шупам заснаваў інтэрнэт-праект Літаратура.орг.
1972 год. Нарадзіўся Аляксандр Кулінковіч (1972-2018).
Беларускі рок-музыка, заснавальнік і лідар гурта “Neuro Dubel”.
Працаваў у моладзевых выданнях. Аўтар вершаў, музыкі. Браў удзел у некаторых запісах і канцэртах гурта «Крамбамбуля».
Памёр 3 жніўня 2018 года. У дзень смерці «Нейра Дзюбель» павінен быў выступаць на фэстывалі «Рок за баброў».
1977 год. У Польшчы памёр Андрэй Блажэвіч (Вангін, 1895-1977).
Беларускі акцёр, вядучы акцёр трупы У. Галубка – Беларускага дзяржаўнага вандроўнага тэатра. Выступаў у характарных ролях.
Бываў на гастролях у Магілёве.
Арыштаваны НКУС у 1937 годзе. Па Другой сусветнай вайне выехаў у Польшчы. Удзельнічаў у аматарскіх спектаклях на Памор’і.
З 1968 году дажываў у доме састарэлых у Гдыні. Наведваў беларускі клуб у Гданьску.
Увесну 1977 году знік з дому састарэлых Гдыні. Толькі праз 25 гадоў высветлілася, з прычыны пагаршэння здароўя яго перавезлі ў Гнеў – у адпаведны дом. Там пасля 19 дзён памёр.
Дзякуючы гданьскім беларусам яго магіла была адшуканая. На ёй усталяваны помнік з граніту.
Акцёры трупы У. Галубка.
1995 год. Памёр ураджэнец в. Малыя Бортнікі Бабруйскага раёна Іван Балыка (1937-1995).
Беларускі савецкі вайсковы дзеяч, генерал-маёр.
Скончыў ваеннае вучылішча, акадэмію бранятанкавых войск Генеральнага штаба. Служыў у Беларускай ваеннай акрузе, групе савецкіх войск у Германіі, у Забайкаллі, быў ваенным саветнікам у В’етнаме, Емене. Апошнія гады жыцця пражываў у в. Малыя Бортнікі.
1521 год. На Філіпінах абарыгены забілі партугальскага мораплавацеля Фернана Магелана (1480–1521).
Магелан умяшаўшыся ў міжусобную барацьбу абарыгенаў і загінуў. Яго гібель цяжка адбілася на ходзе першага коласветнага падарожжа. Многія маракі загінулі, з пяці караблёў толькі “Вікторыя” пасля многіх цяжкіх прыгод нарэшце дабралася да роднай гавані.
Экспедыцыя Магелана пацвердзіла, што Зямля – шар. Упершыню еўрапейцы прайшлі праз Ціхі акіян, быў адкрыты праліў, які аддзяляе Паўднёвую Амерыку ад вострава Вогненная Зямля (Магеланаў праліў).
1584 год. Памёр князь Мікалай Радзівіл VI Руды (1512–1584).
Ваенны, палітычны, рэгілійны і грамадскі дзеяч ВКЛ. Распаўсюджвальнік на Беларусі ідэй кальвінізму.
Разграміў рускія войскі пад Улай (1564), блакаваў іх у Полацку (1564), выступаў супраць заключэння ўніі з Польшчай.
1771 год. Адбыліся самыя фантастычныя ўцёкі ў Расіі.
Ссыльны афіцэр войска Рэчы Паспалітай, удзельнік паўстання Барскай канфедэрацыі (1768) Морыц Аўгуст Бянеўскі (1746–1786) арганізаваў паўстанне на Камчатцы.
Пад яго кіраўніцтвам ссыльныя і катаржане абяззброілі ахову, захапілі склады з таварамі і правіянтам, выламалі з прыбярэжнага лёду галіён “Святы Пётр” і выйшлі ў мора. Да канца жніўня ўцекачы дасягнулі берагоў Паўднёвага Кітая. Потым 7 ліпеня 1772 года яны дабраліся да Францыі, дзе былі сустрэты як героі. Яны першымі з рускіх, ліцвінаў і палякаў перасеклі экватар і пераплылі Індыйскі акіян.
Бянеўскі пасля Францыі з новымі таварышамі адправіўся на Мадагаскар. Там Морыц стаў Ампансакабе – “вярхоўным уладаром”, каралём вострава.
1878 год. Пад Полацкам нарадзіўся Станіслаў Любіч-Маеўскі (1878–1941).
