Tag: Вильнюс

Дзень у гісторыі. 28 снежня. Ураган абрынуў мост, землятрус у Месіне. Нарадзіліся Даніла Васілеўскі, Юрый Якавенка. Сусветны рэкорд па знаходжанні ў ліфце.

Навіна ад

Міжнародны дзень кіно (International Cinema Day). 

У гэты дзень у 1895 годзе ў Парыжы ў падвале “Гранд-кафэ” на бульвары Капуцынак прайшоў першы платны паказ кінафільма для першых 35 гледачоў.

Дэманстрацыя фільмаў у Беларусі пачалася ў канцы XIX стагоддзі. У пачатку XX стагоддзя дзейнічала ўжо 56 прыватных кінатэатраў. Першы кінатэатр у Мінску адкрыў у 1900 годзе прадпрымальнік Рыхард Штрэмер у доме Ракаўшчыка на Захар’еўскай вуліцы. У 1908 годзе Рыхард сам пачаў здымаць хранікальна-дакументальныя фільмы. Кінааператары мінскага кінатэатра «Гігант» знялі ў1910-1912 гадах свае фільмы, у тым ліку пра палёты  авіятара Утачкіна над Камароўскім полем у Мінску, «Крушэнне цягніка на станцыі Руднікі».

Першае знаёмства жыхароў Магілёва з дзіўным светам кіно адбылося 10 жніўня 1903 года. Першы стацыянарны “сінематограф” атрымаў у Магілёве пастаянную прапіску ў 1909 годзе – кінатэатр «Чары» (пасля рэканструкцыі 1930-1932 гадоў –  “Чырвоная Зорка”).

1879 год.  Ураган, які пранёсся над усходняй Шатландыяй, абрынуў  цэнтральную частку чыгуначнага маста праз заліў Ферт-оф-Тэй Паўночнага мора.

У ваду ўпаў пасажырскі цягнік Эдынбург – Дандзі, лакаматыў і ўсе шэсць вагонаў. Ніхто з 75 пасажыраў не выжыў.

Па мясцовай легендзе, Карл Маркс, які жыў у той час у Дандзі, павінен быў ехаць на гэтым цягніку, але з-за хваробы перадумаў.

Самы працяглы ў свой час – 3,2 км – Тэйскі чыгуначны мост прастаяў толькі 19 месяцаў. Спраектаваў яго знакаміты інжынер Томас Бауч, які і атрымаў за сваю працу тытул лорда. 

Судовае разбіральніцтва завяршылася суровым вердыктам: “Мост быў дрэнна задуманы, дрэнна пабудаваны і дрэнна абслугоўваўся”.

мост пасля абрушэння

1896 год. Памёр ураджэнец в. Галоўчын (цяпер – Бялыніцкі раён) Лявонцій Галынец. 

Беларускі ўрач. Доктар медыцыны

Першы прыват-дацэнт медыцынскай статыстыкі і геаграфіі кафедры гігіены Імператарскай медыка-хірургічнай акадэмі.

Працаваў ваенным урачом у Магілёве. Даследаваў санітарны стан, натуральны рух (нараджальнасць, смяротнасць, прырост) насельніцтва ў Магілёве. 

Усебакова вывучыў умовы жыцця, асаблівасці фізічнага развіцця асобных сацыяльных груп насельніцтва Магілёва ў залежнасці ад эканамічных, кліматычных і гігіенічных умоў, прыйшоў да высновы аб нізкім адукацыйным узроўні жыхароў.

1908 год. У Вільні заснавана беларускае кнігавыдавецкае таварыства «Наша Хата». 

Заснавальнікамі сталі В. Бонч-Асмалоўскі, Б. Даніловіч, Я. Манькоўскі, А. Уласаў, У. Цэтэрман.

Выпусціла ананімную беларускую паэму «Тарас на Парнасе», «Дзед Завала», Ядвігіна Ш., «Дзядзька голад» С. Віткевіча, «Дым» М. Канапніцкай, «Архіп і Лявонка» М. Горкага, падручнік «Другое чытанне для дзяцей беларусаў» Я. Коласа, а таксама навукова-папулярныя кнігі.

У 1911 годзе спыніла дзейнасць у сувязі з эканамічнымі цяжкасцямі.

Марыя Канапніцкая

1908 год. Горад Месіна на востраве Сіцылія стаў ахвярай найстрашэннага прыроднага катаклізму. 

Падземныя штуршкі, сіла якіх дасягала 7,5 балаў па шкале Рыхтэра, забралі жыцці больш як 75 000 чалавек, а выкліканая такім магутным землятрусам хваля цунамі вышынёй 10 метраў змыла і затапіла ўсё, што засталося. Пад разваліны патрапілі больш за 160 000 жыхароў.

Характэрна, што гэты землятрус не належаў да ліку наймацнейшых. Трагедыя Месіны была ў тым, што падземны штуршок адбыўся непасрэдна пад горадам.

1918 год. У в. Багданаўка Хоцiмскага раёна нарадзілася Ніна Ерашова. 

Географ, краязнавец. Кандыдат геаграфічных навук, дацэнт.

Выхаванка геаграфiчнага факультэта Магiлёўскага педiнстытута.

Першы даследчык гісторыі Першай Рускай Палярнай экспедыцыі 1900–1903 гадоў пад кiраўнiцтвам Э. В. Толя.

У 1946–1975 гадах працавала ў Магілёўскім педінстытуце. Вучоны сакратар Магiлёўскага аддзела геаграфічнага таварыства (1963-1975).

Аўтар больш за 50 навуковых прац, у тым ліку дапаможнікаў “Карысныя выкапнi Беларусi”, “Определитель минералов и горных пород”.

Даследчыца глебаў поймы Дняпра ў межах Магілёўскай вобласці, прыроды Краснапольскага, Слаўгарадскага, Хоцiмскага, Чэрыкаўскага раёнаў.

Памерла ў 1993 годзе.

1920 год. Скончыліся баявыя дзеянні Слуцкага паўстання (збройнага чыну) супраць савецкай улады.

Узброенную барацьбу вялі Слуцкі і Грозаўскі палкі 1-й Слуцкай брыгады стральцоў войск Беларускай Народнай Рэспублікі

Першыя баявыя сутычкі адбыліся 26-27 лістапада 1920 года.

Польскія ўлады не падтрымалі паўстанцаў, далі дазвол на ўваход савецкіх 8-й і 17-й стралковых дывізій 16 арміі не толькі ў нейтральную зону, але і ўглыб польскай тэрыторыі.

У гонар паўстанцаў пасталены помнік «Змагарам за волю Беларусі» (1948) ў нямецкім Мітэнвальдзе, у 1990-х гадоў па ініцыятыве БНФ у весках Грозава, Семежава Капыльскага і Чырвоная Слабада Салігорскага раёна былі ўсталяваны памятныя крыжы, памятны знак усталявалі ў прыватным музеі А. Белага ў Старых Дарогах (2007).

У 2017 годзе Слуцкі райвыканкам адмовіў ва ўстаноўцы помніка слуцкім паўстанцам у Слуцку.

1927 год. У Вільні пачаўся I з’езд Таварыства беларускай школы (ТБШ) – культурна-асветнай арганізацыі ў Заходняй Беларусі (1921–1936).

ТБШ імкнулася распаўсюджваць і дапамагаць асвеце сярод беларусаў, пашыраць беларускія школы і беларускую асвету наогул. Перад з’ездам дзейнічала 12 акруговых упраў ТБШ – у Баранавічах, Беластоку, Вілейцы, Гродне, Глыбокім, Косаве, Лідзе, Міры, Навагрудку, Свіслачы, Слоніме і Вільні

I з’езд ТБШ (28-29 снежня 1927, Вільня) пастанавіў дамагацца адкрыцця дзяржаўных беларускіх пачатковых школ, беларускіх гімназій і настаўніцкіх курсаў, семінарыі, стварэння пры Віленскім і Палескім школьных апякунскіх беларускіх аддзелаў, заснавання кафедры беларусазнаўства ў Віленскім універсітэце імя С. Баторыя.

У Рэспубліцы Беларусь ТБШ адноўлена ў 1996 годзе, ліквідавана 17 верасня 2021 года Вярхоўным судом на пазоў Міністэрства юстыцыі.

1965 год. Нарадзіўся Юрый Якавенка. 

Беларускі мастак-графік. Ганаровы грамадзянін г. Гродна.

Мае больш за 25 міжнародных і айчынных узнагарод за ўдзел у біенале эстампа і кніжнай графікі. Удзельнік больш за 60 персанальных выстаў у многіх краінах Еўропы.

10-ы беларускім мастак – ганаровы член Расійскай акадэміі мастацтваў.

Зняў мультыплікацыйны фільм «Месяц». Працуе ў тэхніцы традыцыйнага афорта.

Аўтар ілюстрацый да паэмы Міколы Гусоўскага «Песня пра зубра» і серыі гравюр «alfabeto», якая прысвечана творчаму даследаванню літары.  Кніга «Песня пра зубра» з яго гравюрамі была паднесена ў якасці падарунка Папе Рымскаму Бенедыкту XVI і каралеве Вялікабрытаніі Лізавеце II.

Аздобіў гравюрамі выданне «Песня песняў Саламона».

1971 год. Памёр Дамінік Аніська. 

Беларускі рэлігійны і грамадскі дзеяч, публіцыст

Ваяваў у 1-ю сусветную вайну ў складзе расійскай арміі, служыў у польскай арміі.

Браў удзел у беларускім рэлігійным і грамадскім руху, быў аўтарам віленскай газеты «Беларус», беларускага каталіцкага часопіса «Хрысціянская думка». Аўтар брашур: «Да беларускага народу», «Усё у міласці».

Адзін з відных беларускіх рэлігійных публіцыстаў 1-й паловы ХХ стагоддзя.

У 1939 годзе патрапіў у савецкі палон. У 1942 годзе ўступіў у армію генерала Андэрса, разам з ёю выйшаў у Іран, а адтуль у Палестыну. 

З 1949 жыў у Вялікабрытаніі. Супрацоўнічаў з рэлігійным часопісам «Божым шляхам».

Пахаваны на лонданскіх могілках Святога Панкрата.

1984 год. Памёр Мікола Лобан. 

Беларускі празаік і мовазнавец. Заслужаны работнік культуры. Кандыдат філалагічных навук.

Працаваў у Інстытуце мовазнаўства імя Якуба Коласа АН БССР, загадчыкам рэдакцыі выдавецтва «Беларуская савецкая энцыклапедыя».

Аўтар апавяданняў, мовазнаўчых даследаванняў, эсэ і крытычных артыкулаў па праблемах пісьменніцкага майстэрства, псіхалогіі творчасці. У 1986 годзе выйшлі Выбраныя творы ў 3-х тамах.

Адзін са складальнікаў «Правілаў беларускай арфаграфіі і пунктуацыі» (1959), «Арфаграфічнага слоўніка» (з М. Суднікам, 1948,  6-е выд., 1990), «Руска-беларускага слоўніка» (1953), «Беларуска-рускага слоўніка» (1962), кіраваў падрыхтоўкай «Тлумачальнага слоўніка беларускай мовы» ў 5-ці тамах (1977-1984).

1963 год. Памёр Даніла Васілеўскі. 

Беларускі краязнавец, гісторык, літаратуразнавец, педагог.

Актыўны прыхільнік беларусізацыі. Арганізатар Віцебскага губернскага бюро краязнаўства, намеснік старшыні Аршанскага акруговага таварыства краязнаўства, заснавальнік зборніка «Аршаншчына» (1926). Член Аршанскай філіі “Маладняка”

З 1930 года пачаў выкладаць у Магілёўскім педінстытуце, першы дэкан геаграфічнага факультэта. Удзельнік раскопак верхнепалеалітычнай стаянкі Бердыж.

Арыштаваны 9 снежня 1936 года прама на рабочым месцы пры студэнтах і выкладчыках. Высланы на Поўнач.

Даследаваў гісторыю беларускай літаратуры XIX стагоддзя, беларускага кнігадрукавання, развіцця мясцовай прэсы, краязнаўчыя, гістарычныя, этнаграфічныя і сацыяльна-эканамічныя праблемы.

Пахаваны ў Феадосіі, Крым.

1972 год. Уведзены ў дзеянне высакагорны каток “Медэа” (“Медэу”). 

Размешчаны ў горнай даліне Мэдэу непадалёк ад Алматы, Казахстан.

Найбуйнейшы ў свеце высакагорны комплекс для зімовых відаў спорту з самым вялікім пляцам штучнага лядовага поля – 10 500 м². 

Высакагор’е і чыстая горная вада для залівання лёду садзейнічаюць дасягненню высокіх вынікаў у канькабежным спорце. Тут устаноўлена звыш 200 сусветных рэкордаў на ўсіх дыстанцыях сярод мужчын і жанчын. 

Алмацінскі каток –  празнаная “фабрыка рэкордаў”.

1987 год. 76-гадовая кіпрыётка Ківелі Папаіаанау захрасае ў ліфце крамы, дзе прабудзе да 2 студзеня.  

Гэта сусветны рэкорд працягласці знаходжання ў ліфтах. Сустрэла ў ліфце яна і Новы год. Ліфт падвіс паміж паверхамі. Харчавалася сеньёра 6 сутак тымі прадуктамі, што набыла. А вось, як спраўляла патрэбу, не паведамляецца. Яе вызвалілі работнікі крамы, калі вярнуліся з навагодніх вакацый.

Дзень у гісторыі. 22 снежня. Заснаваны дамініканскі ордэн. Скінуты рэжым Чаўшэску. Цунамі ў Інданезіі. Дзень ўшанавання ксяндза Уладзіслава Чарняўскага

Навіна ад

Дзень сонцастаяння. 

У паўночным паўшар’і – зімовае сонцастаянне (самы кароткі дзень года), у паўднёвым – летняе сонцастаянне (самы доўгі дзень). Наступае 21 снежня у 21:48 па Сусветнаму часу, і 22 снежня у  00:48 па Мінскаму. У Магілёве дзень усяго толькі 7 гадзін і 24 хвіліны.

Ганны (славянскі народны каляндар).  

«Ганкі — сядайце на санкі».

Русіны Букавіны лічылі, што з гэтага дня пачынаецца Новы год, а беларусы — што здзяйсняецца паварот на лета.

