Лукашенко высказался, что собирается построить в своем родном регионе вторую АЭС
В Telegram-канале Минэнерго Официальный министр энергетики Виктор Каранкевич заявил, что «…площадка для размещения республиканского пункта захоронения радиоактивных отходов пока не определена. Идет анализ районов и территорий, где он потенциально мог бы разместиться. При этом учитываются все аспекты: экологические, экономические, социальные, организационные, технические…».
Однако ходят упорные слухи о том, что радиоактивное дерьмо свезут в Могилевскую область. Справятся с этим делом к 2030 году, причем «…перед началом строительных работ будут организованы общественные слушания по проекту в Беларуси, а также с сопредельными государствами…».
Белорусам хорошо известны “общественные слушания”, в которых участвуют одни и те же лукашенковские подпевалы. Остается только надеяться, что к 2030 году от белорусской агрохунты останутся только воспоминания.
А пока.. Лукашенко пошел еще дальше, заявив о возможности строительства в Могилевской области второй АЭС. Мол, это выгодно для Беларуси. Ну, а раз АЭС будет строиться на Могилевщине, сам Бог и логистика велят бабахнуть здесь и могильник для радиоактивных отходов.
Что касается Лукашенко, то его понимание выгод Беларуси резко отличается от понимания пользы для белорусов. Александр Григорьевич, как известно парень бесстрашный – кладет болт на все, чего боятся все нормальные люди. В его альтернативном, вывихнутом мире и от ковида в Беларуси никто не умер, и период полураспада цезия сократился до недели. Чего уж там о могильниках говорить! Переживем. Встанем, прости Господи, на лыжи, хряпнем рюмаху и помчимся по полям-лугам на тракторе «Гомсельмаш».
Ну, а если серьезно? Может, стоит вспомнить о том, что весь цивилизованный мир стремится слезть с пороховой бочки атомных электростанций и ищет альтернативные, экологически чистые, безопасные источники электроэнергии?
Может, стоит вспомнить о том, что Могилевская область – один из регионов, наиболее пострадавших от аварии на Чернобыльской АЭС? Видели ли Лукашенко и Каранкевич, как стремительно разрастались кладбища после 1986 года? Пожимали ли сухие ладони соседей, которые за считанные недели превращались из здоровых людей в полупрозрачных желтокожих существ с лихорадочно блестящими глазами?
Конечно же, не видели. Были слишком заняты тем, чтобы сидя в Минске рассылать указания на места о том, как правильно искажать статистику смертности белорусов.
Помнится, во время своего визита в Наровлю, агрофюрер хвастался своей храбростью и говорил о том, что бродя по зараженным территориям, из-за жары раздевался до майки.
Да хоть до трусов! Одно дело погулять там часок-другой и совсем другое – жить на земле насквозь пропитанной радиацией, растить детей и, каждое утро, со страхом ощупывать щитовидку.
Впрочем, искать логику и здравый смысл в действиях тех, кто ненавидит собственный народ и боится его, бесполезно. Ну, а уж если и везти радиоактивные отходы в Могилевскую область, то лучше сразу к Трофимову роднику, если строить АЭС, то лучше сразу в Александрии, где проходят ежегодные пивные оргии лукашистов.
Белорусские и российские спецы по строительству АЭС, как известно, отличаются поразительной способностью, запороть все, что должно работать. И уж если бабахнет, то пусть взорвется на малой Родине всебелорусского смельчака и любителя всего ядерного.
Ничего. Переживем. Построим на месте домов-музеев бетонный саркофаг и нехай себе вокруг него бегают двуглавые собаки Умки.
1584 год. Памёр Іван IV Грозны (Жахлівы, Тыран, 1530–1584).
Першы вянчаны цар усяе Русі. Маці ягоная Алена Глінская з беларуска-літоўскага роду.
У 1572 годзе прыняў удзел у каралеўскіх выбарах у Рэчы Паспалітай, але пасля адмовіўся ад стальца. Войскамі Івана Грознага падчас Лівонскай вайны 1558–1583 гадоў былі спустошаны многія беларускія гарады, у тым ліку амаль 100-тысячны (паводле звестак У. Арлова) Полацк.
1592 год. Нарадзіўся Ян Амос Каменскі (1592–1670).
Чэшскі мысліцель-гуманіст, педагог, грамадскі дзеяч, заснавальнік педагогікі, сістэматызатар і папулярызатар класна-ўрочнай сістэмы.
Каменскі пры наведванні Беларусі мог азнаёміцца са “Статутам Слуцкай школы” (адкрыта ў 1617 годзе Янушам VI Радзівілам), які, верагодна, скарэкціраваў яго погляды, што адлюстраваныя ў пазнейшым трактаце “Вялікая дыдактыка” (напісана паміж 1627 і 1638 гадамі).
1611 год. Пачатак аблогі гарнізона Рэчы Паспалітай у Маскоўскім Крамлі рускім апалчэннем пад кіраўніцтвам атамана Заруцкага, Трубяцкога і Ляпунова.
27 жніўня 1610 года Масква цалавала крыж Уладзіславу, які стаў Маскоўскім царом, а ў ноч на 21 верасня у Маскву увайшлі войскі Рэчы Паспалітай, быў сфарміраваны гарнізон у Крамлі. Камандуючымі гарнізона былі Жалкеўскі, А. Гансеўскі.
Першае апалчэнне пад кіраўніцтвам Дз. Трубяцкога, казакоў І. Заруцкага і П. Ляпунова было падтрымана маскоўскімі паўстанцамі Дз. Пажарскага. Паўстанне было задушана, унутраная розніца паміж казакамі і дваранамі, якая завяршылася забойствам Ляпунова, прывяла да ўцёкаў дваран і фактычнага распаду апалчэння.
1902 год. У в. Расохавічы Касцюковіцкага раёна нарадзіўся Сцяпан Маргелаў.
Беларускі эканаміст,географ. Кандыдат эканамічных навук, прафесар.
Скончыў Беларускую сельскагаспадарчую акадэмію. Падчас вучобы ў аспірантуры НДІ сельскай і лясной гаспадаркі ўваходзіў у Прэзідыум Савета, дзе працаваў разам са А. Смолічам і Г. Гарэцкім.
З 1931 працаваў у Інстытуце эканомікі АН БССР: вучоны сакратар інстытута, загадчык секцыі эканамічнай геаграфіі. Адначасова выкладаў у Інстытуце народнай гаспадаркі.
Распрацоўваў тэорыю размяшчэння ў БССР тэхнічных сельскагаспадарчых культур і перапрацоўчай прамысловасці. Адзін з кіраўнікоў групы па складанні Вялікага атласа БССР.
Арыштаваны ў студзені 1937 года. Расстраляны 29 кастрычніка 1937 або 16 чэрвеня 1938 года.
1925 год. Нарадзіўся Інакенцій Смактуноўскі (Смактуновіч).
Рускі акцёр беларускага паходжання. Народны артыст СССР. Герой Сацыялістычнай працы.
Нарадзіўся ў с. Таццянаўка Томскай вобласці ў сям’і беларуса М. Смактуновіча. Ягонага дзеда-егера Белавежскай пушчы ў 1861 годзе саслалі з сям’ёй у Сібір.
Выявы, створаныя Смактуноўскім на сцэне – князь Мышкін у Вялікім драматычным тэатры, цар Фёдар Іаанавіч у Малым, чэхаўскі Іваноў і Парфіры Галаўлёў – увайшлі ў «залаты фонд» тэатральнага мастацтва.
Яго звалі першым інтэлектуальным акцёрам савецкага кінематографа; лепшыя свае ролі ён сыграў у фільмах «Салдаты», «Дзевяць дзён аднаго года», «Гамлет», «Чайкоўскі», «Дамскі кравец» і ў лірычнай камедыі Э. Разанава «Сцеражыся аўтамабіля».
Памёр 3 жніўня 1994 года.
1934 год. Нарадзіўся Кастусь Цвірка.
Беларускі паэт, перакладчык, фалькларыст, этнограф, мовазнавец, гісторык. Кандыдат гістарычных навук. Сустваральнік, кіраўнік і галоўны рэдактар праекта «Беларускі кнігазбор».
Скончыў БДУ. Настаўнічаў Капыльскім раёне, працаваў у газеце «Рудзенская праўда», на Беларускім радыё, у Доме народнай творчасці, у Міністэрстве сувязі, Інстытуце мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору АН БССР , у выдавецтве «Юнацтва», часопісе «Полымя».
