Tag: восстание

Дзень у гісторыі. 24 сакавіка. Пачатак паўстання Касцюшкі. Патоплены рускі ваенны карабль “Саратаў”. Нарадзіліся палітык скульптар А. Глебаў, акцёр М. Кірычэнка.

Навіна ад

Сусветны дзень барацьбы з сухотамі (туберкулёзам).

24 сакавіка 1882 года ў Берліне нямецкі вучоны Р. Кох аб’явіў аб адкрыцці ўзбуджальніка сухотаў, а праз год ён выявіў і ўзбуджальніка халеры. У 1905 годзе Кох быў ушанаваны Нобелеўскай прэміяй па фізіялогіі і медыцыне.

Кветка белага рамонка абрана эмблемай барацьбы з сухотамі, сімвалам здароўя і чыстага дыхання лёгкіх.

2023 год праходзіць пад лозунгам «Так! Мы можам ліквідаваць сухоты!».

Сухоты – адно з самых небяспечных інфекцыйных захворванняў, вядомае са старажытнасці. Нягледзячы на вялікія поспехі медыцыны ў дыягностыцы і лячэнні туберкулёзу, ён займае першае месца па смяротнасці сярод інфекцыйных захворванняў у свеце. Прагназуецца, што смяротнасць ад сухотаў можа павялічыцца на 13%, што можа даць дадатковыя 1 400 000 ахвяр да 2025 года.

Сусветны дзень барацьбы з туберкулёзам прадастаўляе платформу для пацыентаў, членаў іх сем’яў, неабыякавых да гэтай праблемы грамадзян, арганізацый грамадзянскай супольнасці, медыцынскіх работнікаў, уцягнутых у аказанне медыцынскай дапамогі пацыентам з туберкулёзам, асоб, якія фарміруюць палітыку ў галіне аховы здароўя, партнёраў у галіне развіцця і іншых зацікаўленых бакоў і абмеркаваць найбольш актуальныя пытанні ў арганізацыі дыягностыкі і лячэння туберкулёзу.

Міжнародны дзень барацьбы з дэпрэсіяй (International Depression Day).

Дэпрэсія – адзін з магчымых сімптомаў парушэння абмену рэчываў у мозгу. Яна заключаецца ў пачуцці абыякавасці, дрэнным настроі, прыгнечанасці, нізкай самаацэнцы, адсутнасці накіраванасцяў.

Па дадзеных Сусветнай арганізацыі аховы здароўя, больш за 350 мільёнаў чалавек у розных краінах свету пакутуюць ад дэпрэсіі. 

Па статыстыцы, кожны дзясяты пасля 40 гадоў сутыкаецца з рознымі формамі дэпрэсіўнага засмучэнні псіхікі, пры гэтым большую частку з іх складаюць жанчыны. Захворванне сустракаецца ў 5% дзяцей і падлеткаў ва ўзросце ад 10 да 16 гадоў, а большая доля суіцыдаў здараецца ў перыяд юнацкай дэпрэсіі. Кожная пятая жанчына пакутуе ад дэпрэсіі пасля нараджэння дзіцяці. Развіццё хваробы могуць справакаваць некаторыя групы лекавых прэпаратаў, сардэчна-сасудзістыя і эндакрынныя захворванні.

Дэпрэсія – гэта хвароба, якая паддаецца лячэнню, але патрабуе кваліфікаванай дапамогі спецыялістаў. Адсутнасць своечасовага тэрапеўтычнага ўмяшання можа прывесці да цяжкіх наступстваў для здароўя.

1794 год.  Пачатак паўстання пад кіраўніцтвам Тадэвуша Касцюшкі.

Касцюшка ўрачыста абвясціў у Кракаве пачатак антырускага вызвольнага паўстання, і тады ж быў апублікаваны Акт паўстання, які абвясціў лозунгі аднаўлення ў поўным аб’ёме суверэнітэту Рэчы Паспалітай, вяртання анэксаваных тэрыторый. Акт аб’яўляў, што паўстанне будзе змагацца за непарушнасць межаў Рэчы Паспалітай, устанаўленне народнай улады і ўсеагульнай свабоды.