Ва ўсходніх славян прынята ў гэты дзень маліцца святой Ганне пры бясплоднасці. Цяжарным загадвалася пасціцца, а таксама на працягу сутак забаранялася прымацца за якую-небудзь істотную працу, не сыходзіць з хаты.

Казалі, што з гэтага дня ваўкі пачынаюць хадзіць зграямі: «На Зачацце Святой Ганны ваўкі становяцца, а пасля Вадохрышча разбягаюцца». Ганны – прыбавіцца багата дня.

Калі снег прываліць ушчыльную да агароджы – дрэннае лета, а калі ёсць прамежкі – ураджайнае.

1216 год. Папа Ганорый III зацвердзіў ордэн вандроўных прапаведнікаў ― дамініканцаў. 

Члены ордэна называлі сябе «божымі сабакамі», а на іх сцягу былі намаляваныя сабакі, якія раздзіраюць на часткі цела ерэтыкоў.

Прасоўванне ордэна на Усход пачалося з Кіева, пры князі Уладзіміры Рурыкавічы, калі адкрыўся касцёл Найсвяцейшай Панны Марыі і пачала дзейнічаць у 1233 годзе дамініканская місія.

У Беларусі першы дамініканскі манастыр заснаваны ў Любчы ў 1250 годзе. У першай палове XVII стагоддзя тут заснавана 10 дамініканскіх манастыроў, у другой палове – 25, у XVIII стагоддзі – 6, у XIX – 1. У Навагрудку знаходзіўся манастыр сясцёр-дамініканак.

Дамініканскі манастыр быў заснаваны ў 1681 годзе ў Княжыцах пад Магілёвам, дамініканцы размясціліся і ў Мсціславе, Клімавічах.

Фота: Былы княжыцкі дамініканскі сабор Святога Антонія. Пераўтвораны ў 1865 годзе у царкву Аляксандра Неўскага. Зачынена ў 1965 годзе. Разбураецца.

1264 год. Заключаны мірны і гандлёвы дагавор полацкага князя Гердзеня з Рыгай і Лівонскім ордэнам. 

Полацк адмовіўся ад экспансіі ў ніжнім Падзвінні і латгальскіх зямель, Ордэн гарантаваў непарушнасць Полацкіх зямель. Былі агавораны правы нямецкіх і полацкіх купцоў у Рызе і Полацку.

Фота: Полацк

1888 год. Нарадзіўся Леан Уладзіслаў Радзівіл. 

Апошні нясвіжскі і клецкі ардынат, ваенны, грамадскі і палітычны дзеяч Польшчы.  Ахвяра рэпрэсій.

Служыў у Праабражэнскім лейб-гвардыі палку, у генштабе рускай арміі, у тым ліку пры Стаўцы ў Магілёве.

У польскай арміі служыў у выведвальным аддзеле Генеральнага штаба. У 1935 годзе стаў апошнім 17-ым нясвіжскім і 14-ым клецкім ардынатам, пасяліўся ў Нясвіжы, займаўся замкам, заснаваў агурочны завод.

За некалькі дзён да захопу Чырвонай Арміяй Нсявіжу, у верасні 1939 года вывез і схаваў значныя каштоўнасці нясвіжскага замка.

Быў арыштаваны і ўтрымліваўся ў турмах Мінска, Масквы. Быў абменяны на вязняў рэжыму  Мусаліні і пераехаў у Італію, потым Вялікабрытанію, у Парыж.

Памёр 8 красавіка 1959 года ў Парыжы.

Яго ўнучка Дзіяна Марыя Роза Караба-Тэтаманці наведвала Нясвіжскі палац у 2014 і 2017 гадах і ўздымала пытанне аб перапахаванні Леана ў радавой спачывальні.

1895 год. У мястэчку Горы пад Горкамі нарадзіўся Даніла  Пагуляеў. 

Савецкі геолаг, географ, доктар геолага-мінералагічных навук, прафесар.

Удзельнік Першай сусветнай вайны (прапаршчык), грамадзянскай, Вялкай Айчыннай войн. Усё сваё жыццё выкладаў у Смаленскім педінстытуце: загадчык кафедраў геологіі, фізічнай геаграфіі і геалогіі, дэкан прыродазнаўчага факультэта, прарэктар, кіраўнік Заходнім абласным навукова-даследчым інстытутам геалогіі.

Даследчык прыродных умоў, рэсурсаў, карысных выкапняў Смаленскай вобласці.

Узначальваў Смаленскую абласную арганізацыю таварыства «Веды».

Памёр 19 верасня 1974 года. 

1917 год. Ва ўмовах падполля ў Мінску быў створаны Выканаўчы камітэт 1-га Усебеларускага з’езду. 

Нягледзячы на падтрымку У. Леніна і І. Сталіна, з’езд, які пачаў сваю працу 18 снежня, быў гвалтоўна разагнаны бальшавікамі А. Мясніковым, В. Кнорыным, К. Ландэрам.

Частка дэлегатаў сышла ў падполле і абрала Выканаўчы камітэт Рады з’езду з 17 чалавек на чале з Язэпам Варонкам. Пазней гэтыя структуры адыгралі важную ролю ў абвяшчэнні БНР.

31 студзеня 1918 года паводле дэкрэта Леніна ў Народным камісарыяце па нацыянальных справах на чале са Сталіным, стварылі Беларускі нацыянальны камісарыят, які адыграў выключную ролю ў стварэнні беларускай савецкай дзяржаўнасцці.

Язэп Варонка

1918 год. У Мінску заснаваны Беларускі савецкі тэатр. 

Ён узнік з удзельнікаў Таварыства драмы і камедыі, “Беларускай хаткі” і хору У. Тэраўскага. Прапрацаваў да сакавіка 1919 года. На яго базе і пад яго ўплывам узніклі першы тэатр рэвалюцыйнай сатыры (Тэрэвсат, Віцебск), БДТ-1 (тэатр імя Я. Купалы), БДТ – 2 (тэатр імя Я. Коласа). 

Хор У. Тэраўскага

1922 год. Нарадзілася Алена Васілевіч. 

Беларуская пісьменніца. Заслужаны работнік культуры.

Працавала ў Курскім абласным выдавецтве, часопісе «Работніца і сялянка», выдавецтвах «Мастацкая літаратура», «Юнацтва».

Аўтар аповесцей, 10 кніг апавяданняў, зборнікаў апавяданняў і аповесцей, аўтабіяграфічнай тэтралогіі, кніг нататкаў, эсэ, эцюдаў, шэрагу кніг для дзяцей.

Яе творы дакладныя ў апісанні побыту і раскрыцці характараў чалавека, у іх паэтычнае бачанне свету, стрыманая, даверлівая манера апавядання, жывая народная мова.

Перакладчыца на беларускую мову, у тым ліку рамана Д. Дэфо «Жыццё і дзіўныя прыгоды марахода Рабінзона Круза».

Памёрла 8 жніўня 2021 года. 

1932 год. Афіцыйна зарэгістравана Таварыства беларускай асветы, створанае ў Вільні.   

Культурна-асветная арганізацыя Заходняй Беларусі. Арганізатары і кіраўнікі А. Луцкевіч, Р. Астроўскі, А. Неканда-Трэпка, Я. Шнаркевіч  і іншыя. Выдавала газету «Родны край». 

Пры арганізацыі ўтвараліся гурткі, адкрываліся бібліятэкі-чытальні, наладжваліся лекцыі, спектаклі вандроўных тэатраў, разгортвалася выдавецкая дзейнасць. ТБА дамагалася адкрыцця беларускіх школ, выступала супраць паланізацыі, асуджала палітычныя рэпрэсіі ў БССР.

Кіраўніцтва ТБА імкнулася не дапусціць моладзь да ўдзелу ў палітычнай барацьбе, за што жорстка крытыкавалася дзеячамі кампартыі і Беларускай хрысціянскай дэмакратыі. 

Забаронена польскімі ўладамі 20 жніўня 1937 года.

Фота: На «літаратурнай гарбатцы» ў гасцях у інжынера Антона Неканды-Трэпкі. Стаяць (злева направа): Пётра Сергіевіч, М. Мілючанка, Станіслаў Станкевіч, А. Неканда-Трэпка; сядзяць: Янка Шутовіч, Максім Танк, Наталля Арсеннева, Антон Луцкевіч, Рыгор Шырма, Г. Трэпчыха. Вільня, 1937 год.

1937 год. Расстраляны НКУС  Янка Вярсоцкі. 

Беларускі рымска-каталіцкі святар, грамадскі дзеяч.

Скончыў Магілёўскую духоўную каталіцкую семінарыю ў Пецярбургу (1915). Падчас вучобы наведваў культурна-асветны гурток беларускіх студэнтаў-клерыкаў.

Служыў вікарыем парафій Святой Тройцы ў Мінску і Смаленску. Удзельнік 1-га з’езда беларускага каталіцкага духавенства (Мінск, 24-25 мая 1917). Член Саюза ксяндзоў-беларусаў. Быў адміністратарам парафіі Забелы Дрыса-Себежскага дэканата Віцебскай губерні.

Арыштаваны ДПУ ў 1927 годзе, адбываў пакаранне ў Салавецкім лагеры. У 1932 годзе зноў арыштаваны і сасланы ў Казахстан. Пасля трэцяга арышту прыгавораны да расстрэлу.

1937 год. Расстраляны НКУС  Раман Семашкевіч. 

Беларускі мастак-жывапісец, графік, скульптар.

Яшчэ студэнтам маскоўскага Вышэйшага мастацка-тэхнічнага інстытута стаў прызнаным мастаком. Яго творы набывалі Пушкінскі музей, Траццякоўская галерэя і іншыя ўстановы.

Пісаў партрэты, пейзажы, сцэны з гарадскога жыцця, жанравыя кампазіцыі. Аўтар партрэтаў М. Галадзеда, М. Гікалы, А. Александровіча, В. Таўлая, А. Грыневіча, Янкі Купалы, Якуба Коласа, скульптурнай кампазіцыі «Юны змагар».

Яго мастацтва высока цанілі яго сучаснікі.

У 1990 годзе ў Маскве адбылася першая пасмяротная выстаўка яго прац.

1989 год. У Румыніі скінуты рэжым Нікалае Чаўшэску. 

Н. Чаушэску (1918-1989) – генеральны сакратар ЦК Румынскай камуністычнай партыі (1965-1989), Прэзідэнт Сацыялістычнай Рэспублікі Румынія (1974-1989). 

Рэжым сканаў літаральна праз тыдзень пасля пачатку антыўрадавых хваляванняў. Дыктатар, які пазбавіўся падтрымкі арміі, паліцыі, пад радасныя воклічы дэманстрантаў на верталёце пакінуў прэзідэнцкі палац у Бухарэсце, але потым быў арыштаваны вайскоўцамі. 

Да ўлады часова прыйшоў апазіцыйны Фронт нацыянальнага выратавання.

25 снежня Чаўшэску і яго жонка Алена былі расстраляныя паводле пастановы Надзвычайнага ваеннага трыбунала. 

Трыбунал абвінаваціў Чаўшэску ў злачынствах супраць дзяржавы, генацыдзе ўласнага народа, адкрыцці таемных рахункаў у замежных банках і падрыве нацыянальнай эканомікі.

Фота: Затрыманне Мікалае і Алены Чаушэску.

1995 год. У ЗША памёр Мікола Шчорс. 

Беларускі палітычны дзеяч.

Медык, грамадскі актывіст, кіраўнік Беларускага студэнцкага саюза (1935-1937), старшыня Беларускага камітэта ў Варшаве.

19 чэрвеня 1941 года выбраны старшынёй Беларускага нацыянальнага цэнтра, які разглядаўся як урад будучай Беларусі пад пратэктаратам Германіі. Аднак праз тры тыдні, пасля наведвання Беларусі, адмовіўся ад палітычнай дзейнасці. Вярнуўся ў Варшаву, дзе узначальваў Беларускі камітэт.

У Германіі узначальваў Беларускае праваслаўнае аб’яднанне, быў другім віцэ-прэзідэнт адноўленай Беларускай цэнтральнай рады (1948-1952).

У ЗША узначальваў Злучаны беларуска-амерыканскі дапамаговы камітэт, стаў стваральнікам і старшынёй Беларускага кангрэсавага камітэта Амерыкі, сустваральнік Камітэта незалежнай Беларусі, Беларуска-амерыканскага саюза. 

Супрацоўнічаў з камісіяй па даследаваннях бальшавіцкіх рэпрэсій у дачыненні нерускіх народаў СССР (камісія кангрэсмена Чарльза Керстена): прадставіў шматлікія дакументы рэпрэсій беларусаў.

У ЗША меў уласную клініку, з’яўляўся віцэ-прэзідэнтам Амерыканскай асацыяцыі хірургаў. Займаўся дабрачыннасцю: адзін з асноўных фундатараў падчас пабудовы царквы ў Саўт-Рыверы.

2001 год. Памёр Уладзіслаў Чарняўскі. 

Беларускі ксёндз. Перакладчык Бібліі і Катэхізіса на беларускую мову.

Скончыў беларускую настаўніцкую школу ў Барунах, гімназію пры друйскім кляштары марыянаў,  Віленскую духоўную семінарыю. Член ордэна марыянаў.

Ксяндзом служыў у Крэве, Вільні, Вішневе Валожынскага раёна. У 1968 годзе Папам Рымскім прызначаны дарадчыкам пры Кангрэгацыі абрадаў.

Дабіўся папскага блаславення на правядзенне богаслужэнняў па-беларуску. Доўгія гады ён быў адзіным святаром на Беларусі, хто вёў службу на роднай мове.

Пахаваны ў Вішневе. На стагоддзе з дня народзінаў (2016) у Вішневе адкрыўся музей святара.

2018 год. Цунамі ў Зондскім праліве стала адным з самых разбуральных у гісторыі Інданезіі.  

Цунамі абрынулася на абодва бакі Зондскага праліва, як мяркуюць, яно было выклікана вывяржэннем вулкана Анак Кракатау. Загінула, па меншай меры 429 чалавек, больш за 1400 былі паранены.

На думку навукоўцаў, абвалілася падводная частка вулканічнага конусу, гэта і выклікала магутную хвалю.