Аўтар шматлікіх зборнікаў паэзіі , кнігі «Слова пра Сыракомлю: Быт і культура беларусаў у творчасці „вясковага лірніка“», кніг вершаў і казак для дзяцей, мастацкіх нарысаў, звязаных з літаратурнымі мясцінамі Беларусі, манаграфіі «Слова пра Сыракомлю». Суаўтар кнігі «Беларуская фалькларыстыка эпохі феадалізму», складальнік тома «Вяселле. Абрад», кнігі ўспамінаў пра З.Бядулю, зборніка твораў Я.Чачота, «Філаматы і філарэты».
1940 год. Нарадзіўся Уладзімір Мархель.
Беларускі літаратуразнавец і паэт, перакладчык. Кандыдат філалагічных навук.
Скончыў БДУ. Працаваў у калгасе, на шахце ў Растоўскай вобласці, настаўнічаў, працаваў у газеце «Мінская праўда», у Цэнтральнай навуковай бібліятэцы імя Якуба Коласа АН БССР, у Інстытуце літаратуры імя Янкі Купалы АН БССР.
Аўтар вершаў, літаратуразнаўчых прац.
Даследаваў беларускую літаратуру ХІХ стагоддзя, беларуска-польскія літаратурныя ўзаемасувязі.
Аўтар кніг «Лірнік вясковы: Сыракомля ў беларуска-польскім літаратурным узаемадзеянні», «Вяшчун славы і волі», «Крыніцы памяці: Старонкі беларуска-польскага літаратурнага сумежжа», “«Ты як здароўе…»: Адам Міцкевіч і тэндэнцыі адраджэння беларускай літаратуры” і іншых.
Укладальнік кніг твораў В. Каратынскага, Я. Лучыны, А. Міцкевіча, С. Манюшкі, анталагічнага зборніка «Раса нябёсаў на зямлі тутэйшай: Беларуская польскамоўная паэзія XIX ст.», дзе сабраны творы больш як 70 паэтаў, якія апявалі нашу Бацькаўшчыну па-польску.
Выдаў кнігу выбраных перакладаў з польскай мовы «Водгулле» (2000), зборнік санетаў «Згадкі Нясвіжа» У. Сыракомлі і «Зніч любові» Я. Купалы (абедзве 2002).
Памёр 26 жніўня 2013 года.
1972 год. Памёр ураджэнец Магілёва Рувім Фраерман (1891–1972).
Савецкі дзіцячы пісьменнік. Удзельнік Грамадзянскай і Вялікай Айчыннай войн, ваенны карэспандэнт на Заходнім фронце.
Працаваў карэспандэнтам на Далёкім Усходзе, на Каўказе, Маскве.
Аўтар многіх аповесцей, пераважна для дзяцей, раманаў.
Найбольш вядомы твор – «Дзікі сабака дзінга, або Аповесць пра першае каханне» (1939), па якім пастаўлены мастацкі фільм (1962) і радыёспектакль (1971).
1979 год. Адбылася самая цяжкая аварыя ў дачарнобыльскай гісторыі ядзернай энергетыкі – аварыя на амерыканскай АЭС “Тры-Майл-Айленд”.
Была сур’ёзна пашкоджана актыўная зона рэактара, частка ядзернага паліва расплавілася.
Насельніцтва не эвакуіравалася, але было прапанавана пакінуць пяцімільную (8 км) зону цяжарным жанчынам і дзецям дашкольнага ўзросту. Работы па ліквідацыі наступстваў аварыі вяліся ў 1979–1993 гадах і абышліся ў 975 мільёнаў долараў ЗША. Была праведзена дэзактывацыя тэрыторыі станцыі, паліва было выгружана з рэактара. Аднак частка радыеактыўнай вады ўвабралася ў бетон ахоўнай абалонкі, і гэтую радыеактыўнасць практычна немагчыма выдаліць.
1982 год. У Крычаве нарадзілася Аксана Мянькова.
Беларуская лёгкаатлетка.
На Летніх Алімпійскіх гульнях 2008 у Пекіне атрымала залаты медаль у кіданні молату. Але, у 2016 годзе пазбаўлена гэтага медаля па прычыне ўжывання допінгу.
Пераможца нацыянальнага адкрытага публічнага конкурсу «Трыумф. Героям спорту 2008» у Беларусі ў намінацыі «Спартсменка года».
Падпісала адкрыты ліст спартыўных дзеячаў краіны, якія выступаюць за дзеючую ўладу Беларусі пасля жорсткіх падаўленняў народных пратэстаў у 2020 годзе.
1985 год. Памёр уражэнец Лёзна Марк Шагал (1887–1985).
Сусветна вядомы беларускі, расійскі і французскі мастак.
Існуе версія, што яго продкі Сегалы жылі на Школішчы ў Магілёве, а прадзед мастак Хаім Сегал распісаў драўляную Халодную сінагогу ў Магілёве.
Стваральнік Віцебскай народнай мастацкай школы, афарміцель спектакляў маскоўскага Камернага яўрэйскага тэатра. Жыў у Парыжы, ЗША.
У Віцебску працуе мемарыяльны Дом-музей Марка Шагала, ёсць вуліца і праезд яго імя, у Іерусаліме названа плошча.
1991 год. У Магілёве зноў асвечана Ануфрыеўская царква (1798) у Свята-Мікольскім манастыры.
Будаўніцтва храма было распачата ў 1793 годзе пры Георгіі Каніскім.
У гады савецкай улады царква выкарыстоўвалася пад кніжны склад.
5 жніўня 1993 года ў храме адбылося паседжанне Сінода, на якім было вырашана прылічыць да ліку мясцовашанаваных святых свяціцеля Георгія Каніскага, арцыбіскупа Магілёўскага і Беларускага.
У царкве знаходзіцца спіс Баркалабаўскай іконы Божай Маці.
У памяць аб тэрактах у Мадрыдзе 11 сакавіка 2004 года.
За 2 дні да выбараў у іспанскі парламент у мадрыдскіх электрычках узарваліся 10 бомб. 193 чалавекі загінулі, больш за 2 000 атрымалі раненні.
Міжнародная тэрарыстычная арганізацыя “Аль-Каіда” з дапамогай відэазапісу апавясціла свет аб тым, што гэтая акцыя, праведзеная ёю роўна праз 2,5 гады пасля падзей у ЗША 11 верасня 2001 года, з’яўляецца помстай за ўдзел іспанскіх ваенных у аперацыях ЗША ў Іраку і Афганістане.
Тэракт паўплываў на зыход выбараў і прымусіў іспанцаў сысці з Ірака.
106 год. Цай Лунь атрымлівае паперу з валокнаў бамбука.
Да яго паперу ў Кітаі рабілі з пянькі, а яшчэ раней з шоўку, які выраблялі з сапсаваных коканаў шаўкапрада. Цай Лунь раструшчыў валакно шаўкоўніцы, драўняны попел, анучы і пяньку. Усё гэта ён змяшаў з вадой і атрыманую масу выклаў на форму – драўляную раму і сіта з бамбука. Пасля сушкі на сонцы, ён гэтую масу разгладзіў з дапамогай камянёў. У выніку атрымаліся трывалыя аркушы паперы.
Пасля вынаходства Цай Луня, працэс вытворчасці паперы стаў хутка ўдасканальвацца. Сталі дадаваць для падвышэння трываласці крухмал, клей, натуральныя фарбавальнікі.
1401 год. У Радаме каронная рада зацвердзіла Віленска-Радамскую унію.
Перамовы па Уніі пачаліся ў снежні 1400 года ў Гродна. Унія была падпісаная ў трох асобніках: першы акт падпісаны Ягайлам, другі Вітаўтам і літоўскай шляхтай 18 студзеня 1401 года ў Вільні. Віленскую дамову пацвердзілі ў Радаме.
Унія ў пэўнай ступені зняла спрэчкі паміж Ягайлам і Вітаўтам за ўладу.
Ва ўмовах уніі ВКЛ заставалася самастойнай дзяржавай у саюзе з Польшчай. Пажыццёва перадавала кіраўніцтва ВКЛ вялікаму князю Вітаўту з захаваннем вярхоўнай улады Ягайлы. Пасля смерці Вітаўта ўлада пераходзіла да Ягайлы ці яго законных нашчадкаў.
Бакі дамовіліся пра супольны саюз для ўзаемнай абароны, што дазволіла Вітаўту зладзіць наступ супраць крыжакоў.
У канчатковым выніку супольныя дзеянні літоўска-польскага хаўрусу дазволілі атрымаць вырашальную перамогу над Тэўтонскім Ордэнам у Грунвальдскай бітве.
1669 год. Пачалося вывяржэнне вулкана Этна на італьянскай Сіцыліі. Працягвалася да ліпеня.