Беларускі грамадска-культурны дзеяч, педагог. Скончыў Віцебскую гімназію, Кракаўскі ўніверсітэт. Стваральнік арганізацыі “Кола беларускіх студэнтаў у Кракаве”.
У 1903–1941 гадах выкладаў гісторыю і геаграфію ў навуковых установах, быў дырэктарам гімназій ў шматлікіх гарадах Польшчы і Беларусі.
Выдаў больш за 13 падручнікаў па гісторыі, геаграфіі, беларускай і польскай мове, але найбольшую вядомасць набыў яго беларускі буквар «Лемантар» (Львоў, 1929).
У чэрвені 1940 года, пасля стварэння Літоўскай ССР, увайшоў у склад гарадской адміністрацыі Вільні, курыраваў школьны сектар, працаваў у Беларускім нацыянальным цэнтры.
У верасні-снежні 1941 года працаваў у Інспектарыяце беларускіх школ у Мінску, супрацоўнічаў з беларускай незалежніцкай групай Я. Станкевіча і польскім антыфашысцкім падполлем.
У снежні 1941 года, па даносе правакатара, схоплены і расстраляны.
1900 год. Памёр Францішак Багушэвіч (1840-1900).
Беларускі грамадскі дзеяч, паэт, адзін з пачынальнікаў новай беларускай літаратуры, яе класік, адзін з першых ідэолагаў беларускага нацыяналізму. Актыўны ўдзельнік паўстання 1863-1864 гадоў, быў паранены ў баі ў Аўгустоўскіх лясах.
Служыў Чарнігаве, на Сумшчыне, у Валагодскай губерні, Вільні ў судовых палатах.
Пасля звальнення са службы ў 1898 годзе жыў у Кушлянах (цяпер Смаргонскі раён), дзе і памёр.
Аўтар вершаў, апавяданняў, баек на беларускай, польскай мовах, публіцыстычных артыкулаў, зборнікаў «Дудка беларуская», «Смык беларускі», «Скрыпачка беларуская» і «Беларускія апавяданні Бурачка».
У сваіх творах выступаў ад імя ўсяго працоўнага беларускага народа, быў пераважна ідэалагічным прадстаўніком сялянства.
У яго творчасці таленавіта спалучаны гісторыка-філасофскае і мастацкае асэнсаванне лёсу беларускага народа, моцныя матывы нацыянальнага адраджэння. Творчасць Багушэвіча ў значнай ступені садзейнічала працэсу развіцця беларускай мовы.
Пры жыцці яго творы ў Расійскай імперыі былі забаронены. Яны выдадзены асобнымі кнігамі і лістоўкамі ў час рэвалюцыі 1905-1907 гадоў, аднак у 1908 на іх накладзены арышт.
У БССР былі ўпершыню выдадзены ў 1922 годзе («Дудка беларуская»).
У 1930-я гады творчасць Багушэвіча была абвешчана буржуазна-кулацкай, нацыяналістычнай, да 1940 года яго кнігі не друкаваліся. 3 чэрвеня 1937 года Галоўліт БССР выдаў загад № 33, згодна з якім усе выданні твораў Францішка Багушэвіча павінны былі спальвацца.
Паштоўка часоў БНР з цытатай Францішка Багушэвіча
1917 год. Памёр ураджэнец Беластока Лазар Заменгоф (1859–1917).
Лекар, вынаходнік мовы эсперанта. Жыў у Гродна і Варшаве.
Пад псеўданімам Доктар Эсперанта у 1887 годзе выдаў кнігу “Міжнародная мова”, з якой жыхары Зямлі даведаліся пра штучную мову “эсперанта” (“надзея”). У якасці прыкладаў у кнізе былі прыведзены тэксты на эсперанта: малітва Ойча наш, урывак з Бібліі, прыклад ліста, арыгінальныя вершы Заменгофа, пераклад верша Г. Гейнэ. Зараз на эсперанта размаўляюць у свеце каля 2 млн чалавек. У Беларусі валодаюць гэтай мовай лічаныя спецыялісты.
У гонар вучонага названы вуліцы ў Валенсіі, Варшаве, Гродна, Іерусаліме, Канах, Каўнасе, Кракаве, Лодзі, ў Нетаніі, Познані, Тэль-Авіве, Франкфурце-на-Майне, Руэй-Мальмезоне і іншых гарадах. У яго гонар названы астэроід, усталяваны бюсты ў Беластоку, Вейсеяе, Вене, Адэсе.