У кастрычніку 1794 года паўстанне было задушана. Параненага Касцюшку змясцілі ў Петрапаўлаўскую крэпасць, адкуль яго вызвалілі па загадзе імператара Паўла I у 1796 годзе.

1889 год. Нарадзіўся Алесь Сташэўскі (Сташэўскі-Стасевіч). 

Беларускі савецкі палітык.

Скончыў Нясвіжскую настаўніцкую семінарыю. 

Удзельнік Першай сусветнай вайны, падпаручнік, служыў у Чырвонай арміі.

Удзельнік беларускага нацыянальнага руху, сябра Яраслаўскай арганізацыі бежанцаў «Маладая Беларусь», сакратар прэзідыума педагагічнай рады Мінскага педінстытута. У 1920-я гады быў сакратар ЦВК і СНК БССР, старшынёй Полацкага акруговага выканкама, народным камісарам унутраных спраў, юстыцыі, пракурорам БССР.

Садзейнічаў правядзенню беларусізацыі на далучаных да БССР усходніх беларускіх тэрыторыях.

У канцы 1930 года быў неабгрунтавана абвінавачаны як удзельнік «антыпартыйнай» групы Ігнатоўскага – Жылуновіча, зняты з пасады. Працаваў старшынёй Бабруйскага райвыканкама, загадчыкам рабфака БДУ, дырэктарам Гомельскага сельскагаспадарчага педагагічнага інстытута.

Арыштаваны ў 1937 годзе. Расстраляны 11 снежня 1938 года.

1891 год. Нарадзіўся Сяргей Вавілаў.

Савецкі фізік, заснавальнік навуковай школы фізічнай оптыкі ў СССР, акадэмік і прэзідэнт Акадэміі навук СССР, лаўрэат чатырох Сталінскіх прэмій. Ганаровы акадэмік АН БССР, Пражскай, Балгарскай, Харвацкай, Індыйскай і іншых акадэмій навук. Малодшы брат М.  Вавілава, рускага вучонага-генетыка.

Папулярызатар навукі, ініцыятар стварэння Усесаюзнага таварыства «Знание» і першы яго старшыня праўлення.

Яго імя носяць Мінскі механічны завод  у складзе “БелОМА”, вуліцы ў шматлікіх гарадах, у тым ліку ў Магілёве (паміж 2-м Кузнецкім завулкам і вул. Касманаўтаў, паралельна вул. Лазарэнка, перасякааецца з вуліцай імя Лысенка), пастаўлены помнік на тэрыторыі Мінскага механічнага завода.

Памёр 25 студзеня 1951 года

1896 год. Нарадзілася Вера Маслоўская (Матэйчук).

Беларускі грамадска-палітычны і культурны дзеяч, паэтэса.

Арганізатар беларускай школьнай працы ў Заходняй Беларусі, настаўнічала на Міншчыне, была школьным інструктарам Барысаўскага, Дзісенскага паветаў. Сузаснавальніца і старшыня Цэнтральнага саюза беларусак (1920).

У 1920–1921 гадах стварала падпольныя паўстанцкія арганізацыі на Беласточчыне і Гродзеншчыне. Удзельніца І Усебеларускай канферэнцыі (Прага). 

Арыштавана ў 1923 годзе, цэнтральная фігура «Працэсу 45-ці», прыгаворана да 6 гадоў турмы.

Пры прыходзе Саветаў, займалася школьнай справай на радзіме, у Агароднічках, якую працягвала і пры нямецкай акупацыі. У 1946 годзе у Сілезіі арганізавала дзіцячы сад, у 1951–1958 гадах працавала у Супраслі загадчыцай гарадской бібліятэкі, у Лізе жанчын, у беластоцкай Павятовай радзе. Аўтар вершаў.

Памерла 23 студзеня  1981 года.

Вера Маслоўская сярод членаў фракцыі Беларускай партыі сацыялістаў-рэвалюцыянераў на І Усебеларускай палітычнай канфэрэнцыі ў Празе, 1921.

1908 год. Нарадзіўся Аляксей Глебаў.

Беларускі скульптар, народны мастак, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі.

Вучыўся ў Віцебскім мастацкім тэхнікуме. Адзін з арганізатараў у Віцебску Аб’яднання моладзі Асацыяцыі мастакоў рэвалюцыі.