Рэкі расплаўленай лавы пахавалі 50 гарадоў, загінула ад 20 да 100 тысяч чалавек.
Мясцовыя жыхары называюць вулкан «Монгібела» – «Гара гор». Этна сапраўды ўзрушае сваімі памерамі: плошча 120 квадратных кіламетраў, а акружнасць вулкана складае 200 кіламетраў.
Пры вывяржэнні ў 1964 годзе Этна вырасла яшчэ на 50 м і зараз яе вышыня складае 3350 м. Масіў налічвае 270 кратараў, і лава выплюхваецца з расколін глыбінёй у адзін кіламетр. Гэтаму вулкану належыць першынство па колькасці вядомых чалавеку вывяржэнняў. З часоў хрысціянскага летазлічэння адбылося 150 магутных вывяржэнняў Этны.
1827 год. Нарадзіўся Каятан Крашэўскі.
Ураджэнец Беларусі, польскі пісьменнік, кампазітар, астраном-аматар. Брат пісьменніка Ю. Крашэўскага.
Скончыў Свіслацкую гімназію.
Аўтар гістарычных аповесцей, абразкоў і мемуараў, падзеі якіх адбываюцца пераважна на Беларусі, а таксама камедый, вершаў, гавэндаў.
Пісаў музыку: канцэрты, санаты, мініяцюры для фартэпіяна.
Меў бібліятэку з 10 000 тамоў, у тым ліку зборы Сапегаў. Заснавальнік прыватнай астранамічнай абсерваторыі.
Памёр 1 ліпеня 1896 года.
1872 год. Памёр Плацыд Янкоўскі (1810-1872).
Беларускі пісьменнік і перакладчык, публіцыст, уніяцкі і праваслаўны святар.
Валодаў 10 мовамі. З сялянамі размаўляў на беларускай мове.
Аўтар аповесцей, апавяданняў, гумарэсак, краязнаўчых, біяграфічных нарысаў, якія былі папулярнымі ў Беларусі і Літве. Выдаў больш дзесяці кніг прозы на польскай мове. Пераклаў на польскую мову асобныя творы Шэкспіра, Гётэ і іншых.
У «Літоўскіх епархіяльных ведамасцях» з 1864 года друкаваў апавяданні, нарысы, жыццяпісы, успаміны.
У 2006 годзе ў Беларусі ўпершыню выдадзены яго «Записки сельского священника», дзе сабраныя нарысы і ўспаміны з апошняга перыяду жыцця.
1887 год. Нарадзіўся Алесь Гарун (Прушынскі).
Беларускі паэт, празаік, драматург, публіцыст, грамадскі дзеяч. Віцэ-старшыня Усебеларускага з’езда 1917 года, сустваральнік БНР, рэдактар газеты «Беларускі шлях», адзін са стваральнікаў беларускай нацыянальнай арміі.
У 1907 годзе быў арыштаваны за антыўрадавую дзейнасць, асуджаны на ссылку і пажыццёвае пасяленне ў Сібіры. Працаваў у Іркуцкай губерні, на баржы на рацэ Лене, на залатых прыісках у Якуціі.
Публікаваўся ў газеце «Наша ніва». Аўтар вершаў, паэм, паэтычных водгукаў на вершы сучаснікаў, зборніка «Матчын дар», які з’яўляецца адным з найвыдатнейшых паэтычных дасягненняў ХХ стагоддзя.
У гонар паэта ў Фрунзенскім раёне Мінска названа вуліца.
Памёр у Кракаве па дарозе на курорт Закапанэ 28 ліпеня 1920 года.
1899 год. Нарадзілася Вольга Галіна (па мужу Александроўская, дзявочае Грудзінская).
Беларуская актрыса. Народная артыстка.
У 1923-1962 гадах служыла актрысай ў купалаўскім тэатры, пачынала працаваць пад кіраўніцтвам Е. Міровіча. У 1948-1963 гадах выкладала ў Беларускім тэатральна-мастацкім інстытуце.
Іграла ў пастаноўках па творах І. Папова, А. Астроўскага, М. Горкага, А. Чэхава, Я. Рамановіча, Лопэ дэ Вэга, У. Шэкспіра, Л. Талстога і іншых.
Выступала ў перыядычным друку з успамінамі пра дзеячаў беларускага тэатра, з рэцэнзіямі на спектаклі, артыкуламі-разважаннямі пра сутнасць акцёрскага майстэрства.
Памерла 4 снежня 1980 года.
1903 год. Нарадзіўся Тодар Кляшторны.
Беларускі паэт.
Працаваў на радыё, у рэдакцыях беларускіх газет і часопісаў. Быў сябрам літаратурных аб’яднанняў «Маладняк», «Узвышша», БелАПП.
Выдаў 5 зборнікаў паэзіі, многіх паэм. Аўтар інтымнай, пейзажнай, філасофска-медытацыйнай лірыкі, вершаў песеннага складу, вершаў-зваротаў, вершаў-пасланняў, твораў публіцыстычнай скіраванасці, баек, пародый, эпіграм, апавяданняў.
Пераклаў на беларускую мову пятую частку «Прыгод удалага ваякі Швейка» К. Ванека, асобных твораў П. Тычыны, В. Брусава, І. Харыка, А. Кутатэлі, М. Асеева, У. Маякоўскага і іншых.
Яго творы перакладаліся на літоўскую, рускую і ўкраінскую мовы. На яго вершы І. Іваноў і М.Равенскі напісалі песні.
Арыштаваны НКУС у лістападзе 1936 года, асуджаны 29 кастрычніка 1937 года да вышэйшай меры пакарання і расстраляны ў тую ж ноч.
Імя паэта носіць вуліца ў в. Камень на Лепельшчыне. У вясковым Доме культуры дзейнічае бібліятэка-музей Т. Кляшторнага.
1911 год. Нарадзіўся Леў Гарошка.
Беларускі рэлігійны і грамадскі дзеяч, грэка-каталіцкі святар, архімандрыт, даследчык гісторыі рэлігіі і царквы ў Беларусі, беларускай культуры, літаратар і педагог.
Арганізатар беларускага душпастырства ў Берліне і Мюнхене. Рэктар Беларускай каталіцкай місіі ў Францыі, Вялікабрытаніі. Выдавец малітоўніка «Божым шляхам», часопіса «Божым шляхам». Кіраўнік Беларускай секцыі радыё Ватыкана.
Памёр 28 ліпеня 1977 года ў шпіталі ў Парыжы ў выніку няўдалай хірургічнай аперацыі. Пахаваны на могілках Святога Панкрата ў Лондане.
Яго багаты архіў захоўваецца ў Скарынаўскай бібліятэцы ў Лондане. На думку гісторыка С. Абламейкі, спадчына Льва Гарошкі “змяшчае на сваіх старонках дзясяткі не выдадзеных тамоў каштоўнай рэлігійнай літаратуры, дзясяткі тамоў якасных навукова-гістарычных прац, абсалютная большасць з якіх так і засталіся невядомыя на Бацькаўшчыне”.
1911 год. У г. Ліда нарадзіўся Аркадзь Мігдал.
Савецкі фізік-тэарэтык, акадэмік АН СССР.
Вучыўся у Ленінградскім ўніверсітэце, адкуль яго выгналі ў 1931 годзе за «непралетарскае паходжанне». У 1933 годзе быў арыштаваны, сядзеў у вязьніцы.
З канца 1930-х гадоў вывучаў праблемы ўзаемадзеяння нейтронаў з атамамі. У выніку ім быў развіты арыгінальны метад «устрэсвання», які прынёс аўтару заслужаную вядомасць.
Працаваў у Інстытуце фізічных праблем АН СССР, прафесарам Маскоўскага інжынерна-фізічнага інстытута, у Інстытуце атамнай энергіі, Інстытуце тэарытычнай фізікі. У 1947 годзе быў апанентам на абароне кандыдацкай дысертацыі А. Сахаравым.
Заснавальнік новых кірункаў у ядзернай фізіцы і фізіцы металаў. Даследаваў праблему палярызацыі і вакууму ў моцных магнітных палях.
У навуковы ўжытак увайшлі такія азначэнні, як асаблівасць Мігдала-Кона, скачок Мігдала, канстанта Мігдала.
Памёр у ЗША 9 лютага 1991 года.
1913 год. Памёр ураджэнец Беларусі Андрэй Вількіцкі (1858-1913).
Рускі гідрограф, геадэзіст, палярны даследчык, генерал корпуса гідрографаў, начальнік Галоўнага Гідраграфічнага ўпраўлення.
З’яўляецца адным з найбольш паважаных спецыялістаў у асяроддзі ваенных гідрографаў.