1919 год. Крушэнне парахода «Надзея» на Заходняй Дзвіне.
Каля 14:00 «Надзея» адчаліла ад Віцебскай прыстані на Бешанковічы з 242 пасажырамі, у тым ліку 5 дзецьмі.
Параход сутыкнуўся з каменным лёдарэзам апоры Дзвінскага моста. Капітан, некаторыя пасажыры і члены каманды паляцелі ў халодную ваду, іншыя кінуліся на правы бок, каб вылезці на апору. Параход нахіліўся, зачэрпаў вокнамі кают ваду і стаў тануць. Загінула не менш за 100 чалавек.
1930 год. Нарадзіўся Май Данцыг (1930–2017).
Народны мастак Беларусі. Кавалер ордэна Францыска Скарыны.
Скончыў Мінскае мастацкае вучылішча, Маскоўскі мастацкі інстытут. Выкладаў у Беларускай акадэміі мастацтваў, прафесар.
Быў старшынёй Мінскага аб’яднання яўрэйскай культуры імя Ізі Харыка, грамадскай камісіі па ставарэнні Мемарыяльнага комплекса “Яма” , віцэ-прэзідэнтам Саюза беларускіх яўрэйскіх грамадскіх аб’яднанняў і абшчын, займаўся праблемамі ўвекавечання памяці вязняў Мінскага гета.
Беларускі паэт, дзеяч заходнебеларускага нацыянальнага руху.
Вучыўся ў Слонімскай настаўніцкай семінарыі, Віленскай беларускай гімназіі, з якіх быў выключаны за палітычную дзейнасць. Арыштоўваўся, знаходзіўся ў зняволенні ў Слонімскай і Гродзенскай турмах (1929–1930).
У 1930-1932 гадах працаваў у БССР.
У 1932 годзе быў накіраваны на падпольную работу ў Заходнюю Беларусь. Зноў арыштоўваўся, быў у заключэнні, адкуль вызвалены ў верасні 1939 года.
У гады Вялікай Айчыннай вайны быў падпольшчыкам, партызанам. У верасні 1943 года арыштаваны СД у Лідзе, вызвалены з дапамогай беларускіх паэтаў, палітычных і ваенных дзеячаў.
Пасля вайны працаваў ў СМІ, у Літаратурным музеі Янкі Купалы.
Аўтар паэм, вершаў, зборніка «Выбранае», публіцыстычных нарысаў пра рэвалюцыйна-вызваленчую і антыфашысцкую барацьбу, крытычных твораў пра творчасць Я. Купалы, П. Пестрака, Я. Брыля.
Пераклаў на беларускую мову асобныя творы А. Міцкевіча, І. Крылова і іншых.
Яго імем названы вуліцы ў Гродне, Лідзе і ў Маладзечне.
Мемарыяльная дошка устаноўлена ў Лідзе.
1965 год. У ЗША былі запатэнтаваны аднаразовыя падгузнікі пад гандлёвай маркай “Памперс”.
Іх стваральнікам стаў Віктар Мілз – амерыканскі інжынер-хімік, вядучы тэхнолаг кампаніі “Procter&Gamble” і па сумяшчальніцтве дзядуля траіх маленькіх унукаў.
Вынаходніку прыйшла ў галаву ідэя пакласці ў пялёнкі здробнёную прамакальную паперу. Першыя мадэлі ён выпрабаваў на ўласных унуках.
Назва “Pampers” – ад англійскага слова “pamper” – “песціць”.
1979 год. У Чавусах нарадзіўся Сяргей Новікаў.
Беларускі біятланіст.
Скончыў МДУ імя А. Куляшова.
Прызёр Алімпійскіх гульняў-2010, трохразовы чэмпіён універсіяды, двухразовы чэмпіён Еўропы.
Жыве ў Магілёве.
1998 год. Памёр Вітаўт Тумаш (1910–1998).
Беларускі грамадскі дзеяч, скарыназнаўца.
Актыўна ўдзельнічаў у беларускім студэнцкім жыцці, быў старшынёй Лодзінскага аддзела Беларускага камітэта самапомачы, членам створанага ў Берліне (1941) Беларускага нацыянальнага цэнтра. У ліпені-лістападзе 1941 года бургамістр Мінска. Пасля пераезду ў Германію, займаўся лекарскай практыкай і працаваў у берлінскім аддзеле Самапомачы, рэдагаваў газету «Раніца».