З 1955 года выкладаў у Беларускім тэатральна-мастацкім інстытуце.

Працаваў у галіне партрэтнай, сюжэтна-кампазіцыйнай і манументальнай пластыкі. Лепшыя работы адметныя тонкай мадэліроўкай формаў, пластычнасцю і эмацыйнай выразнасцю, майстэрствам выканання ў матэрыяле.

Удзельнічаў у афармленні Дома ўраду БССР, Дома Чырвонай Арміі і Палаца піянераў і школьнікаў у Мінску, скульптуры «Лявоніха» і «Крыжачок» для будынка Усесаюзнай сельскагаспадарчай выстаўкі ў Маскве.

Шмат гадоў працаваў над помнікам Ф. Скарыну для Полацка (Дзяржаўная прэмія), але адліць з бронзы скульптуру не паспеў, што зрабілі за яго яго вучні – скульптары І. Глебаў і А. Заспіцкі.

Аўтар, суаўтар твораў: Манумент Перамогі ў Мінску, конная статуя Л. Даватара, партрэт У. Уладамірскага, помнікі Сталіну ў Мінску, Якубу Коласу ў Мікалаеўшчыне, «Максім Горкі і Янка Купала», «Пасля працы. Улікоўшчыца», група «Сустрэча У. Леніна на Фінляндскім вакзале ў красавіку 1917», рэльеф «Партызаны Беларусі» для помніка воінам Савецкай Арміі і партызанам у Мінску, статуі «Юнацтва», «Плаўчыха».

Памёр 2 кастрычніка 1968 года.

А. Глебаў. Вяртанне з працы. 1957.

1943 год. Пачала выдавацца газета падпольнага Магілёўскага абкама КП(б)Б “За Радзіму”.

Пад гэтай назвай яна выходзіла да 1956 года. З 12 жніўня 1956 года выходзіць пад назвай “Магілёўская праўда”.

Газета «Магілёўская праўда» адлічвае сваю гісторыю з 23 студзеня 1918 года, калі сталі выходзіць «Весткі Магілёўскай Рады… дэпутатаў». У 1918-1941 гадах 6 разоў мяняла сваю назву, у тым ліку выходзіла як “Соха і молат” (1919-1925), ” Магілёўскі селянін” (1925-1929), “Камунар Магілёўшчыны” (1929-1941). З 1984 г. выходзіць дадатак «Дняпроўскі тыдзень».

1946 год. Нарадзіўся Мікалай Кірычэнка.

Беларускі акцёр тэатра і кіно. Народны артыст. Лаўрэат прэміі імя І. Буйніцкага.

Скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут. Працаваў акцёрам у Брэсцкім тэатры, акцёрам і генеральным дырэктарам тэатра імя Янкі Купалы, прафесарам Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтва.

Сыграў галоўныя ролі ў шматлікіх спектаклях, у тым ліку «Ажаніцца не журыцца» М. Чарота, «Дзвон – не малітва» І. Чыгрынава, «Гамлет» У. Шэкспіра, «Князь Вітаўт», «Чорная панна Нясвіжа», «Вечар», «Ядвіга» А. Дударава, «Сны аб Беларусі» У. Караткевіча, «Тутэйшыя» Янкі Купалы, «Пан Тадэвуш» А. Міцкевіча, «Дзве душы» М.  Гарэцкага, «Не мой» А. Адамовіча.

Зняўся ў больш за 40 фільмах. Прызёр і лаўрэат міжнародных тэатральных і кінафестываляў.

Памёр 14 жніўня 2018 года.

1980 год. Памёр Пятрусь Броўка (1905-1980).

Беларускі грамадскі дзеяч, празаік, паэт і перакладчык. Народны паэт, Герой Сацыялістычнай працы, акадэмік АН БССР.

Галоўны рэдактар часопіса “Полымя” і выдавецтва “Беларуская савецкая энцыклапедыя”. Аўтар 3-х дзясяткаў кніг паэзіі, шматлікіх аповесцей, лібрэта опер, перакладаў.

Яго творы перакладзены на 27 моў, імя прысвоена выдавецтву “Беларуская энцыклапедыя”, вуліцам у Мінску, Віцебску, Полацку, Гомелі, Бешанковічах, Ушачах.