Яго імем названыя мыс, ледавік, гара і заліў на архіпелагу Новая Зямля, востраў і астравы Вількіцкага ў Карскім і астравы ва Усходне-Сібірскім морах, праліў.
У Пецярбургу ўстаноўлена мемарыяльная дошка.
1934 год. Нарадзіўся ў Пінску Яўген Гвоздзеў.
Самы вядомы адзіночны коласветчык з Беларусі, падарожнік і мараплаўца.
Пасля сканчэння мараходнай вучэльні ў Астрахані, плаваў суднавым механікам на буйных рыбалавецкіх судах Каспія. Займаўся ветразным спортам. Сам будаваў свае яхты.
Як яхтсмен перасёк Каспій у адзіночных і калектыўных паходах больш за 50 разоў.
Быў у двух коласветных падарожжах (1992-1996 – першае і адзінае ў гісторыі адзіночных кругасветак плаванне на звычайным шпацырным швертбоце; 1999-2003).
У трэцяе падарожжа вакол Зямлі 74-гадовы мораплавец адправіўся з Наварасійска 19 верасня 2008 года. Перасёк Чорнае мора, Басфор, дасягнуў Італьянскага берага і 30 лістапада апошні раз выйшаў на сувязь.
10 снежня 2008 года цела нашага земляка з глыбокай ранай на галаве было знойдзена на пляжы Кастэльпарцыяна на поўдні Італіі.
1938 год. Расстраляны ў ГУЛАГу айцец Іаан (Іван Пашын, 1881-1938).
Беларускі праваслаўны дзеяч, архіерэй, свяшчэннамучанік, епіскап Тураўскі (1923-1926), Рыльскі (1929-1933).
Беларус. Нарадзіўся ў сям’і праваслаўнага святара. Маці паходзіла са старадаўняга беларускага святарскага роду Завітневічаў.
Скончыў Слуцкае духоўнае вучылішча, Мінскую духоўную семінарыю. Служыў у цэрквах і настаўнічаў у царкоўна-прыходскіх школах Гомельшчыны, Міншчыны
Арыштоўваўся НКУС у 1926, 1932 гадах, высылаўся ў Сібір, Комі АССР.
Расстраляны па абвінавачванню ў правядзенні «антысавецкай агітацыі сярод зняволеных».
У 2004 годзе Сінодам БПЦ далучаны да Сабора беларускіх святых. Абраз з выявай святога знаходзіцца ў гродзенскім Пакроўскім саборы (на фота).
1941 год. Памёр у ГУЛАГу Аляксандр Уласаў (1874-1941).
Беларускі грамадска-палітычны і культурны дзеяч, выдавец, публіцыст, рэдактар-выдавец газеты «Наша ніва», польскі сенатар.
Прыцягнуў да супрацы ў “Нашай Ніве” Я. Коласа, Я. Купалу, З. Бядулю, Ядвігіна Ш. Член Рады Беларускай Народнай Рэспублікі.
Меў багатую бібліятэку, шмат архіўных матэрыялаў пра «нашаніўскі» перыяд, нацыянальную асвету ў Заходняй Беларусі.
Яго рукапісная спадчына зберагаецца ў Літаратурным музеі Я. Купалы, цэнтральных навуковых бібліятэках акадэмій навук Беларусі, Літвы.
Арганізатар і адзін з кіраўнікоў Таварыства беларускай школы. Пад яго апякунствам дзейнічала Радашковіцкая беларуская гімназія імя Ф. Скарыны.
У верасні 1939 года вітаў далучэнне Заходняй Беларусі да БССР, выказваўся за адкрыццё беларускай школы ў Радашковічах, а праз месяц арыштаваны НКУС, утрымліваўся ў вілейскай турме.
У лістападзе 1940 года асуджаны на 5 гадоў зняволення ў сібірскіх лагерах.
1996 год. Памёр ураджэнец Бабруйска Леанід Марчанка (1941-1996).
Беларускі мастак-графік.
Скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут
Майстар беларускай пейзажнай графікі, паслядоўнікам ідэй нацыянальнага рамантызму.
Яго афорты, літаграфіі – характарыстыкі кожнай істотнай дэталі раслін, нябеснай прасторы, воднай плыні. Ён шматпланава адлюстроўваў прасторы роднага краю.
Творы мастака знаходзяцца ў калекцыях Нацыянальнага мастацкага музею, Дзяржаўнай Траццякоўскай галерэі, маскоўскага Цэнтральнага Дома мастака, Музея сучаснага мастацтва ў Кёльне, Музеі імпрэсіянізму ў Германіі, прыватных зборах.
2011 год. Наймацнейшае ў гісторыі Японіі землетрасенне магнітудай 9,1.
Катаклізм выклікаў цунамі і аварыю на АЭС Фукусіма I, затапленне аэрапорта Сендай.
Тры працуючых энергаблока былі спынены дзеяннем аварыйнай абароны, усе аварыйныя сістэмы спрацавалі ў штатным рэжыме. Але, на наступны дзень, на АЭС адбыўся выбух. Узровень радыяцыі каля станцыі перавысіў норму ў 20 разоў. Як і аварыі на Чарнобыльскай АЭС прысвоены 7, вышэйшы, узровень тэхнагеннай аварыі.
Наступнае землетрасенне на ўзбярэжжы прэфектуры Фукусіма магнітудай 7,3 адбылося праз 11 гадоў – 16 сакавіка 2022 года. Вучоныя лічаць гэты катаклізм афтэршокам землетрасення 2011 года. У выніку цунамі загінула 4 чалавека, 225 паранены.
Міжнародны дзень акулярыка (International day of bespectacled)
Першыя лінзы знайшлі яшчэ пры раскопках Троі – іх узрост каля 2500 гадоў да н.э.
Старажытным цывілізацыям былі вядомыя празрыстыя лінзы з горнага крышталя. Але няма ніводнага гістарычнага сведчання, што гэтыя лінзы выкарыстоўваліся ў якасці лупы для практычных мэт.
У І палове XI стагоддзя арабскі навуковец Ібн аль-Хайсам апісаў лінзы, якія павялічваюць. Але Усход не здолеў зрабіць з гэтага ніякіх практычных высноваў. На Захадзе першым у 1267 годзе паспрабаваў выкрыстаць лінзы для вачэй навуковец і мысляр Роджэр Бэкан.
Першыя акуляры з’явіліся ў XIII стагоддзі ў Італіі. У 1285 годзе майстар-шкловыдзімальнік Сальвіна Армаці з Фларэнцыі першым арганізаваў вытворчасць акуляраў з лінзамі, якія ўстаўляліся ў аправу і дазвалялі карэкціраваць дальназоркасць.
У Беларусі акуляры носяць да 40% мужчын і больш за 45% жанчын. Гэта не тычыцца сонечных акуляраў.
1484 год. У Вільні памёр Казімір Казіміравіч, Святы Казімір(1458-1484).
Намеснік вялікага князя літоўскага, кананізаваны каталіцкай царквой. Каралевіч польскі і вялікі княжыч літоўскі. Каталіцкі святы, патрон Вільні, апякун земляў Вялікага Княства Літоўскага, патрон Гродзенскага біскупства.
Сын Казіміра Ягелончыка. Кіраўнік справамі ў Польшчы (1481-1483), займаўся дабрачыннасцю.
Кананізаваны ў 1522 годзе.
Асаблівае значэнне культ Святога Казіміра атрымаў на землях ВКЛ, дзе ў яго гонар праводзіцца асобная служба 4 сакавіка. У Вільні ў гэты дзень адбываецца святочны кірмаш – “Казюкас”.
1634 год. Нарадзіўся Казімір Лышчынскі.
Вялікалітоўскі філосаф, мысліцель-атэіст, педагог і грамадскі дзеяч Рэчы Паспалітай. Упершыню ўжыў тэрмін «атэіст». Пакараны смерцю за атэізм.
Скончыў Віленскую акадэмію. Прымаў удзел у маскоўскай, шведскай, турэцкай ваенных кампаніях. Выкладаў у Львове, Берасці. Працаваў настаўнікам, меў юрыдычную практыку.
У 1666 годзе выйшаў з ордэна езуітаў, ажаніўся, пераехаў у свой родавы маёнтак Лышчыцы на Берасцейшчыне. Карыстаўся аўтарытэтам сярод шляхты. Шмат судовых спраў правёў на карысць мяшчан і шляхты, якія судзіліся з езуітамі за захопленыя землі, даўгі. Меў сваю школу, вучыў дзяцей шляхты і сялян.
Напісаў трактат «Аб неіснаванні Бога». Рукапіс кнігі выкраў агент езуітаў Ян Бжоска.
