Дзень у гісторыі. 22 лютага. «Марш пустых каструляў». Нарадзіліся палітычныя дзеячы С.Булак-Балаховіч, В. Цапкала, скульптар І. Міско

Міжнародны дзень падтрымкі ахвяр злачынстваў (International Day of Support for Victims of Crime).

Закліканы звярнуць увагу на праблемы пацярпелых ад крымінальных дзеянняў людзей.

29 лістапада 1985 года Генеральная Асамблея ААН зацвердзіла Дэкларацыю асноўных прынцыпаў правасуддзя для ахвяраў злачынства і злоўжывання ўладай.

У свеце дзейнічае да 200 праграм дапамогі пацярпелым ад злачынстваў.

У гэты дзень у розных краінах праводзяцца адукацыйныя мерапрыемствы, грамадскія акцыі, «гарачыя лініі», канферэнцыі, збор сродкаў у падтрымку ахвяраў злачынстваў

Сімвалічна, што гэты дзень праводзіцца на наступны дзень пасля Міжнароднага дня роднай мовы, бо ў выпадку з беларускай мовай гэта выглядае цалкам лагічна.

1862 год. Памёр Вікенцій Дмахоўскі. 

Класік беларускага жывапісу.

Вучыўся ў Віленскім універсітэце, браў урокі малявання ў Яна Рустэма. Прымаў удзел у паўстанні (1830–1831), пасля паражэння якога быў пэўны час на эміграцыі.

У Вільні адкрыў сваю мастацкую майстэрню-школу.

Аўтар шматлікіх і разнастайных твораў, замалёвак краявідаў, больш за 100 пейзажаў і жанравых карцін. Яго называлі «Клод Ларэн віленскіх ваколіц».

Творчая спадчына мастака захоўваецца ў музеях Літвы і Польшы.

Вядомы і як скульптар і сцэнограф. Афармляў многія спектаклі ў Віленскім гарадскім тэатры, у тым ліку, «Галька» С. Манюшкі.

Яго сын Уладзіслаў Дмахоўскі, таксама жывапісец.

В. Дмахоўскі. Лясны пажар

1883 год. Нарадзіўся Станіслаў Булак-Балаховіч.

Беларускі, польскі і расійскі вайсковы дзеяч. Афіцэр кавалерыі рускай арміі, генерал-маёр Белай арміі, генерал БНР, камандзір добраахвотніцкіх атрадаў польскай арміі, удзельнік грамадзянскай вайны ў Іспаніі на баку генерала Франка.

У 1921 годзе быў прызнаны Дзяржаўным камітэтам БНР «вярхоўным камандуючым над усімі ўзброенымі сіламі Беларусі». У паваенны час займаўся сельскай і лясной гаспадаркай у Белавежскай пушчы. Агенты АДПУ арганізавалі на яго некалькі замахаў.

Пасля акупацыі Польшчы Трэцім Рэйхам спрабаваў арганізаваць партызанскі атрад для барацьбы з нацысцкімі акупантамі, удзельнічаў у абароне Варшавы. Быў забіты ў Варшаве 10 мая 1940 года нямецкім патрулём.

У Варшаве на будынку праваслаўнай духоўнай семінарыі ў раёне Саска-Кэмпа знаходзіцца памятная дошка ў памяць пра Булак-Балаховіча.

Вядомыя яго два вершы па-беларуску: «Покліч бацькі» і «Шарак ці брысь». Выпусціў дзве кнігі пра магчымасць вайны з Германіяй: «Вайна, будзе ці не будзе», «Далоў Гітлера ці хайль Гітлер?».

1889 год. Нарадзіўся Мікола Байкоў. 

Беларускі мовазнавец і педагог.

Скончыў Маскоўскую духоўную акадэмію, кандыдат багаслоўя. Выкладаў ў Мінскай духоўнай семінарыі, у гімназіі, прыватных навучальных установах, Мінскім настаўніцкім інстытуце, на Мінскіх беларускіх настаўніцкіх курсах. Працаваў вучоным сакратаром Навукова-тэрміналагічнай камісіі Наркамасветы БССР, у Слоўнікавай камісіі Інбелкульту, Інстытуце мовазнаўства АН БССР, рэдактарам часопіса «Школа и культура Советской Белоруссии», у часопісе «Асвета».

Пасля арышту ДПУ БССР у 1930 годзе, на акадэмічную працу вярнуцца яму не дазволілі.

Улетку 1944 года выехаў у Германію. Арыштаваны «Смерш» у Берліне і перавезены ў мінскую турму. Далейшы лёс невядомы.

Аўтар прац па літаратуразнаўстве, у тым ліку «Паэма „Новая зямля“, як манументальны твор беларускай паэзіі», «Месца Я. Купалы ў беларускай літаратуры», педагогіцы, саўкладальнік многіх слоўнікаў.

1899 год. Нарадзіўся Уладзімер Тамашэвіч. 

Дзяржаўны дзеяч. Першы рэктар БДУ (1946–1949) паходжаннем з горада, а не з вёскі.

Скончыў маскоўскі Камуністычны ўніверсітэт. Працаваў намеснікам рэктара па вучэбнай частцы і загадчыкам кафедры савецкай эканомікі БДУ, у Гомельскім гаркаме партыі, загадчыкам кафедры палітэканоміі Усесаюзнага завочнага фінансава-эканамічнага інстытута ў Маскве, у Маскоўскім інстытуце інжынераў транспарту, сакратаром мінскага абкама КП(б)Б, загадчыкам кафедры палітэканоміі Мінскага педагагічнага інстытута.

У якасці рэктара БДУ спрыяў атрыманню права абароны кандыдацкіх дысертацый па палітэканоміі. Загадваў кафедрай палітэканоміі.

Даследаваў працэс індустрыялізацыі народнай гаспадаркі Беларусі. Падрыхтаваў 10 кандыдатаў эканамічных навук.

1903 год. Нарадзіўся Антон Сеўчанка.

Беларускі фізік, акадэмік АН БССР, рэктар БДУ. Заслужаны дзеяч навукі. Ганаровы доктар Енскага ўнівэрсытэту.

Пасля сканчэння БДУ, у 1934–1953 гадах працаваў у Дзяржаўным аптычным інстытуце ў Ленінградзе. Пасля 1953 года працаваў дырэктарам Інстытуту фізыкі і матэматыкі АН БССР, рэктарам БДУ (1957–1972), дырэктар Інстытута прыкладных праблем БДУ, які зараз  носіць яго імя.

Пад яго кіраўніцтвам БДУ бурна развіваўся, быў пабудаваны галоўны корпус.

Аўтар больш за 230 навуковых прац. Асноўныя навуковыя працы датычацца спектраскапіі і люмінісцэнцыі арганічных і неарганічных рэчываў, малекулярнай спектраскапіі, квантавай электронікі, спектраскапіі паўправаднікоў.

Памёр 26 верасня 1978 года.

1918 год. Памерла Сафія Кавалеўская (Лянтоўская). 

Беларуская фалькларыстка, этнограф, пісьменніца.

Сабрала калекцыю прадметаў народных рамёстваў, твораў мастацтва, матэрыялы пра паўстанне 1863–1864 гадоў на Міншчыне і прысьвяціла яму некалькі артыкулаў і кнігу «3 успамінаў выгнанца 1863 года».

Аўтар працы «Вясельная ўрачыстасьць у Вялейскім павеце ў ваколіцах Маладзечна і Радашковічаў», кнігі ўспамінаў выкладчыка Мінскай гімназіі Ф. Шаблоўскага «Мінскія абразкі 1850–1863 гг.» пра гісторыю гімназіі, тэатр, сям’ю В. Дунін-Марцінкевіча, памятныя мясціны, артыкулы і апавяданняў для газеты «Kurier Litewski» і часопіса «Wisła».

1932 год. Нарадзіўся Іван Міско. 

Беларускі скульптар. Народны мастак Беларусі.

Скончыў Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі інстытут.

Працуе ў галіне станковай і манументальнай скульптуры. Пачынаючы з 1960-х гадоў касмічная тэма займае ўсё больш важнае месца ў яго творчасці.

Галоўнае месца ў творчасці займаюць партрэты сучаснікаў: акадэмікаў, дзеячаў мастацтва, у тым ліку Я. Цікоцкага, Р. Шырмы, касманаўтаў П. Клімука, У. Кавалёнка і іншых.

Суаўтар Манумента ў гонар маці-патрыёткі, бронзавай статуі Л. Сапегі ў Слоніме, аўтар праекта помнікаў І. Буйніцкаму ў в. Празарокі Глыбоцкага раёна, І. Кабушкіну ў г. Баранавічы, бюста П. Клімука ў Брэсце, надгроб’я Л. Бяды на Маскоўскіх могілках у Мінску, М. Горкаму ў Цэнтральным дзіцячым парку г. Мінска, адзін з аўтараў помніка Максіму Танку ў Мядзеле.

У Слоніме адкрыты музей І. Міско, куды скульптар перадаў частку сваіх твораў.

1965 год. Нарадзіўся Валер Цапкала. 

Беларускі палітык і дыпламат. Кандыдат юрыдычных навук.

Скончыў Беларускі тэхналагічны інстытут,  Маскоўскі інстытут міжнародных зносін.

Працаваў першым намеснікам Міністра замежных спраў Беларусі (1994-1997), Надзвычайным і Паўнамоцным Амбасадарам у ЗША і Мексіцы (1997-2002).

У 2020 годзе спрабаваў балатавацца ў прэзыдэнты Беларусі, але не быў зарэгістраваны як кандыдат і быў вымушаны эміграваць з Беларусі.

6 студзеня 2021 года абвясціў аб стварэнні Беларускага Дэмакратычнага форума з мэтай аб’яднаць «усё разумныя сілы ў канстытуцыйных пераўтварэннях як разумную альтэрнатыву народнай большасці ў адказ на псеўданацыянальны Усенародны сход».

1997 год. У  Мінску адбыўся апазыцыйны «Марш пустых каструляў». 

300 жанчынаў, трымаючы міскі, рондалі і лыжкі, прайшлі ад плошчы Якуба Коласа да парку Горкага з лозунгамі “Грошы, што ідуць на АМАП – дзецям на лекі”, “Мужыкі, падыміцеся з каленяў. Мы любім герояў, а не халуёў”.

Дзень у гісторыі. 21 лютага. Міжнародны дзень роднай мовы. Капітуляцыя Смаленска, вяртанне Бабруйска. Нарадзіліся скульптар М. Мікешын, мастацтвазнавец М. Паграноўскі, гісторык М. Нікалаеў

Міжнародны дзень роднай мовы, Міжнародны дзень матчынай мовы (International Mother Language Day, з 1999 года).

Абвешчаны ЮНЕСКА па прапанове Бангладэш. Мае на мэце заахвочванне моўнай разнастайнасці і шматмоўнай адукацыі, а таксама спрыянне ўсведамленню моўных і культурных традыцый, якія грунтуюцца на ўзаемаразуменні, цярпімасці і дыялогу.

Дата абрана ў сувязі з тым, што ў гэты дзень у 1952 года загінулі пяць студэнтаў, якія змагаліся за наданне бенгальскай мове статусу дзяржаўнай у тагачасным Пакістане – усходняя частка якога пазней стала незалежнай дзяржавай Бангладэш.

Паводле ацэнак ЮНЕСКА палова з 6 000 моў свету знаходзіцца пад пагрозай знікнення.

Дні роднай мовы пачалі ладзіцца дзяржаўнымі ўстановамі Беларусі толькі ад часу залічэння ў 2009 годзе ЮНЕСКА беларускай мовы да ліку тых, якія знаходзяцца пад пагрозай знікнення. Ад таго часу бібліятэкі прысвячаюць святу кніжныя выставы беларускамоўных выданняў, музеі, установы культуры ладзяць публічныя чытанні беларускамоўных твораў мастацкай літаратуры пісьменнікамі, акцёрамі, мастакамі і дзяржаўнымі дзеячамі.

У 2008–2021 гадах Таварыства беларускай мовы праводзіла ў гэты Дзень агульнабеларускія дыктоўкі паводле беларускамоўных твораў, прэзентацыі новых беларускамоўных кніг, беларускамоўныя дыскатэкі і канцэрты. Напрыклад, у 2020 годзе самая буйная імпрэза да Дня роднай мовы адбылася ў мінскім культурным хабе ОК16. На шасці пляцоўках праходзілі майстар-клясы, лекцыі, квэсты, фудтракі і канцэрты. Пад канец свята выступіў Лявон Вольскі.

Пасля ліквідацыі Вярхоўным судом Таварыства беларускай мовы 8 лістапада 2021 года, колькасць мерапрыемстваў да Міжнароднага дня роднай мовы, іх якасць і ахоп насельніцтва рэзка паменелі.

Дзень землеўпарадкавальніка і картографа-геадэзічнай службы Беларусі. 

Першыя дакументальныя пасведчанні аб дзяржаўных зямельных актах, якія называлі ездакамі, адносяцца на нашых землях да 1398 года. Ужо тады беларусы мералі зямлю і займаліся складаннем карт. 

У 1997 годзе пасля 200–гадовага перапынку ўз’ядналіся землеўпарадкавальная і картографа-геадэзічная службы – створаны Дзяржкамітэт па зямельных рэсурсах, геадэзіі і картаграфіі Рэспублікі Беларусь. 

З 2002 года на службу былі ўскладзены таксама функцыі па дзяржрэгістрацыі правоў на нерухомую маёмасць і здзелак з ёю. Агульная колькасць супрацоўнікаў службы складае каля 5 500 чалавек..

21 сакавіка святкуецца Сусветны дзень геадэзіста.

1634 год. Падпісаны акт аб ганаровай капітуляцыі Смаленска перад польным гетманам ВКЛ Крыштофам Радзівілам

Крывіцкі горад, вядомы з 863 года. Першы прывілей на Магдэбурскае права надаў гораду яшчэ князь Вітаўт. 

У канцы ХІІІ-ХV стагоддзях быў буйным цэнтрам беларускага летапісання. Смаленскія харугвы бралі ўдзел у Грунвальдскай бітве. У 1508 годзе горад стаў цэнтрам Смаленскага ваяводства ВКЛ. 

1 жніўня 1514 года быў захоплены маскоўскімі войскамі. Пасля 20-месячнай аблогі, 3 чэрвеня 1611 года войскі Жыгімонта Вазы вярнулі горад да Вялікага Княства Літоўскага. Увосень 1611 года гораду нададзена Магдэбурскае права і герб «у чырвоным полі постаць арханёла Міхала». 

У 1632–1634 гадах Смаленск вытрымаў вялікую маскоўскую аблогу. Маскоўскія войскі на чале з М. Шэіным спрабавалі ўзяць горад, але з’яўленне войска караля і вялікага князя Уладзіслава Вазы змяніла ход кампаніі – і маскоўцы капітулявалі. 

Капітуляцыю прымаў Крыштаф Радзівіл. 

У 1641 годзе ў межах сучаснага горада (мясцовасць Шэінаўка) на загад Уладзіслава Вазы паставілі першы ў Смаленску помнік – абеліск на Кургане Славы ў гонар перамогі над войскам Міхаіла Шэіна.

Капітуляцыя маскоўскіх войскаў на чале з Шэіным
Капітуляцыя маскоўскіх войскаў на чале з Шэіным

1649 год. Месцічы Бабруйска адчынілі гарадскія вароты перад войскамі ВКЛ, скончылася абарона Бабруйска ў ходзе казацкага паўстання 1648–1651 гадоў.

У кастрычніку 1648 года паўстаўшыя жыхары Бабруйска разам з казацкім атрадам Паддубскага перабілі заможную шляхту, утапілі ў Бярэзіне гарадскога старасту і занялі горад. Не змаглі вярнуць горад атрады Паца, Кішкі, Валовіча. 

20 лютага да Бабруйска падышоў атрад Я. Радзівіла, які схіліў на свой бок багатых мяшчан, гандляроў, рамеснікаў, духавенства. Ноччу 21 лютага месцічы адчынілі гарадскія вароты і горад быў узяты. 

Войскі Радзівіла ўчынілі расправу над паўстанцамі, былі забіты некалькі тысяч гараджан і казакоў. Кіраўнік абаронай Паддубскі і яшчэ 9 чалавек былі пасаджаны на кол, 40 пакаралі смерцю, 270 казакам была адсечана правая рука, каб застрашыць іншых.

Януш Радзівіл

1835 год. Нарадзіўся Міхаіл Мікешын.

Вядомы расійскі скульптар, мастак, жывапісец, рысавальшчык, ілюстратар беларускага паходжання.

Пераможца конкурса (1858) на праект помніка «Тысячагоддзе Расіі» для ўвядзення ў Ноўгарадзе. 8 верасня 1862 года помнік урачыста адкрыты. Вышыня манумента з крыжом і фігурай анёла ўверсе – каля 16 метраў, дыяметр – каля 9 метраў, вага – 65,5 тон.

На помніку «Тысячагоддзе Расіі» ў Ноўгарадзе над фігурамі расійскіх асветнікаў рэстаўратары знайшлі адліты ў бронзе нецэнзурны надпіс, які можна разгледзіць у моцны бінокль.