У Мінску працуе літаратурны музей Петруся Броўкі, у  Пуцілкавічах Ушацкага раёна — хата-музей.

2001 год. Памёр ураджэнец в. Шчаглоўка Касцюковіцкага раёна Антон Бархаткоў (1917–2001).

Заслужаны дзеяч мастацтваў.

Прымаў удзел у арганізацыі і правядзенні першай выстаўкі беларускага мастацтва ў Маскве, прысвечанай 25-годдзю ўтварэння БССР, у арганізацыі Дзяржаўнага мастацкага музея БССР.

Вучань і прадаўжальнік традыцый В. Бялыніцкага-Бірулі. Сыны А. Бархаткова – Вітольд (у гонар Бялыніцкага-Бірулі) і Ігар – таксама сталі прафесійнымі мастакамі-рэалістамі.

Аўтар шырокавядомых карцін «Партрэт В. Бялыніцкага-Бірулі», «Ганачак», «Першая песенька», «Вясна на Нёмане», «Любімыя дубы Якуба Коласа. Мікалаеўшчына» і шматлікіх іншых. Удзельнік выставак у СССР, Бельгіі, Італіі, Нідэрландах.

Творы знаходзяцца ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі, Музеі сучаснага выяўленчага мастацтва ў Мінску, музеях Магілёва, Гродна, Гомеля, Бялынічаў, Касцюковічаў, Траццякоўскай галерэі ў Маскве і іншых.

Памёр 24 сакавіка 2001 года ў Мінску.

2022 год. Узброеныя сілы Украіны патапілі расійскі вялікі дэсантны карабель “Саратаў”.

Патоплены ў порце Бердзянск пасля ўдару ракетай  “Кропка-У”. Кошт карабля 75 мільёнаў долараў. «Саратаў» удзельнічаў у анэксіі Крыма ў 2014 годзе. Падняты з дна 1 ліпеня 2022 года.

Дзень у гісторыі. 21 сакавіка. Дзень раўнадзенства. Вывяржэнне Эяф’ядлаёкюдль. Нарадзіліся класік літаратуры Ф. Багушэвіч, мітрапаліт Філарэт, фізік А. Патупа. Памёр паэт-песеннік А. Русак.

Навіна ад

Сусветны дзень паэзіі (World Poetry Day, з 1999 года).

Устаноўлены ЮНЕСКА.

Паэзія аб’ядноўвае краіны, народы, культуры і дапамагае людзям зразумець адзін аднаго. На працягу стагоддзяў думкі і пачуцці, надзеленыя ў паэтычную форму, пранікаюць у сэрцы людзей, нагадваючы, што мы ўсе адна вялікая сям’я і што мы, такія розныя, насамрэч вельмі падобныя.

Асноўная мэта Дня паэзіі заключаецца ў падтрымцы моўнай разнастайнасці сродкамі паэтычнага самавыяўлення. Гэты дзень закліканы садзейнічаць развіццю паэзіі, вяртанню да вуснай традыцыі паэтычных чытанняў, выкладанню паэзіі, аднаўленню дыялогу паміж паэзіяй і іншымі відамі мастацтва, даць магчымасць маладым талентам заявіць аб сабе.

У гэты дзень таленавітым аўтарам прысуджаюць узнагароды, уручаюць прэміі. Праводзяцца літаратурныя чытанні. Праводзяцца прэзентацыі кніг, паэтычныя вечары.

У навучальных установах ладзяцца тэматычныя вечары. Навучэнцы выступаюць з дакладамі аб жыцці літаратурных дзеячаў, чытаюць на памяць рыфмаваныя радкі.

Міжнародны дзень лялечніка (International Puppetry Day, з 2003 года).

Лялечны тэатр любяць гледачы ўсіх узростаў. Мова лялек універсальная, яе разумеюць без слоў жыхары ўсіх кантынентаў і краін. Лялькі выступаюць сёння не толькі на сцэне, але і на экранах. Мастацтва артыстаў лялечнікаў, нажаль, амаль заўсёды ананімна.