У 1687 годзе царкоўны суд за цяжкае злачынства – атэізм – пастанавіў спаліць яго жывога на вогнішчы. Па ўласнай просьбе асуджанага кара была заменена на адсячэнне галавы.
30 сакавіка 1689 года на плошчы Старога Мяста ў Варшаве абезгалоўлены і спалены на вогнішчы.
1782 год. Нарадзіўся Казімір Ельскі.
Беларускі скульптар, архітэктар, мастак; выхаванец Віленскага ўніверсітэта і яго прафесар. Прадстаўнік класіцызму. Сын мастака і скульптара Караля Ельскага.
Скончыў Віленскі ўніверсітэт, удасканальваў сваё майстэрства ў Акадэміі мастацтваў у Пецярбургу.
Выкладаў ў Віленскім універсітэце, стварыў бюсты прафесараў для новай залы ўніверсітэцкай бібліятэкі, працаваў над рознымі элементамі дэкору для будынкаў універсітэта, заснаваў кабінет скульптуры.
Аўтар працы пра сувязь архітэктуры, скульптуры і жывапісу – першую на польскай мове. Стваральнік паркавых скульптур, надмагільных помнікаў для радавых капліц.
Адным з яго вучняў быў віленскі мастак А. Сляндзінскі.
1812 год. Памёр Яўхім Храптовіч (1729–1812).
Грамадскі, палітычны, дзяржаўны дзеяч ВКЛ, публіцыст, паэт і перакладчык. Апошні канцлер вялікі літоўскі (1793-1795), граф.
Пасля стварэння Адукацыйнай камісіі (1773) – першага ў свеце міністэрства адукацыі – стаў камісарам дэпартаменту Віленскай акадэміі і школаў ВКЛ, значна павялічыў колькасць школ розных узроўняў.
Аўтар вершаў на польскай мове і латыні, на гутарковай беларускай мове лацініцай. Валодаў кніжнасцю на старабеларускай мове.
1852 год. Памёр Мікалай Гогаль (Янкоўскі) (1809–1852).
Рускі і ўкраінскі пісьменнік, драматург, паэт. Заснавальнік крытычнага рэалізма ў рускай літаратуры.
Падчас навучання ў Нежынскай гімназіі выступаў на сцэне тэатра як акцёр і рэжысёр-пастаноўшчык спектакляў, заснаваных на сюжэтах антычнасці або побыту, спазнаў сусвет старажытнай украінскай гісторыі, народных звычаяў і народнай творчасці.
Пасля пераезду ў 1828 годзе ў Пецярбург, займаўся напісаннем паэм, аповесцей, апавяданняў, драматычных твораў, камедый.
Этапнай у гісторыі тэатра стала яго сацыяльная камедыя «Рэвізор» (1836). Пасля яе прэм’еры, вандраваў па Германіі, Швейцарыі, Францыі, Італіі, пісаў паэму-раман «Мёртвыя душы» (1842). У 1848 годзе вярнуўся ў Маскву і працаваў над другім томам «Мёртвых душ», але незадоўга перад смерцю рукапіс спаліў.
У 1828 годзе наведваў Магілёў.
Раздзелы другога тома «Мёртвых душ» занава перапрацаваў нібыта на падставе накідак, якія былі атрыманы ад сябра Гогаля М. Пракаповіча, магілёўскі інжынер М. Ястржэмбскі. У студзені 1872 года чытачы гістарычнага часопіса “Руская даўніна”, да свайго невымоўнага здзіўлення, выявілі “Прыгоды Чычыкава, або Мёртвыя душы. Паэма Н. У. Гогаля. Новыя ўрыўкі і варыянты” – містыфікацыю ад Ястржэмбскага па матывах Гогаля.
У гонар М. Гогаля названы вуліца і 3 завулкі ў Магілёве, вуліцы ў большасці буйных гарадоў Беларусі.
1877 год. Амерыканскі вынаходнік Эміль Берлінер стварыў мікрафон.
За год да гэтага А. Бэл таксама стварыў мікрафон, які зваўся вадкасным перадатчыкам. Гэты перадатчык быў прадстаўлены на Філадэльфійскай выставе. Там яго і ўбачыў Берлінер і вырашыў, што зможа зрабіць прыбор не горшым.
Берлінер здолеў ачысціць і ўзмацніць гукі і вынайшаў своеасаблівы тэлефонны перадатчык з няшчыльным кантактам, які назваў мікрафонам. Дзякуючы ўдасканаленням Берлінера тэлефон перастаў быць проста тэхнічнай навінкай і стаў эфектыўным сродкам сувязі, здольным перадаваць гукі на вялікія адлегласці.
А. Бэл спрабаваў судзіцца з Берлінэрам, але суд стаў на бок Берлінера. Тады Бэл вырашыў пайсці іншым шляхам – ён выкупіў патэнт у Берлінера за 50 000 даляраў, а сам вынаходнік быў прыняты ў Bell Telephone Company ў якасці галоўнага спецыяліста па тэлефоннай тэхніцы.
1890 год. Нарадзіўся Вінцук Адважны (Язэп Германовіч).
Беларускі пісьменнік, каталіцкі святар усходняга абраду, паэт, публіцыст.
Скончыў Віленскую духоўную каталіцкую семінарыю. Працаваў у касцёлах Беласточчыны, Слонімскага, Дзісненскага павету, Друйскім кляштары марыянаў, у Друйскай гімназіі, у Харбіне (Маньчжурыя), Вільне. Член Таварыства беларускай школы, арганізаваў беларускую школу, у касцёле гаварыў казанні на беларускай мове.
Яго празаічныя і паэтычныя творы рэгулярна з’яўляліся на старонках перыядычнага друку. Пераследаваўся польскімі свецкімі і духоўнымі ўладамі.
У 1948 годзе арыштаваны кітайскай паліцыяй і перададзены КДБ. Асуджаны да 25 гадоў прымусовых работ у сібірскіх лагерах.
Па вызваленні ў 1955 годзе выехаў у Польшчу, у 1959 – у Рым, потым ў Лондан. Быў дырэктарам школы-інтэрнату Св. Кірылы Тураўскага, выдаваў рэлігійна-грамадскі часопіс «Божым шляхам», прымаў удзел у рэлігійным і культурным жыцці беларускага замежжа. Пра сваё знаходжанне ў лагерах напісаў успаміны «Кітай – Сібір – Масква», якія былі апублікаваныя на беларускай, італьянскай, польскай, літоўскай мовах.
Памёр 26 снежня 1978 года ў Лондане. Пахаваны на Могілках Святога Панкрата ў Лондане у адной магіле з айцом Львом Гарошкам, з якім меў пры жыцці не найлепшыя адносіны.
1911 год. Нарадзіўся Васіль Стома.
Беларускі пісьменнік і грамадскі дзеяч эміграцыі.
З 1949 года жыў у ЗША. Адзін з дзеячаў Беларуска-амерыканскага задзіночання, старшыня ў Беларускім культурна-асветным камітэце, сябра рэдкалегіі газеты «Беларус», сябра Рады БНР, выкладчык беларускай суботняй школы, ініцыятар школьных тэатральных пастановак.
Памёр 31 мая 1992 года ў Нью-Брансуіку. Пахаваны на могілкай царквы Жыровіцкай Божай Маці ў Іст-Брансуіку.
1932 год. У Пінску нарадзіўся Рышард Капусцінскі.
Польскі сусветна вядомы рэпарцёр, журналіст, пісьменнік, паэт, фатограф, «імператар рэпартажу».
Дэбютаваў як паэт у 17 гадоў. У 24 гады атрымаў першую ўзнагароду – Залаты Крыж Заслугі – за газетны рэпартаж. Працаваў у выданнях “Polityka”, “Kultura”, Польскім прэс-агенцтве (PAP) як замежны карэспандэнт у Афрыцы, Лацінскай Амерыцы і Азіі.
Удзельнік руху «Салідарнасць».
Па яго кнізе «Імператар» пра ўпадак рэжыму ў Эфіопіі, у 1987 годзе лонданскі Royal Court Theatre паставіў сцэнічную адаптацыю.
Ганаровы доктар Слянскага, Уроцлаўскага, Ягелонскага, Гданьскага ўніверсітэтаў. Лаўрэат каля 40 прэмій і ўзнагарод.
Двойчы намінаваўся на Нобелеўскую прэмію па літаратуры.
Памёр 23 студзеня 2007 года.
У Пінску на доме, дзе жыў Капусцінскі, ўсталявана мемарыяльная дошка.
1938 год. У Оршы нарадзіўся Леанід Трушко.
Беларускі акцёр тэатра і кіно. Народны артыст БССР.