На помніку адлюстраваны сярод іншых, хрысціцель Русі Уладзімір Святаслававіч – муж Рагнеды Рагвалодаўны, Пётр Магіла – заснавальнік царквы ў магілёўскім Падміколлі, архібіскуп Георгі Каніскі, вялікія князі Яраслаў Мудры – сын Рагнеды, Аляксандр Неўскі – зяць полацкага князя Брачыслава, Гедымін, Альгерд, Вітаўт, князь Пскоўскі Даўмонт – сын Міндоўга, князь Канстанцін Астрожскі, выхадцы з літоўскіх зямель Р. Пацёмкін, кампазітар М. Глінка.

У 1865 годзе Мікешын наведвае малую радзіму, Клімавічы, і потым, на працягу 27 гадоў прыязджаў, каб пакінуць жывыя сведчанні эпохі, жыцця, побыту жыхароў. Апошняя замалёўка Мікешына з Клімавіч датуецца 1892 годам.

У 1888 годзе па яго праекце ўзведзены помнік Б. Хмяльніцкаму ў Кіеве, пазней — помнік Кацярыне II у Пецярбургу.

Памёр 31 студзеня 1896 года. 

1881 год. Пайшоў з жыцця Язэп Ходзька.

Беларускі геадэзіст, тапограф, географ, генерал-лейтэнант.

Праводзіў трыянгуляцыйныя работы на захадзе Латвіі, у Літве, у Гродзенскай і Мінскай губернях.

Лідары паўстання 1830–1831 гадоў меркавалі прызначыць яго камендантам Вільні. Пасля гэтага быў затраманы рускімі ўладамі і накіраваны на правядзенне тапаграфічных работ на Дунаі і Басфоры.

Склаў ваенны агляд румынскіх княстваў Малдавіі і Валахіі, правеў Закаўказскую трыянгуляцыю. Узнагароджаны вялікім Канстанцінаўскім медалём Рускага геаграфічнага таварыства.

1905 год. Нарадзіўся Філафей (Уладзімір Нарко).

Праваслаўны святар, іерарх Беларускай аўтакефальнай праваслаўнай царквы (БАПЦ), удзельнік беларускага хрысціянскага руху ХХ стагоддзя. 

Да Другой сусветнай вайной служыў настаяцелем беларускага праваслаўнага прыхода ў Варшаве. У гады вайны ўдзельнічаў у аднаўленні і фармаванні царкоўнага кіраўніцтва БАПЦ, быў епіскапам Слуцкім, пазней – Магілёўскім і Мсціслаўскім.

У 1946 годзе перайшоў у Рускую праваслаўную царкву за мяжой, стаў архіепіскапам Берлінскім і Германскім.

1952 год. Нарадзіўся Мікалай Паграноўскі. 

Беларускі мастацтвазнавец.

Працаваў у Нацыянальным мастацкім музеі, Мінскім мастацкім вучылішчы імя А. Глебава, Беларускай акадэміі мастацтваў, кіраўніком мастацкай галерэі «ONIK», дырэктарам гісторыка-культурнага музея-запаведніка „Заслаўе“.

Працуе на радыё, тэлебачанні, піша сцэнарыі. Эксперт і старшыня мастацкага савету антыкварнага дому «Paragis».

Аўтар 22 каталогаў, 7 альбомаў і кніг, шматлікіх артыкулаў па выяўленчым мастацтве Беларусі ХІХХХІ стагоддзяў.

Вядомы у сувязі з скандалам вакол сапраўднасці новазнойдзенага жывапіснага твора М. Шагала «Певень» – ён адзіны з беларускіх мастацтвазнаўцаў, хто лічыць карціну сапраўднай.

1955 год. Нарадзіўся Мікалай Нікалаеў. 

Беларускі гісторык і грамадскі дзеяч. Доктар філалагічных навук. Ганаровы грамадзянін Навагрудскага раёна.

Адзін з заснавальнікаў і членаў прэзідыума Міжнароднай асацыяцыі беларусістаў, адзін з стваральнікаў і член Беларускага грамадска-культурнага таварыства ў Санкт-Пецярбургу.

Скончыў БДУ. Працаваў у Ленінградскім аддзяленні Інстытута археалогіі АН СССР,  Расійскай нацыянальнай бібліятэцы, удзельнічаў у раскопках старажытнага Навагрудка, Старой Ладагі. 

Даследуе гісторыю культуры Беларусі, беларускае мастацтва, гісторыю праваслаўнай царквы ў Беларусі.

Пераклаў на беларускую мову працу І. Грыгаровіча «Беларуская іерархія». 

Аўтар манаграфіі «Палата кнігапісная», прысвечанай пытанням традыцый кніжнай культуры Беларусі, гісторыі старажытнай кірылічнай кнігі, богаслужбовых кніг на лацінскай мове, беларускай рукапіснай кнігі.

1964 год. У Нью-Ёрку памёр Леон Гаспар (Лейб Шульман, 1882–1964). 

Амерыканскі мастак. Падарожнік па Еўропе, Амерыцы, Кітаю і Манголіі.

Вучыўся ў Віцебску ў Ю. Пэна. У 1900 годзе на сродкі Пэна пераехаў у Парыж, дзе займаўся ў акадэміі Р. Жульена, у Э. Тудуза і А.-У. Бугра, удзельнічаў у шматлікіх выставах.

Часта вяртаўся ў родны Віцебск. У 1907 годзе ўдзельнічаў у віцебскай выставе разам з Пэнам, К. Калем і Я. Паўлоўскай, прадставіў 89 палоцен і эцюдаў. У 1912 годзе вянчаўся ў віцебскай Ільінскай царкве з амерыканкай Эвелін Адэл, у 1959 годзе здзейсніў вясельнае падарожжа з другой жонкай Дорай Камінскай у Беларусь, СССР, каб пабачыцца з братамі, нагадаць пра сваё мастацтва.

Пад час Першай Сусветнай вайны служыў у французскім авіяцыйным палку. У 1916 годзе пераехаў у ЗША, дзе яго творчасць мела поспех.  

У 1960-я гады, дзякуючы намаганням Д. Камінскай, яго карціны актыўна набываліся амерыканскімі галерэямі і музеямі.

1967 год. Памёр Юрый Тарыч. 

Беларускі кінарэжысёр, сцэнарыст, заснавальнік беларускай мастацкай кінематаграфіі. Заслужаны дзеяч мастацтваў РСФСР.

У 1905 годзе як член Варшаўскай ваенна-рэвалюцыйнай арганізацыі быў высланы ў в. Тара Табольскай губерні. Адсюль і псеўданім – Тарыч, сапраўднае прозвішча Аляксееў.

Працаваў акцёрам у Табольску, Чыце, Ліпецку, Тамбове, Вільні, Маскве.

Удзельнік Першай Сусветнай вайны. Паручнік.

У кінематографе з 1914 года, калі напісаў сцэнарый фільма «Трагедыя сям’і Набатавых».

У 1926 годзе сумесна з Я. Івановым-Барковым зняў першы беларускі мастацкі фільм «Лясная быль» па аповесці М. Чарота «Свінапас».

Працаваў на студыі «Савецкая Беларусь», дырэктарам і мастацкім кіраўніком «Манголкіно» (1943-1945), супрацоўнічаў з “Беларусьфільмам”.

Сцэнарыст і рэжысёр 20 кінафільмаў.

Дзень у гісторыі. 18 лютага. Бітвы з крыжакамі. Шлюб Ягайлы і Ядвігі. Прэзідэнт на гадзіну. Нарадзіліся М. Гарэцкі, К. Грыневіч, М. Савіцкі

1268 год. Бітва на рацэ Кегола каля Ракавора (Везенберга, Эстонія) паміж аб’яднаным войскам Паўночна-Усходняй Русі і дацка-нямецкімі рыцарамі з нічыйным вынікам. 

Малавядомая бітва, але з ліку найбуйнейшых у сярэднявечнай Еўропы, як па колькасці ўдзельнікаў, так і па колькасці загінуўшых у ёй.

Зімой 1268 года магістр Тэўтонскага ордэна Лютэрберг распачаў паход у Літву. У гэты ж час моцнае пскоўска-наўгародска-цвярское войска пад начальствам князя Яраслава Аляксандравіча і князя літоўскага і пскоўскага Даўмонта ўварвалася ў Эстляндыю і на рацэ  Кегола натыкнуліся на нямецкія палкі, якія “стаялі як лес дрымучы”. 

Адбылося пабоішча страшнае, кажа летапісец, якога не бачылі ні бацькі, ні дзяды. Пабіта было ваяроў без ліку, што нават конніца не магла прабіцца па іх трупам.

1370 год. Параза літвінаў пад Рудавай каля Кёнігсбергу ад войска Тэўтонскага ордэна.

Вялікалітоўскае войска на чале з Альгердам, Ягайлам, Кейстутам і Вітаўтам на пачатку боя было рассечана тэўтонамі на дзве часткі – частка Кейстута адступіла, частка Альгерда ўмацавалася ў лесе і пэўны час адбівалася. 

Бітва скончылася перамогай Ордэна, трэцяй на працягу 60 гадоў (пад Ваплаўкен, 1311, на Стрэве, 1348). 

Войска ВКЛ страціла ад 1 000 – 5 500 да 11 000 ваяроў, Ордэн – ад 126 – 300 (з іх 26 рыцараў) да 5 000 кнехтаў, 200 рыцараў і 26 комтураў. 

Паводле Т. Нарбута, абодва бокі панеслі вялікія страты, а літвіны, калі і не перамаглі ў бітве, то мелі з яе немалую карысць, бо забілі шмат крыжацкіх военачальнікаў і ўзялі багатую здабычу.

1386 год. Вялікі князь літоўскі Ягайла ажаніўся з 12-гадовай Ядвігай, спадкаемцай польскага стальца. 

4 сакавіка быў урачыста каранаваны на «караля Польшчы, вярхоўнага князя Літоўскага і дзедзіча Рускага», паклаўшы пачатак каралеўскай дынастыі Ягелонаў. 

Уладзіслаў II Ягайла і каралева Ядвіга правілі як манархі сумесна.

1537 год. У Маскве падпісаны мірны дагавор, які скончыў вайну Маскоўскай дзяржавы з Вялікім княствам Літоўскім. Скончылася пятая літоўска-маскоўская вайна (1534-1537).

Жыгімонт I Стары згадзіўся прыслаць у Маскву да 6-цігадовага Івана IV сваё «вялікае пасольства». Падчас цяжкіх і доўгіх перагавораў – Масква патрабавала Кіеў і Полацк, Вільня – Ноўгарад і Пскоў, перамоўшчыкі пайшлі на кампраміс. Гомель з усёй зямлёй заставауся ў складзе ВКЛ, Себеж і Завалочча перадаваліся Маскоўскай дзяржаве, астатнюю мяжу пакідалі нязменнай. Падпісаны трактат прадугледжваў пяцігадовае перамір’е, мір на межах і свабоду гандлю.

Пачаткам вайны стала вестка пра смерць вялікага князя маскоўскага Васіля III. Гэта абудзіла у ВКЛ надзеі на рэванш і на вяртанне страчаных раней тэрыторый у выніку войнаў. Падчас вайны 1500–1503 і 1512–1522 гадоў ВКЛ страціла ад 25 да 30% сваёй тэрыторыі, у тым ліку Гомель і Смаленск.

1845 год. Памёр Ігнат Анацэвіч. 

Беларускі гісторык і архівіст, педагог, прафесар Віленскага ўніверсітэта.

Адзін са стваральнікаў нацыянальнай беларускай гістарыяграфіі.

Стваральнік першага спецыялізаванага ўніверсітэцкага курса па мінуламу беларускага і літоўскага народаў.

Стварыў цэласную карціну гісторыі Вялікага Княства Літоўскага, склаў перыядызацыю гісторыі ад 1009 да 1569 гадоў і распрацаваў класіфікацыю гістарычных крыніц.

Паводле словаў А. Латышонка, Ігнат Анацэвіч – адзін з тых “гістарычна адукаваных спакойных [уніяцкіх] паповічаў, якія, уласна, і стварылі беларускую нацыянальную ідэю на сумежжы 18 і 19 стагоддзяў”.

1893 год. У в. Малая Багацькаўка (зараз – Мсціслаўскі раён) нарадзіўся Максі́м Гарэцкі

Класік беларускай літаратуры. Зрабіў вялікі ўклад у развіццё беларускай культуры і фарміраванне беларускай нацыянальнай самасвядомасці. Пачынальнік твораў маральна-этычнай праблематыкі, даследаванняў гісторыі беларускай літаратуры, адзін з пачынальнікаў эпічнага жанру, інтэлектуальна-філасофскай, лірычнай, дакументальнай прозы ў беларускай літаратуры.

Аўтар першай «Гісторыі беларускай літаратуры», «Хрэстаматыі беларускай літаратуры. XI век – 1905 год», «Руска-беларускага слоўніка» (з Г. Гарэцкім), «Беларуска-расійскага слоўнічка», «Практычнага маскоўска-беларускага слоўніка» (з М. Байковым).

Працаваў у БДУ, Камуністычным універсітэце, Інбелкульце, загадчыкам кафедры беларускай мовы, літаратуры і гісторыі Горацкай сельгасакадэміі.

Арыштоўваўся ў 1930 і 1937 гадах. Быў у ссылцы. 5 студзеня прысуджаны да расстрэлу, расстраляны 10 лютага 1938 года ў Вязьме.

У Мсціславе працуе Літаратурны музей Максіма Гарэцкага, у Горках музей-кабінет. Яго імя носяць бібліятэка ў Горках, вуліцы ў Мінску, Мсціславе і Горках. У Мінску і Вязьме пастаўлены помнікі, адкрыты памятныя дошкі на будынках Віленскай беларускай гімназіі, школы ў расійскім Кіраве, вучэбнага корпуса № 4 БДСГА у Горках.

У 2012 годзе пры падрыхтоўцы да рэспубліканскага свята «Дажынкі» ў Горках, нягледзячы на пратэсты грамадства, быў знесены дом, у якім у 1926-1928 гадах жыў Максім Гарэцкі, на доме была ўсталяваная памятная дошка.

Пра яго дзейнасць і літаратурную спадчыну напісаны многія кнігі, зняты фільмы.

1912 год. У в. Шасцёраўка (зараз – Клімавіцкі раён) нарадзіўся Клім Грыневіч. 

Беларускі паэт. Працаваў на будаўніцтве чыгункі Асіповічы–Магілёў–Рослаў (1929-1930).

Скончыў Рагачоўскі педтэхнікум, вучыўся ў Мінскім, Ленінградскім педінстытутах. Працаваў у друкарні, у газетах «Рабочий» і «Сельгасрабочы», у ЦК прафсаюза работнікаў сельскай гаспадаркі. 

Арыштаваны НКУС у 1933 годзе, сасланы ў Казахстан. Пасля ссылкі служыў у арміі, настаўнічаў у школах г. Балагое. 

Памёр ад сухотаў 3 сакавіка 1941 года.

Аўтар вершаў у газетах «Піянер Беларусі», «Чырвоная змена», зборніка паэзіі «На бераг», які быў прыхільна сустрэты крытыкай.

Клімавічы, пачатак ХХ стагоддзя
Клімавічы, пачатак ХХ стагоддзя

1913 год. Рэкорд прэзідэнтства пастаўлены ў Мексіцы. 

Пэдра Ласкуран (1856–1952) устанаўлівае рэкорд, прабыўшы на пасадзе прэзідэнта Мексікі 45 хвілін (па іншых дадзеных ад 25 да 55). 

За гэты час ён прыняў прысягу і адразу прызначыў сваім пераемнікам генерала В. Хуэрта, і сышоў у адстаўку. 

Скарочаны тэрмін паўнамоцтваў Ласкурана – самы кароткі прэзідэнцкі тэрмін у гісторыі – быў цалкам наўмысным. У мінулым мэр Мехіка і міністр замежных спраў пры прэзідэнце Ф. Мадэра, Ласкуран быў выкарыстаны генералам Віктарыяна Хуэрта ў якасці пешкі ў палітычным перавароце. Ласкуран быў прыведзены да прысягі, каб надаць перавароту пэўную легітымнасць.

1916 год. Памерла Цётка (Алаіза Пашкевіч). 

Беларуская паэтэса, адна са стваральнікаў Беларускай Сацыялістычнай Грамады.  Адна з пачынальніц беларускай прозы.

Удзельніца пецярбургскага гуртка студэнтаў-беларусаў «Круг беларускай народнай прасветы». Аўтар кніг «Першае чытанне для дзетак беларусаў», першага «Беларускага лемантара», «Гасцінец для малых дзяцей», вершаў, публіцыстычных артыкулаў, нарысаў, даследаванняў па гісторыі беларускага тэатра.

Асноўныя матывы яе паэзіі – любоў да радзімы, да прыроды, самаахвярнае служэнне народу.

1922 год. Нарадзіўся Міхаіл Савіцкі. 

Народны мастак Беларусі, жывапісец, педагог. Акадэмік акадэміі мастацтваў Расіі, акадэміі навук Беларусі, Герой Беларусі.

Працаваў у галіне станкавага і манументальнага жывапісу. У аснове твораў ваеннай тэматыкі асабістыя ўражанні ад гераічнай барацьбы народа супраць акупантаў, злачынстваў фашыстаў супраць чалавецтва. Значнае месца ў творчасці займаюць партрэты, хрысціянская тэматыка.

1963 год. Нарадзіўся Міхаіл Тумеля.

Беларускі рэжысёр, аніматар, мастак і сцэнарыст.

Стаў працаваць расфарбоўшчыкам у цэху мультыплікацыйнага кіно «Беларусьфільм» яшчэ школьнікам, працаваў на студыі мультыплікацыйнага кіно, рэжысёрам мінскай студыі «АФ-Цэнтр», на анімацыйных студыях у Маскве, Портлендзе (ЗША) і Сеуле (Рэспубліка Карэя), кінастудыі «Троицкий мост» (Пецярбург).