Сярод ахвяр апынуліся ўдзельнікі папулярнай у Інданезіі мясцовай групы Seventeen. Хвалі накрылі музыкаў і іх гледачоў проста падчас выступу ў курортным горадзе Танджунг-Лесунг.

Клайпеда – найлепшая ў Літве калядная прыгажуня і цэлы каскад выставаў

Навіна ад

Пакуль Вільня з Каўнасам спрачаліся, чыя калядная ёлка лепшая, Клайпеда займела сапраўдную прыгажуню. Яна будзе мігацець рознакаляровымі агнямі да самых Трох Каралёў – дня Богаяўлення ў каталікоў 6 студзеня.

Зялёная прыгажуня вышынёй больш за 15 метраў упрыгожана 3-кіламетровымі гірляндамі,  пахне сапраўдным лесам. Жыхары і госці горада сцвярджаюць, што іх ёлка – самая прыгожая з усіх, што яны бачылі да гэтага часу.

Пішам, як вайна ва Ўкраіне ўплывае на жыццё еўрапейскіх гарадоў, якія маюць партнёрскія дачыненні з гарадамі Магілёўскай вобласці.

У Клайпедзе ўстанавілася традыцыя (з 2016 года), што галоўны навагодні сімвал выбіраюць самі жыхары: кожны год яны прапануюць сваю версію ёлкі і галасуюць за найбольш сімпатычную. Дрэва сякуць напярэдадні свят і ўсталёўваюць на Тэатральнай плошчы.

Кожны год за некалькі месяцаў да ўстаноўкі на Тэатральнай плошчы ў горадзе ладзяць «конкурсы прыгажосці» елак. Каб прайсці этап адбору, дрэва павінна адпавядаць адразу некалькім крытэрам: галіны асаблівай шчыльнасці і сіметрычнасці, вышыня не менш за 10 м, добрая транспартная даступнасць.

У гэтым годзе навагодняя ёлка з’явілася дзякуючы універсітэцкаму Батанічнаму саду.

Амаль 30-гадовае дрэва цудоўна перажыло дастаўку, магутныя снегапады апошніх дзён і некалькі сур’ёзных парываў ветру. Гараджане адзначылі незвычайную прыгажосць ёлкі і дзіўную гармонію ўпрыгожванняў з шышкамі пад снегам. Мэр Клайпеды Вітаўтас Грубляўскас своеасаблівым спосабам кампенсаваў Батанічнаму саду страту елкі: падарыў маленькую елачку  «навыраст».

Побач з ёлкай запалілася інсталяцыя “Зоркі над морам”, якая сімвалізуе 100-годдзе далучэння Клайпедскага краю да Літвы.

А 17 снежня мастачка Саўле Жалніце зрабіла свой уласны падарунак Клайпедзе ў Старым крытым рынку, піша atviraklaipeda.lt

Гэта інсталяцыя «Падарунак. Падаючая вада – дождж думак/ Падарунак. Вадаспад – мазгавы штурм». Падчас адкрыцця інсталяцыі выступілі танцорка Тэатра танца «Шэйкас» Д. Бінкаўскайтэ, прагучала музыка Фаўста Поцыяуса на аснове гукавых калажаў Саўле Жаўнітэ.

Інсталяцыя прысвечана 100-годдзю далучэння Клайпедскага краю да Літвы.

 У Марскім музеі Клайпеды адкрылася выстава калядных паштовак Людаса Мажыліса. 

Яна працуе з 16 снежня да 8 студзеня.  Выстава  паштовак – настальгічнае і некалькі сентыментальнае падарожжа па міжваенным калядным свеце. Наведвальнікі могуць убачыць 64 паштоўкі з калекцыі, нават не заходзячы ў музей і не набыўшы квіток. Самыя ранейшыя паштоўкі датуюцца 1918 годам, самыя познія – ХХІ  стагоддзем.

Напярэдадні калядаў і Міжнароднага дня салідарнасці людзей (20 снежня) адкрыліся чатыры выставы ўкраінскіх фатографаў і выстава ўкраінскага мастака Мікіты Кадана – як працяг VІІ Фестывалю фатаграфіі, – інфармуе atviraklaipeda.lt

У Выставачнай зале Клайпедскага цэнтра культурнай камунікацыі Клайпедскае аддзяленне Саюза фатографаў Літвы і асацыяцыі “Art Zone” з 16 снежня да 15 студзеня 2023 года прадстаўляюць выставы ўкраінскіх калег.

Прадстаўлены выставы ўкраінскай фатаграфіі: Ганны Мельнікавай «Горад без назвы», Дзмітрыя Купрана «36 відаў на Гаверлу», Паўласа Дарагоюса «Залатыя людзі» і Станіслава  Астравуса “Харкаў – Фарпост”, мастака Мікіты Кадана “Яма спявае”

У выставу “Яма спявае” ўвайшлі працы, створаныя падчас расійска-ўкраінскай вайны 2014 года, з пачатку маштабнага ўварвання ва Украіну ў 2022 годзе. Гэтыя працы звязаныя з даследаваннем палітыкі памяці, аналізам калектыўных траўмаў, новых перажыванняў масавага гвалту і разбурэнні асяроддзя пасялення чалавека.

Фотавыстава Ганны Мельнікавай “Горад без назвы”. Праект выкананы ў традыцыйнай тэхніцы аналагавага фотадруку, – гэта эксперымент і спроба паказаць новую рэальнасць і партрэт новага пейзажу. У кожным здымку спалучаюцца дэталі розных гарадоў і краін, дзе жыла фатограф, партрэты людзей, якіх яна сустракала.

”Горад без назвы”

Выстава Дзмітрыя Купрана “36 відаў Гаверлы” прысвечана самай высокай кропцы Украіны якая, па аналогіі са святой гарой Фудзі ў Японіі, для ўкраінцаў з’яўляецца амаль сакральным і міфічным месцам.

У сваіх працах фатограф уяўляе гару Гаверлу як святое месца для ўкраінцаў, якое стала цяпер славутасцю. На вяршыню Гаверлы вельмі лёгка дабрацца некалькімі маршрутамі, а па дарозе можна пагрузіцца ў мясцовыя традыцыі горцаў Прыкарпацця.

Працуе таксама выстава Паўласа Дарагоюса “Залатыя людзі”. У сваёй працы мастак часта абапіраецца на фотаархівы, большая частка якіх прысвечана архітэктуры. Таму выкарыстанне знойдзеных фотаздымкаў не падаецца яму новым напрамкам. Але серыя выстаў была натхнёная куды больш асабістым парывам – мастака кранула ўразлівасць партрэтаў, якія ён знайшоў на барахолках Харкава. Дарагоюсу прыйшла ў галаву бесклапотная ідэя намаляваць вакол некаторых фігур на фотаздымках арэол з ліста латуні, у чулых спробах даць ім другое жыццё ў выглядзе твора мастацтва.

Гэтыя пазалочаныя і лакаваныя выявы перадаюць іранічную манументальнасць, рэзка кантрастуюць з тэмамі працоўных сустрэч, адпачынку, сямейных вячорак. Глядач неахвотна залучаецца ў гульню, яму прапануецца ўважліва вывучыць кожны фотаздымак, каб знайсці адказы на шэраг пытанняў: Хто гэтыя людзі? Чаму ў некаторых з іх арэолы? Што на самой справе азначаюць гэтыя спасылкі на святасць?

Выстава Паўласа Дарагоюса

Выстава фатаграфій Станіслава Астравуса “Харкаў – фарпост”

Мы з дзяцінства ведаем аб вайне ўсё. Мы гулялі ў вайну. Чыталі аб вайне. Мы глядзелі ваенныя фільмы. Мы ўяўлялі сябе героямі – разведчыкамі, лётчыкамі, танкістамі. Самыя папулярныя цацкі – поршневыя пісталеты. Быць гучным, пахнуць серай! Гэты шчаслівы, дурны далёкі час застаўся ў памяці і на некалькіх чорна-белых адбітках. Час, які невытлумачальным чынам урываецца ў нашу рэальнасць падобна іншаму, ужо з’яўляецца сапраўднай вайной. З выбухамі, ракетнымі абстрэламі, развалінамі, страшнымі навінамі аб загінуўшых і параненых. Сірэны паветранай трывогі, глухое, працяглае, знясільваючае выццё. Веснікі смерці і разбурэнні. У зацягнутай цішыні застаецца чакаць новага ўдару. Чакаюць, калі ракета, запушчаная з варожага боку, уразіць мэту і прычыніць людзям пакутлівы боль…”

Мастак у сваіх працах імкнецца адлюстраваць уражанні ад самай жудаснай і халоднай вясны ў сваім  жыцці.

Дамова аб Пабрацімстве Клайпеды і Магілёва была падпісана 8 сакавіка 1997.

27 лютага 2022 году, на трэці дзень уварвання расійскіх войск ва Ўкраіну, мэр Клайпеды заявіў аб спыненні пабрацімскіх сувязяў з расійскімі і беларускімі гарадамі. Паводле яго ён звярнуўся да кіраўніцтва гарадоў партнёраў, каб тыя супраціўляліся агрэсіі супраць Украіны, але рэакцыі не было. У афіцыйным спісе гарадоў пабрацімаў Клайпеды Магілёва няма.

Магілёў. media працягвае сачыць за жыццём Клайпеды, нягледзячы на спыненне партнёрскіх сувязяў з Магілёвам са спадзевам, што пабрацімства між гарадамі адновіцца.

Клайпеда месціцца на захадзе краіны і з’яўляецца портам на Балтыйскім моры. Насельніцтва 160 тысяч чалавек.

Фота: atviraklaipeda.lt 

9 снежня. Дзень у гісторыі. Забіты Войшалк. Заснаваны Магілёўскі аддзел геаграфічнага таварыства. Нарадзіліся Максім Багдановіч, Кірк Дуглас

Навіна ад

Міжнародны дзень барацьбы з карупцыей (International Anti-Corruption Day, с 2003 года). 

Абвешчаны Генеральнай Асамблеяй ААН. У гэты дзень у 2003 годзе ў Мексіцы была адкрыта для падпісання Канвенцыя ААН супраць карупцыі.

Мэтай заснавання дня, як пазначана ў рэзалюцыі Генеральнай Асамблеі, было паглыбленне разумення праблемы карупцыі і ролі Канвенцыі ў папярэджанні карупцыі і барацьбе з ёй. 

 

Юр’е зімовы і Ганны (народны каляндар). 

“Юра мосціць”. “Ад Ганнаў да Калядаў 2 тыдні і 2 дні”.

Юр’е Зімовы лічыўся апекуном свойскай і лясной жывёлы. У гэты дзень гаспадары аглядалі кароў, падстрыгалі грывы і хвасты коням, а таксама аднімалі ад кабыл жарабят, якіх да вясны ставілі ў асобныя хлявы. Раней лічылася, што 9 снежня ваўкі пачынаюць хадзіць зграямі і нападаць на скаціну, бо “Юр’я ўжо дае ваўкам свабоду”, таму жывёл нельга было выпускаць на вуліцу.

У гэты дзень некалі прыгонныя сяляне мелі права перамяніць сабе гаспадароў.

Калі паблізу жылля вые воўк – да марозу.

Старыя слухалі ў гэты дзень ваду – кідалі ў палонку падпаленае вуголле з печы, вуголле шыпелі, убіралі ў сябе жыватворную сілу рачной вады. А пасля, з палонкі далонню зачэрпнуўшы некалькі вугольчыкаў, старыя неслі іх курам і парасятам.

У Юр’еў дзень хадзілі слухаць ваду ў студнях: калі ціха – зіма будзе цёплай, пачуюцца гукі – чакай моцных завірух і маразоў.

Да гэтага дня неабходна было раздаць усе пазыкі. Не вярнуць пазыку да Юр’ева дня – усё жыццё ў пазыках хадзіць.

Юр’е з мостам, Мікола (19 снежня) з цвіком.

На Юр’еў дзень у бярлогах мядзведзь моцна засынае.

 

1048 год. Памёр Аль Біруні. 

Вялікі ўзбекскі вучоны з Харэзма, аўтар шматлікіх капітальных прац па гісторыі, геаграфіі, філалогіі, астраноміі, матэматыцы, геадэзіі, мінералогіі, фармакалогіі, геалогіі і іншых. 

У Еўропе быў вядомы пад імем Альбероніус.

Апрача сваёй роднай харэзмскай мовы, аль-Біруні валодаў цюркскай, фарсі, санскрытам, арабскай мовай, а таксама ведаў грэчаскую, сірыйскую мовы, іўрыт і берберскія мовы.

Большую частку свайго жыцця Аль-Біруні правёў у Газні (зараз – Афганістан), дзе працаваў пры двары султана Махмуда Газнаві і яго наступнікаў Масуда і Маўдуда. Аль-Біруні прымаў удзел у паходах Махмуда ў Індыю, дзе таксама пражыў некалькі гадоў.

 

1268 год. Забіты Войшалк. 

Князь навагрудскі (1240-я – 1255, 1258 – 1264), вялікі князь літоўскі (1264 – 1267). Сын Міндоўга, караля літоўскага.

Пашырыў тэрыторыю ВКЛ за кошт уключэння ўсходнебалцкіх зямель Нальшчан і Дзяволтвы.

Быў манахам у Палонінскім манастыры, хадзіў у паломніцтва да гары Афон, але не здолеў дайсці з-за “мяцяжу” ў землях па дарозе, вярнуўся і заснаваў Лаўрышаўскі манастыр (Лаўрыш – імя інака Войшалка).

Пасля нападу на Літоўскую зямлю  мангола-татар Бурундая і галіцка-валынскіх князёў  Войшалк выйшаў з манастыра і зноў сеў на навагародскім стальцы.

Потым зноў жыў у манастыры – Ляшчынскім Свята-Успенскім пад Пінскам.

Галіцкі князь Леў Данілавіч запрасіў на сустрэчу Войшалка ва Ўладзімір-Валынскі і пад час піру забіў яго.

Войшалк быў пахаваны ў царкве св. Міхаіла Вялікага.

Фота: Войшалк засноўвае манастыр. Мініяцюра з Астэрманаўскага І-га тому Ліцэвога летапіснага збору, XVI ст. Бібліятэка Расійскай акадэміі навук, г. Санкт-Пецярбург.

1857 год. На Ашмяншчыне нарадзіўся  Чэслаў Янкоўскі. 