Працаваў у Аршанскім народным, Беларускім тэатры імя Якуба Коласа (1967-1999).
Выканавец шматлікіх ролей у пастаноўках «Радавыя», «Парог» А. Дударава, «Трыбунал» А. Макаёнка, «Амністыя» М. Матукоўскага, «Матухна Кураж і яе дзеці» Б. Брэхта, «Званы Віцебска» У. Караткевіча і іншых, ролей у кіно.
1962 год. Запрацаваў ядзерны рэактар АЭС на амерыканскай антарктычнай станцыі Мак-Мерда. Адзінкавы выпадак у гісторыі Антарктыды.
Лічылі, што электрастанцыя дазволіць зэканоміць вялізныя сродкі, якія выдаткоўваюцца на падвоз дызпаліва і яго бесперапынны падагрэў – каб пазбегнуць замярзання.
Аднак у 1972 годзе ў корпусе рэактара выявіліся расколіны. Было прынята рашэнне ўстаноўку дэмантаваць, а з прычыны тэхналагічных складанасцей і экалагічных рызык ад далейшых праектаў развіцця атамнай энергетыкі ў Антарктыдзе – адмовіцца.
1982 год. У Магілёве нарадзіўся Андрэй Рыбакоў.
Беларускі цяжкаатлет.
На Летніх Алімпійскіх гульнях 2004, 2008 гадоў у Афінах, Пекіне атрымаў срэбныя медалі ў мужчынскай вагавай катэгорыі да 85 кг. Але ў 2016 годзе Міжнародны алімпійскі камітэт пазбавіў яго пекінскага срэбра за ўжыванне допінгу.
Чэмпіён Беларусі 2012 года ў катэгорыі да 94 кг.
Яму належаць сусветныя рэкорды ў катэгорыі да 85 кг у рыўку – 187 кг (чэмпіянат свету, 2007) і па суме рыўка і штуршка – 394 кг (пекінская алімпіяда, 2008). Рэкорд па суме перасягнуты іранцам Кіянушам Растамі ў 2016 годзе.
2005 год. Памёр Карлас Шэрман (1934-2005).
Беларуска-уругвайска-іспанскі перакладчык, літаратар і праваабаронца.
Нарадзіўся ва Уругваі ў сям’і выхадца з Заходняй Беларусі.Працаваў у аргенцінскіх газетах. У 1956 годзе прыехаў на Беларусь.
Дэбютаваў у аргенцінскім перыядычным друку ў 1952, у рускай перыёдыцы Беларусі – з 1964, на беларускай мове – з 1975 года.
Загадчык рэдакцыйна-выдавецкага сектара Фундаментальнай бібліятэкі імя Якуба Коласа АН БССР, віцэ-прэзідэнт Беларускага ПЭН-цэнтра.
Перакладчык іспанамоўных аўтараў: Г. Гарсія Маркеса, Н. Гільена, Ф. Піта Радрыгеса і іншых.
З беларускай на іспанскую пераклаў асобныя творы А. Куляшова, М. Танка, І. Шамякіна, В. Быкава, Я. Купалы, Я. Коласа, Р. Барадуліна і іншых.
Штогод на тэрыторыі Беларусі фіксуецца да 80 міні-землятрусаў – распавёў старшыня Прэзідыума Нацыянальнай акадэміі навук Уладзімір Гусакоў.
Землятрусы рэгіструюць спецыяльныя сейсмічныя датчыкі, якія ўстаноўлены ў раёне БелАЭС, дзе геафізічны маніторынг неабходна праводзіць рэгулярна. Яны рэгіструюць не толькі землятрусы, але і любыя іншыя геафізічныя ваганні.
Акадэмік лічыць, што трэба абавязкова працягваць праводзіць маніторынг яшчэ і ў сувязі з тым, што зараз праводзіцца пошук месца для будаўніцтва другой беларускай АЭС.
Нагадаем, што ў кастрычніку 2016 года загадчыца аддзела Цэнтра геафізічнага маніторынга НАНБ Таццяна Аронава даводзіла інфармацыю, што за ўсю гісторыю на тэрыторыі Беларусі адбылося толькі 9 больш-менш адчувальных землятрусаў. Аднак з-за асаблівасцяў геаграфіі яны былі не моцнымі і ўяўлялі сабой «адгалоскі» землятрусаў у больш сейсманебяспечных краінах Еўропы. Самы магутны – Гудагайскі ў 1908 годзе – дасягнуў магнітуды ў 4,5 бала і інтэнсіўнасці ў 7 балаў. Ён якраз адбыўся каля сённяшняй БелАЭС.
Пасля 1908 года ў раёне сённяшняй БелАЭС штуршкоў не назіралася.
Але, яны фіксаваліся пад Салігорскам у 1978, 1983, 1985 и два ў 1998-м. Магнітуда самага магутнага з іх не перавышала 3,5. “Усяго ў гэтай мясцовасці інструментальна зафіксавана звыш 1 400 землятрусаў, але ўсе – дастаткова слабыя, – удакладніла тады Аронава.
Але варта адзначыць, што тэрыторыя Беларусі стала крыніцай яшчэ і ўласных, рукатворных землятрусаў, што звязана са здабычай калійных солей шахтным спосабам.
Найбольш верагодныя пляцоўкі пад новую станцыю – на Магілёўшчыне.
Міністр энергетыкі Віктар Каранкевіч напярэдадні прафесійнага свята ўзгадаў пра перспектывы развіцця атамнай станцыі ў Беларусі. Прычым нічога прынцыпова новага не сказаў, толькі канстатаваў, што матэрыялы ўсебакова разгледжаны органамі дзяржкіравання і Нацыянальнай акадэміяй навук, міністэрствамі энергетыкі, эканомікі, “пытанне будаўніцтва трэцяга энергаблока або новай станцыі … адчувальнае і актуальнае. Гэта прадмет далейшага аналізу і правядзення пошукавых работ”.
Нагадаем, што год таму, 22 снежня 2021 года калі адбылася загрузка ядзернага паліва ў другі энергаблок БелАЭС, прэм’ер-міністр Раман Галоўчанка ўпершыню заявіў, што прапрацоўваецца пытанне аб будаўніцтве яшчэ адной атамнай электрастанцыі ў іншым рэгіёне Беларусі. Галоўчанка абяцаў, што прапанова будзе ўнесена на разгляд Лукашэнкі не пазней за восень 2022 года.
Праекты будавання АЭС далёка не танныя. БелАЭС разам з інфраструктурай абыходзіцца ў 9-10 млрд даляраў (Расія прадставіла крэдыт у 10 млрд). А на сёння ВУП краіны каля 60 млрд. Ды і эфектыўнасць пакуль мізерная.
Першы энергаблок пры вялізарных укладаннях за 2 гады працы (з 3 лістапада 2020 года) выпрацаваў 10,4 млрд кВт·г электраэнергіі, то бок па 5,2 млрд кВт/г на год. Для параўнання, адна толькі Лукомская ДРЭС у год выпрацоўвае 9-10 млрд кВт/г.
Беларуская АЭС будуецца з 2013 года пад Астраўцом Гродзенскай вобласці ў непасрэднай блізкасці з мяжой з Літвой (да Вільнюса 40 км). Працуюць два вода-вадзяныя рэактары расійскай вытворчасці сумарнай магутнасцю 2400 МВт. Першы блок працуе з 3 лістапада 2020 года, другі блок плануюць запусцяць толькі на пачатку 2023 года. Пасля ўвядзення другога блока на БелАЭС плануецца выйсці на 30% у выпрацоўцы электраэнергіі.
Як і год назад, на сёння чыноўнікі не ўносяць ніякай яснасці у пытанні і толькі яшчэ больш напускаюць флёру і загадкавасці: ці патрэбны нам новыя магутнасці атамнай энергетыкі? Дзе браць сродкі на будоўлю? Дзе будзе выкарыстана атрыманая энергетыка? Якія краіны будуць купляць беларускую электраэнергію? Ці падрыхтавана насельніцтва, прадпрыемствы да спажывання такой колькасці электраэнергіі? Дзе плануецца будаўніцтва новай АЭС? У якім рэгіёне Беларусі? Якія перадумовы для гэтага?
Беларусь і атамка
У адкрытым у 1965 годзе Інстытуце ядзернай энергетыкі ў пасёлку Сосны пад Мінскам была распрацавана першая ў свеце перасовачная АЭС. Беларускую ж АЭС планавалася будаваць у канцы 1970-пачатку 1980-х. Разглядалася пляцоўка каля п. Брожа Бабруйскага раёна. Па рашэнні ЦК КПСС і Савета міністраў СССР 1971 года АЭС магла быць пабудавана на возеры Снуды (Браслаўскія азёры), але супраць саюзных планаў выступаў П. Машэраў і АЭС пабудавалі ў 50 км на захад.