Быў вядучым тэлеперадачы «Мультиклуб» на Беларускім тэлебачанні. 

Зняў шэраг рэкламных ролікаў і ТБ-заставак. Супрацоўнічае са студыямі «Пилот», «Панорама». Здымаўся ў шэрагу дакументальных серыялаў. 

Яго фільм «Выцінанкі-выразанкі» атрымаў прыз за лепшую рэжысуру на Адкрытым расійскім фэстывалі анімацыйнага кіно (Суздаль, 2011).

1979 год. Памёр Юрка Гаўрук. 

Беларускі перакладчык, рэжысёр, паэт, літаратурны крытык. Выкладчык Горацкай акадэміі і Магілёўскага педінстытута.

Запісваў на Случчыне беларускі фальклор. Член «Маладняка». Працаваў дацэнтам кафедры беларускай мовы і літаратуры БСГА у Горках (1925-1931), кафедры літаратуры Магілёўскага педінстытута (1931-1935).

Арыштаваны 8 лютага 1935 года ў Магілёве, асуджаны да 8 гадоў пазбаўлення волі, высланы з БССР. Больш за 20 гадоў працаваў у Карэліі, Усходняй Сібіры, Комі АССР.

У 1957—1967 гадах працаваў у купалаўскім, коласаўскім тэатрах, рабіў для пастановак пераклады п’есы з сусветнай класікі.

Перакладчык з французскай, англійскай, нямецкай, польскай, рускай, украінскай моў.

Аўтар баек, жартаў, песень, апрацовак расказаў сялян, фальклорнага матэрыяла, першага на Беларусі зборніка паэтычных перакладаў «Кветкі з чужых палёў», кніг арыгінальных вершаў і перакладаў, зборніка выбраных перакладаў паэзіі, артыкулаў па тэорыі і практыцы мастацкага перакладу, эсэ, якія ўвайшлі ў кнігу «Ступень адказнасці».

1995 год. Памёр Заір Азгур. 

Беларускі скульптар, народны мастак БССР і СССР.  Герой Сацыялістычнай працы. Заслужаны дзеяч мастацтваў БССР. Двойчы Лаўрэат Сталінскай прэміі. Акадэмік Акадэміі мастацтваў СССР.

Вучань М. Шагала і М. Керзіна. Студэнтам жыў у Янкі Купалы і Якуба Коласа.

Цэнтральная фігура ў беларускай пасляваеннай пластыцы, у галіне станковай і манументальнай скульптуры. Працаваў над манументальнай скульптурай, кіраваў Майстэрняй скульптуры Акадэміі мастацтваў СССР у Мінску.

Стварыў партрэты дзеячаў сацыялістычнага і рэвалюцыйнага руху для даваеннага Дома ўрада, стварыў мноства партрэтаў герояў вайны, прадстаўнікоў айчыннай і сусветнай культуры Ф. Скарыны, А. Бразера, 3. Бядулі, Л. Александроўскай, Я. Купалы, Я. Коласа, М. Гусоўскага, К. Чорнага, нацыянальна-вызваленчага руху, палкаводцаў, герояў працы, вучоных, артыстаў.

Па яго праектах створаны шматлікія помнікі І. Сталіну, У. Леніну ў Беларусі, Расіі і Казахстане, П. Машэраву ў Віцебску, Я. Коласу і С. Грыцаўцу ў Мінску, Ф. Багушэвічу ў Жупранах, Я. Купалу ў Вязынцы, В. Талашу ў Петрыкаве, А. Бутлераву і Я. Вучэцічу ў Маскве. Аўтар барэльефа «Слава загінуўшым героям» для помніка-абеліска Перамогі ў Мінску.

Аўтар мемуараў, публіцыстычных артыкулаў па мастацтву.

Творы знаходзяцца ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі, Беларускім музеі гісторыі Вялікай Айчыннай вайны,  Траццякоўскай галерэі ў Маскве,  Дзяржаўным мастацкім музеі Малдовы і іншых галерэях, музеях, фондах.

Яго імя носіць вуліца ў Мінску, СШ №1 г. Сянно, у яго гонар устаноўлены мемарыяльныя дошкі – дзве ў сталіцы, у Віцебску.

2002 год. Зацверджаны гербы Кіраўска, Крычава.

Кіраўск – малады горад. Ён узнік у 1955 годзе пры аб’яднанні п.  Кіраўск (з 1934 года, каля в. Старцы на месцы былых хутараў і в. Качэрычы), вёсак Кірава і Стараселле. 

Старажытны Крычаў (вядомы з 1136 года) у 1633 годзе атрымаў магдэбургскае права за гераізм ў вайне з Масковіяй. У 1663 годзе кароль і вялікі князь Ян II Казімір пацвердзіў правы на магдэбургскае права, карыстанне гарадскімі пячаткай і гербам з выявай крыжа і мяча. Менавіта гэты герб і зацверджаны ў 2002 годзе ў якасці сучаснага сімвала.

Гербы Кіраўска і Крычава

 

Дзень у гісторыі. 12 лютага. Тры свяціцелі. Першыя аўтагонкі вакол Зямлі. Мінскія пагадненні. Нарадзіліся князь Канстанцін Астрожскі, мастак Вітольд Бялыніцкі-Біруля.

Сусветны дзень пацалунку (World Kiss Day, World Kissing Day).

Праводзіцца ў больш чым 60 краінах свету. 

Пацалунку прысвечаны яшчэ і дзень 6 ліпеня. Радзімай сусветнага дня пацалункаў лічыцца Вялікабрытанія. Менавіта на берагах Туманнага Альбіёна ў канцы XIX стагоддзя палічылі, што пацалунак варты таго, каб мець уласнае свята як адну з праяў кахання.

Сусветны дзень пацалунку азначаецца правядзеннем святочных мерапрыемстваў, конкурсаў і спаборніцтваў, так ці інакш звязаных з філематалогіяй. Сярод удзельнікаў акцый нярэдка разыгрываюцца прызы “За самы доўгі пацалунак”, “За самы прыгожы пацалунак”, “За самы незвычайны пацалунак” і іншыя.

Міжнародны дзень шлюбных агенцтваў (International day of marriage agencies, з 2010 года).

На пачатку лютага ўжо вее вясной, набліжаецца Дзень закаханых, хочацца цяпла і любві. 

Упершыню Дзень шлюбных агенцтваў з’явіўся на шматпакутнай цяпер Украіне ў 2010 годзе. Ідэя лунала ў паветры, і прафесійнае свята сталі адзначаць тыя людзі, што абралі сваім заняткам сватаўство. З падачы Украіны гэтае свята перабралася ў ЗША, Канаду, Швецыю, Іспанію, Францыю, Італію і іншыя краіны. А ў інтэрнэце яго святкуюць усе сайты онлайн-знаёмстваў.

Дзень трох свяціцеляў – Васіля Вялікага, Рыгора Багаслова, Іаана Залатавуста.

Калі мужчыны на Магілёўшчыне і на Усходнім Палессі дазвалялі сабе працаваць “каля двара” і “ўзяць кілішак”, то жанчыны адзначалі свята строга: “Нельга жлукціць, нельга праць бялля, нельга прасці”.

У Магілёўскай вобласці адным з двух галоўных храмаў Магілёўска-Мсціслаўскай епархіі з’яўляецца магілёўскі Сабор Трох Свяціцеляў – помнік архітэктуры пачатку  XX стагоддзя.

Адметнай асаблівасцю храма з’яўляецца магчымасць увайсці ў яго з трох бакоў. 

Закладка першага каменя адбылася ў 1903 годзе. Узвядзенне храма працягвалася 11 гадоў і праходзіла пад назіраннем губернскага архітэктара Пятра Калініна. У 1914 годзе будаўніцтва было скончана. Храм, пабудаваны ў формах рускай архітэктуры, мае ў плане форму крыжа і ўвянчаны сям’ю купаламі, над уваходам – званіца.

З невялікімі перапынкамі дзейнічаў да 1959 года. У 1961 годзе царква была зачынена і апаганена, будынак быў аддадзены пад клуб завода «Строммашына». Тады ж была знесена званіца, а з будынка знялі купалы і крыжы. Амаль праз 30 гадоў будынак вярнулі вернікам, і 25 снежня 1989 года храм зноў быў асвечаны і пачаў дзейнічаць.

З 1989 года па блаславенню арцыбіскупа Максіма пры храме было заснавана Сястрынства міласэрнасці Святых Жанок-Міраносіц.

1526 год. Нарадзіўся Канстанцін-Васіль Астрожскі. 

Дзяржаўны і ваенны дзеяч ВКЛ.

У 27 гадоў ён займаў ужо пасаду старосты ўладзімірскага, а у 32 гады стаў кіеўскім ваяводам.

Перакананы прыхільнік праваслаўя. Канстанцінопальскі патрыярх Іерамія II, высока ацэньваючы пабожныя памкненні князя ў адносінах да Царквы, у сваіх граматах называў яго захавальнікам і паборнікам ладу ў Царкве на ўсіх паўднёва-заходніх землях ВКЛ. 

У сваіх уладаннях заснаваў больш за 600 цэркваў і 20 манастыроў, пры многіх з іх дзейнічалі шпіталі і школы.

Быў найбольш аўтарытэтным сярод абаронцаў Праваслаўнай царквы ва ўмовах падрыхтоўкі і заключэння Берасцейскай уніі. Пра сваю нязгоду з афіцыйнай палітыкай Рэчы Паспалітай ён неаднойчы заяўляў на сейме дзяржавы, звяртаўся з пасланнямі да караля, жыхароў Рэчы Паспалітай, да праваслаўных епіскапаў. Быў арганізатарам і актыўным удзельнікам праваслаўнага сабора 1596 года, які праходзіў у Брэсце.

Памёр 13 (26) лютага 1608

У Мінску каля Петрапаўлаўскага сабора пастаўлены памятны крыж з надпісам: «Да 400-годдзя памяці дабравернага князя Канстанціна Васілія Астрожскага (1526-1608), славутага дзяржаўнага і царкоўнага дзеяча. 13/26 лютага 2008 года».

1798 год. Памёр Станіслаў Аўгуст Панятоўскі, Аўгуст IV. 

Апошні кароль Рэчы Паспалітай і вялікі князь літоўскі (1764–1795).

Атрымаў сталец пры падтрымцы Расіі. Вакол сябе згуртаваў магнатаў і шляхту, якія прагнулі адраджэння дзяржавы. Праводзіў эканамічныя рэформы: адчыняліся мануфактуры, будаваліся каналы, наладжваліся кірмашы, падтрымліваўся гандаль. Вальны сойм пры ім прыняў рашэнне аб ураўнаванні правоў дысідэнтаў. Нязгодная каталіцкая шляхта стварыла Барскую канфедэрацыю і пачала рокаш. Паўстанне канфедэратаў было падаўлена ў 1771 годзе расійскімі войскамі. Пасля першага падзелу краіны ў 1772 годзе рэформы працягваліся – была прынята Канстытуцыя,  створана Адукацыйная камісія.

24 сакавіка 1794 года пачалося патрыятычнае паўстанне пад кіраўніцтвам Т. Касцюшкі, у выніку якога ў 1795 годзе адбыўся трэці падзел Рэчы Паспалітай, якая з гэтага часу спыніла існаванне. Станіслаў Аўгуст выракся стальца, жыў у Санкт-Пецярбургу.

Памёр у Санкт-Пецярбургу, дзе і быў пахаваны.

У 1938 годзе быў перанесены ў пахавальню воўчынскага касцёла Святога Станіслава, у 1994 – у варшаўскі кафедральны касцёл.

1872 год. Нарадзіўся Вітольд Бялыніцкі-Біруля. 

Беларускі жывапісец-пейзажыст.

Акадэмік жывапісу, ганаровы акадэмік Акадэміі навук БССР, правадзейны член Акадэміі мастацтваў СССР. Народны мастак БССР і СССР. Найбуйнейшы беларускі пейзажыст.

З беларускага каталіцкага шляхецкага роду Біруляў.

Скончыў Кіеўскія кадэцкі корпус і малявальную школу, Маскоўскае вучылішча жывапісу, скульптуры і дойлідства.

Яго творчасць  шчыльна злучана з асобай слыннага мастака І. Левітана. 

Адзін з арганізатараў Асацыяцыі мастакоў рэвалюцыйнай Расіі (1922). Шмат падарожнічаў па Расіі, СССР.

Аўтар соцень твораў. У Беларусі знаходзяцца 444 ягоныя палатны, у тым ліку ў Нацыянальным мастацкім музеі, Магілёўскім музеі Бялыніцкага-Бірулі, Бялыніцкім мастацкім музеі, Віцебскім мастацкім музеі, Магілёўскім абласным мастацкім музеі імя П. Масленікава, прыватных калекцыях.

Шмат твораў захоўваецца ў музеях Масквы, Кастрамы, Ніжняга Ноўгарада, Краснаярска, Варонежа, Томска, Чалябінска, Стаўрапаля, Адэсы, Дняпра, Кіева, Кыргызстана.

Імем В. Бялыніцкага-Бірулі названы Бялыніцкі мастацкі музей, магілёўскі мастацкі музей, вуліцы ў Магілёве і Бялынічах.

Памёр на сваёй дачы «Чайка» на возеры Удомля ў Калінінскай вобласці 18 чэрвеня 1957 года. Пахаваны ў Маскве на Новадзявочых могілках.

На радзіме, на месцы фальварка Крынкі ўсталяваны мемарыяльны знак, у Магілёве ўсталяваны бюст.

1882 год. Нарадзіўся  Леў Дашкевіч. 

Беларускі фатограф, мастак, навуковец, вынаходнік, публіцыст, педагог.

Вучыўся ў Варшаўскім універсітэце, універсітэце Бургундыі, на фатаграфічным аддзяленні Вышэйшай школы графічных мастацтваў у Парыжы.

У 1911–1920 гадах працаваў выкладчыкам французскай мовы, фізікі, прыродазнаўства ў гімназіях Ерэвана, Елізаветполя (Гянджа, Азербайджан), Тбілісі. Вандраваў у якасці фатографа Камісіі па апісанні мясцовасцей і плямён Каўказа, служыў дзяржаўным фатографам урада Азербайджанскай рэспублікі.

У Мінску чытаў курсы лекцый па сусветнай літаратуры і фатаграфіі ў інстытуце народнай адукацыі, выкладаў французскую мову ў Беларускім політэхнічным інстытуце, працаваў у Навукова-тэрміналагічнай камісіі Наркамасветы БССР, навуковым фатографам на медыцынскім факультэце БДУ, у Доме тэхнікі, на геаграфічным факультэце БДУ, 1-й клініцы Мінскага медінстытута, Інстытуце тэарэтычнай і клінічнай медыцыны АН БССР.

Яго фатаграфічныя працы друкаваліся ў выданнях: Азбукін М. «Географія Эўропы», Грамыка М. «Пачатковая географія», «Чатырохстолецьце беларускага друку», Багдановіч М. «Творы», «Сучаснае беларускае мастацтва», «Беларусь Савецкая: Фотаальбом» і іншых.

У верасні-снежні 2002 года ў Нацыянальным музеі гісторыі і культуры Беларусі адбылася выстаўка твораў Дашкевіча «Зачараваны Беларуссю».

Памёр 4 снежня 1957 года.

1908 год. Стартавалі першыя аўтагонкі вакол зямнога шара.

Яны адбыліся дзякуючы намаганням газет французскай “Матэн” і амерыканскай “Нью-Ёрк Таймс”. Аўтагонкі прайшлі па маршруце Нью-Ёрк – Аляска – Сіэтл – Уладзівасток – Іркуцк – Ачынск – Томск – Пецярбург – Дзвінск – Варшава – Парыж і называліся “Нью-Ёрк – Парыж без дапамогі парахода”. Удзельнічалі 9 аўтамабіляў з Амерыкі, Францыі, Італіі, Нямеччыны.

Першым фінішаваў у Парыжы нямецкі аўтамабіль “Протас” 11 ліпеня, другім 26 ліпеня да фінішу прыйшоў амерыканскі экіпаж. Але пераможцам быў прызнаны амерыканскі экіпаж. Нямецкі аўтагоншчык быў аштрафаваны на 15 дзён у сувязі з тым, што ягоны аўтамабіль пасля паломкі быў дастаўлены ў Сіэтл па чыгунцы.

1921  год. Апублікавана падпісанае У. Леніным пастанова Саўнаркама “Аб складанні дзяржаўнага фонду каштоўнасцяў для знешняга гандлю”. 

Дакумент прадпісваў стварэнне “запасу мастацкіх каштоўнасцей і прадметаў раскошы і даўніны”, якія Наркамат знешняга гандлю мог выкарыстоўваць для сваіх камерцыйных аперацый. Гэтая практыка ў 1920-1930-х гадах набыла шырокі размах, і многія каштоўныя творы мастацтва, якія раней належалі рэспублікам СССР, апынуліся ў замежных музеях і прыватных калекцыях.

З гэтага моманту пачынаюцца рабаванне касцёлаў, цэркваў, манастыроў на тэрыторыі Віцебскай і Гомельскай (былой Магілёўскай) губерніяў, якія ў гэты час уваходзілі ў склад РСФСР.

1942 год. Нарадзіўся Генадзь Буралкін. 