Польскі паэт, крытык, публіцыст, гісторык-краязнаўца.

Быў дэпутатам I і II Дзяржаўнай думы ад Віленскай губерні, падтрымліваў Канстытуцыйна-каталіцкую партыю Літвы і Беларусі, быў членам Краёвай партыі Літвы і Беларусі. 

Рэдактар газет «Kurier Litewski», «Глос польскі». Не лічыў Літву і Беларусь этнічна польскімі землямі.

Выступаў з ідэяй «этнаграфічнай Польшчы».

Аўтар лірычных вершаў, літаратурных нарысаў, перакладаў, 4-томавага даследавання «Ашмянскі павет», «Польскі народ і яго Бацькаўшчына», «Этнаграфічная Польшча», мемуараў.

Паводле некаторых звестак, быў аўтарам лірычнай мініяцюры «Ужо птушкі пяюць усюды», якая памылкова прыпісваецца У. Сыракомлю.

Памёр 6 кастрычніка 1929 года ў Вільні.

 

1891 год. Нарадзіўся Максім Багдановіч. 

Беларускі паэт, публіцыст, літаратурны крытык. Зорка беларускай паэзіі.

Яго спадчына ўвайшла ў залаты фонд беларускай культуры.

Упершыню пачаў гутарыць на беларускай мове ў 1895 годзе ў в. Вяззе (зараз – Асіповіцкі раён), калі гасцяваў у сваякоў. Там цяпер усталявана мемарыяльная шыльда (на доме сваякоў, з 1986 г. будынак спартовай базы).

Асноўны кірунак яго творчасці – патрыятычнае служэнне сацыяльнаму і нацыянальнаму вызваленню беларускага народа.

Сузаснавальнік пейзажнай і інтымнай любоўнай лірыкі ў беларускай паэзіі. Вялікая заслуга паэта ў распрацоўцы гістарычнай тэмы і урбаністычных матываў.

Яго творчасць мела першаступеннае значэнне ў гістарычным самапазнанні народа і сцвярджэнні яго месца ў гісторыі чалавецтва.

Пераклаў на беларускую мову вершы П. Верлена, Э. Верхарна, Г. Гейнэ, А. Пушкіна, Авідзія, Гарацыя і іншых паэтаў, на рускую – творы Янкі Купалы, Т. Шаўчэнкі, І. Франко.

Памёр 25 мая 1917 года. Пахаваны на Старых могілках у Ялце.

У 1980-х гадах уздымалася пытанне пераносу праху паэта з Ялты ў Мінск.

Працуюць музеі паэта ў Мінску, Гродне, Яраслаўлі, яго імя носяць вуліцы ва ўсіх абласных цэнтрах і буйных гарадах Беларусі, у Ніжнім Ноўгарадзе, Яраслаўлі і Ялце, беларускія школы і бібліятэкі.

Помнікі паэту пастаўлены ў Яраслаўлі, Мінску.

У 1991 годзе імя Максіма Багдановіча ўнесена ў каляндарны спіс ЮНЕСКА “Гадавіны выдатных асоб і падзей”.

 

1915 год. Апублікаваны ўніверсал Канфедэрацыі Вялікага Княства Літоўскага. 

Канфедэрацыя ВКЛ – блок беларускіх, літоўскіх, польскіх і яўрэйскіх арганізацый у 1915-1917 гадах, што адносіліся да ліберальна-дэмакратычнай плыні краёвасці і выпрацоўвалі мадэлі беларуска-літоўска-латвійскай дзяржавы, якую меркавалася адрадзіць на тэрыторыі былога ВКЛ.

Канцэпцыя больш шырокай канфедэрацыі была распрацавана ў ліпені 1916 года Беларускім народным камітэтам. Яго старшыня А. Луцкевіч абгрунтаваў ідэю Злучаных Штатаў ад Балтыйскага да Чорнага мораў. У гэтую канфедэрацыю павінны былі ўвайсці Беларусь, Літва, Латвія, Украіна. 

Імкненне беларускіх арганізацый да дзяржаўнага адзінства з гэтымі рэгіёнамі тлумачылася найперш эканамічнымі матывамі і жаданнем мець выхад Беларусі да Балтыйскага і Чорнага мораў.

Пасля абвяшчэння незалежнасці Літвы (16 лютага 1918) і Беларускай Народнай Рэспублікі (25 сакавіка 1918) ідэя канфедэрацыі не ўзнімалася.

У 1919 годзе бальшавікі стварылі Літоўска-Беларускую ССР, якая неўзабаве спыніла сваё існаванне ў сувязі з польскай акупацыяй.

 

1916 год. Нарадзіўся Кірк Дуглас (Ісэр Даніеловіч). 

Амерыканскі кінаакцёр і прадзюсар. Амерыканскі Інстытут Кіно прызнаў яго адным з лепшых кінаакцёраў усіх часоў.

З гомельскіх і чавускіх яўрэяў.

Атрымаў шэраг узнагародаў, у тым ліку “Оскар”, зорку на Галівудскай Алеі Славы. У яго гонар названы праспект у горадзе Палм-Спрынгз, штат Каліфорнія.

Займаўся гуманітарнай дапамогай, за што атрымаў Прэзідэнцкі Медаль за Свабоду, Ордэн Французскага Легіёна, Нацыянальны Медаль за дасягненні ў галіне мастацтва. Быў паслом добрай волі ў Дэпартаменце ЗША.

Бацька акцёраў Майкла, Эрыка Дугласаў, прадзюсараў Джоэля, Пітэра Дугласаў.

Памёр 5 лютага 2020 года.

 

1958 год. На арганізацыйным сходзе членаў геаграфічнага таварыства прынята рашэнне аб арганізацыі Магілёўскага аддзела. 

Магілёўскі аддзел – першая структурная адзінка геаграфічнага таварыства на Беларусі. 

Зарэгістраваны 19 студзеня 1959 года. Першым старшынёй аддзела стаў Мікалай Нешатаеў (1959-1963), вучоным сакратаром – Пятро Лярскі (1959–1963).

У розныя гады ў аддзеле плённа працавала больш за 120 членаў таварыства, сярод якіх вядомыя вучоныя М. Ратабыльскі, П. Лярскі, С. Сідор, Р. Дулаева, М. Клюкін, Ю. Шчарбакоў, М. Звераў, В. Гаркуноў, У. Хамякоў, М. Смаляроў, Г. Рыдзеўскі, Б.Нешатаеў, М. Нешатаеў, І.Шаруха, Дз. Грумо і іншыя.

Геаграфічнае таварыства на тэрыторыі сучаснай Беларусі вядзе сваю гісторыю ад Рускага геаграфічнага таварыства (1845). Магілёўскія географы працавалі ў складзе створанага ў 1867 годзе Паўночна-Заходняга аддзела геаграфічнага аб’яднання (Вільня), у складзе геаграфічнага таварыства БССР (1954), Беларусі (1991).

Беларускае геаграфічнае таварыства Магілёў

 

1960 год. Нарадзіўся Ігар Пракаповіч. 

Беларускі географ, краязнавец, паэт, лаўрэат Нацыянальнай літаратурнай прэміі (2020), прэміі імя Уладзімера Караткевіча.

Аўтар каля 40 краязнаўчых, у тым ліку па фізічнай геаграфіі, тапаніміцы Пастаўскага раёна,  паэтычных кніг.

Ганаровы сябра Саюза пісьменнікаў Беларусі.

Адкрыў у Пастаўскім раёне месца старажытнага паселішча і курганны могільнік.

«Чалавек года Віцебшчыны» (2009), пераможца конкурса «Беларускі настаўнік года».

Старшыня Пастаўскай арганізацыі Таварыства беларускай мовы (да 2021), член Навуковай рады Беларускага геаграфічнага таварыства і Міжнароднай акадэміі арганізацыйных і кіраўнічых навук.

1974 год. Памёр Янка Шутовіч. 

Беларускі літаратуразнавец, выдавец.

Быў членам Беларускага студэнцкага саюза, рэдактарам часопісаў «Студэнцкая думка»,  «Калосьсе», «Шлях моладзі», працаваў карэктарам у беларускай друкарні імя Ф. Скарыны і ў Беларускім інстытуце гаспадаркі і культуры, настаўнікам, загадчыкам Беларускага музея ў Вільні (1941-1944).

За актыўную дзейнасць у справе беларускага нацыянальнага адраджэння быў зняволены ў лагеры Бяроза-Картуская (1939). У 1944 годзе арыштаваны НКДБ. Вязень ГУЛАГу, ссыльны.

Пасля ссылкі, з 1957 года працаваў у Віленскім дзяржаўным мастацкім музеі, карэспандэнтам часопіса «Полымя».

Займаўся перакладамі твораў літоўскіх і беларускіх пісьменнікаў. Адшукаў у архіве рукапіс рамана-хронікі М. Гарэцкага «Віленскія камунары», знайшоў дзённік А. Станкевіча.

Фота: Могілка Яна Шутовіча ў Павільнісе (Павіленскія могілкі), Вільня, 2021

 

 

1976 год. Заснаванне Беларускага дзяржаўнага музею народнага архітэктуры і побыту. 

Музей пад адкрытым небам, дзе сабраныя помнікі беларускага народнага драўлянага дойлідства з розных гісторыка-этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі, заснаваны ў адпаведнасці з пастановай партыйных органаў. Знаходзіцца пад Мінскам, каля МКАД, паміж вёскамі Строчыцы і Азярцо, займае плошчу ў 151 гектараў.

Першыя спробы стварыць музэй-скансен на Беларусі былі зробленыя ў 1908 годзе мастаком Ф. Рушчыцам, але гэтаму перашкодзіла Першая сусветная вайна.

Штоверасень з 2009 года ў музеі ладзіцца міжнародны фольк-фестываль «Камяніца».

Музей мае тры асноўныя зоны: экспазыцыйная, вытворча-гаспадарчая і запаведная. Аснова экспазыцыйнай зоны — умоўны падзел тэрыторыі Беларусі на шэсць гісторыка-этнаграфічных рэгіёнаў: Цэнтральная Беларусь, Падняпроўе, Паазер’е, Усходняе і Заходняе Палессе, Панямонне.

У экспазіцыі гісторыка-этнаграфічнага рэгіёну Цэнтральная Беларусь, заходняя Магілёўшчына  прадстаўлена грамадскім свіранам канца XIX — пачатку XX стагодзя з в. Касарычы Глускага раёна

А вось у экспазіцыі гісторыка-этнаграфічнага рэгіёну Падняпроўе знаходзіцца ветраны шатровы млын пачатку XX стагоддзя з в.  Зелянец Хоцімскага раёна, вяночны (замкнуты) двор з традыцыйным інтэр’ерам з в. Бракава Слабада Чавускага раёна.

 

2004 год. Памёр Сяргей Войчанка. 

Беларускі мастак і дызайнер. Разам з Ул. Цэслерам распрацоўваў  дасціпныя рэклямныя постэры і плакаты на сацыяльныя тэмы.

Аўтар плакатаў «Нержавеющий Сталин», «1939, начало войны в Польше», «Карл Маркс 1990-х», «Афганистан», «Good morning, Belarus!», «От международного года мира – к миру без войн и оружия», «Война несет людям…», «Афган, Forbidden Fruit», «Contemporary art+centre „VITA NOWA“» і іншых.

Праца «Вудсток. 30 лет. – Levi`s» знаходзіцца ў калекцыі Луўра.

Работы Цэслера і Войчанкі выстаўляліся на шматлікіх выставах і атрымлівалі ўзнагароды ў многіх краінах Еўропы.

Уладальнік больш за 40 узнагарод міжнародных конкурсаў, біенале і фэстываляў плакату.

За месяц да смерці адбылася выстава на Манмартры ў Парыжы.

Памёр 9 снежня 2004 года.

Дзень у гісторыі. 8 снежня. Жыгімонт Стары абраны каралём польскім. Забойства Джона Ленана. Скасаванне СССР, утварэнне СНД

Навіна ад

Міжнародны дзень мастака (International Artist Day, з 2007 года). 

Устаноўлены па ініцыятыве Міжнароднай Асацыяцыі “Мастацтва народаў свету”.

Гэта не адзіная дата, што звязана з прафесіяй мастака. Некаторыя творчыя аб’яднанні прапануюць правядзенне свята 25 кастрычніка, у дзень нараджэння Пабла Пікаса.

Прафесіі мастака тысячы гадоў – яшчэ старажытныя людзі стваралі карціны наскальнага жывапісу, выявы, якія прадстаўлялі сабой адлюстраванне іх бытнасці і паўсядзённага існавання.

Дзень мастака – гэта свята не толькі прафесіяналаў і аматараў жывапісу. Творчасць захоўвае ў чалавеку магчымасць радавацца свету і любіць яго.

Знаёмства з выяўленчым мастацтвам дазваляе не толькі пашырыць свае веды і кругагляд, але і далучыцца да гэтага цудоўнага свету. Бо, усе мы калісьці спрабавалі свае сілы, узяўшы ўпершыню ў рукі аловак і пэндзлі…

Дзень мастака

 

1154 год. Расціслаў Мсціславіч стаў вялікім князем кіеўскім. 

Князь смаленскі (1125-1159), вялікі князь кіеўскі (1154, 1159-1167), заснавальнік дынастыі смаленскіх князёў.

У гады яго княжання Смаленскае княства дасягнула росквіту і ахапіла тэрыторыі Верхняга Падняпроўя і Верхняга Паволжа, заснаваны Мсціслаў, Смаленская епархія (1136), да якой адносіліся Копысь, Лучын, Басея, Мірачыцы, Вітрына, Прупой, Крэчут.

Памёр у 1167 годзе. Пахаваны ў Кіеве ў Фёдараўскім манастыры.

За міралюбнасць, імкненне вырашаць спрэчкі мірным шляхам і дапамогу царкве атрымаў мянушку Набожны. Прылічаны да ўгоднікаў божых і ўваходзіць у Сабор беларускіх святых. Дзень святкавання памяці Расціслава Мсціславіча 14 (27) сакавіка.

 

1432 год. Ашмянская бітва паміж войскамі вялікіх князёў Свідрыгайлы Альгердавіча і Жыгімонта Кейстутавіча. 

Першая буйная бітва феадальнай вайны ў ВКЛ.