Так з’явілася Ігналінская АЭС (г. Вісагінас Ігналінскага раёна; два блокі), якая пачала будавацца ў 1975 годзе, працавала ў 1983-2009 гадах і выкарыстоўвала воды браслаўскага возера Дрысвяты (па-літоўску Друкшай) для ахаладжэння рэактараў. Літва планавала будаваць у 2015–2021 гадах новую АЭС – Вісагінскую, але насельніцтва выказалася супраць гэтых планаў.
У канцы 1970-х-1980-х гадах разглядаліся варыянты размяшчэння АЭС у Бярозаўскім, Столінскім, Рагачоўскім, Віцебскім, Аршанскім, Чашніцкім раёнах. Асабліва перспектыўнай была пляцоўка на возеры Сялява ў Крупскім раёне.
У 1983 годзе за 30 км ад Мінска, каля Рудзенска, пачала будавацца атамная цеплаэнергацэнтраль (АТЭЦ). Да 1986 года станцыя была гатова на 70%. Але пасля Чарнобыльскай катастрофы, АТЭЦ перапрафілявалі на вуглевадароднае паліва – з’явілася Мінская ЦЭЦ-5.
Першыя перспектыўныя пляцоўкі для будаўніцтва БелАЭС былі абазначаны ў 1992 годзе: крыху спала чарнобыльская радыёфобія, незалежная Беларусь сутыкнулася з праблемамі энергетычнай бяспекі, залежнасці ад расійскіх вуглевадародаў.
Ужо ў 1990-я разглядалася тэарэтычная магчымасць выкарыстання пад будаўніцтва АЭС Краснапалянскай пляцоўкі ў Магілёўскай вобласці.
У 1997-1998 гадах пры чарговым абвастрэнні спрэчак з Расіяй па цэнах на энерганосьбіты зноў было ўзнята пытанне аб неабходнасці мець уласную АЭС. Да таго часу былі вызначаны больш за 70 патэнцыйных пляцовак, абследаваны 54 пляцоўкі пад АЭС.
З іх былі адабраны не больш за 6, у т. л. Краснапалянская, Кукшынаўская. Узгадваліся Дубровенская і Верхнядзвінская (Віцебская вобласць), Сяляўская (на мяжы Мінскай і Віцебскай), Астравецкая. Але ў маі 1998 г. адбыліся парламенцкія слуханні па перспектывах развіцця атамнай энергетыкі і быў уведзены 10-гадовы мараторый на будаўніцтва АЭС у Беларусі.
У 2002 годзе кіраўніцтва Беларусі сур’ёзна разглядала пытанне аб магчымасці будаўніцтва “беларускіх” энергаблокаў на адной з дзеючых расійскіх АЭС (Смаленскай, Курскай або Калінінскай).
Самыя перспектыўныя пляцоўкі – на Магілёўшчыне
Спрэчкі з Масквой з-за коштаў на энерганосьбіты працягваліся, і 25 жніўня 2005 года А.Лукашэнка падпісаў указ па Канцэпцыі энергетычнай бяспекі Беларусі, дзе ў адным з артыкулаў гаворыцца аб неабходнасці будаўніцтва ў краіне ўласнай АЭС. Тады для АЭС былі выбраны дзве кандыдатныя пляцоўкі плошчай каля 10 км2. Асноўнай з’яўлялася Краснапалянская, рэзервовай – Кукшынаўская. Гэтыя ж пляцоўкі перспектыўныя для будаўніцтва новай АЭС.
Краснапалянская пляцоўка (Чавускі раён, актыўныя даследаванні праводзіліся ў 2006 годзе) знаходзіцца ў маланаселеным раёне на стыку Чавускага, Быхаўскага і Слаўгарадскага раёнаў на мясцовасці, заражанай радыёнуклідамі ў выніку аварыі на ЧАЭС. Пляцоўка знаходзіцца ўдалечыні ад буйных паселішчаў (да Чавус і Быхава – 30 км, да Слаўгарада – 25 км, да Магілёва – 43, да мяжы з Расіяй – 62, з Украінай – 166 км), але недастаткова забяспечана водамі для астуджэння рэактара (у 5 км р. Раста шырынёй 10 м), не зусім прыдатныя грунты.
Кукшынаўская, Шклоўска-Горацкая (в. Кукшынава Горацкі раён) пляцоўка абследавалася ў 2007-2008 гадах. Ад яе да мяжы з Расіяй – 30 км, да Оршы – 31, Магілёва – 50, Горак – 14, Шклова – 33.
Пры абмеркаванні пляцовак, намеснік старшыні Прэзідыума Нацыянальнай акадэміі навук Уладзімір Цімашпольскі на прэс-канферэнцыі ў верасні 2007 года заявіў: “Разглядаем і палітычную падаплёку, але самае галоўнае – гэта бяспека АЭС… найбольш перспектыўнымі з’яўляюцца пляцоўкі ў Магілёўскай вобласці – Краснапалянская і Кукшынаўская”. Верагоднасць будаўніцтва АЭС на Магілёўшчыне тады складала каля 90%.
Такім чынам, можна чакаць, што ў выпадку рэалізацыі праекта па пабудове новай АЭС на Белрусі, можна чакаць, што пляцоўкай пад яе найбольш верагодна стане адна з магілёўскіх.
Доля атамнай энергетыкі ў свеце
Размовы аб развіцці атамнай энергетыкі ідуць на фоне рашэнняў еўрапейскіх краін аб закрыцці сваіх АЭС. У Еўропе толькі Венгрыя пашырае сваю АЭС “Пакш” на Дунаі.
Першы ядзерны рэактар у свеце пабудаваны ў 1942 г. у ЗША, першы па-за межамі ЗША – у 1945 г. у Канадзе, першай АЭС у СССР стала Обнінская (1954).
На сёння АЭС працуюць на ўсіх кантынентах Зямлі, за выключэннем Антарктыды, Аўстраліі. Адна АЭС працуе, нават, у Афрыцы. У свеце 450 ядзерных энергаблокаў на 190 станцыях у 35 краінах свету.
Нягледзячы на наступствы аварый на Чарнобальскай АЭС і на японскай “Фукусіме”, у свеце будуецца яшчэ каля 60 энергаблокаў.
Доля атамнай энэргіі – каля 11% сусветнай вытворчасці электраэнергіі. Пасля аварыі на ЧАЭС зачынена 196 энергаблокаў. Італія першай адмовілася ад АЭС, ад ядзернай энергетыкі адмовіліся Германія, Іспанія, Швейцарыя, Тайвань.
Самыя буйныя ў свеце АЭС – канадская «Брус-Канада» (6,3 млн КВт), паўднёвакарэйская «Коры» (6,25). Раней самымі магутнымі былі «Фукусіма» (9 млн), «Касівадзакі-Карыва» (8 млн). У Еўропе самая магутная – «Запарожская» (5,7 млн).
Лідарамі па ўдзельнай вазе АЭС у выпрацоўцы электраэнергіі з’яўляюцца Францыя (72,3%), Славакія (54), Бельгія і Украіна (па 52), Венгрыя (51, будуе новыя блокі на АЭС “Пакш”), Швецыя (40), Балгарыя і Славенія (па 35), Фінляндыя і Швейцарыя (па 34); Арменія (31), Рэспубліка Карэя (30,3). У Расіі доля атамнай энергетыкі складае каля 20% (11 АЭС). Да закрыцця Ігналінская АЭС, яна давала 97% электраэнергіі ў Літве. У Японіі доля АЭС, пасля аварыі на “Фукусіме”, упала з 31,0 да 2,2%.
У лік прыярытэтных месцаў пад будаўніцтва ўключылі раёны, што пацярпелі ад аварыі на Чарнобыльскай АЭС.
Калі працуе АЭС, то яна выпрацоўвае адкіды. Гэта азначае, што краіне неабходна стварэнне пункта пахавання радыёактыўных адыходаў. Гэты аб’ект павінен быць цэласным, адзіным і дазваляць рэгуляваць пытанні абыходжання з такімі адходамі па ўсёй краіне і на доўгі прамежак часу.
Зараз у краіне праходзіць грамадскае абмеркаванне праекта стратэгіі абыходжання з радыёактыўнымі адкідаміі. Разглядаецца ўся тэрыторыя Беларусі.
Сёння прадстаўнікі Дзяржатамнагляду паведамілі журналістам аб планах па будаўніцтва пункта пахавання радыеактыўных адкідаў у Беларусі.