Беларускі скульптар.

Старшыня Беларускага саюза мастакоў (1990–2001).

Працуе ў вобласці станковай і манументальнай скульптуры. Аўтар манумента шахцёрскай славы ў Салігорску, мемарыяльнага знака ў гонар 850-годдзя Гродна,  «Георгій Пераможца» ў Бабруйску, мемарыял ахвярам трагедыі на Нямізе (у суаўтарстве), ансамбля воінам-пагранічнікам у Гродне. Выканаў шматлікія скульптурныя серыі, станковыя кампазіцыі, у тым ліку «Вясна Перамогі», «Уз’яднанне Усходняй і Заходняй Беларусі», шэраг партрэтаў, сярод якіх «Кастусь Каліноўскі», «Сымон-музыка», «Адам і Ева», графічныя серыі «Славянскія матывы», «Ноч на Івана Кулалу», «Раніца», «Усяночная». Браў удзел у афармленні інтэр’ераў драматычнага тэатра і Дома грамадзянскіх абрадаў у Гродне.

Творы знаходзяцца ў Нацыянальным мастацкім музеі, Музеі сучаснага выяўленчага мастацтва, Мастацкім музеі імя П. Масленікава, мастацкім музеі г. Флагштафа ў штаце Паўночная Караліна, у прыватных калекцыях.

1942 год. Памёр Антон Неканда-Трэпка. 

Беларускі палітычны і грамадска-культурны дзеяч, педагог.

Памёр на наступны дзень пасля 65-годдзя.

Актыўны дзеяч беларускага руху. У Мінску працаваў у польскай гімназіі, у наркамасветы БССР, намеснікам дырэктара Мінскага беларускага педагагічнага інстытута, уваходзіў у склад прэзідыума Часовага беларускага нацыянальнага камітэта. У сакавіку 1919 года арыштаваны ВЧК і інтэрніраваны ў Смаленск.

З лета 1920 года жыў у Вільні, выкладчык і дырэктар Віленскай беларускай гімназіі, сузаснавальнік Таварыства беларускай школы, працаваў у Беларускім навуковым таварыстве, Беларускім выдавецкім таварыстве, Беларускім музеі імя І. Луцкевіча. Выдаў падручнікі па фізіцы і матэматыцы для сярэдніх школ.

У кастрычніку 1939 года арыштаваны НКУС, сасланы ў Сібір. У 1942 годзе ўступіў у армію генерала Андэрса.

Фота: А. Неканда-Трэпка з жонкай Юліяй

1974 год.  Аляксандр Салжаніцын піша свой знакаміты артыкул “Жыць не ў хлусні…”. 

У артыкуле ён адзначае: “…Ужо да донца даходзім, ужо ўсеагульная духоўная згуба насунулася на ўсіх нас, і фізічна вось-вось запалае і спаліць нас, і нашых дзяцей, – а мы ўсё ўсміхаемся баязліва і лепячэм коснамоўна: А чым жа мы перашкодзім? У нас няма сіл.” 

У той жа дзень Салжаніцына арыштавалі. На другі дзень яго пад канвоем адправілі самалётам у Франкфурт на Майне.

1969 год. Нарадзіўся Сяржук Мінскевіч (Мыцько). 

Беларускі паэт і перакладчык. Кандыдат філалагічных навук.

Працаваў літкансультантам газеты «Пераходны ўзрост», у акадэмічных Інстытуце гісторыі (удзельнік археалагічных экспедыцый), Інстытуце літаратуразнаўства імя Янкі Купалы.

Адзін з арганізатараў і ўдзельнікаў літаратурна-мастацкага руху “Бум-Бам-Літ”.

Аўтар вершаў, перакладаў, прозы, сатыры, якія друкаваліся ў «Крыніцы»,  «Чырвонай змене»,  «Літаратуры і мастацтве», часопісах «Маладосць», «Зрок», «Першацвет», у літаратурных альманахах, зборніках

Займаўся бардаўскай песняй, рок-музыкай. Быў музыкам, спеваком, аўтарам песень у рок-гурце «Жах». Пісаў электронную музыку. На радыё ставіліся ягоныя радыёпастаноўкі фантастычных і гумарыстычных апавяданняў. Узнагарджаны прызам «За развіццё беларускай аўтарскай песні» на фестывалі «Бардаўская восень» (Бельск Падляскі, 1996).

Стыпендыят Міністэрства культуры і нацыянальнай спадчыны Польшчы «Gaude Polonia».

Перакладаў з польскай А. Міцкевіча, Ю. Славацкага, Я. Івашкевіча, С. Мрожака, С. Лема і іншых, з англійскай.

Памёр 8 чэрвеня 2022 года

1990 год. Памёр Леанід Асядоўскі. 

Беларускі жывапісец.

Скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут. Выкладаў у Мінскім мастацкім вучылішчы, Беларускім тэатральна-мастацкім інстытуце.

Працаваў у станковым жывапісе ў жанрах фігуратыўнай карціны, партрэта, пейзажа. У творчасці пераважалі гісторыка-рэвалюцыйная тэматыка і тэмы сучаснасці. Сярод твораў: «Хай заўжды будзе сонца», «Нафта беларуская ёсць!», «Дажынкі», «Балада пра маці», партрэты «Партрэт маладога вучонага», «Пачынальнікі беларускай музыкі», пейзажы. Аўтар дыярам «Мінскі „кацёл“» для Беларускага дзяржаўнага музея Вялікай Айчыннай вайны, «Бой пад Мілаславічамі» для Клімавіцкага краязнаўчага музея.

Леанід Асядоўскі. «Народныя мастакі Беларусі»

2015 год. Падпісана Другое мінскае пагадненне з мэтай дээскалацыі ўзброенага канфлікту на ўсходзе Украіны.  

Узгоднена лідарамі Германіі, Францыі, Украіны, Расіі ў фармаце «нармандскай чацвёркі», і падпісана кантактнай групай, якая складалася з прадстаўнікоў Расіі, Украіны, Данецкай і Луганскай Народных Рэспублік з мэтай дээскалацыі ўзброенага канфлікту на ўсходзе Украіны.

22 лютага 2022 года У. Пуцін заявіў, што пасля прызнання Расіяй Данецкай і Луганскай народных рэспублік Мінскіх пагадненняў больш не існуе, а 24-га пачаў агрэсію супраць Украіны.

 

Дзень у гісторыі. 3 лютага. Барацьба з брыдкаслоўем. Косаўскі расстрэл. Нарадзіліся этнагеограф Саламон Брук, хакеіст Андрэй Касціцын

Сусветны дзень барацьбы з брыдкаслоўем (World Day Against Profanity). 

Уведзены, каб паказаць прыгажосць мовы і прадэманстраваць культуру нацыі. 

Мэта – прыцягнуць як мага больш людзей да свайго роду ачышчэння мовы ад ненарматыўнай лексікі. Бяда ў тым, што выкараніць ненарматыўную лексіку проста забаронай немагчыма.

Паняцце  «ненарматыўная лексіка» некалькі шырэйшае, чым проста брыдкаслоўе, лаянка. Яно ўключае ў сябе і такія паняцці, як «жаргон» і «слэнг», якія ў адрозненне ад нецэнзурнай лексікі не з’яўляюцца забароненымі да ўжывання ў грамадскіх месцах. Яны не ўспрымаюцца як асацыяльныя паводзіны, але, тым не менш, выходзяць за рамкі агульнапрынятых нормаў гаворкі .

Цікавыя факты:

Па колькасці нецэнзурных слоў і выразаў першае месца ў свеце займае англійская мова, другое – галандская, трэцяе – руская.

Чалавек ужывае лаянку ў сярэднім 230 000 разоў на працягу жыцця.

Першае на Беларусі зафіксаванае слова з ненарматыўнай лексікі знаходзіцца на камяні з падмуркаў Сафійскага сабора. Гэты камень захоўваецца пад шкляным кубам у самім саборы.

Існуе міф, быццам бы ў беларускай мове няма нецэнзурнай лаянкі і ўвогуле – яна і не створана для лаянкі. Але насамрэч у любой паўнавартаснай мове прысутнічаюць элементы абсцэнай лексікі, лічаць навукоўцы.  

1919 год. На Усебеларускім з’ездзе саветаў прынята першая канстытуцыя Беларусі. 

Юрыдычна замацавала ўтварэнне новай савецкай дзяржавы пад назвай Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі. 

ССРБ была ўтворана ў Смаленску 1 студзеня 1919 года, у якасці афіцыйных прызнавала кіруючыя органы ўлады РСФСР. ССРБ не была прызнана аніводнай дзяржавай у свеце, акрамя іншых савецкіх рэспублік і РСФСР.

Канстытуцыя юрыдычна замацавала і асноўныя прынцыпы сацыялістычнага ладу, грунтавалася на Канстытуцыі РСФСР 1918 года. У ёй замацоўваліся палажэнні аб савецкай форме ўлады і дыктатуры пралетарыяту. Першай яе часткай стала ленінская Дэкларацыя правоў працоўнага і эксплуатуемага народа. Абвяшчала адмену прыватнай уласнасці на зямлю і нацыяналізацыю прадпрыемстваў, замацавала дзяржаўную ўласнасць на лясы, нетры, увядзенне ўсеагульнай працоўнай павіннасці і іншае. 

Канстытуцыя складалася з 32 артыкулаў. Асноўны Закон зацвердзіў новыя герб, сцяг.

1920 год. У Рагачове нарадзіўся Саламон Брук. 

Этнограф, доктар геаграфічных навук, прафесар, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі СССР, заслужаны дзеяч навукі. Родапачынальнік этнадэмаграфіі і этнічнай картаграфіі ў СССР.

Працаваў у Інстытуце этнаграфіі імя М. Міклуха-Маклая АН СССР, галоўным навуковым кансультантам Цэнтральнага статыстычнага ўпраўлення СССР па пытаннях уліку нацыянальнага складу пры правядзенні перапісаў насельніцтва краіны.

Адыграў вядучую ролю ў стварэнні фундаментальных выданняў “Колькасць і рассяленне народаў свету”, “Атлас народаў свету”. З’яўляўся намеснікам галоўнага рэдактара энцыклапедычных этнаграфічных выданняў “Народы свету: гісторыка-этнаграфічны даведнік” і “Народы Расіі: энцыклапедыя”.

Памёр у 1995 годзе.

1926 год. Выйшаў першы нумар газэты “Беларускае слова”. 

Заходнебеларуская грамадска-палітычная і літаратурная газэта палонафільнай  і антыкамуністычнай арыентацыі, друкаваны орган Часовай беларускай рады. Выходзіла да 9 сакавіка 1928 году замест газеты «Грамадскі Голас». 

Рэдактарам быў Тодар Вернікоўскі. 

Выступала за культурна-нацыянальную аўтаномію беларусаў у Польшчы, беларусізацыю праваслаўнай царквы, далучэнне БССР да Заходняй Беларусі. Змяшчала літаратуразнаўчыя нарысы пра творчасць У. Жылкі, Ядвігіна Ш., К. Буйло, А. Пашкевіч (Цёткі), М. Багдановіча, літаратурныя творы беларускіх пісьменнікаў.

рэдактар Тодар Вернікоўскі

1927 год. Косаўскі расстрэл. 

У мястэчку Косава польскія ўлады расстралялі мірную дэманстрацыю людзей, якія выступалі супраць забароны Беларускай сялянска-работніцкай грамады, закрыцця беларускіх школ, за вызваленне з турмы актывістаў. 

На дэманстрацыю выйшла 1 500 чалавек, якія прайшлі па мястэчку, правялі мітынг. Калі ў калоне сярод дэманстрантаў з’явіліся чырвоныя сцягі, польская паліцыя адкрыла агонь. 

Загінула 6 чалавек, некалькі дзясяткаў чалавек было паранена. 

Пахаванне забітых вылілася ў маніфестацыю пратэсту супраць самавольства паліцыі і польскай адміністрацыі. 

З косаўскіх падзей распачаліся жорсткія захады польскіх улад на землях Заходняй Беларусі.

1964 год. Памёр Станіслаў Станкевіч. 

Беларускі грамадска-культурны дзеяч, паэт, выдавец.

У 1903–1919 гадах працаваў у аптэках Пецярбурга, падтрымліваў сувязі з Б. Эпімах-Шыпілам. 

З пачатку 1920-х супрацоўнічаў з Беларускім выдавецкім таварыствам у Вільні, меў уласную беларускую кнігарню. Выдаваў разам з Зоськай Верас адрыўныя беларускія календары, выступаў з літаратурнымі творамі ў перыядычным друку Заходняй Беларусі.

Аўтар некалькіх зборнікаў вершаў, аўтабіяграфічнай паэмы «Лявонава доля».

Арыштаваны НКУС у кастрычніку 1945 года і сасланы ў Пермскую вобласць, адкуль у Вільнюс вярнуўся у 1954 годзе.

1985 год. Нарадзіўся Андрэй Касціцын. 

Беларускі хакеіст, выступае ў КХЛ. Лепшы хакеіст Беларусі 2008 года.

Удзельнік чэмпіянатаў свету 2003, 2004 у першым дывізіёне, 2005, 2006, 2008, 2012, 2014 гадоў у складзе зборнай Беларусі.

Гуляў у NHL за «Манрэаль Канадыенс», «Нэшвіл», з 2012 года выступае за расійскія клубы, фіналіст Кубка Гагарына.

На чэмпіянаце свету ў Остраве 2014 года быў прызнаны адным з лепшых бамбардзіраў.

1989 год. Памёр Анатоль Анікейчык. 

Беларускі скульптар.

Прафесар Беларускага дзяржаўага тэатральна-мастацкага інстытута. Сярод яго вучняў вядомыя беларускія скульптары некалькіх пакаленняў: Л. Давідзенка, Г. Буралкін, Г. Гаравая, У. Слабодчыкаў, А. Фінскі, А.  Мятліцкі, У. Жбанаў, С. Гумілеўскі, В. Янушкевіч і іншыя.

Шырока вядомы пераважна як скульптар-манументаліст, прымаў удзел у стварэнні вядомых манументальных ансамбляў: помніка Янку Купале ў Мінску, мемарыяльных комплексаў «Прарыў» на Ушаччыне і «Праклён фашызму» ў Докшыцкім раёне, помніка М. Гастэла і яго экіпажу, помніка-бюста Янку Купале ў Араў-парку ў ЗША і іншых.

Стваральнік скульптур Б. Вішкарова, Г. Паплаўскага, Ф. Кастра, Чэ Гевары, П. Машэрава, Г. Ахматавай, П. Чайкоўскага, А. Пушкіна і іншых.

Рамантычнасць светапогляду аўтара адлюстроўвалася у сімвалісцкай статуарнай пластыцы: «Папараць-кветка», «Вясна», «Бессмяротнасць», «Перамога, якая нясе мір».

Анікейчык – адна з выдатных постацей беларускай скульптуры паваеннага часу, поруч з майстрамі айчыннай пластыкі – А. Глебавым, А. Бембелем, З. Азгурам, С. Селіханавым.

1990 год. У Мінску адбыўся першы з’езд Сялянскага саюза Беларусі

Саюз быў створаны 16 лістапада 1989 года. У студзені 1993 года пераўтвораны ў Беларускі саюз фермераў, 31 мая 2000 года – у Беларускае грамадскае аб’яднанне фермераў.

У 2021 годзе налічвалася 3 462 сялянскіх (фермерскіх) гаспадарак, якія мелі 247 400 гектараў сельскагаспадарчых угоддзяў, у тым ліку ворыва – 170 600. Фермерскія гаспадаркі па тэмпах роста вытворчасці значна апярэджваюць сельскагаспадарчыя арганізацыі.

2019 год. Памёр Васіль Сёмуха. 

Беларускі перакладчык з еўрапейскіх моў.

Сябра рэдкалегіі і адзін з заснавальнікаў серыі “Паэты планеты”. Пераклаў на беларускую мову Біблію, творы Шылера, Гофмана, Грымельсгаўзэна, Ніцшэ, Гесэ, Зюскінда, Славацкага, Норвіда, Тувіма, Райніса і інш. Яго пераклады выйшлі ў некалькіх кнігах серыі – зборніках вершаў Чакса, Рыльке, Гётэ, Шылера, Бэлшавіцы, Тракля.

Акрамя перакладаў класікаў, рабіў пераклады для драматычных тэатраў і да музычных твораў. Супрацоўнічаў з  кіраўніком «Беларускай капэлы» В. Скарабагатавым. 

Пераклаў лібрэта да опер Радзівіла «Фаўст», «Маргер» Горскага, «Страшны двор» Манюшкі.

Яго пераклад «Бібліі» выкарыстоўваецца ў набажэнствах розных беларускіх хрысціянскіх цэркваў.

Дзень у гісторыі. 31 студзеня. Дзень ювеліра, гарэлкі, “Coca-Cola”. Шымпанзэ-астранаўт. Brexit. Нарадзіліся літаратары Алесь Гурло, Альгерд Бахарэвіч, гісторык Анатоль Грыцкевіч

Міжнародны дзень ювеліра (International day of the jeweler). 

Слова “ювелір” паходзіць ад французскага joyau – “скарб”, якое, у сваю чаргу ўзыходзіць да лацінскага jocellum – “каштоўнасць”.