Войска Свідрыгайлы, у тым ліку значная дапамога з Цверы, выйшла з Ашмян і неўзабаве спаткала сілы Жыгімонта Кейстутавіча, якія складаліся з літоўцаў, жамойтаў і палякаў Драгічынскай зямлі. 

Да абодвух бакоў маглі падыйсці падмацаванні ад саюзнікаў, аднак яны не сталі гэтага чакаць. Бітва працягвалася да ночы. Колькасная перавага была на баку Свідрыгайлы, і спачатку ён браў верх і тры мілі гнаў праціўніка. 

Жыгімонт, аднак, здолеў пераламіць ход бітвы і змусіў Свідрыгайлу ўцякаць. У палон патрапілі многія значныя прыхільнікі Свідрыгайлы, у тым ліку князі Юрый Лугвеневіч, Федка Адынцэвіч, Мітка Зубравіцкі, Васіль Красны, баяры Юрый Гедыгольд, Юшка Гойцавіч.

Свідрыгайла страціў 10 000 забітымі і 4 000 палоннымі.

Фота: Свідрыгайла Альгердавіч, Вялікі князь Літоўскі

 

1506 год. Жыгімонт Стары абраны каралём польскім. 

Жыгімонт І (1467-1548) – пяты сын Казіміра Ягелончыка, унук Ягайлы. Да гэтага 20 кастрычніка 1506 года быў абраны на велікакняжацкі сталец. 

Імнуўся ўмацаваць дзяржаву. Пры ім быў уведзены Статут Вялікага Княства Літоўскага (1529), распаўсюдзілася Рэфармацыя,  што садзейнічала далейшаму ўздыму гуманізму і адукацыі.

Вёў абарончыя войны супраць Маскоўскай дзяржавы. Пры ім да Польшчы была далучана Мазовія.

Вядомы як мецэнат. Падтрымаў першадрукара Францыска Скарыну.

 

1914 год. Нарадзіўся Часлаў Сіповіч. 

Грэка-каталіцкі біскуп, актыўны дзеяч беларускай эміграцыі ў Вялікабрытаніі. Доктар тэалогіі.

У Брытаніі выступаў з рэфератамі гісторыка-культуралагічнага характару на курсах беларусазнаўства. Заснавальнік Беларускай бібліятэкі і музея імя Францішка Скарыны.

Член рэдкалегіі навуковага часопіса «The Journal of Byelorussian Studies».

Генерал ордэна айцоў марыянаў у Рыме. Ганаровы віцэ-прэзідэнт Таварыства Яна Златавуста ў Лондане.

Член Згуртавання беларусаў Вялікай Брытаніі.

Памёр   4 кастрычніка 1981 года.

 

1922 год. Выданне Леапольдам Родзевічам у Вільні першага нумару газеты «Наша будучыня». 

Беларуская газета, выдавалася з 8 снежня 1922 да 14 студзеня 1923 года партыяй беларускіх эсэраў. Выйшла 9 нумароў, з якіх 2 былі сканфіскаваны. 

Рэдактар-выдаўцом з’яўляўся А. Амельяновіч. 

У выданні друкаваліся артыкулы і творы І. Канчэўскага, Л. Родзевіча, А. Луцкевіча, М. Запольскага, Н. Арсенневай, У. Дубоўкі, Якуба Коласа і іншых.

Пасля яе закрыцця, выдаваліся газеты «Наша Жыццё» і «Вольны Сцяг».

Фота: Леапольд Родзевіч

 

1935 год. Нарадзіўся Эдуард Скобелеў. 

Беларускі рускамоўны дзіцячы пісьменнік, паэт, грамадскі і палітычны дзеяч. Заслужаны дзеяч культуры.

Знаходзіўся на дыпламатычнай службе, працаваў у апараце ЦК КПБ, галоўным рэдактарам часопіса «Інфармацыйны бюлетэнь адміністрацыі прэзідэнта Рэспублікі Беларусь».

Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі ў галіне літаратуры, мастацтва і архітэктуры за кнігі для дзяцей «Новыя незвычайныя прыгоды Арбузіка і Бябешкі» і «Дзіўныя прыгоды пана Дылі…».

Аўтар прыгодніцкіх кніг для дзяцей.

Памёр 15 кастрычніка 2017 года.

 

1937 год. Памер у ГУЛАГУ Антон Грыневіч. 

Збіральнік беларускага музычнага фальклору, выдавец.

Заснавальнік «Выдавецтва Антона Грыневіча» (1910) у Санкт-Пецярбургу, удзельнік суполкі «Загляне сонца і ў наша ваконца».

Да рэвалюцыі выдаў сваім коштам два тамы «Беларускія песні з нотамі», зборнікі паэзіі Янкі Купалы  «Гусляр», «Адвечная песня», тры зборнікі апавяданняў Якуба  Коласа, першую кнігу У. Галубка «Апавяданні», зборнікі навел Таўруса і Гвазда.

Выдавец чатырох кніг па спевах, падрыхтаваў да друку зборнікі «Аднагалосыя, двухгалосыя і шматгалосыя народныя песні», «Дзіцячыя гульні» і іншыя. Аўтар «Праграмы-інструкцыі для збіральнікаў беларускай музычна-этнаграфічнай творчасці» (часопіс «Наш край»).

Загадчык мастацкай падсекцыі Белнацкому, Беларускага народнага дому, сакратар музычнай падсекцыі Інбелкульту, супрацоўнік Акадэміі навук БССР. Удзельнік этнаграфічных экспедыцый на Палессі, на Полаччыне, у паўночных раёнах Беларусі.

Арыштаваны ў 1933 годзе. Вязень ГУЛАГу.

 

1937 год. Расстраляны НКУС Ігнат Дварчанін. 

Беларускі грамадска-палітычны дзеяч, скарыназнаўца, паэт, пісьменнік, доктар філасофіі.

Удзельнік Першай сусветнай вайны, падпаручнік, член Цэнтральнай беларускай вайсковай рады, сакратар культурна-асветніцкага аддзелу Белнацкаму ў Маскве, Віленскага Беларускага нацыянальнага камітэта, Цэнтральнай беларускай школьнай рады.

Укладальнік “Хрэстаматыі новай беларускай літаратуры” (1927).

У 1930 годзе рэпрэсаваны польскімі ўладамі  (8 год турмы), але ў 1932 годзе трапіў пад абмен палітвязнямі паміж СССР і Польшчай. Працаваў у АН БССР у камісіі па вывучэнні Заходняй Беларусі, выконваў абавязкі дырэктара Інстытуту мовазнаўства.

Арыштаваны ў 1933 г., сасланы на Салаўкі.

Загінуў у лагерах і ягоны родны брат Іларыён Дварчанін, беларускі грамадскі дзеяч.

Ігнат Дварчанін

 

1937 год. Расстраляны НКУС Язэп Гаўрылік. 

Дзеяч беларускага руху ў Заходняй Беларусі.

Адзін з заснавальнікаў Радашковіцкай беларускай гімназіі ім. Ф. Скарыны, актыўны дзеяч Таварыства беларускай школы.

Абіраўся паслом у сойм Другой Рэчы Паспалітай па спісе Рабоча-сялянскага адзінства.

Адзін са стваральнікаў і старшыня рэвалюцыйна-дэмакратычнай і нацыянальна-вызваленчай арганізацыі «Змаганне».

У 1931 годзе асуджаны польскімі ўладамі. У 1932 годзе абменены на палітычных вязняў з СССР. Працаваў у Наркаме асветы БССР.

Арыштаваны ДПУ ў 1933 годдзе, у 1934 годзе прыгавораны да расстрэлу, які замянілі на 10 гадоў высылкі. Вязень ГУЛАГу ў Салавецкім лагеры і лагерах Беламорска-Балтыйскага каналу.

У 1937 годзе прыгавораны да расстрэлу.

1955 год.  Парламенцкая асамблея Савета Еўропы зацвердзіла афіцыйны сцяг гэтай арганізацыі, які пасля перайшоў у спадчыну да Еўрасаюза.

Сцяг уяўляе сабой блакітнае прастакутнае палотнішча, у цэнтры якога па крузе размешчаныя 12 пяціканцовых залатых зорак. 12 сімвалізуе дасканаласць і паўнату, як 12 знакаў задыяку прадстаўляюць увесь сусвет.

Аўтар сцяга Хейтц прызнаўся ў 1990-я гады, што ён узяў ідэю з іконы Маці Божай з зорным вянком на блакітным фоне.

 

1980 год. У Нью-Ёрку забіты лідар “The Beatles” Джон Ленан. 

Яго забіў псіхічна неўраўнаважаны 25-гадовы фанат Марк Чэпмэн. У 22:50 Джон разам з жонкай Ёка Она, вярнуўшыся са студыі гуказапісу, каля свайго дома сустрэў натоўп фанатаў, якія прагнулі аўтографа. Сярод іх быў і Чэпмэн. Ён зрабіў пяць стрэлаў з рэвальвера 38-га калібру, з якіх чатыры дасягнулі мэты.

Забойца прагнуў прыцягнуць ўвагу да сябе, самазацвердзіцца. Суд прыгаварыў яго да пажыццёвага зняволення.

Апошняе фота Ленана: ён дае аўтограф свайму забойцу М. Чэпмэну
Апошняе фота Ленана: ён дае аўтограф свайму забойцу М. Чэпмэну

 

1991 год. У Белавежскай пушчы кіраўнікамі БССР, РСФСР і УССР дэнансаваны дагавор аб стварэнні СССР. 

Кіраўнікі Расіі Барыс Ельцын, Украіны Леанід Краўчук і Беларусі Станіслаў Шушкевіч падпісалі ў рэзідэнцыі Віскулі ў Белавежскай пушчы пагадненне аб дэнансацыі дагавора аб стварэнні Саюза ССР ад 1922 года і дамову аб стварэнні Садружнасці Незалежных Дзяржаў, якое павінна было стаць прынцыпова іншым, у параўнанні з Савецкім Саюзам, аб’яднаннем рэспублік.

Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь ратыфікаваў Пагадненне аб утварэнні Садружнасці Незалежных Дзяржаў 10 снежня 1991 года.

Кіраўнікі іншых рэспублік СССР, акрамя Латвіі, Літвы, Эстоніі, Грузіі, выказалі жаданне, каб іх дзяржавы сталі раўнапраўнымі членамі – заснавальнікамі СНД.

 

1999 год.  Утварэнне Саюзнай дзяржавы Беларусі і Расіі. 

У Маскве адбылося падпісанне Дамовы аб стварэнні Саюзнай дзяржавы, была прынята Праграма дзеянняў Рэспублікі Беларусь і Расійскай Федэрацыі па рэалізацыі палажэнняў Дагавора аб стварэнні Саюзнай дзяржавы.

Саюзная Дзяржава – саюз Расіі і Беларусі з патэнцыйна адзінай палітычнай, эканамічнай, ваеннай, мытнай, валютнай, юрыдычнай, гуманітарнай, культурнай прасторай.

Кожная дзяржава захоўвае суверэнітэт, незалежнасць, тэрытарыяльную цэласнасць, дзяржаўны лад, Канстытуцыю, дзяржаўны сцяг, герб.

Вышэйшы орган Саюзнай дзяржавы — Вышэйшая Дзяржаўны Савет, у склад якой уваходзяць кіраўнікі дзяржаў, кіраўнікі ўрадаў, кіраўнікі палат парламентаў дзяржаў-удзельніц.

Выканаўчы орган Саюзнай дзяржавы — Савет Міністраў.

Прадстаўнічы і заканадаўчы орган — Парламент.

У Вільнюсе прыбіраюць савецкі ваенны мемарыял на могілках

Навіна ад

У Вільнюсе гэтымі днямі дэмантуюць скульптуры савецкіх воінаў на Антакальніскіх могілках, паведамляе tv3.lt. Прарасійскія актывісты крытыкуюць рашэнне ўладаў, называюць яго правакацыяй і кажуць, што ў адказ на такія дзеянні ў горад увойдуць расійскія танкі.

Работы па зносе скульптур будуць каштаваць гораду 60 000 еўра. Прадстаўнік кампаніі, якая выконвае работы па дэмантажы помнікаў, Рута Леанавічэне праінфармавала, што ўсе работы з вывазам зоймуць 3-4 дні.

Паколькі ніякі музей не захацеў прыняць стэлы з мемарыяла, то іх павязуць на склад. Да наступнага панядзелка, 12 снежня, іх на могілках не застанецца.

Меркаванні розных бакоў па пытанні дэмантажу.

Скульптар Чэславас Кавалюнас, які наглядаў за мемарыялам на працягу 40 гадоў, кажа, што стэлы можна было пакінуць, дастаткова было прымацаваць да іх таблічку з адпаведным тэкстам, які нагадвае пра іх значэнне. Аднак ёсць і яшчэ адзін фактар – стэлы мемарыяла былі зроблены з украінскага каменя, вельмі няўстойлівага да літоўскага клімату. Доўга не прастаялі б – рана ці позна яны б абрынуліся, лічыць спецыяліст: 

– У камені шмат мікраскапічных расколін. 40 гадоў вада і лёд рабілі сваю справу, пашырылі расколіны. Цяпер мы аналізуем, наколькі пашкоджаны скульптуры. 

Рабочыя баяцца, што скульптуры могуць разваліцца проста падчас дэмантажу.

Мэр Вільнюса Рэмігіюс Шымашус заяўляе, што ў яго няма сумневаў у тым, што гэты мемарыял – “знак савецкай ідэалогіі, які не мае нічога агульнага з пахаваннямі”, і што яго прыбіраюць “законна і абгрунтавана”. 

Паводле яго слоў, усе неабходныя дазволы атрыманы, а заключэнні камітэта ААН не з’яўляюцца перашкодай для вывазу скульптур. Мэр адзначыў, што камітэт ААН просіць не разбураць магілы, не здымаць надмагільныя пліты і не знішчаць спадчыну, што, паводле слоў мэра, і не робіцца – помнік савецкім воінам, які складаецца з пяці стэл, будзе дэмантаваны так, каб не пашкодзіць яго. Паколькі ніякі музей не захацеў прыняць стэлы, іх павязуць на склад.

Аднак прарасейскія актывісты глухія да такіх тлумачэнняў:

– Гэта правакацыя, жадаюць абвастрыць сітуацыю з Расіяй. Каб сюды як мага хутчэй расійскія танкі прыехалі – выказаўся выданню Delfi адзін з іх, які назваўся Дзмітрыем.