Ініцыятарам прафесійнага свята выступіў вядомы іранскі тэатральны дзеяч Джывад Золфагарыха. У 2000 годзе на XVIII Кангрэсе Міжнароднага саюза дзеячаў тэатра лялек у Магдэбургу ён вынес дадзеную прапанову на абмеркаванне. Дзень зацверджаны ў 2003 годзе.

Дзень лялечніка – выдатная нагода для правядзення лялечных фестываляў, на якія з’язджаюцца лепшыя артысты жанру з усёй планеты, каб паказаць калегам і гледачам новыя творчыя знаходкі. І натуральна, прыхільнікі лялечнага тэатра заўсёды 21 сакавіка прыходзяць павіншаваць акцёраў.

У Беларусі працуюць лялечныя тэатры ў Мінску, Віцебску, Брэсце, Гомелі, Гродна, Магілёве, Докшыцкая батлейка Патупчыка, Мінскі абласны тэатр лялек «Батлейка».

Дзень Зямлі (Earth Day)

Назва, якая выкарыстоўваецца ў дачыненні да розных мерапрыемстваў, якія праводзяцца ўвесну і закліканы заахвоціць людзей быць больш уважлівымі да далікатнага навакольнага асяроддзя на планеце Зямля. Сімвалам дня з’яўляецца зялёная грэчаская літара Θ на белым фоне.

Дні Зямлі праводзяцца ў сакавіку, на дзень вясновага раўнадзенства і 22 красавіка.

Дзень Сусветнага раўнадзенства ў 2023 годзе прыпаў на 21 сакавіка. Раўнадзенства па Мінску фіксуецца а 05:24:21. Натуральны год для планеты доўжыцца не 365 сутак, а 365,24, таму дата заўсёды крыху зрушваецца і надыходзіць крыху раней ці пазней.

1562 год. Гомель атрымаў Магдэбургскае права і  герб “у чырвоным полі сярэбраны кавалерскі крыж”.

Горад бярэ пачатак ад 1142 года як цэнтр радзімічаў. Уваходзіў у ВКЛ (1335–1772), меў замак, быў цэнтрам староства. Пад час знаходжання ў Расійскай імперыі – павятовы цэнтр Магілёўскай губерні. 

У 1919–1926 гадах быў у складзе РСФСР. Цэнтр вобласці ад 1938 года. 

Моцна пацярпеў ад катастрофы на Чарнобыльскай АЭС. 

Зараз – другі ў краіне па насельніцтву (504 тысячы чалавек), адзін з самых зяленых, буйны культурны, прамысловы цэнтр. Працуюць знакамітыя сваёй прадукцыяй заводы і фабрыкі “Гомсельмаш”, ліцейны,  хімічны, шпалерны, «Камінтэрн», кандытарская «Спартак». Дзейнічаюць цырк, 3 тэатры, 7 вну, палацава-паркавы ансамбль Румянцавых-Паскевічаў.

1840 год. Нарадзіўся Францішак Багушэвіч.

Беларускі грамадскі дзеяч, адзін з пачынальнікаў новай беларускай літаратуры, яе класік.

Яго літаратурная творчасць і грамадская дзейнасць стала падмуркам ідэалогіі беларускага нацыянальна-вызваленчага руху пачатку XX стагоддзя.

Карыстаўся псеўданімамі Мацей Бурачок, Сымон Рэўка з-пад Барысава.

Скончыў Віленскай гімназію. Выключаны з Пецярбургскага ўніверсітэта за ўдзел у студэнцкіх хваляваннях. Актыўны ўдзельнік паўстання 1863-1864 гадоў, быў паранены ў баі ў Аўгустоўскіх лясах.

Служыў Чарнігаве, на  Сумшчыне, у Валагодскай губерні, Вільні ў судовых палатах.

Пасля звальнення са службы ў 1898 годзе жыў у Кушлянах (цяпер Смаргонскі раён), дзе і памёр.

Аўтар вершаў, апавяданняў, баек  на польскай, беларускай мове, публіцыстычных артыкулаў, зборнікаў «Дудка беларуская», «Смык беларускі», «Скрыпачка беларуская» і «Беларускія апавяданні Бурачка».

У яго творчасці таленавіта спалучаны гісторыка-філасофскае і мастацкае асэнсаванне лёсу беларускага народа, моцныя матывы нацыянальнага адраджэння.