Прафесія ювеліра адна з самых старажытных – жаданне атачаць сябе каштоўнасцямі існавала нават у першабытных людзей, а багацце упрыгожванняў сведчыла аб становішчы і статусе іх уладальнікаў. Першыя ўпрыгожванні выраблялі з разнастайных дапаможных матэрыялаў, якія паддаюцца апрацоўцы прымітыўнымі прыладамі тых часоў. Гэта маглі быць каралі з ракавінак, іклаў жывёл, каменьчыкі з дзіркай на скураной палосцы. Самыя раскошныя ўпрыгожванні насіў правадыр племя.

Першабытныя людзі выраблялі амулеты, бранзалеты, пярсцёнкі, якія павінны былі абараняць іх ад злых духаў і хвароб, дапамагаць удаламу паляванню.

У VII стагоддзі да нашай эры людзі сталі вырабляць медныя вырабы, навучыліся гнуць, каваць, свідраваць і абточваць метал.

Родапачынальнікам ювелірнага мастацтва стала Старажытная Элада. Тут упершыню было засвоена разьбярства па камені, з’явіліся ўпрыгожванні, выкананыя з каштоўных металаў з самацветамі.

У Беларусі першым увайшоў у гісторыю ювелірнай справы полацкі злотнік Лазар Богша, які ў 1161 годзе вырабіў крыж-каўчэг для Еўфрасінні. Усяго ж архівы захоўваюць больш за 1 500 імёнаў ювеліраў з беларускіх зямель.

Дзень ювеліра з’яўляецца добрай нагодай здзейсніць прыемную пакупку або зрабіць доўгачаканы падарунак блізкім людзям.

Апанас і Кірыла. Гусінае свята (народны каляндар). 

Свята свойскай жывёлы. «Хавай нос у апанасаўскі мароз»

Памяць свяціцеляў Афанасія Вялікага – аднаго з айцоў грэцкай царквы ІV стагоддзя,  Кірыла – патрыярха Александрыйскай царквы.

1563 год. Пачатак асады Полацка маскоўскімі захопнікамі Івана IV Жахлівага падчас Лівонскай вайны. 

Маскавітаў было ад 31 000 да 150 000 войска і 200 асадных гармат. Абаронцы мелі толькі 2 000 салдат, 400 наемнікаў і нямецкую роту, 38 гармат. 

Выбар Полацка для нападу, цалкам відавочны – ён быў найбуйным і найбагатым горадам Вялікага княства Літоўскага, з насельніцтвам ледзь не 100 000 чалавек. Тут рускае войска магло разлічваць на велізарную здабычу. Акрамя таго, узяцце Полацка давала цэлы шэраг тактычных пераваг: кантроль над Дзвіной, прамыя зносіны з Лівоніяй, адкрыты шлях на Вільню. 

Полацак спрадвеку лічыўся Рурыкавічамі адной са сваіх галоўных вотчын. Іван IV любіў апрануць свае палітычныя і ваенныя акцыі ў форму святой вайны супраць ворагаў веры і царквы. У паход ён узяў са сваёй казны некалі вывезены крыж Св. Еўфрасінні Полацкай1222 годзе скрадзены і вывезены ў Смаленск, у 1514 году вывезены ў Маскву), каб вярнуць яго ў полацкі Спаскі манастыр.

 У выніку захопу Полацка 15 лютага 1563 года, Іван Жахлівы горад цалкам спаліў і з зямлёй зраўняў, загадаў без шкадавання засекчы болей за 20 000 гараджан, гнаць на Маскву больш як 60 000, а кабет і дзяўчат распрануць і так – голымі і звязанымі – весці. Манахаў-бернардынаў закатаваць, “жыдоў хрысціць або патапіць у Дзвіне”.

1833 год. Нарадзіўся Станіслаў Сільвестровіч. 

Удзельнік паўстання 1863-1864 гадоў. Паўстанцкі начальнік Гродзенскага ваяводства.

Скончыў Тартускі ўніверсітэт. У сваім маёнтку Гожа пад Гродна значна аблягчыў павіннасці сялян. У першыя месяцы паўстання Гожа была цэнтрам паўстанцкай дзейнасці.

Арыштаваны ў ліпені 1863 года разам з паўстанцкім сакратаром, дваюродным братам Зыгмунтам Урублеўскім.

У 1864 годзе быў высланы ў сібірскія шахты на катаргу на 8 год.

Вярнуўся да дому ў 1878 годзе.

Памёр каля 1910 года ў Стрэльчым на Валыні.

1865 год. Абарона Дз. Мендзялеевым доктарскай дысертацыі “Аб ўлучэнні спірта з вадой”. 

“Дзень нараджэння расійскай гарэлкі”. Заслуга Мендзялеева ў тым, што ён абгрунтаваў сучасны стандарт утрымання спірту ў гарэлцы, які спрыяльны па ўздзеянні на жывы арганізм – водна-спіртавы раствор з канцэнтрацыяй этанолу 40% па аб’ёме. Грунтуючыся на гэтых дадзеных, была распрацавана рэцэптура гарэлкі пад назвай “Маскоўская асаблівая”, якая ў 1894 годзе была запатэнтавана расійскім урадам як руская нацыянальная гарэлка.

Яшчэ 10 000 гадоў да нашай эры людзі даведаліся пра асаблівасці спіртных напояў з мёду, садавіны і ягад. Наогул прататып гарэлкі вырабіў яшчэ ў XI стагоддзі персідскі лекар Ар-Разі, які шляхам звычайнай перагонкі вылучыў этанол. Мусульманін выкарыстоўваў гарэлку выключна ў медыцынскіх мэтах.

“Гарэлка” – ад нямецкага Brent Wein — “гарэлае віно” (паказвае, што перагнанае, дыстыляванае) з’явілася ў ВКЛ на мяжы XV-XVI стагоддзяў з Германіі. Да канца XVII – пачатку XVIII стагоддзяў паступова выцясніла піва і мёд пітны. У залежнасці ад ступені дыстыляцыі яе мацунак вагаўся ад 15-20 % (простая гарэлка) да акавіты (пад 70%). 

Папулярнымі напоямі шляхты былі розныя напоі на аснове гарэлкі – зуброўка, крупнік, крамбамбуля, траянка і іншыя. Старка – гарэлка, вытрыманая ў дубовых бочках на працягу 5-10 гадоў. Асноўнай сыравінай для вырабу гарэлкі доўгі час было жыта, аднак з 1830-х гадоў спірт і гарэлку пачалі атрымліваць пераважна з бульбы, што рэзка знізіла яе сабекошт, а разам з тым і якасць (цяжка ачысціць ад сівушных алеяў).  У XIX стагоддзі ў Беларусі выраблялася больш за 16 літраў гарэлкі на чалавека штогод. Зараз 12 прадпрыемстваў  вырабляюць 11 мільёнаў дэкалітраў, або 12 літраў на жыхара.

1892 год. Нарадзіўся Алесь Гурло. 

Беларускі паэт, празаік, перакладчык, лінгвіст.

Член РСДРП (1909). У Першую сусветную вайну служыў на Балтыйскім флоце, быў цяжка паранены. Удзельнік Лютаўскай і Кастрычніцкай рэвалюцый, Грамадзянскай вайны.

Працаваў у Наркамаце асветы БССР, газеце «Савецкая Беларусь», у тэрміналагічнай камісіі Інбелкульта, у Інстытуце мовы акадэміі навук. Браў удзел у стварэнні тэрміналагічных слоўнікаў; падрыхтаваў і выдаў слоўнік «Тэхнічная тэрміналогія», рыхтаваў слоўнік краўцоўскай мовы Капыля і краёвы слоўнік Капыльшчыны.

Аўтар вершаў, драм, 5 зборнікаў паэзіі, перакладаў на беларускую мову твораў рускіх і ўкраінскіх пісьменнікаў.

Арыштаваны ДПУ у 1930 годзе, у 1931 годзе высланы ў Самару на 5 гадоў.

Памёр 4 лютага 1938 года. Пахаваны на Вайсковых могілках Мінска.

1893  год. Заснавальнікам кампаніі The Coca-Cola Company А. Кендлерам  зарэгістраваны таварны знак “Coca-Cola”. 

Напой – дамінант на сусветным рынку безалкагольных напояў на працягу ўсяго ХХ стагоддзя. 

Назва напою адносіцца да двух яго арыгінальных інгрыдыентаў: лісця кокі і арэхаў кола – крыніцы кафеіну. 

У сакавіку 1886 года Дж. Пембертон спрабаваў знайсці новы болесуцішальны сродак. Узяў цукровы сіроп, кафеін, дадаў у яго адвар кокі і атрымаў стымулюючы салодкі напой карычневага колеру.

У аптэку “Джэйкобс” у Атланце ён паступіў як лекі ад расстройстваў нервовай сістэмы, на што аўтар атрымаў патэнт. Любы наведвальнік аптэкі, апусціўшы ў аўтамат 5 цэнтаў, мог атрымаць шклянку гаючага напою. Працягваючы эксперыментаваць з сіропам, у яго дадалі газіроўку.

1896 год. Памёр Міхаіл Мікешын. Вядомы расійскі скульптар, мастак, жывапісец, рысавальшчык, ілюстратар беларускага паходжання.

За час навучання ў Акадэміі Мастацтваў атрымаў усе акадэмічныя узнагароды, шэраг медалёў і быў удастоены звання класнага мастака I-й ступені.

Пераможца конкурса (1858) на праект помніка «Тысячагоддзе Расіі» у Ноўгарадзе. 8 верасня 1862 года помнік урачыста адкрыты. Вышыня манумента з крыжом і фігурай анёла ўверсе – каля 16 метраў, дыяметр – каля 9 метраў, вага – 65,5 тон.

Сярод фігур на помніку: хрысціцель Русі Уладзімір Святаслававіч – муж Рагнеды Рагвалодаўны, Пётр Магіла – заснавальнік царквы ў магілёўскім Падміколлі, архібіскуп Георгі Каніскі, вялікія князі Яраслаў Мудры – сын Рагнеды, Аляксандр Неўскі – зяць полацкага князя Брачыслава, Гедымін, Альгерд, Вітаўт, князь Пскоўскі Даўмонт – сын Міндоўга, князь Канстанцігн Астрожскі, выхадцы з літоўскіх зямель князь Р. Пацёмкін, кампазітар М. Глінка.

Цікава, што над фігурамі расійскіх асветнікаў знаходзіцца адліты ў бронзе нецэнзурны надпіс.

У 1865 годзе Мікешын наведвае малую радзіму, Клімавічы. У Клімавічах яго запрасілі на рэкруцкі набор. Мікешын не мог вытрымаць відовішча набору сялян у армію, ціха выйшаў, узяў альбом, аловак і намаляваў гэтыя сцэны з натуры. На працягу 27 гадоў мастак вяртаўся ў Клімавічы, пра якія пакінуў жывыя сведчанні эпохі, жыцця, быту жыхароў. Апошняя замалёўка Мікешына з Клімавіч адносіцца да 1892 года – «Паштовая эстафета».

У 1888 годзе па яго праекце ўзведзены помнік Б. Хмяльніцкаму ў Кіеве, пазней – помнік Кацярыне II у Пецярбургу.

Пахаваны ў Аляксандра-Неўскай лаўры на Нікольскіх могілках.

1918 год. Утварэнне Беларускага нацыянальнага камісарыята. 

Белнацкам – аддзел Народнага камісарыята па справах нацыянальнасцей СНК РСФСР. Дзейнічаў у Петраградзе да сакавіка 1918 года, потым у Маскве да сакавіка 1919 года. У процівагу ўраду БНР, вёў агітацыйную, культурна-асветніцкую, выдавецкую працу, прапагандуючы ідэю стварэння беларускай савецкай дзяржавы сярод беларусаў-бежанцаў. 

Меў аддзяленні ў Петраградзе, Маскве, Віцебску, Саратаве, Смаленску, прадстаўнікоў у Оршы, Арле, Калузе, Саратаве, Тамбове. Пры Белнацкаме працавалі клубы “Беларуская хатка” ў Петраградзе, “Беларус” у Маскве, выходзіла газета “Дзяннiца”, часопісы “Чырвоны шлях”, “Беларуская крыніца” (“Крыніца”), Беларускі народны ўніверсітэт. 

Першы старшыня – камісар А. Чарвякоў, супрацоўнікі: Г. Багдановіч, І. Дварчанін, К. Дуж-Душэўскі, Зм. Жылуновіч, Я. Канчар, П. Каравайчык, Ф. Турук.

1919 год. Адкрыты Магілёўскі губернскі музей. 

З 1938 года – абласны краязнаўчы. Быў зусім спустошаны і разрабаваны ў гады Вялікай Айчыннай. Першая пасляваенная экспазіцыя ў трох залах у Доме Саветаў адкрылася ў 1951 годзе. У будынку на сённяшняй плошчы Славы адначасова ўсе экспазіцыі ў 20 залах музея адкрыты 15 лістапада 1967 года. 14 ліпеня 2005 г. музею прысвоена імя Е. Раманава.

Першы магілёўскі музей пры губернскім статыстычным камітэце быў адкрыты 15 лістапада 1867 года. Меў больш за 1500 экспанатаў, сярод іх: кальчуга са старажытнага кургана на Быхаўшчыне, грамата 1679 года караля Станіслава Панятоўскага на пацверджанне Мсціславу Магдэбургскага права, сані Напалеона і іншыя.

1929 год. Нарадзіўся Анатоль Грыцкевіч

Беларускі гісторык. Доктар гістарычных навук, прафесар. Даследчык гісторыі Беларусі перыяду феадалізму.

Скончыў Мінскія інстытуты – медыцынскі, педагагічны замежных моў, БДУ. Працаваў лекарам, у Інстытуце гісторыі АН БССР, у інстытуце культуры, дырэктарам НДІ Цэнтральнай і Усходняй Еўропы, быў прэзідэнтам МГА “Згуртаванне беларусаў свету “Бацькаўшчына” (2001-2005)

У манаграфіях “Частновладельческие города Белоруссии в ХVI—ХVIII вв.”, “Социальная борьба горожан Белоруссии в ХVI—ХVIII вв.” вызначыў колькасць прыватнаўласніцкіх гарадоў, іх тыпы, узровень эканамічнага развіцця, сістэму кіравання, іх ролю як ваеннай апоры, грунтоўна прааналізваў Магдэбургскае права.

Аўтар публікацый па гісторыі шляхецкага стану, генеалогіі шляхты і выбранцаў, кніг “Выбранае”, “Сцягі Оршы”.

Памёр 20 студзеня 2015 года.

1930 год. Памёр Бенедыкт Дыбоўскі. 

Расійскі, беларускі і польскі заолаг, прыродазнавец, урач. Член-карэспандэнт АН СССР

Доктар медыцыны (1860), прафесар заалогі i палеанталогіі ў Варшаве. За ўдзел у паўстанні ў 1864 годзе асуджаны да смяротнага пакарання, якое пасля звароту да царскага ўрада нямецкіх вучоных, палітыка Ота фон Бісмарка, заменена на 15 гадоў катаргі ў Сібіры.

Даследаваў жывёльны i раслінны свет возера Байкал, рэк Амур i Ангара, узбагаціў заалогію шэрагам новых адкрыццяў, вывучаў Камчатку.

3 1882 года прафесар заалогіі ў Львоўскім універсітэце, у якім арганізаваў музей заалогіі з камчацкіх экспанатаў. Вывучаў беларускія азёры Любань, Свіцязь, Чорнае i іншыя, гісторыю і этнаграфію беларусаў.

Пахаваны на Лычакоўскіх могілках у Львове.

Польская манета ў 10 злотых. 

1957 год. У Мінску заснаваны Дзяржаўны музей Беларусі. 

Зараз Нацыянальны музей гісторыі і культуры Беларусі. Размешчаны ў гістарычным будынку былога банка па вуліцы Карла Маркса, 12. 

Адзін з найбольш папулярных музеяў краіны з самай вялікай музейнай калекцыяй – больш за 400 000 адзінак захоўвання. Штогод музейны збор павялічваецца прыблізна на 2 000 – 3 000 адзінак. 

Шэраг музейных прадметаў занесены ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцяў 1-й і 2-й катэгорыі: скарб манет рымскай чаканкі І-ІІ стагоддзяў, «пояс Вітаўта», царскія вароты з іканастаса Георгіеўскай царквы Давыд-Гарадка XVIII стагоддзя, партрэт Ёзафа Празора другой паловы XVIII стагоддзя.

Мае 5 філіялаў: Музей гісторыі беларускага кіно, Музей сучаснай беларускай дзяржаўнасці, Дом-музей І з’езда РСДРП, Музей гісторыі тэатральнай і музычнай культуры Беларусі, Музей прыроды і экалогіі Беларусі.

Свой пачатак музей бярэ ад Мінскага абласнога музея (1919).

1961 год. Першы запуск амерыканцамі ў космас жывой істоты —шымпанзэ. 

У СССР запускалі сабак, а амерыканцы адправілі шымпанзэ Хэма (1956-1983) на караблі «Меркурый-Рэдстаўн-2». 

Палёт доўжыўся 16 хвілін 39 секунд. З-за няправільна разлічанай траекторыі руху карабель падняўся на вышыню 253 км замест запланаваных 182, узровень кіслароду і ціск у кабіне ўпалі. 

Бартавыя камеры запісалі тое, што адбывалася ў кабіне і жах на пысе шымпанзэ з-за бязважкасці. Скончыўся палёт у Атлантычным акіяне. Хэм не пацярпеў – адразу пасля ўскрыцця капсулы быў зроблены здымак, дзе ўсмешлівы шымпанзэ цягне лапы да яблыка.