Іншы прарасійскі актывіст паабяцаў прывязаць сябе да стэлы, каб іх не разбіралі.

Дзень у гісторыі. 7 снежня. Японская атака на Пёрл-Харбар. Каталіцкая і праваслаўная цэрквы знялі анафему адно з аднога. Спітакскі землятрус. Нарадзіўся акадэмік Радзім Гарэцкі.

Навіна ад

Міжнародны дзень грамадзянскай авіяцыі (International Civil Aviation Day з 1994 года) абвешчаны Генеральнай Асамблеяй ААН у сувязі з 50-й гадавінай падпісання Канвенцыі аб міжнароднай грамадзянскай авіяцыі, у адпаведнасці з якой і была створана міжнародная арганізацыя грамадзянскай авіяцыі ICAO.

Як вядома, 7 лістапада 1933 года, у дзень адкрыцця аэрапорта “Мінск-1”, быў выкананы першы авіарэйс Мінск-Масква. Гэта дата стала зыходным пунктам у развіцці грамадзянскай авіяцыі Беларусі.

Галоўная ў краіне авіякампанія “Belavia” мае 17 прадстаўніцтваў у розных краінах. Перавозіць да 3 мільёнаў пасажыраў у год. У кампаніі эксплуатуюцца толькі самалёты Boeing і Embraer.

 

Свята Кацярыны. Кацярына Санніца (народны каляндар). «Забрала край лета». 

Кацярына – апякунка незамужніх дзяўчат. Да ўзыходу сонца выходзілі дзяўчаты з прасяной кашай на дарогу і клікалі лёс. Калі певень адгукаўся – удача чакае.

Вечар пад Кацярыну – час варажбы. Дзяўчаты перад сном кладуць пад падушку кавалак хлеба і загадваюць: які суджаны прыйдзе кавалак разламаць.

Кацярынінскія гулянні – першае катанне на санях.

Яснае надвор’е на Кацярыну прадвесціць марозную зіму.

У гэты дзень упершыню пасля восеньскага вяселля паказвалася на людзі маладая.

Кацярына на санях коціць да зімовага Ягорыя (9 снежня) у госці, да халоднага Юр’я.

Калі снег упадзе на сухую зямлю і стане шлях санны, на наступны год – неўраджай.

Калі на Кацярыну адліга, ды смуга, ды золь – тады маразоў не чакай раней за Варварын дзень (17 снежня).

 

1863 год. Памёр Ануфрый Петрашкевіч. 

Польскі і беларускі паэт. Быў гувернёрам у Ігната Дамейкі, які стаў нацыянальным героем Чылі, і яго братоў. 

Адзін з заснавальнікаў таварыства філаматаў, распрацаваў структуру таварыства прамяністых. 

Быў пад следствам па справе  філаматаў, знаходзіўся ў ссылцы, у 1831 годзе «за сімпатыі да паўстання» быў прыгавораны да смяротнага пакарання, але прысуд замянілі на бестэрміновае пасяленне ў Сібіры. 

Актыўна збіраў філамацкую спадчыну – каля тысячы лістоў Міцкевіча, Чачота, Зана, Петрашкевіча, Дамейкі і іншых, літаратурныя творы, прамовы, песні.  

Садзейнічаў выданню «Санетаў» А. Міцкевіча, якія адразу сталі вельмі папулярнымі ў Расіі. Падрыхтаваў да выдання паэзію Тамаша Зана і Яна Чачота.

На радзіму вярнуўся толькі ў ліпені 1860 года. Пасля ягонай смерці выйшлі тры тамы дакументацыі, пяць тамоў філаматавых перапісак,  два тамы паэзіі. Архіў захоўваецца ў Варшаве, Любліне і Вільнюсе.

Паэт паслужыў прататыпам Яцака, персанажа паэмы Адама Міцкевіча «Дзяды».

 

1877 год.  У рэдакцыі часопіса “У свеце навукі” прадэманстравана першая ў гісторыі тэхнікі гуказапісвальная прылада – фанограф Томаса Эдысана. 

Яе прадэманстраваў механік Эдысана Джон Крузі. 

У фанографе гукавыя ваганні рэгістраваліся ў выглядзе баразёнкі, якая праціснута ў алавянай фальзе, якой быў абгорнуты валік. 

Першым гуказапісам сталі прачытаныя Эдысанам радкі з дзіцячага верша “У Мэры быў баранчык”. 

Якасць гуказапісу палепшылася пасля з’яўлення ў пачатку 1880-х гадоў фанографа з валікам з пластом воску.

 

1878 год. Нарадзіўся Аляксандр Астрамовіч. 

Беларускі каталіцкі святар, паэт.

У час вучобы ў каталіцкай духоўнай семінарыі ў Пецярбургу, арганізаваў аб’яднанне клірыкаў-беларусаў. Выступаў за беларусізацыю касцёла ў Беларусі, касцельныя казанні да вернікаў па-беларуску стаў весці з 1914 года.

Адзін з арганізатараў і ўдзельнік з’езда беларускага каталіцкага духавенства ў Мінску (1917), сябра Хрысціянскай дэмакратычнай злучнасці, адзін з ініцыятараў выдання газеты “Biełarus” (1913).

Аўтар вершаў, зборніка паэзіі, паэмы, вершаванага апавядання, беларускага рэлігійнага гімна «Божа, што калісь народы…».

Збіраў народныя песні, якія разам з запісамі А. Грыневіча склалі зборнік «Беларускія песні з нотамі».

Памёр 17 студзеня 1921 года.

 

1921 год. Па ініцыятыве Б. Тарашкевіча ў Радашковічах заснавана Таварыства беларускай школы (ТБШ). 

Культурна-асветная арганізацыя ў Заходняй Беларусі,якая працавала ў  1921-1936 гадах.

Радашковіцкае ТБШ далучылася да ТБШ, якое было створана ў Вільні (статут зацверджаны 1 ліпеня 1921). 

ТБШ імкнулася распаўсюджваць і дапамагаць асвеце сярод беларусаў, пашыраць беларускія школы і беларускую асвету наогул, выступала супраць паланізацыі, сацыяльнага прыгнёту, праводзіла шырокую дзейнасць па адкрыцці беларускіх школ, павышала агульнаадукацыйны і культурны ўзровень насельніцтва, яго нацыянальную свядомасць.

Забаронена польскімі ўладамі 2 снежня 1936 года. 

У Рэспубліцы Беларусь ТБШ была адноўлена як грамадскае аб’яднанне і дзейнічала ў 1996-2021 гадах.

Галоўная ўправа ТБШ
Галоўная ўправа ТБШ (злева направа) у першым радзе: М. Пяткевіч, Ф. Стацкевіч, С.Паўловіч, М. Кепель; у другі радзе: Р. Шырма, П. Кізевіч, М. Марцінчык.

 

1928 года. Нарадзіўся Радзім Гарэцкі. 

Беларускі грамадскі дзеяч і навуковец-геолаг, акадэмік, доктар геолага-мінералагічных навук. Заслужаны дзеяч навукі. Замежны член Расійскай акадэміі навук.

Працаваў дырэктарам Геалагічнага інстытута АН СССР, Інстытута геахіміі і геафізікі АН БССР, быў віцэ-прэзідэнтам Акадэміі навук Беларусі.

Даследаваў геалагічныя платформы, карысныя выкапні Еўразіі, Беларусі, высветліў тэктанічныя заканамернасці размяшчэння многіх карысных выкапняў, адкрыў новы газаносны раён у Прыараллі, Базайскае радовішча ў Заходнім Казахстане.

Актыўна ўдзельнічаў у складанні Міжнароднай тэктанічнай карты Еўропы, тэктанічных карт Еўразіі (Дзяржаўная прэмія СССР), Беларусі і сумежных тэрыторый (Дзяржаўная прэмія БССР). Аўтар больш за 550 навуковых прац і больш за 300 навукова-папулярных выданняў, у тым ліку 46 манаграфій, 41 карты.

У 1993-2001 гадах – прэзідэнт Згуртавання беларусаў свету «Бацькаўшчына», адзін з арганізатараў з’ездаў беларусаў свету. У шматлікіх публікацыях, у кнізе «Шляхам адраджэння», выступае за дэмакратыю і дзяржаўную незалежнасць Беларусі, адраджэнне беларускай мовы і культуры.

У 2000 годзе, разам з Г. Бураўкіным і Р. Барадуліным, стаў арганізатарам Усебеларускага з’езда за незалежнасць. Узнагароджаны Медалём 100 гадоў БНР Рады Беларускай Народнай Рэспублікі.

 

1938 год. Расстраляны НКУС Пётр Бузук. 

Беларускі мовазнавец, лінгвіст-славіст, літаратуразнавец, паэт, празаік, педагог. Доктар філалагічных навук.

Працаваў ў БДУ, Інбелкульце,  старшынёй дыялекталагічнай камісіі, дырэктарам Інстытута мовазнаўства АН БССР, узначальваў падрыхтоўку праекту граматычнай рэформы 1933 года.

Вывучаў праблемы праславянскай мовы, праблемы ўтварэння асобных моўных груп эпохі праславянскага адзінства, пытанні агульнага і параўнальнага мовазнаўства, распрацоўваў пытанні беларускай лінгвістычнай геаграфіі. 

Даследаваў узаемаадносіны літаратурнай мовы і дыялектаў, культуру беларускай мовы, станаўленне правапісных і графічных нормаў. Вывучаў узаемасувязі ўкраінскай і беларускай моў.

Аўтар першага дыялекталагічнага атласа беларускай мовы –  першага для ўсходнеславянскіх моў, і славянскіх моў наогул – фактычна, і першай лінгвагеаграфічнай працы.

Пад псеўданімам П. Росіч пісаў апавяданні, вершы, рабіў пераклады. Член «Маладняка».

Арыштоўваўся ДПУ ў 1930, 1934, 1937 гадах, быў ў ссылцы ў Волагдзе. У 1937 годзе прысуджаны да расстрэлу. 

 

1941 год.  Японская авіяцыя атакавала Пёрл-Харбар. 

Пёрл-Харбар – найбуйная ваенна-марская база ЗША ў Ціхім акіян на востраве Ааху Гавайскіх астравоў, падвергся раптоўнаму нападу японцаў. 

На працягу двух гадзін была знішчана большая частка амерыканскага Ціхаакіянскага флота: 4 лінкоры, крэйсер, 2 эсмінцы, дапаможныя судны, 188 самалётаў. 

Яшчэ 4 лінкоры, 3 лёгкія крэйсеры, эсмінец, 2 дапаможныя судны і звыш 100 самалётаў атрымалі пашкоджанні. 

Загінула больш за 3 500 амерыканцаў. Японцы страцілі 29 самалётаў і 6 падводных лодак, звыш 70 самалётаў атрымалі пашкоджанні. Загінулі 64 японцы, адзін патрапіў у палон. 

Пасля нападу, грамадская думка ў ЗША рэзка змянілася ў бок удзелу ў ваенных дзеяннях. 

Прэзідэнт ЗША Ф. Рузвельт назваў 7 снежня 1941 года “шокам і днём нацыянальнай ганьбы”. Лозунг “Помні Перл-Харбар” быў вядучым у вайне супраць Японіі. 

8 снежня вайну Японіі аб’явілі ЗША, Вялікабрытанія, Канада і шэраг іншых краін. 

 

1943 год.  Загінуў Вацлаў Іваноўскі. 

Беларускі палітычны і грамадскі дзеяч, доктар тэхнічных навук. 

Займаўся навуковай і выкладчыцкай работай у Санкт-Пецярбургу, у Пецярбургскім тэхналагічным інстытуце, дзе праводзіў  доследы над вырошчваннем цукровых буракоў у Віленскай губерні. Заснавальнік Беларускай рэвалюцыйнай партыі (1902),  член ЦК Беларускай сацыялістычнай грамады.

Стварыў у Пецярбургу першае беларускае выдавецтва – суполку «Загляне сонца і ў наша аконца» (1906), кіраваў Беларускім выдавецкім таварыствам у Вільні. Зрабіў апрацоўку першага буквара сучаснай беларускай мовы.

Удзельнік Усебеларускага з’езда (1917),  міністр асветы ва ўрадзе БНР (1918), упаўнаважаны Найвышэйшай рады БНР. Пашыраў сетку беларускіх школ на Міншчыне, кіраваў беларускім педінстытутам, загадваў кафедрай тэхналогіі ферментацыі харчовых прадуктаў Варшаўскай політэхнікі, кафедрай хімічнай тэхналогіі Віленскага універсітэта (1940-1941).

Пад час вайны быў бургамістрам Мінска (1942-1943), намеснікам старшыні Беларускага навуковага таварыства, узначальваў Беларускую народную самапомач.

Даследваў праблемы перапрацоўкі садавіны і гародніны, пякарства, спіртовыя і паліўныя сумесі як замяняльнікі традыцыйнага маторнага паліва, ачышчэння і выкарыстання фабрычных постцэлюлозных сцёкаў і іншыя.

Загінуў 7 снежня 1943 года ў выніку тэрарыстычнага замаху. 

 

1948 год. У Магілёве і Магілёўскай вобласці ўтварыўся шматсутачны галалёд.

Ён захоўваўся на працягу рэкордных 105 гадзін. 

 

1965 год. Усяленскі патрыярх Афінагор зняў анафему, якая была накладзена на каталіцкую царкву ў 1054 годзе. 

Гэта адбылося паводле сумеснай каталіцка-праваслаўнай дэкларацыя папы рымскага Паўла VI і ўсяленскага патрыярха Афінагора I. Дэкларацыя адмяніла ўзаемныя адлучэнні 1054 года паміж Рымска-каталіцкай і Канстанцінопальскай праваслаўнай цэрквамі.

Нагадаем, што ў 1054 годзе адбыўся падзел хрысціянства на каталіцкую і праваслаўную канфесіі.

У дэкларацыі гаварылася аб “шкадаванні” ў сувязі з адлучэннямі 1054 года, што яны ёсць вынік “злоўжыванняў”. Адзначалася, што адлучэнні былі накіраваныя супраць канкрэтных асоб і не адносіліся да цэркваў. Абодва бакі заявілі аб «шкадаванні аб абразлівых словах і неабгрунтаваных абвінавачваннях».