Творчасць Багушэвіча ў значнай ступені садзейнічала працэсу развіцця беларускай мовы.

Пры жыцці яго творы ў Расійская імперыі былі забаронены. Яны выдадзены асобнымі кнігамі і лістоўкамі ў час рэвалюцыі 1905-1907 гадоў, аднак у 1908 на іх накладзены арышт.

У БССР былі ўпершыню выдадзены ў 1922 годзе («Дудка беларуская»). Аднак у 1930-я гады ў БССР творчасць Багушэвіча была абвешчана буржуазна-кулацкай, нацыяналістычнай, да 1940 года яго кнігі не друкаваліся. 

3 чэрвеня 1937 года Галоўліт БССР выдаў загад № 33, згодна з якім усе выданні твораў Францішка Багушэвіча павінны былі спальвацца.

Памёр 15 красавіка 1900 года.

1935 год. Нарадзіўся  Філарэт (Кірыл Вахрамееў).

Праваслаўны царкоўны дзеяч Беларусі, іерарх Рускай праваслаўнай царквы, прадстаяцель Беларускай Праваслаўнай Царквы, мітрапаліт, патрыяршы экзарх усяе Беларусі (1989–2013). Дэпутат Вярхоўнага Савета БССР і Вярхоўнага Савета Беларусі (1990–1995). Герой Беларусі, кавалер Ордэна Ф. Скарыны.

Прыняў манаства ў 1959 годзе. З 1978 года служыў на Беларусі. Падчас дэпутатства апекаваўся праграмамі дапамогі ахвярам Чарнобыльскай катастрофы.

З 1989 года займаўся стварэннем і разбудовай Беларускай Праваслаўнай Царквы, пры ім былі адроджаны ўсе гістарычна існаваўшыя епархіі, аднавілі дзейнасць мужчынскія і жаночыя манастыры, брацтвы і сястрыцтвы, Мінская духоўная семінарыя, былі заснаваны Мінская духоўная акадэмія, духоўнае вучылішча, школа катэхізатараў, адноўлены  Крыж Еўфрасінні Полацкай. 

Па яго ініцыятыве ў царкоўны каляндар унесена новае свята «Сабор Беларускіх святых» і ўстаноўлены агульнацаркоўныя святы ўсіх беларускіх святых, сярод якіх імёны прападобнай Еўфрасінні Полацкай, свяціцеляў Кірылы Тураўскага, Георгія Каніскага і іншых. 

Арганізаваў пераклад кніг Свяшчэннага Пісання на сучасную беларускую мову.

Памёр 12 студзеня 2021 года. Пахаваны ў Жыровіцкім манастыры.

1945 год. Нарадзіўся Аляксандр Патупа.

Савецкі, беларускі фізік, філосаф, пісьменнік, папулярызатар навукі.

Скончыў фізічны факультэт МДУ імя М. В. Ламаносава. Кандыдат фізіка-матэматычных навук, доктар філасофіі, прафесар.

Працаваў у Інстытуце фізікі АН БССР, БДУ, дырэктарам Цэнтра даследаванняў будучыні.

Аўтар прац у вобласці квантавай тэорыі, фізікі высокіх энергій, касмалогіі, электрадынамікі, праблем прагназавання, сацыялогіі, паліталогіі, эканомікі, права, мастацкіх кнігі «Фантакрим-CCI», «Ловушка в цейтноте», «Нечто невообразимое», больш за 300 артыкулаў публіцыстыкі.

Арганізатар і генеральны дырэктар выдавецка-паліграфічнай кампаніі «Эридан», найстарэйшага прыватнага выдавецтва Беларусі.

З’яўляўся старшынёй Назіральнага камітэта Беларускай Праваабарончай Канвенцыі і Назіральнага Сойма «Хельсінкі-CCI», прэзідэнтам Беларускага Саюза прадпрымальнікаў, віцэ-старшынёй Беларускай Канфедэрацыі прамыслоўцаў і прадпрымальнікаў і удзельнікам шматлікіх грамадскіх арганізацый і ініцыятыў 3-га сектара.

Памёр 1 чэрвеня 2009 года.

1959 год. Памёр Павел Растаргуеў (1881–1959).