1975 год. Нарадзіўся Альгерд (Алег) Бахарэвіч. 

Беларускі пісьменнік і перакладчык.

Працаваў настаўнікам, журналістам. Вакаліст і аўтар тэкстаў панк-гурта «Правакацыя» (1993-2000). Адзін з заснавальнікаў літаратурнага аб’яднання «Бум-Бам-Літ». Сябра беларускага ПЭН-цэнтра. У 2012 годзе пасля публікацыі эсэ «Цёмнае мінулае Каяна Лупакі» (з крытыкай Янкі Купалы) выйшаў з Саюза беларускіх пісьменнікаў.

У 2007-2013 гадах жыў у Гамбургу, з 2020 года жыве ў Аўстрыі.

Піша пераважна прозу – аўтар больш 20 кніг, раманаў, аўтар і зборніка вершаў.

Перакладчык твораў нямецкіх класікаў і сучасных аўтараў.

Вёў на Радыё Свабода цыкл перадач «Гамбурскі рахунак Бахарэвіча», «Каляндар Бахарэвіча», «Цуды і дзівосы Беларусі», калонкі ў чэшскім часопісе HOST, на сайце грамадска-культурніцкай кампаніі «Будзьма беларусамі» і іншыя.

Па яго асобных творах растаўлены спектаклі. Паасобныя яго творы перакладаліся на англійскую, французскую, нямецкую, чэшскую, украінскую, балгарскую, славенскую, рускую, польскую, літоўскую мовы.

У 2015 годзе апавяданне Бахарэвіча «Талент заікання» ўвайшло ў анталогію найлепшай еўрапейскай кароткай прозы «Best European Fiction».

Лаўрэат шматлікіх фестываляў, прэмій, у тым ліку, «Гліняны Вялес», імя Ежы Гедройца (5), «Кніга году» (2), Эрвіна Піскатара (Германія).

2020 год. Вялікабрытанія афіцыйна выйшла з Еўрапейскага Саюза. 

Першы выхад у гісторыі ЕС. Брытанцы прагаласавалі за брэксіт – 52%, супраць – 48% у чэрвені 2016 года, але потым доўга спрачаліся паміж сабой, якім ён уласна павінен быць: мяккім, жорсткім, паўмяккім. Двойчы змянілі прэм’ераў, двойчы пераабралі парламент – і нарэшце ў студзені 2020 года Барыс Джонсан падпісаў пагадненне аб разводзе з ЕС пасля 45 гадоў сумеснага жыцця.

У выніку выхаду Брытанія сутыкнулася з дэфіцытам самых нечаканых рэчаў – некаторых прадуктаў харчавання, алкаголю, паліва, будматэрыялаў і запчастак. 60% імпарту завозілася з Еўропы. Сутыкнулася са значнымі праблемамі на рынку працы: ні кухараў, ні афіцыянтаў, ні сезонных працоўных у палях. Краіна пазбавілася танных іспанскіх салат, він, алівак, алею, нідэрланскіх кветак, польскай гародніны і цвікоў, недарагіх румынскіх сядзелак, італьянскіх піцаёла, грэцкіх цырульнікаў. 

Брэксіт адправіў эканоміку Вялікабрытаніі ў накдаўн. У сярэднетэрміновай перспектыве Брытанія недалічыцца ад 4 да 7% эканамічнага росту. Скараціўся экспарт, бо рынак ЕС адкрываў брытанцам доступ да кішэняў паўмільярда патэнцыйных кліентаў. Брэксіт-бар’еры ў гандлі абышліся Вялікабрытаніі 1/7 яе ранейшага тавараабароту. Іміграцыя ў Брытанію абвалілася амаль на 90% – з-за квіда і брэксіту, але вырасла колькасць нелегальных мігрантаў, а на палях гніе ўраджай і няма каму вадзіць фуры, няма каму забіваць свіней, вырошчваць індычку да Калядаў. Брытанцы пазбавіліся права працаваць у любой з 27 краін ЕС. 

Брэксіт паставіў пад пагрозу і даходы Вялікабрытаніі, і адзінства каралеўства. Ірландцы і шатландцы ўсё больш жадаюць разводу з Англіяй. Развод з ЕС знізіў ролю Брытаніі ў сусветнай палітыцы, яна зблізілася з ЗША, а на еўрапейскім фронце голас Брытаніі гучыць усё цішэй.

Дзень у гісторыі. 16 студзеня. Сусветны дзень “The Beatles”. Расія адабрала землі БССР. Нарадзіліся генерал Рамуальд Траўгут, кампазітар Уладзімір Алоўнікаў. Памёр скульптар Уладзімір Жбанаў

Сусветны дзень “The Beatles” (World Beatles Day). 

Устаноўлены па рашэнні ЮНЭСКА.

Менавіта ў гэты дзень у 1957 годзе ў Ліверпулі адкрыўся ў былым бомбасховішчы клуб “The Cavern” (“Пячора”), дзе дэбютаваў музычны калектыў. Самі “бітлы” бяруць адлік гісторыі калектыву з 1956 года, калі Джон Ленан стварыў гурт “Quarrymen”.

9 лютага 1961 года музыкі выйшлі на сцэну клуба пад назвай “The Beatles” (beetle “жук” з намёкам на beat “біт-музыка”). З 19 жніўня 1962 года да самага распаду ансамбля ў 1970 годзе быў нязменны склад: Джон Ленан (рытм гітара, фартэпіяна, вакал), Пол Макартні (бас-гітара, фартэпіяна, вакал), Джордж Харысан (сола-гітара, вакал), Рынга Стар (бубнач, вакал).

Дыскаграфія “The Beatles” уключае ў сябе 13 студыйных альбомаў і 211 песень, якія былі запісаны і выдадзены ў 1963-1970 гадах. На рахунку групы 10 прэстыжных узнагарод “Грэмі” і ў кожнага ўдзельніка па ордэну Брытанскай імперыі.

Пасля распаду групы кожны з музыкаў працягнуў сваю сольную кар’еру. 50 гадоў таму агульны аб’ём продажаў альбомаў “цудоўнай чацвёркі” па ўсім свеце перавысіў мільярд экзэмпляраў.

Джон Ленан у 1980 годзе быў застрэлены музычным фанатам каля ўласнага дома, Джордж Харысан памёр у 2001 годзе ад раку. Пол Макартні і Рынга Стар працягваюць займацца музычнай творчасцю.

“The Beatles” займае першае месца ў спісе найвялікшых выканаўцаў усіх часоў па версіі часопіса “Rolling Stone”.

1593 год. Жыгімонт Ваза склікаў паспалітае рушэнне для здушэння казацкага паўстання. 

Паспалітае рушэнне – усеагульная мабілізацыя, агульная выправа ў Вялікім Княстве Літоўскім. Памер вайсковай павіннасці вызначала велічыня зямельнага надзелу. Ухвалу аб скліканні рушэння мог прыняць толькі Вальны сойм.

Вялікі князь Ягайла ў сваёй грамаце ад 20 лютага 1387 году засведчыў беспасрэдную повязь тагачаснай назвы паспалітага рушэння з дзяржаўным гербам Пагоня. Тлумачэнні пра рушэнне паспалітае змешчана і ў тэксце Літоўскага статуту.

1708 год. Нарадзіўся Юзаф Станіслаў Сапега. 

Рымска-каталіцкі дзеяч ВКЛ, біскуп.

Хроснік караля Станіслава Ляшчынскага.

Святар з 1732 года. У 1746 годзе выступіў супраць прымусовага адабрання маёмасці праваслаўнай царквы – як рэакцыі на пераследы каталіцтва на захопленай Расіяй Смаленшчыне.

Пасля вялікага пажару ў Вільні ў 1748 годзе стварыў новы план горада, які мусіў перадухіляць падобныя катастрофы ў будучыні.

Валодаў вялікай уласнай бібліятэкай, перапісваў кнігі, даследаваў і ўпарадкоўваў архівы Сапегаў. Фундаваў тэлескоп для Віленскай Акадэміі.

Памёр 4 снежня 1754 года. Пахаваны ў Віленскай кафедры.

1826 год. Нарадзіўся Рамуальд Траўгут. 

Адзін з кіраўнікоў паўстання 1863-1864 гадоў, генерал.

Служыў у рускай арміі, выйшаў у адстаўку падпалкоўнікам. 

Далучыўся да паўстання, у красавіку 1863 году ўзначаліў Кобрынскі паўстанцкі атрад. З кастрычніка 1863 года стаў кіраўніком Нацыянальнага ўраду ў Варшаве, фактычна дыктатарам паўстання. 

Арыштаваны 30 сакавіка, паводле прыгавору ваеннага суда павешаны ў Варшаўскай цытадэлі 5 жніўня 1864 года.

У г. Свіслачы яму пастаўлены помнік.

1829 год. Нарадзіўся Уладзімір Спасовіч. 

Грамадcкі дзеяч, публіцыст, крытык, гуманіст.

Доктар права, прафесар Пецярбургскага ўніверсітэце. Аўтар «Падручніка крымінальнага права».

Лічыў, што пакаранне не павінна быць помстай і застрашваннем, a выкарыстоўваецца дзяржавай з папераджальнай і выхаваўчай мэтамі. Выступаў супраць цялесных пакаранняў, смяротнай кары.

Патрабаваў заканадаўчага замацавання і ўвядзення ў практыку судаводства прынцыпаў незалежнасці суда ад адміністрацыі, заснавання інстытутаў адвакатуры i пракурорскага нагляду, роўнасці ўсіх перад законам, выбарнасці суддзяў – усё тое, што зараз так актуальна для Белаарусі.

Пасля пераходу ў адвакатуру стаў яе «каралём», «першым адвакатам Пецярбурга». Часцей за ўсё выступаў абаронцам па палітычных справах.

Аўтар прац па міжнародным, крымінальным і крымінальнапрацэсуальным праве, гісторыі, мастацтвазнаўстве (суаўтар «Агляду гісторыі славянскіх літаратур»), крытычных артыкулаў, прысвечаных творчасці еўрапейскіх пісьменнікаў. 

Яго працы ў 10 тамах былі выдадзены ў 1882-1902 гадах. 

Спасовіч паслужыў правобразам адваката Міці Карамазава ў рамане Ф. Дастаеўскага «Браты Карамазавы». 

Ілля Рэпін напісаў яго партрэт.

Памёр 26 кастрычніка 1906 года ў Варшаве.

1893 год. Памёр Іван Берман. 

Беларускі этнограф і краязнавец, праваслаўны святар. Член Рускага геаграфічнага таварыства.

Служыў святаром у Валожыне, Антопалі, Вільні, выкладчыкам валожынскага прыходскага вучылішча, Марыінскага вышэйшага жаночага вучылішча, Віленскай 2-й гімназіі.

Вывучаў беларускія народныя абрады, прыкметы, вераванні, забабоны; збіраў матэрыялы пра народны каляндар і метэаралогію беларусаў.

Ад заснавання «Віленскага календара» загадваў у выданні царкоўна-рэлігійным раздзелам.

Пахаваны на Еўфрасіннеўскіх могілках у Вільні.

1916 год. Нямецкі фельдмаршал Гіндэнбург сваім загадам надаў беларускай мове статус афіцыйнай. 

Беларуская мова займела раўназначныя правы з іншымі краёвымі мовамі на акупаванай нямецкай арміяй тэрыторыі беларускіх губерняў.

1919 год. Маскоўскія бальшавікі адабралі са складу БССР усходнія землі. 

На 16 дзень пасля абвяшчэння ў Смаленску БССР (ССРБ) ЦК РКП(б) без папярэдняга абмеркавання з беларускім урадам адлучыла з складу Савецкай Беларусі Віцебскую, Магілёўскую і Смаленскую губерні. 

31 студзеня 1919 году ўрад Савецкай Расіі прызнаў незалежнасць ССРБ без яе усходніх тэрыторый.

1919 год. У Бабруйску нарадзіўся Уладзімір Алоўнікаў. 

Беларускі кампазітар. Заслужаны дзеяч мастацтваў, Народны артыст. 

Прафесар, рэктар Беларускай кансерваторыі. Бацька кампазітара Ігара Алоўнікава.

Аўтар кантаты і араторыі, сімфанічных паэм, харавой і камерна-інструментальнай музыкі, песень, балад, рамансаў, музыкі да кінафільмаў «Міколка-паравоз», «Девочка ищет отца», «Улица младшего сына», «Баллада о матери» і іншых.

Асаблівае месца ў яго творчасці займалі песні, якія прынеслі кампазітару шырокую вядомасць. Пачатковы матыў адной з іх – «Радзіма, мая дарагая» – стаў пазыўнымі Беларускага радыё.

Памёр 31 ліпеня 1996 года.

1940 год. Нарадзіўся Іван Лагвіновіч. 

Беларускі паэт.

Першы верш напісаў у 3-м класе. Калі працаваў шахцёрам на Данбасе, пісаў вершы на беларускай і рускай мовах, у Беларусі толькі па-беларуску. Аўтар 6 кніг паэзіі.

Некаторыя яго вершы ўвайшлі ў зборнік выбранай беларускай паэзіі «Агледзіны», у альманахі паэзіі брэсцкіх і баранавіцкіх аўтараў, у калектыўны зборнік «Верш на Свабоду», у анталогію выбранай беларускай паэзіі ХХ стагоддзя «Краса і сіла».

Лаўрэат літаратурнай прэміі імя У. Калесніка за кнігу паэзіі «Палыновыя кветкі».

Памёр 29 сакавіка 2011 года.

2012 год. Памёр Уладзімір Жбанаў. 

Беларускі скульптар.

Скончыў Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі інстытут.

Служыў у Афганістане. Выкладаў у Мінскім мастацкім вучылішчы.

Аўтар шматлікіх гарадскіх скульптур у Мінску (“Дзяўчына на лаўцы”, шырока вядомыя “Курыльшчык”, “Дзяўчынка з парасонам”, “Фатограф”, “Экіпаж”, “Дойлід”), Магілёве – “Дама з сабачкам”, “Астролаг (Зорнік)” – Бабруйску, Лідзе, Віцебску, Гомеле, Светлагорску, Глыбокім, Маладзечне, Дзюсельдорфе, украінскім Паўлаградзе («Паручнік Ржэўскі») і іншыя.

Дзень у гісторыі. 22 снежня. Заснаваны дамініканскі ордэн. Скінуты рэжым Чаўшэску. Цунамі ў Інданезіі. Дзень ўшанавання ксяндза Уладзіслава Чарняўскага

Дзень сонцастаяння. 

У паўночным паўшар’і – зімовае сонцастаянне (самы кароткі дзень года), у паўднёвым – летняе сонцастаянне (самы доўгі дзень). Наступае 21 снежня у 21:48 па Сусветнаму часу, і 22 снежня у  00:48 па Мінскаму. У Магілёве дзень усяго толькі 7 гадзін і 24 хвіліны.

Ганны (славянскі народны каляндар).  

«Ганкі — сядайце на санкі».

Русіны Букавіны лічылі, што з гэтага дня пачынаецца Новы год, а беларусы — што здзяйсняецца паварот на лета.

Ва ўсходніх славян прынята ў гэты дзень маліцца святой Ганне пры бясплоднасці. Цяжарным загадвалася пасціцца, а таксама на працягу сутак забаранялася прымацца за якую-небудзь істотную працу, не сыходзіць з хаты.

Казалі, што з гэтага дня ваўкі пачынаюць хадзіць зграямі: «На Зачацце Святой Ганны ваўкі становяцца, а пасля Вадохрышча разбягаюцца». Ганны – прыбавіцца багата дня.

Калі снег прываліць ушчыльную да агароджы – дрэннае лета, а калі ёсць прамежкі ураджайнае.

1216 год. Папа Ганорый III зацвердзіў ордэн вандроўных прапаведнікаў ― дамініканцаў. 

Члены ордэна называлі сябе «божымі сабакамі», а на іх сцягу былі намаляваныя сабакі, якія раздзіраюць на часткі цела ерэтыкоў.

Прасоўванне ордэна на Усход пачалося з Кіева, пры князі Уладзіміры Рурыкавічы, калі адкрыўся касцёл Найсвяцейшай Панны Марыі і пачала дзейнічаць у 1233 годзе дамініканская місія.

У Беларусі першы дамініканскі манастыр заснаваны ў Любчы ў 1250 годзе. У першай палове XVII стагоддзя тут заснавана 10 дамініканскіх манастыроў, у другой палове – 25, у XVIII стагоддзі – 6, у XIX – 1. У Навагрудку знаходзіўся манастыр сясцёр-дамініканак.

Дамініканскі манастыр быў заснаваны ў 1681 годзе ў Княжыцах пад Магілёвам, дамініканцы размясціліся і ў Мсціславе, Клімавічах.

Фота: Былы княжыцкі дамініканскі сабор Святога Антонія. Пераўтвораны ў 1865 годзе у царкву Аляксандра Неўскага. Зачынена ў 1965 годзе. Разбураецца.

1264 год. Заключаны мірны і гандлёвы дагавор полацкага князя Гердзеня з Рыгай і Лівонскім ордэнам. 

Полацк адмовіўся ад экспансіі ў ніжнім Падзвінні і латгальскіх зямель, Ордэн гарантаваў непарушнасць Полацкіх зямель. Былі агавораны правы нямецкіх і полацкіх купцоў у Рызе і Полацку.

Фота: Полацк

1888 год. Нарадзіўся Леан Уладзіслаў Радзівіл

Апошні нясвіжскі і клецкі ардынат, ваенны, грамадскі і палітычны дзеяч Польшчы.  Ахвяра рэпрэсій.