Адзін з заснавальнікаў і шматгадовы старшыня Беларускага інстытута навукі і мастацтва ў ЗША, член Беларуска-амерыканскага задзіночання, старшыня Фундацыі імя П. Крэчэўскага. Даследчык спадчыны Ф. Скарыны.
Пахаваны на беларускіх могілках у Іст-Брансуіку ў Нью-Джэрсі (ЗША).
Сусветны дзень хворага (World Day of the Sick, з 1993 года).
Дзень заснаваны 13 мая 1992 года па ініцыятыве Папы Рымскага Іаана Паўла II. Пантыфік мэту Дня вызначыў так: “даць адчуць супрацоўнікам шматлікіх медыцынскіх каталіцкіх арганізацый, вернікам, усёй грамадзянскай супольнасці неабходнасць забеспячэння лепшага догляду хворых і нямоглых, аблягчэння іх пакут”.
Дата была абраная ў сувязі з тым, што менавіта ў гэты дзень у французскім мястэчку Лурд шмат стагоддзяў таму адбылася з’ява Маці Божай. Святая Дзева, Лурдская Маці Божая, якая ацаліла хворых і стала сімвалам выратавальніцы хворых.
660 год да нашай эры. Дзень заснавання японскай дзяржавы.
Ураджэнец вострава Кюсю Дзіму (? – 585 да н. э.), які лічыў сваёй прамаці багіню сонца Аматэрасу, заваёўвае краіну Ямата і займае яе пасад.
Ён прымае тытул Сына Неба і засноўвае імператарскую дынастыю, якая кіруе ў Японіі і дагэтуль. Гэты дзень лічыцца датай заснавання японскай дзяржавы. З 1336 святкуецца як самурайскае свята “Кігэнсэцу” – Дзень заснавання дзяржавы.
Сёння Японія – адзіная ў свеце імперыя, член “Вялікай сямёркі”, вялікая эканамічная дзяржава, што займае 3-4 месцы ў свеце па ВУП, 4-е – па аб’ёму экспарта і 6-е па імпарту, 11-е па колькасці насельніцтва (125 мільёнаў чалавек), з вельмі высокім узроўнем жыцця і з самай высокай сярэдняй працягласцю жыцця (85 гадоў).
Адзіная краіна ў свеце, супраць якой была выкарыстана ядзерная зброя.
1661 год. У Магілёве адбылося славутае паўстанне гараджан супраць расійскай улады – калі лічыць па новым стылі.
Паводле Магілёўскай хронікі Сурты і Трубніцкіх, у 1661 годзе “месяца лютага 1-га дня на святога Трыфана высеклі ў Магілёве гараджане магілёўцы маскоўскі гарнізон.” 1 лютага – гэта 11 лютага па грыгарыянскім календары.
У верасні 1654 г. Магілёў перайшоў без боя на бок маскоўскага войска. Гараджане прысягнулі на вернасць цару Аляксею Міхайлавічу, але хутка паміж магістратам і расійскай вайсковай адміністрацыяй узніклі супярэчнасці, якія выліліся ў паўстанне 1661 года.
У звычайны рынкавы дзень царскія вайскоўцы пачалі крыўдзіць і зневажаць гандлярак. Паводле легенды, умоўны заклік «Пара!» тады вымавіў ля ратушы бурмістр Язэп Левановіч, што кіраваў падрыхтоўкай паўстання. На гукі звону збегліся гараджане, неўзабаве ім на дапамогу прыйшлі выпушчаныя з турмы ваеннапалонныя, і за некалькі гадзін напружанага бою была знішчаная практычна ўся маскоўская залога (па розных ацэнках, ад некалькіх соцень да некалькіх тысяч чалавек). Уцяклі толькі некалькі чалавек, якія, дабегшы да Рослава, паведамілі, што «могилевские мещане… изменили… ратных людей в Могилеве всех порубили». Тры ваяводы і некалькі афіцэраў былі захоплены ў палон і адпраўлены ў Варшаву.
1807 год. Нарадзіўся Напалеон Орда.
Беларускі і пoльскі мастак, кампазітар, піяніст і педагог.
Скончыў Свіслацкую гімназію. За ўдзел у тайным студэнцкім таварыстве быў арыштаваны і выключаны з Віленскага універсітэта. Удзельнік паўстання 1830-1831 гадоў.