 

1988 год. Адбыўся Спітакскі землятрус ў Арменіі. 

Магутныя падземныя штуршкі магнітудай 6,8-7,2 пачаліся а 11:41 па мясцовым часе і за паўхвіліны разбурылі амаль усю паўночную частку Арменіі, ахапіўшы тэрыторыю з насельніцтвам каля 1 мільёна чалавек. У эпіцэнтры землятрусу – Спітаку – інтэнсіўнасць штуршкоў дасягнула 9-10 балаў (па 12-бальнай шкале MSK-64). 

Падземныя штуршкі адчуваліся ў Ерэване і Тбілісі. Хваля, выкліканая землетрасеннем, абыйшла Зямлю і была зарэгістравана ў Еўропе, Азіі, Амерыцы і Аўстраліі.

Землятрус знішчыў каля 40% прамысловага патэнцыялу Армянскай ССР, дашчэнту разбурыў Спітак і 58 сёл, часткова – Ленінакан (цяпер Гюмры), Сцепанаван, Кіравакан (цяпер Ванадзор) і больш за 300 сёл. 

19 000 чалавек  сталі інвалідамі, загінулі больш за 25 000  (іншыя дадзеныя – да 150 000), 514 000 чалавек засталіся без прытулку. З-за рызыкі аварыі была спынена Армянская АЭС.

Дзень у гісторыі. 23 лістапада. Скончыўся Гродзенскі “маўклівы сойм”. У продажы з’явіліся кніга Чарльза Дарвіна “Паходжанне відаў”. Заснаваны штотыднёвік «Наша ніва». Пабудавана Асіповіцкая ГЭС

Навіна ад

1793 год. Скончыўся Гродзенскі Сойм, “маўклівы сойм” – апошні, надзвычайны сойм Рэчы Паспалітай. Скасавана дзеянне Канстытуцыі 3 мая.

Сойм праходзіў з 17 чэрвеня 1793 года. Скліканы для зацвярджэння руска-прускай канвенцыі ад 23 студзеня 1793 года аб Другім падзеле Рэчы Паспалітай. Адбываўся ў Сенатарскай зале каралеўскага палаца ў Горадні. 

Каб зламаць апазіцыю, нешматлікую, але вельмі актыўную, рускі амбасадар Сіверс з першых жа дзён сойма стаў прыбягаць да жорсткіх мер. 22 жніўня Сіверс пайшоў на дэманстрацыю ваеннай сілы. Ён рушыў у Гродна атрады, якія размяшчаліся ў ваколіцах. Яны занялі ўсе найважнейшыя вуліцы. Без білета ад рускага каменданта ніхто не мог выйсці са свайго дома. Каралеўскі замак быў акружаны дзвюма ротамі грэнадзёраў з чатырма гарматамі. Пры іх стаялі артылерысты з запаленымі кнатамі. У двары замка і ў калідорах была расстаўлена моцная ахова.

На світанку 23 верасня казакі выхапілі прама з ложкаў і вывезлі з Гродна чатырох апазіцыянераў: Шыдлоўскага, Скажыньскага, Краснадэмбскага і Мікорскага. 

Замак зноў быў аточаны войскамі і гарматамі. Паслы прыйшлі ў жах, убачыўшы, як з імі збіраюцца абысціся. Ціхія і панурыя, праходзілі яны праз строй грэнадзёраў і займалі свае месцы ў зале. Увайшоў кароль. Расійскі генерал Раутэнфельд абвясціў сабраным паслам, што не выпусціць іх, пакуль не падпішуць трактат з Прусіяй. 

На чарговы зварот Сіверса, прыняць прапанову Кацярыны II, паслы маўчалі. 

Урэшце кракаўскі пасол Іосіф Анквіц сказаў, што «маўчанне азначае згоду». Як раз у гэты час падлогавы гадзіннік гучна прабіў палову а чацвёртай раніцы і адзначыў падзею, якая ўвайшла ў гісторыю як «маўклівы сойм».

Па выніках сойма Расійская імперыя станавілася пратэктарам Рэчы Паспалітай. Ліквідавалася Канстытуцыя 3 мая. Войска Рэчы Паспалітай змяншалася да 15 тысяч чалавек. Ліквідавалася Таргавіцкая канфедэрацыя. Замацоўваўся другі падзел Рэчы Паспалітай, у выніку чаго ўся тэрыторыя сучаснай Магілёўшчыны ўвайшла ў склад Расіі (пасля Першага Падзела Рэчы Паспалітай мяжа праходзіла па Друці).

wikimedia.org

1859 год. У кнігарнях Лондана ў продажы з’явіўся зялёны томік кнігі Чарльза Дарвіна “Паходжанне відаў шляхам натуральнага адбору, або Захаванне спрыяльных парод у барацьбе за жыццё”. 

Велізарны па тых часах тыраж кнігі ў 1250 асобнікаў быў раскуплены за дзень, які азнаменаваў сабой з’яўленне ў сусветнай навуцы тэорыі эвалюцыі жывой прыроды, якая стала краевугольным каменем сучаснай біялогіі, або дарвінізму.

Зрэшты, камерцыйны поспех вызначыла зусім не эпахальнае навуковае значэнне гэтага выдання. Некалькімі днямі раней у прэсе з’явілася паведамленне аб маючым адбыцца выхадзе кнігі, у якой даказваецца, што чалавек пайшоў не ад Адама і Евы, а ад малпы. Так што да навукоўцаў дайшлі ўсяго два-тры дзясяткі асобнікаў дарвінаўскай працы.

Англійскі прыродазнавец, натураліст і падарожнік Чарльз Дарвін абагульніў вынікі ўласных назіранняў і дасягненні сучаснай яму біялогіі і селекцыйнай практыкі, выявіў асноўныя фактары эвалюцыі арганічнага свету.

Дарвін напісаў яшчэ тры кнігі па пытаннях эвалюцыі, існаванне якой было прызнана большасцю вучоных яшчэ пры жыцці Дарвіна, у той час як яго тэорыя натуральнага адбору, як асноўнае тлумачэнне эвалюцыі, стала агульнапрызнанай толькі ў 1930-х гадах.

tunnel.ru

 1871 год. Нарадзіўся Уладзімір Тэраўскі.

Беларускі дырыжор, кампазітар, фалькларыст царкоўнаслужыцель. Стаяў ля вытокаў стварэння нацыянальнай оперы i нацыянальнай музычнай школы.

Па словах З. Бядулі “хорам Тэраўскага магла б ганарыцца любая нацыя, болей культурная за нашу”, Тэраўскі – “мастак-самародак”.

Стварыў музыку да шматлікіх спектакляў купалаўскага тэатра, у тым ліку «Машэка», «Кастусь Каліноўскі»  Е. Міровіча. Найбольш вядомай стала музыка да спектакля «На Купалле» М. Чарота.

Напісаў песні і рамансы на словы Я. Купалы, Я. Коласа, З. Бядулі і іншых. Запісваў і гарманізаваў народныя песні.

Аўтар гімна «Ваяцкі марш» («Мы выйдзем шчыльнымі радамі…»), гімна «Беларуская марсельеза», музыкі да песні «Купалінка», якую многія лічаць народнай.

У 1931 годзе звольнены з работы ў купалаўскім тэатры. Служыў псаломшчыкам, рэгентам царкоўнага хору ў розных саборах Мінска.

Зноў арыштаваны 17 жніўня 1938 года. Прыгавораны 1 лістапада да расстрэлу, расстраляны 10 лістапада 1938 года.

wikimedia.org

1906 год. У Вільні пачалося выданне штотыднёвай грамадска-палітычнай, навукова-асветніцкай і літаратурна-мастацкай газеты нацыяльна-адраджэнскага кірунку «Наша ніва». 

Выдавалася ў Вільні, па-беларуску, з 10 (23) лістапада 1906 да 7 (20) жніўня 1915. Друкавалася кірыліцай і лацінкай, тыражом 4 500 асобнікаў. Выхад газеты быў спынены ў сувязі з набліжэннем расійска-нямецкага фронту да Вільні.

Газета друкавала вершы, нарысы, мастацкую прозу, навукова-папулярныя артыкулы, навіны.

На старонках газеты ўпершыню апублікаваны многія творы Я. Купалы, Я. Коласа, М. Багдановіча, Цёткі, А. Гаруна, З. Бядулі, М. Гарэцкага, Ц. Гартнага, К. Каганца і шматлікіх іншых.

Дзякуючы «Нашай ніве» адбывалася станаўленне беларускай літаратурна-мастацкай крытыкі, публіцыстыкі, культуралогіі, фалькларыстыкі.

Газета прапагандавала здабыткі іншанацыянальных культур, змяшчала ў перакладзе на беларускую мову творы еўрапейскіх аўтараў.

wikimedia.org

1922 год.  Аляксандр Грын завяршыў у Пецярбургу напісанне фантастычнай феерыі “Пунсовыя ветразі”. 

Твор аб непахіснай веры і ўсёпераможнай, узнёслай мары, аб тым, што кожны можа зрабіць для блізкага чалавека цуд. Прысвяціў яго сваёй жонцы Ніне.

А.Грын – сапраўднае прозвішча Грынеўскі (1880-1932). Рускі пісьменнік,  паэт, прадстаўнік неарамантызму. Яго бацька – Стэфан Грынеўскі – ураджэнец сучаснай Віцебскай вобласці, за ўдзел у паўстанні 1863-1864 гадоў быў у 20-гадовым узросце бестэрмінова сасланы ў Сібір.

А. Грын – стваральнік выдуманай краіны «Грынландыя», у якой адбываецца дзеянне шматлікіх яго твораў, у тым ліку самых вядомых «Беглая па хвалях» і «Пунсовыя ветразі».

feo.travel

1953 год.  Уведзена ў эксплуатацыю Асіповіцкая ГЭС на рацэ Свіслач у Асіповіцкім раёне. 

Малая гідраэлектрастанцыя, чацвёртая па магутнасці ГЭС у краіне пасля Віцебскай, Полацкай, Гродненскай. 

Да верасня 2012 г. з’яўлялася самай буйной ГЭС краіны. Магутнасць 2175 кВт. 

Гадавой выпрацоўкі электраэнергii каля 8-10 мільёнаў кВт хгадзiн дастаткова для забеспячэння сацыяльна-пабытовых патрэб у электраэнергіі г. Асіповічы.

wikimedia.org

1959 год. Крывіцкае (Беларускае) навуковае таварыства імя Ф. Скарыны атрымала правы культурнай і навуковай установы ў ЗША. 

Існавала ў 1946-1949 гадах у Германіі, у 1949-1976 – у ЗША.

Заснавана ў 1946 годзе ў лагеры для перамешчаных асоб у германскім г. Рэгенсбургу. Старшынямі ў розны час былі Я. Станкевіч, А. Адамовіч і А. Махноўскі. Мела на мэце аб’яднаць намаганні вучоных-беларусаў для навуковай працы ў галіне беларусазнаўства.

Пры таварыстве дзейнічалі секцыі: літаратурная, мовазнаўчая, гістарычная і педагагічная.

У 1952 годзе пры таварыстве быў заснаваны Інстытут найноўшай гісторыі Беларусі і Прэсавае бюро. 

Таварыства займалася зборам дакументаў, рукапісаў, беларускіх выданняў, якія захоўваліся ў створаным пры ім Беларускім архіве, выдавецтвам кніг, слоўнікаў, выпускам навукова-літаратурнага часопіса «Веда». 

З 1957 г. уваходзіла ў Беларуска-амерыканскую дапамогу (Нью-Ёрк) і Задзіночанне славянскіх навуковых арганізацый ЗША.

Таварыства спыніла дзейнасць у 1976 годзе ў сувязі са смерцю Я. Станкевіча.

Фота: Янка Станкевіч, wikimedia.org

1957 год. Нарадзілася Алена Сідарава. Беларуская акцёрка тэатра і кіно. Заслужаная артыстка.

Працавала ў Брэсцкім акадэмічным тэатры драмы і музыкі, Нацыянальным драматычным тэатры імя Янкі Купалы. На сцэне сыграла больш за 50 ролей. Сярод найлепшых роляў – Маша ў «Чайцы» А. Чэхава, Гільда ў «Жанчыне з мора» Г. Ібсена, Кіра ва «Успамінах» А. Арбузава.

Здымалася ў 30 кінафільмах, серыялах, камедыях, у меладраме «Фабрика грез» Дз. Астрахана у галоўнай ролі разам з А. Абдулавым.

Пасля масавых фальсіфікацый на прэзідэнцкіх выбарах 2020 года, жорсткага разгону акцый пратэсту, збіцця і катаванняў затрыманых пратэстоўцаў, калектыў Купалаўскага тэатра 13 жніўня запатрабаваў спыніць гвалт у дачыненні да мірных грамадзян і выступіў за пералік галасоў з удзелам незалежных назіральнікаў. 

26 жніўня акцёрка разам з большасцю трупы і іншымі супрацоўнікамі тэатра звольнілася ў знак пратэсту.

vokrug.tv

1958 год. Нарадзіўся Аляксандр Дабравольскі. 

Беларускі палітык. Сябра палітрады Аб’яднанай грамадзянскай партыі. Дырэктар Усходнееўрапейскай Школы палітычных даследаванняў.

Народны дэпутат СССР (1989), уваходзіў у склад Міжрэгіянальнай дэпутацкай групы – першай дэмакратычнай парламенцкай апазіцыі ў СССР. Працаваў разам з А. Сахаравым, Б. Ельцыным, А. Сабчаком, В. Быкавым, А. Адамовічам.

Адзін з ініцыятараў стварэння Аб’яднанай дэмакратычнай партыі (1990), заснавальнік (1992) Незалежнага Інстытута сацыяльна-эканамічных і палітычных даследаванняў.

Дэпутат Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь XIII склікання, прадстаўнік групы дэпутатаў Вярхоўнага Савета ў Канстытуцыйным Судзе (1996) па справе імпічменту прэзідэнта Лукашэнкі.

У 2001 годзе падчас прэзідэнцкіх выбараў быў намеснікам кіраўніка выбарчага Штаба Адзінага кандыдата ад шырокай грамадзянскай кааліцыі Уладзіміра Ганчарыка, у 2006 – намеснікам кіраўніка Штаба Адзінага кандыдата ў прэзідэнты ад Аб’яднаных дэмакратычных сіл Аляксандра Мілінкевіча.