Служыў у Праабражэнскім лейб-гвардыі палку, у генштабе рускай арміі, у тым ліку пры Стаўцы ў Магілёве.

У польскай арміі служыў у выведвальным аддзеле Генеральнага штаба. У 1935 годзе стаў апошнім 17-ым нясвіжскім і 14-ым клецкім ардынатам, пасяліўся ў Нясвіжы, займаўся замкам, заснаваў агурочны завод.

За некалькі дзён да захопу Чырвонай Арміяй Нсявіжу, у верасні 1939 года вывез і схаваў значныя каштоўнасці нясвіжскага замка.

Быў арыштаваны і ўтрымліваўся ў турмах Мінска, Масквы. Быў абменяны на вязняў рэжыму  Мусаліні і пераехаў у Італію, потым Вялікабрытанію, у Парыж.

Памёр 8 красавіка 1959 года ў Парыжы.

Яго ўнучка Дзіяна Марыя Роза Караба-Тэтаманці наведвала Нясвіжскі палац у 2014 і 2017 гадах і ўздымала пытанне аб перапахаванні Леана ў радавой спачывальні.

1895 год. У мястэчку Горы пад Горкамі нарадзіўся Даніла  Пагуляеў. 

Савецкі геолаг, географ, доктар геолага-мінералагічных навук, прафесар.

Удзельнік Першай сусветнай вайны (прапаршчык), грамадзянскай, Вялкай Айчыннай войн. Усё сваё жыццё выкладаў у Смаленскім педінстытуце: загадчык кафедраў геологіі, фізічнай геаграфіі і геалогіі, дэкан прыродазнаўчага факультэта, прарэктар, кіраўнік Заходнім абласным навукова-даследчым інстытутам геалогіі.

Даследчык прыродных умоў, рэсурсаў, карысных выкапняў Смаленскай вобласці.

Узначальваў Смаленскую абласную арганізацыю таварыства «Веды».

Памёр 19 верасня 1974 года. 

1917 год. Ва ўмовах падполля ў Мінску быў створаны Выканаўчы камітэт 1-га Усебеларускага з’езду. 

Нягледзячы на падтрымку У. Леніна і І. Сталіна, з’езд, які пачаў сваю працу 18 снежня, быў гвалтоўна разагнаны бальшавікамі А. Мясніковым, В. Кнорыным, К. Ландэрам.

Частка дэлегатаў сышла ў падполле і абрала Выканаўчы камітэт Рады з’езду з 17 чалавек на чале з Язэпам Варонкам. Пазней гэтыя структуры адыгралі важную ролю ў абвяшчэнні БНР.

31 студзеня 1918 года паводле дэкрэта Леніна ў Народным камісарыяце па нацыянальных справах на чале са Сталіным, стварылі Беларускі нацыянальны камісарыят, які адыграў выключную ролю ў стварэнні беларускай савецкай дзяржаўнасцці.

Язэп Варонка

1918 год. У Мінску заснаваны Беларускі савецкі тэатр. 

Ён узнік з удзельнікаў Таварыства драмы і камедыі, “Беларускай хаткі” і хору У. Тэраўскага. Прапрацаваў да сакавіка 1919 года. На яго базе і пад яго ўплывам узніклі першы тэатр рэвалюцыйнай сатыры (Тэрэвсат, Віцебск), БДТ-1 (тэатр імя Я. Купалы), БДТ – 2 (тэатр імя Я. Коласа). 

Хор У. Тэраўскага

1922 год. Нарадзілася Алена Васілевіч

Беларуская пісьменніца. Заслужаны работнік культуры.

Працавала ў Курскім абласным выдавецтве, часопісе «Работніца і сялянка», выдавецтвах «Мастацкая літаратура», «Юнацтва».

Аўтар аповесцей, 10 кніг апавяданняў, зборнікаў апавяданняў і аповесцей, аўтабіяграфічнай тэтралогіі, кніг нататкаў, эсэ, эцюдаў, шэрагу кніг для дзяцей.

Яе творы дакладныя ў апісанні побыту і раскрыцці характараў чалавека, у іх паэтычнае бачанне свету, стрыманая, даверлівая манера апавядання, жывая народная мова.

Перакладчыца на беларускую мову, у тым ліку рамана Д. Дэфо «Жыццё і дзіўныя прыгоды марахода Рабінзона Круза».

Памёрла 8 жніўня 2021 года. 

1932 год. Афіцыйна зарэгістравана Таварыства беларускай асветы, створанае ў Вільні.   

Культурна-асветная арганізацыя Заходняй Беларусі. Арганізатары і кіраўнікі А. Луцкевіч, Р. Астроўскі, А. Неканда-Трэпка, Я. Шнаркевіч  і іншыя. Выдавала газету «Родны край». 

Пры арганізацыі ўтвараліся гурткі, адкрываліся бібліятэкі-чытальні, наладжваліся лекцыі, спектаклі вандроўных тэатраў, разгортвалася выдавецкая дзейнасць. ТБА дамагалася адкрыцця беларускіх школ, выступала супраць паланізацыі, асуджала палітычныя рэпрэсіі ў БССР.

Кіраўніцтва ТБА імкнулася не дапусціць моладзь да ўдзелу ў палітычнай барацьбе, за што жорстка крытыкавалася дзеячамі кампартыі і Беларускай хрысціянскай дэмакратыі. 

Забаронена польскімі ўладамі 20 жніўня 1937 года.

Фота: На «літаратурнай гарбатцы» ў гасцях у інжынера Антона Неканды-Трэпкі. Стаяць (злева направа): Пётра Сергіевіч, М. Мілючанка, Станіслаў Станкевіч, А. Неканда-Трэпка; сядзяць: Янка Шутовіч, Максім Танк, Наталля Арсеннева, Антон Луцкевіч, Рыгор Шырма, Г. Трэпчыха. Вільня, 1937 год.

1937 год. Расстраляны НКУС  Янка Вярсоцкі

Беларускі рымска-каталіцкі святар, грамадскі дзеяч.

Скончыў Магілёўскую духоўную каталіцкую семінарыю ў Пецярбургу (1915). Падчас вучобы наведваў культурна-асветны гурток беларускіх студэнтаў-клерыкаў.

Служыў вікарыем парафій Святой Тройцы ў Мінску і Смаленску. Удзельнік 1-га з’езда беларускага каталіцкага духавенства (Мінск, 24-25 мая 1917). Член Саюза ксяндзоў-беларусаў. Быў адміністратарам парафіі Забелы Дрыса-Себежскага дэканата Віцебскай губерні.

Арыштаваны ДПУ ў 1927 годзе, адбываў пакаранне ў Салавецкім лагеры. У 1932 годзе зноў арыштаваны і сасланы ў Казахстан. Пасля трэцяга арышту прыгавораны да расстрэлу.

1937 год. Расстраляны НКУС  Раман Семашкевіч

Беларускі мастак-жывапісец, графік, скульптар.

Яшчэ студэнтам маскоўскага Вышэйшага мастацка-тэхнічнага інстытута стаў прызнаным мастаком. Яго творы набывалі Пушкінскі музей, Траццякоўская галерэя і іншыя ўстановы.

Пісаў партрэты, пейзажы, сцэны з гарадскога жыцця, жанравыя кампазіцыі. Аўтар партрэтаў М. Галадзеда, М. Гікалы, А. Александровіча, В. Таўлая, А. Грыневіча, Янкі Купалы, Якуба Коласа, скульптурнай кампазіцыі «Юны змагар».

Яго мастацтва высока цанілі яго сучаснікі.

У 1990 годзе ў Маскве адбылася першая пасмяротная выстаўка яго прац.

1989 год. У Румыніі скінуты рэжым Нікалае Чаўшэску

Н. Чаушэску (1918-1989) – генеральны сакратар ЦК Румынскай камуністычнай партыі (1965-1989), Прэзідэнт Сацыялістычнай Рэспублікі Румынія (1974-1989). 

Рэжым сканаў літаральна праз тыдзень пасля пачатку антыўрадавых хваляванняў. Дыктатар, які пазбавіўся падтрымкі арміі, паліцыі, пад радасныя воклічы дэманстрантаў на верталёце пакінуў прэзідэнцкі палац у Бухарэсце, але потым быў арыштаваны вайскоўцамі. 

Да ўлады часова прыйшоў апазіцыйны Фронт нацыянальнага выратавання.

25 снежня Чаўшэску і яго жонка Алена былі расстраляныя паводле пастановы Надзвычайнага ваеннага трыбунала. 

Трыбунал абвінаваціў Чаўшэску ў злачынствах супраць дзяржавы, генацыдзе ўласнага народа, адкрыцці таемных рахункаў у замежных банках і падрыве нацыянальнай эканомікі.

Фота: Затрыманне Мікалае і Алены Чаушэску.

1995 год. У ЗША памёр Мікола Шчорс

Беларускі палітычны дзеяч.

Медык, грамадскі актывіст, кіраўнік Беларускага студэнцкага саюза (1935-1937), старшыня Беларускага камітэта ў Варшаве.

19 чэрвеня 1941 года выбраны старшынёй Беларускага нацыянальнага цэнтра, які разглядаўся як урад будучай Беларусі пад пратэктаратам Германіі. Аднак праз тры тыдні, пасля наведвання Беларусі, адмовіўся ад палітычнай дзейнасці. Вярнуўся ў Варшаву, дзе узначальваў Беларускі камітэт.

У Германіі узначальваў Беларускае праваслаўнае аб’яднанне, быў другім віцэ-прэзідэнт адноўленай Беларускай цэнтральнай рады (1948-1952).

У ЗША узначальваў Злучаны беларуска-амерыканскі дапамаговы камітэт, стаў стваральнікам і старшынёй Беларускага кангрэсавага камітэта Амерыкі, сустваральнік Камітэта незалежнай Беларусі, Беларуска-амерыканскага саюза. 

Супрацоўнічаў з камісіяй па даследаваннях бальшавіцкіх рэпрэсій у дачыненні нерускіх народаў СССР (камісія кангрэсмена Чарльза Керстена): прадставіў шматлікія дакументы рэпрэсій беларусаў.

У ЗША меў уласную клініку, з’яўляўся віцэ-прэзідэнтам Амерыканскай асацыяцыі хірургаў. Займаўся дабрачыннасцю: адзін з асноўных фундатараў падчас пабудовы царквы ў Саўт-Рыверы.

2001 год. Памёр Уладзіслаў Чарняўскі

Беларускі ксёндз. Перакладчык Бібліі і Катэхізіса на беларускую мову.

Скончыў беларускую настаўніцкую школу ў Барунах, гімназію пры друйскім кляштары марыянаў,  Віленскую духоўную семінарыю. Член ордэна марыянаў.

Ксяндзом служыў у Крэве, Вільні, Вішневе Валожынскага раёна. У 1968 годзе Папам Рымскім прызначаны дарадчыкам пры Кангрэгацыі абрадаў.

Дабіўся папскага блаславення на правядзенне богаслужэнняў па-беларуску. Доўгія гады ён быў адзіным святаром на Беларусі, хто вёў службу на роднай мове.

Пахаваны ў Вішневе. На стагоддзе з дня народзінаў (2016) у Вішневе адкрыўся музей святара.

2018 год. Цунамі ў Зондскім праліве стала адным з самых разбуральных у гісторыі Інданезіі.  

Цунамі абрынулася на абодва бакі Зондскага праліва, як мяркуюць, яно было выклікана вывяржэннем вулкана Анак Кракатау. Загінула, па меншай меры 429 чалавек, больш за 1400 былі паранены.

На думку навукоўцаў, абвалілася падводная частка вулканічнага конусу, гэта і выклікала магутную хвалю.

Сярод ахвяр апынуліся ўдзельнікі папулярнай у Інданезіі мясцовай групы Seventeen. Хвалі накрылі музыкаў і іх гледачоў проста падчас выступу ў курортным горадзе Танджунг-Лесунг.

Дзень у гісторыі. 16 снежня. Першая згадка пра Маладзечна. Нарадзіліся Леў Альпяровіч, Іван Ахрэмчык, Валяр’ян Янушкевіч. Дзень памяці Эліэзера Бэн-Егуды

1388 год. Першая згадка пра Маладзечна. 

Змяшчаецца ў прысяжным лісце князя ноўгарад-северскага Дзмітрыя Альгердавіча вялікаму князю Ягайлу. 

Знаходзіцца на рацэ Уша, за 73 км на паўночны захад ад Мінска. Назва ад ракі Маладзечанка. Насельніцтва цяпер – 90 000 чалавек. 

Адзіны ў краіне горад, дзе ў 1991-1994 гадах была праведзена дэкамунізацыя гарадской тапанімікі – па ініцыятыве мэра Генадзя Карпенкі. 

У горадзе працуюць Мінскі абласны краязнаўчы музей, драмтэатр, праводзіцца больш 30 культурных мерапрыемстваў, у тым ліку рэспубліканскі тэатральны фестываль «Маладзечанская сакавіца», Маладзечанскі фестываль беларускай песні і паэзіі (з 1993 года). 

Цэнтр машынабудавання і металаапрацоўкі – адзіны завод парашковай металургіі, лёгкай, харчовай, дрэваапрацоўчай і іншых галін прамысловасці.

1672 год. Памёр Ян Казімір Ваза. 

Кароль польскі і вялікі князь літоўскі  (1648–1668), апошні манарх з дынастыі Вазаў.

У час яго панавання адбыліся разбуральныя войны з Маскоўскай дзяржавай, казакамі, са Швецыяй. 

Пры ім былі страчаны Прусія, Смаленскае ваяводства, Кіеў і левабярэжная Украіна. 

Агульны гаспадарчы заняпад дзяржавы, няўдачы ў войнах, аслабленне міжнароднага становішча, напружаныя адносіны з магнатамі і шляхтай, смерць энергічнай і актыўнай у палітыцы каралевы Марыі Людвікі прывялі да адрачэння ад трона і эміграцыі ў Францыю ў верасні 1668 года.

1874 год. Нарадзіўся Леў Альпяровіч. 

Беларускі мастак.

Скончыў Віленскую мастацкую школу акадэміка Івана Трутнева, Адэскую рысавальную школу і Пецярбургскую Акадэмію мастацтваў. Вучань І. Рэпіна.

Выкладаў у Мінскім прыватным мужчынскім яўрэйскім рэальным вучылішчы.

Пісаў  партрэты, пейзажы, бытавыя кампазіцыі. Адстойваў прынцыпы рэалізму.

Яго творы найбольш поўна – 230 работ – былі прадстаўлены на персанальнай выставе ў Мінску ў 1939 годзе.

Памёр у 1913 годзе ў Мінску.

1903 год. Нарадзіўся Іван Ахрэмчык. 

Беларускі мастак-жывапісец.  Народны мастак, прафесар.

Выкладаў у Беларускім дзяржаўным мастацкім тэхнікуме, Мінскім мастацкім вучылішчы, Беларускім політэхнічным інстытуце, Беларускім тэатральна-мастацкім інстытуце.

Пачаў удзельнічаць у выставах у 1921 годзе.

Працаваў у галіне партрэта, тэматычнай карціны, пейзажа, манументальнага мастацтва.

Адзін з першых у беларускім жывапісе звярнуўся да тэм сацыялістычнага будаўніцтва, станаўлення Савецкай улады.

У гады Вялікай Айчыннай вайны працаваў у выданні ЦК КПБ «Раздавім фашысцкую гадзіну» (1943-1944).

Творчасці І. Ахрэмчыка, заснаванай на рэалістычных традыцыях, ўласціва глыбокае пранікненне ва ўнутраны свет сучасніка.

Памёр 9 сакавіка 1971 года.

Фота: аўтапартрэт І. Ахрэмчыка.

1905 год. Нарадзіўся Мікалай Сярдобаў. 

Беларускі оперны спявак. Народны артыст БССР, Заслужаны артыст Арменіі.

Працаваў у оперных тэатрах Куйбышава, Ерэвана, Пермі, Свярдлоўска, з 1946 года ў якасці саліста Дзяржаўнага тэатра оперы і балета Беларусі.

У 1960-1975 гадах выкладчык і рэжысёр Опернай студыі Беларускай кансерваторыі, адначасова ў 1960-1987 гадах кіраўнік Мінскай народнай опернай студыі Палаца культуры Белсаўпрофа.

1922 год. У Іерусаліме памёр ураджэнец Глыбоччыны  Эліэзер Бэн-Егуда. 

Яўрэйскі мовазнаўца, адраджальнік іўрыта. Адзін з заснавальнікаў гебраізму, піянер сіянізму.

Скончыў полацкую ешыву, дзвінскае рэальнае вучылішча, вывучыў фрацузскую, нямецкую і рускую мовы. У Сарбонскім універсітэце Парыжа вывучаў медыцыну, гісторыю і палітыку Блізкага Усходу, пазнаёміўся з сіянісцкім рухам.

У 1881 годзе іміграваў у Палесціну. Яго сын Бэн-Цыён быў першым ізраільцянінам, для каго іўрыт быў роднай мовай, бо іншай не ведаў.

Выкладчык іўрыта, перакладчык, аўтар артыкулаў для газет, заснавальнік уласнай газеты «Гацві» на іўрыце.

Аўтар 17-тамовай працы  «Поўны слоўнік старажытнагабрэйскай мовы і сучаснага іўрыту», заснавальнік Акадэміі мовы іўрыт.