Жыў на эміграцыі ў Францыі. Браў урокі музыкі ў Ф. Шапена. Аўтар твораў для фартэпіяна – рамансаў, паланэзаў, серэнад, мазурак. Працаваў дырэктарам Італьянскай оперы ў Парыжы.
Наведаў шмат мясцін Беларусі, Украіны, Польшчы, Літвы. Замалёўваў пейзажы і будынкі, звязаныя з жыццём вядомых людзей. Даў абяцанне намаляваць усе замкі Беларусі, пакуль яны не разбурыліся.
Яго выявы Мірскага і Нясвіжскага замкаў, былі выкарыстаны дзеля афармлення беларускіх грашовых купюраў (узору 2000 года).
Памёр 26 красавіка 1883 года.
Яго імем названы вуліцы ў Мінску, Брэсце і Гродне, Пінская мастацкая школа. Працуе раённы музейны комплекс Н. Орды ў в. Варацэвічы Іванаўскага раёна, у Іванава пастаўлены адзіны ў Еўропе помнік. Адноўлена сядзіба, у якой нарадзіўся мастак.
1877 год. Нарадзіўся Антон Неканда-Трэпка.
Беларускі палітычны і грамадска-культурны дзеяч, педагог.
Удзельнік пецярбургскага Беларускага гуртка народнай прасветы, студэнцкага руху. Сустваральнік Беларускай сацыялістычнай грамады. Працаваў у выдавецтве «Загляне сонца і ў наша аконца».
У Мінску працаваў у польскай гімназіі, у наркамасветы БССР, намеснікам дырэктара Мінскага беларускага педагагічнага інстытута, уваходзіў у склад прэзідыума Часовага беларускага нацыянальнага камітэта. У сакавіку 1919 года арыштаваны ВЧК і інтэрніраваны ў Смаленск.
З лета 1920 года жыў у Вільні, выкладчык і дырэктар Віленскай беларускай гімназіі, сузаснавальнік Таварыства беларускай школы, працаваў у Беларускім навуковым таварыстве, Беларускім выдавецкім таварыстве, Беларускім музеі імя І. Луцкевіча. Выдаў падручнікі па фізіцы і матэматыцы для сярэдніх школ.
У кастрычніку 1939 года арыштаваны НКУС, сасланы ў Сібір. У 1942 годзе ўступіў у армію генерала Андэрса. Памёр 12 лютага 1942 года на наступны дзень апасля 65-годдзя па дарозе да месца дыслакацыі вайсковай часці.
Фота: А. Неканда-Трэпка з жонкай Юліяй
1924 год. Памёр урадэнец Полацка Дзміцер Кайгародаў (1846–1924)
Прыродазнавец, падарожнік, аўтар феналагічных карт, заснавальнік рускай феналогіі, аўтар першых радыёперадач па прыродазнаўстве, прафесар.
Пасля выйсця ў адстаўку з армейскай службы, заняўся навукай. У 1875-1905 гадах узначальваў кафедры лясной тэхналогіі, ляснога інжынернага мастацтва ў Пецярбургскім лясным інстытуце.
Аўтар больш за 300 навуковых і навукова-папулярных работ, дапаможнікаў, падручнікаў, у тым ліку «Кароткі агляд расліннага царства па кліматычных паясах», комплекснай праграмы па прыродазнаўстве. Распрацоўшчык экскурсійнага метаду, першых календароў назіранняў для школы, заснавальнік Дня птушак.
Стварыў феналагічную сетку для правядзення біякліматычнага раянавання еўрапейскай часткі Расіі, сярод яго карэспандэнтаў былі і жыхары Беларусі, у тым ліку навучэнцы магілёўскіх школ.
Як папулярызатар прыроды, мноства сваіх артыкулаў, казак прыродазнаўчага зместу рэгулярна размяшчаў у дзясятках часопісаў.
Лічыў прыроду крыніцай музычнай, мастацкай, паэтычнай творчасці, натхнення. Аўтар некалькіх рамансаў.
Імя Кайгародава носіць Феналагічная камісія Рускага Геаграфічнага таварыства, вуліца ў Пецярбургу.
Ягоны ўнучаты пляменнік – А. Кайгарадаў (1881-1951) – беларускі акадэмік, кліматолаг, рэктар БДСГА, сустваральнік гідраметэаралагічнай службы, першы кіраўнік Беларускай навукова-даследчай геафізічнай абсерваторыі.