1966 год. Нарадзіўся Міхась Скобла. Беларускі паэт, парадыст, перакладчык, эсэіст, літаратуразнавец. Лаурэат прэстыжных літаратурных прэмій.

У канцы 1980-х з’яўляўся удзельнікам таварыства «Талака».

Працаваў у часопісе «Роднае слова», газеце «Народная Воля», выдавецтве «Беларускі кнігазбор», у Міністэрстве культуры і друку, вёў аўтарскую праграму «Вольная студыя» на Радыё Свабода (1998-2017). З’яўляўся намеснікам старшыні Саюза беларускіх пісьменнікаў (2002-2010). 

Аўтар 12 кніг, укладальнік паэтычных анталогій «Краса і сіла: беларуская паэзія ХХ стагоддзя» і «Галасы з-за небакраю: паэзія свету ў беларускіх перакладах ХХ стагоддзя».

Уклаў і пракаментаваў выдадзеныя ў серыі «Беларускі кнігазбор» аднатомнікі У. Жылкі, Л. Геніюш, Р. Крушыны, Р. Барадуліна, зборы твораў А. Салаўя, Л. Геніюш (у 2 тамах), мемуарныя зборнікі М. Улашчыка, М. Стральцова.

Апублікаваў тамы эпісталярнай спадчыны Ларысы Геніюш, Зоські Верас.

Узнагароджаны медалём 100 гадоў БНР Рады Беларускай Народнай Рэспублікі.

wikimedia.org

Дзень у гісторыі. 22 лістапада. Першы ў свеце ўдалы скачок з парашутам. Забойства Кенэдзі. Украінская “аранжавая” рэвалюцыя. У Вільні адбылося перапахаванне К. Каліноўскага

Навіна ад

Матрона (народны каляндар). «З Матроны становіцца зіма». У Магілёўскай вобласці ў 2022 годзе зіма стала 15 лістапада. А вось самы позні першы снег у вобласці ў ХХ стагодзі выпаў з 21 на 22 лістапада 1963 года.

1605 год. Адбылося заручэнне прыгажуні Марыны Мнішак і Лжэдзмітрыя I. 

Марына – дачка шляхетнага ваяводы Юрыя Мнішака, які ў 1611 годзе ўрачыста прадставіў польскаму каралю Жыгімонту III Вазе палоннага рускага цара Васіля Шуйскага. 

Быць жонкай невядомага і брыдкага былога халопа прыгажуня Марына пагадзілася з-за жадання стаць рускай царыцай.

Пры змовінах дзяўчыне былі абяцаны, акрамя грошай, гарады Ноўгарад і Пскоў, магчымасць выйсці замуж за іншага ў выпадку няўдачы Ілжэдзмітрыя. 

Вяселле з шлюбам і абвяшчэннем Марыны царыцай адбыліся ў маскоўскім Крамлі 18 траўня 1606 гады. Марына Мнішак была каранавана як руская царыца – адзіная жанчына, каранаваная ў Расіі да Кацярыны I. 

А 27 траўня Лжэдзмітрый быў зрынуты.  Роўна тыдзень панавала ў Маскве новая царыца. Выпадкова ацалела падчас выступлення супраць Лжэдзмітрыя. Пазней была адпраўлена да бацькі.

tunnel.ru

 1797 год. Француз Андрэ Жак Гарнерэн здзейсніў першы ў свеце ўдалы скачок з парашутам. 

Ён скокнуў з вышыні 1000 м (па іншых дадзеных – 680 м) з паветранага шара над паркам Монсо непадалёк ад Парыжа.

tunnel.ru

 1944 год. Памёр Кузьма Чорны (Мікалай Раманоўскі). 

Беларускі пісьменнік. 

Аўтар шэрагу кніг апавяданняў, п’ес, раманаў, гумарыстычных твораў. 

У творах імкнуўся стварыць «тыпы, якія носяць беларускія імёны» і «павінны стаць абагульненымі вобразамі, зразумелымі ўсім нацыянальнасцям». 

Перакладчык асобных твораў А. Пушкіна, М. Гогаля, А. Астроўскага і інш. Пэўныя яго творы інсцэнізаваны і экранізаваны, у т.л. фільм «Ноч пры дарозе» (1992). У 1938-1939 гг. знаходзіўся ў турме НКУС.

1954 год. Нарадзілася Святлана Марозава. 

Беларускі гісторык. Доктар гістарычных навук, прафесар. Загадчык кафедры гісторыі Беларусі Гродненскага дзяржаўнага ўніверсітэта.

Даследчык канфесійнай гісторыі Беларусі канца XVI – 1-й паловы ХІХ стагоддзяў, уніяцкай царквы, Гродзеншчыны.

Аўтар  манаграфій «Уніяцкая царква ў этнакультурным развіцці Беларусі (1596-1839)»,  дапаможніка «Берасцейская царкоўная унія 1596 г. у беларускай гістарыяграфіі», кніг, брашур.

wikimedia.org

1960 год. Выпушчана першая партыя аўтамабіляў ЗАЗ-965 “Запарожац” з канвеера Запарожскага завода “Камунар”.

Адным з узораў для “народнага аўтамабіля” паслужыў бюджэтны італьянскі “FIAT 600”. “Гарбаты” атрымаўся ў цэлым трывалым і эканамічным, валодаў добрай праходнасцю, невялікім па масе. 

Гандляваўся першы “Запарожац” за 1200 рублёў, і першая партыя машын у імгненне разышлася. У замежжа аўтамабіль прадававаўся пад брэндам “Yalta”. На гэтай жа базе завод стаў выпускаць і “інвалідкі” са змененымі механізмамі кіравання.

19 верасня 2008 года Запарожскі аўтазавод завяршыў выпуск аўтамабіля ЗАЗ-1103 “Славута” – апошняга нашчадка “гарбатага” ЗАЗ-965 з прычыны экалалагічных патрабаванняў Еўрасаюза.

tunnel.ru

1963 год. У Даласе падчас паездкі па краіне забіты прэзідэнт ЗША Джон Кенэдзі (1917-1963). 

35-ы прэзідэнт ЗША (1961-1963), першы прэзідэнт ЗША-каталік, першы прэзідэнт, які нарадзіўся ў XX стагоддзі, самы малады прэзідэнт краіны. 

Пад час яго прэзідэнтства адбыліся шматлікія падзеі, сярод якіх: Карыбскі крызіс,  дагавор аб забароне ядзерных выпрабаванняў, пачатак касмічнай гонкі, будаўніцтва Берлінскай сцяны, рух за грамадзянскія правы, эканамічныя рэформы.

У забойстве падазраваўся 24-гадовы Лі Харві Освальд (1939-1963), былы марскі пяхотнік, які меў кантакты як з правымі, так і з левымі групоўкамі. 

Афіцыйная версія злачынства, нібыта здзейсненага Лі Харві Освальдам, забітым праз два дні, у цяперашні час прызнана сумнеўнай.

Лі Харві Освальд жыў у 1959-1962 гадах у Мінску, працаваў на радыётэхнічным заводзе «Гарызонт». Яго куратарам з’яўляўся С.С. Шушкевіч. 

tunnel.ru

1988 год. У ЗША упершыню прадэманстраваны стратэгічны бамбавік B-2 “Стэлс” амаль нябачны для радараў. 

Пабудаваны кампаніяй Northrop. Шматмэтавы бамбавік, здольны несці ядзерную і звычайную зброю. Зніжэнне яго радыёлакацыйнай прыкметнасці дасягаецца звышплаўным спалучэннем канструктыўных вузлоў пры мінімуме выступаючых элементаў.

Размах крыла – 52,4 м, даўжыня – 21, вышыня – 5,2, максімальная ўзлётная маса – 171 тона. Адлегласць палёту з дазапраўкай – 18 500 км.

tunnel.ru

1989 год. Памёр ураджэнец Бабруйска Альгерд Малішэўскі. 

Беларускі мастак -жывапісец, педагог. Заслужаны дзеяч мастацтваў. Пісаў карціны ва ўсіх жанрах станковага жывапісу. 

Выкладаў у Мінскім мастацкім вучылішчы, настаўнік шматлікіх сучасных мастакоў. 

Бацька мастака Сяргея Малішэўскага.

sb.by

 2004 год. Пачалася “Аранжавая”, “Помаранчева» рэвалюцыя ва Украіне пад лозунгам “Разам нас багата, Нас не пераадолець!”. 

Кампанія агульнанацыяльных пратэстаў, мітынгаў, пікетаў, страйкаў і іншых акцый грамадзянскага непадпарадкавання, арганізаваная і праведзеная прыхільнікамі Віктара Юшчанкі, асноўнага кандыдата ад апазіцыі на прэзідэнцкіх выбарах у лістападзе-снежні 2004 года, пасля абвяшчэння Цэнтральнай выбарчай камісіяй папярэдніх вынікаў, згодна якіх перамог яго супернік — Віктар Януковіч.

Юшчанку падтрымлівалі выбаршчкі заходніх і цэнтральных рэгіёнаў, Януковіча – усход і поўдзень Украіны.

У выніку рэвалюцыі было прызначэнне судом паўтора другога туру прэзідэнцкіх выбараў, праведзена Канстытуцыйная рэформа, якая зменшыла паўнамоцтвы прэзідэнта, знізіла ўзровень значнасці спрэчных прэзідэнцкіх выбараў.

Перамогу атрымаў Віктар Юшчанка.

wikimedia.org

 2019 год. У Вільні адбылося перапахаванне ўдзельнікаў паўстання 1863-1864 гадоў. 

Рэшткі 21 паўстанца знайшлі падчас раскопак на гары Гедзіміна ў Вільні. Сярод ідэнтыфікаваных 20-ці, лідары Кастусь Каліноўскі і Зыгмунт Серакоўскі. 

Дзяржаўную камісію ў справе перапахавання ўзначаліў прэм’ер-міністр Літвы Саўлюс Сквярняліс. Афіцыйны беларускі бок асаблівай зацікаўленасці не праявіў. Беларуская грамадскасць дамаглася таго, каб на кожным надмагіллі апроч надпісаў па-літоўску і па-польску была і беларуская мова.

Цырымонія развітання праходзіла ў Кафедральным саборы Св. Станіслава і Св. Уладзіслава. На плошчы перад саборам сабраліся сотні людзей, сярод якіх пераважалі беларусы, якія трымалі бела-чырвона-белыя сцягі, партрэты Каліноўскага.

На цырымоніі прысутнічалі прэзідэнты Літвы, Польшчы, былыя літоўскія кіраўнікі, прадстаўнікі Украіны, Латвіі. Афіцыйную дэлегацыю Беларусі прадстаўляў віцэ-прэм’ер І. Петрышэнка. Міністэрства абароны Беларусі ідэю далучыцца да ўрачыстасці праігнаравала. Прысутнічалі таксама кіраўнікі Рады БНР на чале са старшынёй Рады БНР Івонкай Сурвілай, вядомыя беларускія літаратары, мастакі, спявакі, грамадскія дзеячы, палітыкі С. Шушкевіч, А. Бяляцкі і іншыя.

Пасля імшы, ускладання кветак, прамоў, працэсія рушыла да могілак Росы. Вайскоўцы Літвы і Польшчы ў парадных мундзірах выстраіліся ў ганаровы эскорт. Наперадзе рушылі барабаншчыкі і святары. За імі – вышэйшыя асобы, потым – калона пад нацыянальнымі сімваламі сваіх краін.

Пасля пахавання паўстанцаў, прагрымеў памятны салют з усіх відаў зброі.

галоўнае фота: onliner.by

 

Flo ліквідуе бізнэс у Беларусі

Навіна ад

Распрацоўшчык папулярнага дадатка ў сегменце жаночага здароўя Flo заявіў пра ліквідацыю бізнэсу ў Беларусі. 

Рашэнне аб закрыцці прадстаўніцтва было прынята ў канцы верасня, хаця чуткі пра гэта распаўсюджваліся яшчэ вясной 2022 года. Кампанія не жадае мець справу з саўдзельнікамі краіны-агрэсара.

У сакавіку, пасля пачатку поўнамаштабнага ўварвання Расіі ва Украіну, у ТАА “Фло Хелс Бел” змяніўся ўладальнік – усе акцыі падраздзялення перайшлі ад амерыканскай Flo Health Inc да фізічнай асобы. У той жа час, у самой кампаніі інфармацыю аб выхадзе з Беларусі ніяк не каментавалі.

Увесну гэтага года супрацоўнікаў Flo ў Беларусі папрасілі вырашыць пытанне ўласнай рэлакацыі з лімітавым тэрмінам да 14 сакавіка. Тым, хто працягваў заставацца ў Беларусі, кампанія адключыла доступ да карпаратыўных рэсурсаў.

Адзначым, што на сайце Flo ўжо даўно няма згадак пра офіс у Мінску, а таксама не публікуюцца вакансіі з прапановамі працы ў Беларусі. 

Разам з тым, кампанія за апошнія некалькі месяцаў актыўна пашырае каманду ў суседняй Літве. За чэрвень – верасень бягучага года штат літоўскага офіса вырас удвая, да 245 чалавек.

Што вядома пра Flo Health

Кампанія з беларускімі каранямі, якая займаецца папулярным дадаткам у сегменце жаночага здароўя. Штаб-кватэра размяшчаецца ў Лондане, а прадстаўніцтвы знаходзяцца таксама ў Нідэрландах і ЗША. У той жа час, у Вільнюсе размяшчаецца офіс распрацоўкі Flo.

Дададзім, што на канец 2021 года кампанія налічвала 400 супрацоўнікаў, каля 200 з якіх тады яшчэ працавалі ў офісе распрацоўкі ў Мінску. 

Увосень 2021 года Flo ацэньвалі ў 800 мільёнаў даляраў, і аналітыкі прагназавалі кампаніі статут адзінарога на рынках ўжо ў найблізкай будучыні.

Характэрна, што дадатак Flo тры гады запар з’яўляецца самым папулярным у катэгорыі Health&Fintess у AppStore. Па дадзеных кампаніі, у яе прадукта ўжо больш за 250 мільёнаў унікальных карыстальнікаў у свеце.

фота: 24tv.ua