Яго намаганнямі 29 кастрычніка 1922 года іўрыт, разам з арабскай і англійскай мовамі, абвешчаны адной з афіцыйных моў Брытанскага мандату ў Палесціне.

У яго гонар у Іерусаліме ўсталяваная памятная дошка, названы вуліцы ў Іерусаліме, Тэль-Авіве, Хайфе і іншых гарадах Ізраіля.

На радзіме ў Лужках Глыбоцкага раёна ўсталяваны памятны знак на месцы дома, дзе ён нарадзіўся. Яго бюст усталяваны на Алеі славутых землякоў у Глыбокім.

1934 год. Нарадзіўся Леанід Анцімонаў. 

Беларускі мастак   

Выкладчык графікі, жывапісу, малюнка, кампазіцыі на мастацка-графічным факультэце Віцебскага педінстытута,  прафесар вышэйшай педагагічнай школы ў польскай Зялёнай Гуры.

Працаваў у розных графічных тэхніках, акварэлі, алейным жывапісе.

Аўтар шэрагу навучальных дапаможнікаў: па графіцы, манатыпіі, гравюры на кардоне, фларатыпіі.

Сярод асноўных твораў: «Кветка папараці», «Мефістофель», «Дрэва жыцця», «Ахвярапрынашэнне», «Канец ХХ стагоддзя. Рэквіем», цыклы работ «Успаміны пра вайну», «На купальскую ноч», «Рэпрэсіі», «Поры года» (2003) і іншыя.

Творам мастака ўласцівыя філасофская трактоўка вобраза, паэтычная ўзнёсласць, полістылізм, выкарыстанне складаных тэхнічных прыёмаў, асацыятыўнасць колеру, эксперыментальны характар мастацкай мовы.

Памёр 16 лютага 2012 года ў Віцебску. 

1951 год. Заснаваны Беларускі інстытут навукі і мастацтва (БІНІМ) у Нью-Ёрку. 

Грамадская навукова-культурная арганізацыя беларускай эміграцыі ў ЗША. Мае філіялы ў Германіі (Мюнхен, з 1955 года) і Канадзе (Таронта, з 1967 года). Выдае навуковы штогоднік «Запісы». Акрамя гэтага ў 1950-1960-х гадах выдаваліся часопісы «Конадні», «Абежнік».

Падтрымлівае сувязі з многімі бібліятэкамі свету, асабліва з Публічнай бібліятэкай у Нью-Ёрку.

У розны час інстытут узначальвалі У. Тамашчык, Я. Ліманоўскі, В. Тумаш, А. Адамовіч, у 1982-2022 гадах – В. Кіпель.

Вітаўт Кіпель
Вітаўт Кіпель

1962 год. Нарадзіўся Валяр’ян Янушкевіч. 

Беларускі скульптар. Брат Ф. Янушкевіча і Я. Янушкевіча.

Працуе ў манументальнай і станковай скульптуры, жывапісе.

Аўтар помнікаў А. Міцкевічу ў Лідзе і Навагрудку, харты князя Радзівіла ў замкавым парку ў г. Нясвіж, Ф. Скарыне ў Лідзе, І. Падарэўскаму ў г. Кракаў (1995), М. Доўнар-Запольскаму ў г. Рэчыца, Б. Івановай у г. Уроцлаў, Я. Скрыгану ў г. Йыхві (Эстонія), К. Каліноўскаму ў г. Шальчынінкай (Літва), М. К. Агінскаму ў г. Маладзечна  і іншых.

Аўтар мемарыяльных дошак Ф. Скарыну ў Кракаве, Падуі, Мінску, М. Агінскаму ў г. Фларэнцыі, С. Манюшку і шмат іншых.

Ён з’яўляўся афарміцелем касцёлаў Св. Роха ў Мінску, Св. Андрэя Баболі ў Полацку, надмагілляў.

Выканаўца серый рэльефаў для Музея камянёў у Мінску, Музея М. Багдановіча і іншых, станковых кампазіцый вядомых дзеячаў, у тым ліку  Ягайлы, Вітаўта, Т. Касцюшкі, Янкі Купалы». Працуе і ў жывапісе.

1977 год. Нарадзіўся  Максім Пятруль. 

Беларускі скульптар і дызайнер.

Скончыў Мінскі дзяржаўны мастацкі каледж імя А. К. Глебава,

Еўрапейскі гуманітарны ўніверсітэт.

Мастак сучаснага светапогляду, для якога творчае пераасэнсаванне і спазнанне свету – правакацыйная гульня, дыялог з гледачом.

Яго працы незвычайныя як па форме, так і па змесце, маюць асаблівы філасофскі сэнс і незвычайную метафарычнасць.

Яго скульптурныя творы ўсталяваны ў кітайскіх гарадах Фучжоу, Куньмін, Чанчунь.

Аўтар твораў візуальнага мастацтва, інтэграваных у грамадскую прастору некалькіх станцый мінскага метрапалітэна.

Стваральнік помніка ахвярам Мінскага гета.

Творы аўтара знаходзяцца ў прыватнай калекцыі Райнольда Вюрта Кунцельзау ў Германіі, Музеі алімпійскага мастацтва ў Пекіне, у Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі, Музеі сучаснага выяўленчага мастацтва, у музеях, галерэях, прыватных калекцыях і грамадскіх прасторах Беларусі, Расіі, Літвы, Нідэрландаў, Германіі, Кітая і ЗША.

1980 год. Званне Ганаровы грамадзянін Магілёва нададзена Івану Макараву. 

Партыйны, дзяржаўны і грамадскі дзеяч БССР. 

У 1939-1941 гадах – першы сакратар Магілёўскага абкама КП(б)Б. У пачатку Вялікай Айчыннай вайны праводзіў вялікую работу па арганізацыі абароны Магілёва, эвакуацыі насельніцтва і каштоўнага абсталявання, стварэнню партыйнага падполля. 

Пры ім знік Крыж Еўфрасінні Полацкай. 

У 1943-1946 гадах  – першы сакратар Магілёўскага абкама КП(б)Б.

Яго імем названы вуліца і завулак у Магілёве.

2006 год. На Кальварыйскіх могілках у Мінску адбылося ўрачыстае адкрыццё надмагільнага помніка Вацлаву Іваноўскаму. 

В. Іваноўскі  (1880–1943) – беларускі палітычны і грамадскі дзеяч, доктар тэхнічных навук.

Яўген Хлябцэвіч і Браніслаў Тарашкевіч вызначылі яго як цэнтральную фігуру беларускага жыцця ў Пецярбургу, а Максім Гарэцкі – як правадыра нацыянальнага адраджэнскага руху перад Першай сусветнай вайной. 

Дзень у гісторыі. 25 лістапада. Дзень без пакупак. Каралеўства Польскае і Вялікае Княства Літоўскае спынілі сваё існаванне. Семежаўскі парад войск БНР

Міжнародны дзень барацьбы за ліквідацыю гвалту ў адносінах да жанчын

Дата абраная ў гонар сясцёр Мірабаля, трох палітычных актывістак з Дамініканскай Рэспублікі, якія былі па-зверску забітыя ў 1960 годзе падчас дыктатуры Рафаэля Трухільё.

Жанчыны часта становяцца ахвярамі розных відаў гвалту амаль ва ўсім свеце. Няма дзяржавы, рэгіёна або супольнасці, дзе б не было гвалту ў адносінах да жанчын. Выпадкі дыскрымінацыі і дамаганняў у дачыненні да жанчын назіраюцца паўсюль, дома або ў офісе. 

«Ёсць адна ўніверсальная ісціна, прыдатная да ўсіх краін, культур і суполак: гвалт у адносінах да жанчын ніколі не прымальны, ніколі не можа быць апраўданым, ніколі не дапускаецца», – канстатуе Генеральны сакратар Пан Гі Мун.

uniquenewsonline.com

  Дзень без пакупак (Buy Nothing Day, з 1992 года). 

Міжнародны дзень пратэсту супраць культуры спажывецтва. Ён адзначаецца на “радзіме”, у Паўночнай Амерыцы ў пятніцу пасля Дня Падзякі ў ЗША, у дзень пачатку калядных распродажаў («Чорная пятніца»), у Еўропе – на наступны дзень, у суботу.

Галоўным ініцыятарам кампаніі з’яўляецца міжнародная сетка Adbusters Media Foundation (СМІ супраць рэкламы), якая аб’ядноўвае мастакоў, пісьменнікаў, выкладчыкаў, студэнтаў, прадпрымальнікаў.

Упершыню «Дзень без пакупак» адзначаўся ў Канадзе ў верасні 1992 года.

Акцыя праводзіцца ў знак пратэсту супраць звышспажывання ў развітых краінах, якое шмат у чым штучна навязваецца рэкламай, а таксама супраць няроўнага размеркавання матэрыяльных даброт у свеце. 

У гэты дзень праводзяцца тэатралізаваныя шэсці, паказы, транслююцца антырэкламныя ролікі, публікуюцца антырэкламныя аб’явы.

ki.ill.in.ua

1714 год. Нарадзіўся Тамаш Жэброўскі

Архітэктар, матэматык, рымска-каталіцкі дзеяч. Магістр філасофіі і вольных навук. Прадстаўнік мастацтва ракако.

Быў прэфектам будаўніцтва ў рэзідэнцыі езуітаў у Бабруйску (1746), будаўніцтва ў віленскім навіцыяце, прафесарам у Крожскім, Полацкім езуіцкім калегіуме, Віленскай езуіцкай акадэміі.

Удзельнік будовы, перабудовы шэрагу касцёлаў у Бабруйску, Вільні, Смаргоні і іншых, астранамічнай абсерваторыі віленскай Акадэміі, кіраваў будаўніцтвам Полацкага езуіцкага калегіума, праектаваў палац Агінскага ў Ашмянскім павеце.

Памёр 18 сакавіка 1758 года.

wikimedia.org

1795 год. Каралеўства Польскае і Вялікае Княства Літоўскае спынілі сваё існаванне. 

Кароль польскі і вялікі князь літоўскі Станіслаў Аўгуст Панятоўскі адмовіўся ад стальца Рэчы Паспалітай на карысць расійскай імператрыцы Кацярыны ІІ. 

Пасля таго, як выракся стальца, жыў у Санкт-Пецярбургу.

Памёр у 1798 годзе ў Санкт-Пецярбургу, дзе і быў пахаваны. У 1938 годзе быў перанесены ў пахавальню воўчынскага касцёла Святога Станіслава, што ў цяперашнім Камянецкім раёне, у 1994 годзе ў варшаўскі кафедральны касцёл.

1908 год. нарадзіўся Анатоль Волкаў

Беларускі мастак-графік і жывапісец.

Сын Народнага мастака Валянціна Волкава, аўтара выяў герба БССР узораў 1927 і 1938 гадоў, мадыфікацыя якіх з’яўляецца цяперашнім афіцыйным гербам Беларусі.

Выкладаў выяўленчае мастацтва ў Магілёве, Мінску.

Працаваў у галіне выяўленчай сатыры, кніжнай і станковай графікі, жывапісу.

Аформіў і ілюстраваў кнігі «Дрыгва» і «Новая зямля» Я. Коласа, некаторыя з кніг А. Куляшова, М. Багдановіча, А. Пушкіна, М. Гогаля, М. Лынькова, Я. Купалы, Я. Маўра і іншых.

Сярод станковых твораў вядомы: серыі акварэлей «Мінск і яго жыхары», «Юныя мінчане».

Аўтар многіх жывапісных палоцен, сярод якіх «Янка Купала на адпачынку», «Першага верасня»,  серыі акварэляў, прысвечаных Мінску.

Памёр у 1985 годзе.

1911 год. Нарадзіўся Яўген Ціхановіч.  

Беларускі мастак.

Брат мастака-графіка Валянціна Ціхановіча. Быў жанаты з дачкой У. Галубка.

Аўтар дзесяткаў палотнаў, у тым ліку партрэтаў пісьменніка В. Быкава, драматурга У. Галубка, скульптара А. Глебава, жывапісца М. Крыжаноўскага і іншых, шматлікіх жанравых кампазіцый, сотняў графічных твораў, краявідаў, ілюстрацый да кніг.

Працаваў у галіне эстампу (у асноўным лінагравюры), майстра экслібрысу (адзін з першых увёў у гэты жанр партрэт).

Аўтар публіцыстычных артыкулаў-успамінаў, публікаваных у розных беларускіх перыядычных выданнях.

Памёр 5 ліпеня 2005 года.

1920 год. Падчас Слуцкага паўстання ў Семежаве (зараз Капыльскі раён) прайшоў парад беларускіх аддзелаў. 

Галоўным чынам былі прадстаўлены часці 2-га Грозаўскага палка 1-й Слуцкай брыгады стральцоў войска Беларускай Народнай Рэспублікі. 

2-гі Грозаўскі полк фарміраваўся ў Слуцку, мястэчках Грозаве і Семежаве з беларускай міліцыі і сялян-добраахвотнікаў. Грозаўскі полк складаўся з двух батальёнаў. Камандзір палка – капітан Лукаш Сяменік, намеснік – капітан Гнароўскі, камандзіры батальёнаў – капітан Антон Самусевіч і штабс-капітан Мацэля. У палку было каля 2 тысяч чалавек. 

На фота: Лукаш Сяменік у цэнтры, server667765.nazwa.pl

1925 год. Нарадзіўся Анатоль Дзям’янаў

Беларускі скульптар і педагог. Выкладчык Мінскага мастацкага вучылішча.

Працаваў у станковай скульптуры. Сярод найбольш яго вядомых твораў: «Маладая калгасніца», «Маці», «Кубінец», «Паўночніца», партрэты Фідэля Кастра, Якуба Коласа. Работам уласцівы абагульненасць пластыкі, манументальнасць вобразнага ладу.

Памёр 6 лістапада 1972 года.

1936 год. Нарадзіўся Іван Крэнь. Беларускі гісторык. Кандыдат гістарычных навук, прафесар.

Працаваў у школах, Гродзенскім дзяржаўным універсітэце, у якім прайшоў шлях ад выкладчыка да прафесара, загадчыка кафедры гісторыі Беларусі, дэкана факультэта гісторыі і культуры.

Вывучаў гісторыю грамадскіх арганізацый, населеных пунктаў Гродзеншчыны, пытанні краязнаўства. Плённа займаўся навукова-метадычным забеспячэннем курсаў гісторыі Беларусі і дапаможных гістарычных дысцыплін.

Памёр 4 мая 2014 года.

nashi-lyudi.by

1955 год. Нарадзіўся Аляксандр Казулін. Беларускі навуковец, палітык, грамадскі дзеяч. Палітзняволены, вязень сумлення.

Акадэмік Акадэміі адукацыі Беларусі, Міжнароднай акадэміі вышэйшай школы, ганаровы прафесар МДУ імя М. Ламаносава, віцэ-прэзідэнт Пятроўскай акадэміі навук і мастацтваў. Кандыдат фізіка-матэматычных, доктар педагагічных навук, прафесар. Рэктар БДУ (1996-2003).

Падчас працы рэктарам БДУ выявіў сябе як рэфарматар. БДУ першым у краіне ажыццявіў пераход на шматузроўневую сістэму падрыхтоўкі адмыслоўцаў па ўзоры вядучых еўрапейскіх універсітэтаў. Па выніках прэзідэнтскіх выбараў 2001 года ў БДУ Лукашэнку падтрымала толькі пятая частка студэнтаў і супрацоўнікаў.

У 2005 годзе абраны старшынёй Беларускай сацыял-дэмакратычнай партыі, стаў заснавальнікам і каардынатарам грамадзянскай ініцыятывы па стварэнні Агульнанацыянальнага руху «Воля народа», быў зарэгістраваны кандыдатам у прэзідэнты Беларусі. На выбарах паводле афіцыйных дадзеных атрымаў 2,3 % галасоў.

25 сакавіка 2006 года быў арыштаваны падчас масавых выступаў грамадзян супраць вынікаў прэзідэнцкіх выбараў і асуджаны на 5,5 гадоў пазбаўлення свабоды. Прызнаны «Міжнароднай Амністыяй» Вязнем сумлення.

1988 год. Загінула Яўгенія Янішчыц. Беларуская паэтэса, перакладчыца. “Самая таленавітая з усіх самых таленавітых паэтэс Беларусі” (Васіль Быкаў). 

Аўтар вершаў, зборнікаў лірыкі, выбраных твораў, паэм, літаратурна-крытычных артыкулаў, рэцэнзій.

Перакладала на беларускую мову з рускай і ўкраінскай.

Яе асобныя вершы пакладзены на музыку.

Паэтычная спадчына паэткі – адна з самых яскравых і таленавітых старонак беларускай літаратуры другой паловы XX стагоддзя.

Цяжка і марудна папраўлялася пасля аварыі ў Магілёве ў 1976 годзе, калі атрымала мноства пераломаў і была надоўга прыкавана да бальнічнага ложка. Яна так і не здолела перамагчы фізічны боль і пакуты. Па афіцыйнай версіі, паэтка загінула трагічна: выпала з восьмага паверха аднаго з мінскіх дамоў.

Яе імя носіць школа ў в. Парэчча Пінскага раёна.

wikimedia.org

2019 год. У афрыканскай краіне Малі загінуў Андрэй Жук. 

Беларус, французскі ваеннаслужачы, кавалер Ордэна Ганаровага легіёна пасмяротна. 

Удзельнік міжнародных антытэрарыстычных аперацый ў Аўганістане, Гвіяне, Малі.