1929 год. Утварэнне суверэннай дзяржавы Ватыкан.
Ватыкан стаў суверэнным у выніку Латэранскіх (па назве палаца) пагадненняў паміж Італьянскім каралеўствам і Апостальскай Сталіцай, паміж прадстаўніком караля Віктара Эмануіла III прэм’ер-міністрам Б. Мусаліні і кардыналам П’етра Гаспары.
Пагадненнямі скончыўся канфлікт паміж бакамі, які цягнуўся з 1870 года.
Ватыкан – карлікавая дзяржава, самая маленькая ў свеце, размешчана ў заходняй частцы Рыма, на Ватыканскім пагорку(“vaticinia” – “прадказанне”), на плошчы ў 44 гектары. Насельніцтва каля 900 чалавек.
Гэта – абсалютная тэакратычная манархія на чале з Папай Рымскім.
Значную частку тэрыторыі займае сабор святога Пятра і аднайменны пляц, якія з’яўляюцца цэнтрам пакланення каталікоў усяго свету, акрамя іх тут яшчэ месцяцца саборы Санта-Марыя-Маджорэ, Латэранскі, Ватыканская абсерваторыя.
Практычна ўвесь перыметр краіны – каля 3200 метраў – абмежаваны сцяной, якая спыняе незаконныя пранікненні.
Ватыкан мае сваю армію са 117 швейцарскіх гвардзейцаў. Грашовая адзінка – еўра. Чаканіцца абмежавана і ватыканскі еўра (у асноўным для нумізматаў).
1945 год. Завяршылася Крымская (Ялцінская) канферэнцыя “вялікай тройкі”.
Кіраўнікамі СССР, ЗША і Вялікабрытаніі быў прыняты план пасляваенага ўладкавання Еўропы, узгоднены дзеянні для дасягнення капітуляцыі Германіі. У «Камюніке аб Крымскай канфэрэнцыі» былі уключаны раздзелы пра разгром, акупацыю Германіі, рэпарацыі, аб Польшчы, Югаславіі, Кітаі і Японіі і іншыя. У выніку выканання СССР дамоў па Польшчы, БССР страціла Беластоцкую вобласць.
1952 год. У в. Ялізава Асіповіцкага раёна нарадзілася Людміла Паўлікава (Хейдарава).
Аўтар вершаў, многіх зборнікаў паэзіі, паэм, філасофскай кнігі, кніг апавяданняў, раманаў, перакладаў на беларускую мову асобных твораў А. Пушкіна, М. Лермантава, Г. Ахматавай, М. Валошына, Б. Пастэрнака, М. Цвятаевай, В. Мандэльштама, з літоўскай, украінскай, польскай.
Лаўрэат Літаратурных прэмій імя А. Адамовіча, часопіса “Дзеяслоў”, “Залаты апостраф”.
1959 год. У Мінску адбылося ўрачыстае адкрыццё Беларускага дзяржаўнага цырку з першым паказам.
Умяшчальнасць залы цырка – 1668 месцаў, цырк разлічаны для паказу нумароў розных жанраў – ад воднай феерыі да паветраных нумароў.
Першы ў Беларусі цырк «Цырк братоў Нікіціных» на 800 месцаў быў адкрыты ў Мінгску 16 лістапада 1884 года.
Будаўніцтва новага цырка пачалося ў кастрычніку 1954 года на беразе р. Свіслач. Уяўляе сабой круглае купальнае збудаванне з прамавугольным у плане трохпавярховым службовым корпусам. Галоўны фасад аформлены каланадай карынфскага ордара.
Будынак рэканструяваны ў 2008–2010 гадах.
Зараз у Беларусі працуюць толькі Мінскі і Гомельскі цыркі. А вось у 1930-я гады працавалі ў Віцебску, Мінску, Магілёве, Гомеле, Бабруйску.
1968 год. Нарадзіўся Юрый Жыгамонт.
Беларускі акцёр і тэлевядучы.
Яшчэ з дзяцінства цікавіўся гісторыяй, рэтра-рэчамі. Рана пачаў вандраваць. “Стопрацэнтны беларускі падарожнік” бо вандруе толькі ў межах Беларусі і аб гэтым ніколькі не шкадуе.
Акцёр тэатру і кіно, працуе ў Тэатры юнага гледача, прымае ўдзел у спектаклях «Маленькі лорд Фаўнтлярой», «Тарас на Парнасе».