Беларускі мовазнаўца. Правадзейны член Інбелкульта, доктар філалагічных навук, прафесар.

У 1918 г. чытаў курс лекцый беларускай мовы ў Беларускім народным універсітэце ў Маскве. Вывучаў беларускія гаворкі, гаворкі расійска-беларуска-ўкраінскага памежжа, праблемы беларускай літаратурнай мовы.

У 1934 годзе арыштаваны ДПУ, асуджаны, высланы ў Караганду.

Пасля Другой сусветнай вайны, у 1947-1948 гадах па запрашэнні Якуба Коласа працаваў у Інстытуце мовы, літаратуры і мастацтва АН БССР.

1987 год. Памёр Адам Русак (1904-1987).

Беларускі паэт-песеннік. Заслужаны дзеяч культуры.

Скончыў Беларускі музычны тэхнікум  і Ленінградскую кансерваторыю.

Быў салістам аркестра Ленінградскага Малога опернага тэатра, Белдзяржфілармоніі.

Аўтар вершаў,  вершаў для дзяцей, больш за 10 зборнікаў паэзіі. 

На тэксты яго вершаў напісана каля 300 песень. З іх найбольш вядомымі сталі песні: «Бывайце здаровы», «Лясная песня», «Толькі з табою», «Не шукай», «Не за вочы чорныя», «Як правёў мяне Цімох».

2010 год. Пачалося буйное вывяржэнне вулкана Эяф’ядлаёкюдль на Ісландыі.

Вывяржэнне прывяло да закрыцця паветранай прасторы часткі Еўропы і адмены авіярэйсаў у сакавіку – красавіку 2010 года. Вулкан лічыўся нядзейсным, бо папярэдняе вывяржэнне было зарэгістравана ў 1821 годзе.

Вышыня вулкана 1666 м, дыяметр кратара – каля 4 км. Знаходзіцца за 200 км на ўсход ад Рэйк’явіка.

Дзень у гісторыі. 17 сакавіка. Нашэсце мышэй. Скончана «Хроніка Магілёва». Запрыгоньванне сялян у СССР. Нарадзіўся кампазітар Я. Голанд.

Навіна ад

Герасім-гракоўнік (народны каляндар). Герасім гракоў прыгнаў.

Калі гракі прыляцелі, то праз тры тыдні можна будзе пачынаць пасяўную.

Калі гракі “гуляюць”, гэта значыць, што добрае надвор’е будзе.

Калі гракі крычаць, значыць надвор’е хутка сапсуецца (хутчэй за ўсё будзе дождж).

Калі на Герасіма прыляцяць гракі, то гэта да неўраджаю, а калі пасля, то ўраджай будзе добры.

Даўней, у дзень Герасіма Гракоўніка сяляне выпякалі хлеб у выглядзе гракоў.

1233 год. Мільёны мышэй запаўняюць баварскі горад Фрэйзінг, змушаючы жыхароў пакінуць месца.

Як жыхары горада перамаглі мышэй, дакладна невядома. А вось самай вядомай і найбольш часта цытаванай еўрапейскай легендай часоў Сярэднявечча на тэму пазбаўлення ад грызуноў з’яўляецца гісторыя з іншага месца. Аднойчы ў нямецкім горадзе Хамельн зніклі без вестак амаль усе дзеці старэйшыя за чатыры гады, усяго – 130 хлопчыкаў і дзяўчынак.

Незадоўга да гэтага здарэння нейкі вандроўны Пацукалоў з дапамогай сваёй чароўнай дудачкі ўтапіў у тутэйшай рацэ Везер цэлае полчышча пацукоў, пазбавіўшы ад нашэсця грызуноў гарадскія дамы і сутарэнні. Аднак, нягледзячы на дамову і выкананую паслугу, абяцаную ўзнагароду пацукалову так і не заплацілі.

Бяспраўны валацуга пакінуў горад без належных яму залатых гульдэнаў – сышоў, каб неўзабаве вярнуцца і адпомсціць. Пераапрануўшыся паляўнічым, ён пад гукі свайго чарадзейнага інструмента сярод белага дня, калі дарослыя знаходзіліся на богаслужэнні ў царкве, павёў за сабой амаль усіх юных жыхароў Хамельна – за выключэннем двух-трох хлопцаў і кульгавага хлопчыка на мыліцах. Пацукалоў выкраў у горада самае каштоўнае – яго будучыню. А сёння легенда пра яго і пацукоў прыносіць гораду вялікую карысць ад турыстаў.