Пра якія адкіды ідзе гаворка.
“На тэрыторыі Беларусі будуць пахаваны радыёактыўныя адкіды, якія ўтварыліся ў нашай краіне. – распавёў першы намеснік начальніка Дзяржатамнагляду Леанід Дзядуль – Радыёактыўныя адкіды – гэта рэчывы, якія змяшчаюць радыёнукліды, якія ўжо не плануецца ў далейшым выкарыстоўваць. А адпрацаванае ядзернае паліва падлягае перапрацоўцы. У адпаведнасці з пагадненнем з Расійскай Федэрацыяй перапрацоўка будзе праводзіцца на тэрыторыі Расіі, а ўжо астатнія прадукты перапрацоўкі мы пахаваем у Беларусі”.
Нагадаем, што Беларуская АЭС пабудавана каля беларуска-літоўскай мяжы, за 18 кіламетраў ад горада Астраўца Гродзенскай вобласці. Афіцыйны запуск першага блока станцыі адбыўся 7 лістапада 2020 года. 26 красавіка 2022 года адбыўся фізічны запуск другога энергаблока. Але БелАЭС працуе ўсе гэтыя гады нестабільна, з пастаяннымі перапынкамі на рамонт.
Прапрацоўваемыя варыянты пляцоўкі:
– зона паблізу дзеючай станцыі,
– тэрыторыі, якія пацярпелі ў выніку аварыі на Чарнобыльскай АЭС. Гэта найперш раёны Магілёўскай і Гомельскай абласцей.
Пункт пахавання радыёактыўных адкідаў бачыцца як модульна арганізаваны аб’ект.
Гэта значыць, для кожнага тыпу адыходаў будуць асобныя модулі. Яго плануецца будаваць паэтапна.
“Праз 10 гадоў будзе неабходна размясціць адкіды, якія ўжо ўтвараюцца на БелАЭС, на пункце пахавання. Таму першую чаргу гэтага аб’екта плануецца стварыць і ўвесці ў эксплуатацыю менавіта праз 10 гадоў. У планах прыпаверхневае пахаванне, а не глыбіннае” – адзначыў начальнік упраўлення Дзяржатамнагляду Дзмітрый Паўла.
Пункт пахавання радыёактыўных адкідаў патрабуе стварэння дадатковай інфраструктуры. “Гэты аб’ект у стратэгіі прапанавана разглядаць як пункт эканамічнага росту, адзначаны яго патэнцыял для развіцця рэгіёну, у якім ён будзе размешчаны”, – звярнуў увагу Дзмітрый Паўлаў.
Пытанні бяспекі
Першы намеснік начальніка Дзяржатамнагляду Леанід Дзядуль падкрэсліў, што пытанні бяспекі персаналу пункта пахавання радыёактыўных адкідаў, насельніцтва, якое пражывае паблізу пункта, уплыву на навакольнае асяроддзе пастаўлены як галоўныя.
“Вакол гэтага пункта можна стварыць навуковы кластар, каб распрацоўваць новыя тэхналогіі і мерапрыемствы па забеспячэнню ядзернай і радыяцыйнай бяспекі” – дадаў ён.
Радасць тых, хто пратэставаў супраць узвядзення аўтазаправачнай станцыі, што яе зачынілі, наагул была заўчаснай. АЗС рэканструююць. Так пазначана ў пашпарце аб’екту. Паводле яго звестак, у абноўленым будынку будзе сервіз комплексных паслугаў.
Як удалося высветліць, на запраўцы прадугледжаная і кавярня, якую, як спадзяваліся жыльцы прылеглых дамоў, адчыняць замест АЗС.
Гэта запраўка непадалёк ад помніка святару Георгію Каніскаму, які паставілі тры тыдні таму на глядзельнай пляцоўцы побач з лесвіцай у Падмікольскі парк – за сто метраў ад плошчы Арджанікідзэ. Мясціна – гістарычная частка гораду.
20 гадоў таму гараджан абурыла ўзвядзенне аўтазаправачнай станцыі ў цэнтры Магілёва. Звароты з пратэстамі яны пісалі ў гарвыканкам, які праігнараваў меркаванне жыхароў. АЗС пабудавалі.
Яе «закрыццё» узрадавала тых, хто памятае пратэстную эпапею, якая вымусіла тагачаснага кіраўніка гораду Віктара Шорыкава апраўдвацца, нагадваў Магілёў.media пра падзеі 2003 году.
Шорыкаў тады вымушаны быў прызнаць факт будаўніцтва небяспечнага аб’екту і намагаўся супакоіць незадаволенасць землякоў, сцвярджаючы, што сучасныя тэхналогіі дазваляюць істотна зменшыць уплыў АЗС на навакольнае асяроддзе.
На запраўцы напісана, што яе рэканструююць, але чытачы Магілёў.media сцвярджаюць: яна зачыненая наагул і замест яе збіраюцца ставіць кавярню.
Гэта запраўка непадалёк ад помніка святару Георгію Каніскаму, які паставілі два тыдні таму на глядзельнай пляцоўцы побач з лесвіцай у Падмікольскі парк – за сто метраў ад плошчы Арджанікідзэ. Мясціна – гістарычная частка гораду.
Чаму закрываюць запраўку, дакладна невядома. Дэмантаж яе абсталявання пачаўся 22 жніўня, паведамляюць чытачы Магілёў.media. Паводле іх на пад’яздных дарогах устаноўленыя абвесткі, што АЭС не працуе.
На яе месцы, нібы, з’явіцца кавярня.
Рашэнне аб узвядзенні запраўкі прыняў Магілёўскі гарвыканкам у 2003 годзе, нягледзячы на пратэст гараджан. Іх не задавальняла, што патэнцыйна небяспечны аб’ект размяшчаюць побач з жылымі дамамі. Пра намеры пабудаваць запраўку людзі даведаліся са сваіх крыніцаў.
Тагачасны старшыня гарвыканкаму Віктар Шорыкаў прызнаў факт будаўніцтва і паспрабаваў супакоіць незадаволенасць землякоў, сцвярджаючы, што сучасныя тэхналогіі дазваляюць істотна зменшыць уплыў АЗС на навакольнае асяроддзе. Чыноўнік прывёў прыклад Францыі, дзе сустракаюцца бензакалонкі, паводле яго, умантаваныя непасрэдна ў дамы.
Запраўку на Арджанікідзэ Шорыкаў называў «міні-запраўкай», якая, настойваў ён, будзе абсталяваная «лакальнымі ачышчальнымі збудаваннямі і ўсё ж будзе аддаленай ад жылога сектару».
Перавод новых дамоў на электрычны абагрэў – новы трэнд у праектаванні і будаўніцтве. Ён выкліканы неабходнасцю спажывання электраэнергіі з Беларускай атамнай электрастанцыі. Паколькі еўрапейскія краіны адмаўляюцца імпартаваць электрычнасць з яе, то выйсце чыноўнікі бачаць ва ўнутраным спажыванні.
У Магілёве абяцаюць, што ўсе дамы ў пяці мікрараёнах комплексу «Міжгор’е» будуць поўнасцю электрыфікаваны, а парковачныя месцы абсталяваныя электрычнымі зараднымі станцыямі.
Будаўніцтва «Міжгор’е» было запланавана некалькі дзесяцігоддзяў таму, а ў 2010-м быў распрацаваны праект. Ажыццяўленню задуманага перашкаджала ўзніклая праблема адводу зямлі сельскагаспадарчага прызначэння пад гарадскія патрэбы.
Калі з’явілася АЭС вырашылі дамы цалкам перавесці на электрычны абагрэў. Праект давялося прыводзіць у адпаведнасць і з улікам новых дзейных нарматываў па азеляненні, патрабаванняў адносна ўпарадкавання паркоўкі і транспартных развязак.
Вестуном пачатку будаўніцтва стаў выстаўлены на пляцоўцы вежавы кран і выкопванне катлавана.
Арыенціровачна ўзвядзенне першых дамоў расцягнецца на 5 гадоў. Увесь комплекс прац ахопіць цэлае дзесяцігоддзе.
На першай лініі забудовы ўзвядуць дамы спраектаваныя паводле індывідуальных праектах у 20-22 паверхі.
Насельніцтва «Міжгор’я» складзе 29,5 тысяч чалавек. Тут пабудуюць 13 тысяч кватэр. Узвядуць некалькі школ і дзіцячых садкоў.
У дакументацыі фігуруе працоўная назва «Саломенка-2». Але сам раён будзе мець даўнішнюю назву тутэйшай мясцовасці – Міжгор’е. Некалі існавала тут такое паселішча.