З 2006 года быў вядучым тэлепраекту «Падарожжы дылетанта», «Новыя падарожжы дылетанта», «Прыгоды дылетанта» на тэлеканале «СТБ». З 2017 года «Падарожжа дылетанта» выходзіў на партале TUT.BY.
Самымі дарагімі для сябе кнігамі лічыць Біблію і паэму «Новая зямля» Якуба Коласа.
Міжнародны дзень гарбаты (International Tea Day, з 2005 года).
Прымеркаваны да прыняцця “Сусветнай Дэкларацыі Правоў работнікаў чайнай індустрыі”.
Лічыцца, што чай, як напой, быў адкрыты другім імператарам Кітая Шэнам Нунгам у 2737 годзе да н.э.
Самая «чайная» краіна ў ЕС – Турцыя: выкарыстоўваюць па 3,2 кг на чалавека ў год. Другой ідзе Ірландыя (2,2 кг), потым – Вялікабрытанія (1,0 кг).
Наперадзе беларусаў (0,5 кг) – Расія (0,9 кг), Нідэрланды (0,8 кг) і Германія (0,7 кг). Ва Украіне спажываюць таксама 0,5 кг. Ззаду беларусаў па гарбаце Чэхія, Славакія, Швейцарыя (0,4 кг), аўстрыйцы, венгры і нарвежцы (0,3 кг), Данія, Францыя і Іспанія (0,2 кг).
Але добрай гарбаты ў крамах становіцца з-за санкцый усё меней і ёсць пагроза, што спажыванне можа знізіцца ў 2-3 разы.
Міжнародны дзень эсперанта Zamenhofa Tago, у гонар дня нараджэння стваральніка штучнай мовы Заменгофа.
Акуліст, сваральнік штучнай мовы эсперанта. У 1893 – 1897 гадах жыў і працаваў у Гродна.
Пад псеўданімам Доктар Эсперанта у 1887 годзе выдаў кнігу “Міжнародная мова”. Так упершыню ў свеце жыхары Зямлі даведаліся пра штучную мову “эсперанта” (“надзея”). У якасці прыкладаў у кнізе былі прыведзены тэксты на эсперанта: малітва Ойча наш, урывак з Бібліі, прыклад ліста, арыгінальныя вершы Заменгофа, пераклад верша Г. Гейнэ. Зараз на эсперанта размаўляюць у свеце каля 2 млн чалавек. У Беларусі валодаюць гэтай мовай лічаныя спецыялісты.
Пасля Першай сусветнай вайны займаўся на Браслаўшчыне беларускай асветнай працай, арганізацыяй кааперацыі. Уваходзіў у кіраўніцтва Беларускага інстытута гаспадаркі і культуры, партыі «Беларускі сялянскі саюз».
Друкаваўся ў газеце «Сялянская ніва», часопісе «Новы шлях».
За беларускую патрыятычную дзейнасць арыштоўваўся, сядзеў у Лукішскай турме ў Вільні (1928). З’яўляўся паслом польскага сейма.
Пасля далучэння Заходняй Беларусі да БССР, быў рэпрэсаваны савецкімі ўладамі. Пасля вяртання з лагераў жыў у Браславе. Загінуў у аўтамабільнай катастрофе 14 жніўня 1971 года.
Скончыў Пецярбургскі гісторыка-філалагічны інстытут. Выкладаў гісторыю ў Гродзенскай мужчынскай гімназіі. Прыхільнік заходнерусізму. Член Гродзенскага археалагічнага камітэта і Паўночна-Заходняга адзела Рускага геаграфічнага таварыства.
Даследаваў гісторыю Гродна і даказаў яго тоеснасць з летапісным Гарадзенам. Аўтар аднаго з першых даследаванняў гісторыі горада Гродна – «Гродненская старина».
Унёс значны ўклад у захаванне гістарычнай памяці Гродна.
Беларускі літаратуразнавец, пісьменнік, крытык, краязнаўца. Доктар філалагічных навук, прафесар.
Даследаваў гісторыю беларускай літаратуры XIX – XX стагоддзяў, развіццё нацыянальнага кнігадрукавання і перыядычнага друку, літаратурныя сувязі, у тым ліку беларуска-ўкраінскія. Надаваў значную ролю вывучэнню творчасці Тараса Шаўчэнкі.
Беларускі навуковец-фізік, дзяржаўны дзеяч. Першы кіраўнік незалежнай Рэспублікі Беларусь (1991–1994), адзін з трох удзельнікаў падпісання Белавежскага пагаднення, якое юрыдычна замацавала распад СССР.
У 1989 годзе стаў народным дэпутатам СССР. На Першым з’ездзе народных дэпутатаў СССР у траўні 1990 года ўвайшоў у склад Міжрэгіянальнай дэпутацкай групы.
Лідар партыі Беларуская сацыял-дэмакратычная Грамада (1998-2018).
У 2007 годзе Лех Валенса вылучыў С. Шушкевіча на атрыманне Нобелеўскай прэміі міру.
Член-карэспандэнт НАНБ, доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар. Заслужаны дзеяч навукі і тэхнікі Беларусі.
У 1986—1990 гадах працаваў прарэктарам па навуковай рабоце БДУ.
Чытаў лекцый ва ўніверсітэтах ГДР, Югаславіі, Польшчы, ЗША (Гарвардскі, Ельскі, Калумбійскі), працаваў у Даследчым цэнтры імя Вудра Вільсана ў Вашынгтоне.
Падрыхтаваў 33 кандыдата фізіка-матэматычных навук, з’яўляўся навуковым кіраўніком 5 доктарскіх дысертацый.
Памёр 3 мая 2022 года ў Мінску пасля перанесенага каранавіруса і рэанімацыі.
Беларускі тэатральны мастак, жывапісец і графік. Заслужаны дзеяч культуры.
Працаваў галоўным мастаком Рэспубліканскай дырэкцыі эстрадна-цыркавога мастацтва і Тэатра музычнай камедыі Беларусі. Афармляў спектаклі Г. Вагнера, С. Манюшкі, Дж. Вердзі, А. Рубінштэйна, Ш. Гуно, І. Штраўса і іншыя.
Аўтар многіх прац ў жанры духоўнага жывапісу, у тым ліку «Жыццё Іісуса Хрыста», «Спаленне першых хрысціян у Рыме», гістарычна-партрэтнага жывапісу, у тым ліку, «Францыск Скарына», «Еўфрасіння Полацкая», «Рагнеда», «Усяслаў Чарадзей», твораў па гісторыі Беларусі, пейзажаў.
Творы знаходзяцца ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі, фондах Беларускага саюза мастакоў, Музеі сучаснага выяўленчага мастацтва ў Мінску, Музеі гісторыі тэатральнай і музычнай культуры Беларусі, Музеі А. Бахрушына і Траццякоўскай галерэі (Масква)
У Снове ў 2005 годзе створаны Дом-музей Яўгена Ждана з карціннай галерэяй – зараз філіял Нясвіжскага гісторыка-краязнаўчага музея.
Беларускі літаратар. Заслужаны работнік вышэйшай школы. Кандыдат філалагічных навук, прафесар.
Працаваў загадчыкам кафедры літаратуры Бабруйскага настаўніцкага інстытута (1952-1954), Брэсцкага педінстытута.
Аўтар каля 10 кніг крытыкі з аналізам творчасці Максіма Танка, Уладзіміра Жылкі, Янкі Брыля, складальнік зборнікаў паэзіі Заходняй Беларусі.
Даследаваў заходнебеларукую літаратуру, адкрываючы яе як грамадскі і эстэтычны феномен у беларускай літаратуры 1920-х гадоў.
Адзін з аўтараў дакументальнай кнігі «Я з вогненнай вёскі…» (1975, з А. Адамовічам і Я. Брылём).
Яго працы вылучаюцца высокай творчай культурай, глыбінёй даследчыцкай думкі, імкненнем да аб’ектыўнасці і шматбаковасці даследавання, уменнем стварыць жывыя творчыя партрэты грамадскіх і літаратурных дзеячаў.
2004 год. Памерла першая ледзі Тайваня ў 1978-1988 гадах Цзян Фанлян.
Нарадзілася пад беларускай Оршай як Фаіна Вахрава ў сям’і пуцявога абходчыка ў 1916 годзе.
У Свярдлоўску ва ўзросце 16 гадоў на “Уралмашы” пазнаёмілася з Цзян Цзінго — сынам Чан Кайшы. Яны пажаніліся 15 сакавіка 1935 года. У 1936 годзе пераехала у Кітай.
Памерла ў 2004, была пахавана ў прысутнасці прэзідэнта і іншых афіцыйных асоб Рэспублікі Кітай (Тайваня).