 

1597 год. Кароль і вялікі князь Жыгімонт Ваза надаў Віцебску магдэбургскае права і герб  «у блакітным полі пагрудная выява Ісуса Хрыста, пад якой чырвоны меч».

Пасля Віцебскага паўстання (1623) горад быў пазбаўлены магдэбургскага права. Яно было адноўлена ў 1644 годзе.

Гісторыя горада бярэ пачатак ад 974 года. Атрымаў назву ад р. Віцьба. У свой час быў цэнтрам Віцебскага княства (з 1101), Віцебскага ваяводства ў ВКЛ, губерні (1772–1919), цяпер – вобласці (з 1938). 

Быў у ліку 15 найбуйнейшых гарадоў ВКЛ. Падчас войнаў  неаднаразова спалены і зруйнаваны. 

Сёння мае 360 тысяч насельнікаў. Горад мастакоў, “Славянскага базара”, цэнтр падрыхтоўкі медыкаў, ветэрынараў, тэхнолагаў, настаўнікаў, абутковая сталіца і сталіца дэсантнікаў. 

Буйны прамысловы цэнтр, вядомы прадукцыяй станкабудавання, завода “Віцязь”, кандытарскай фабрыкі „Віцьба“, вогнетушыцеляў, дываноў, футра.

1633 год. Кароль і вялікі князь ВКЛ Уладзіслаў IV падпісаў прывілей «Магілёўскім мяшчанам на набыццё плошчы, на пабудову царквы, на фармаванне законаў і брацтва, але не змешчанага ва Уніі».

Была гарантавана свабода выканання праваслаўных абрадаў.

1711 год. Пётр I афіцыйна аб’яўляе Марту Скаўронскую (1684–1727, будучую Кацярыну I) сваёй жонкай.

Стала расійская імператрыцай у  1721 годзе як жонка дзейнага імператара, з 1725 як кіруючая гасударыня. Другая жонка Пятра I, маці імпэратрыцы Лізаветы Пятроўны.

Ёсць звесткі аб тым, што паходзілі Скаўронскія з-пад Мінска. Марта была захоплена ў палон расейскімі войскамі ў Прыбалтыцы. У чэрвені 1706 года яе прывез у Магілёў А. Меншыкаў.  

1746 год. Нарадзіўся Ян Давід Голанд.

Нямецкі кампазітар і дырыжор, кіраўнік нясвіжскай капэлы, выкладчык музыкі ў Віленскім універсітэце.

Ужо ў 1760-х гадах быў дастаткова аўтарытэтным кампазітарам у Германіі.

На пачатку 1780-х гадоў Караль Станіслаў «Пане Каханку» Радзівіл запрасіў кампазітара на пасаду дырыжора нясвіжскай капэлы. Менавіта тут Голанд упершыню звярнуўся да оперна-балетных жанраў.

17 верасня 1784 года адбылася прэм’ера яго оперы «Агатка, або Прыезд пана» – адна з першых опер, створаных і пастаўленых у Беларусі ў XVIII стагоддзі. Пасля гэтага яна  больш за 40 год ішла на сцэнах тэатраў Рэчы Паспалітай.

У Нясвіжы кампазітар напісаў і іншыя творы – оперу «Чужое багацце нікому не служыць» і балет «Арфей і Эўрыдыка» («Арфей у пекле»), а таксама кантату, прысвечаную Каралю Радзівілу.

Амаль 20 год працаваў Я. Голанд у Нясвіжы. У пачатку XIX ст. ён пераехаў у Вільню, дзе на працягу 23 год выкладаў музыку ў Віленскім універсітэце, кіраваў універсітэцкім хорам і аркестрам, працягваў пісаць музыку. Тут ён напісаў і сваё самае значнае тэарэтычнае даследаванне – падручнік «Акадэмічны трактат аб сапраўдным мастацтве музыкі», у свой час шырока вядомы і папулярны сярод музыкантаў.

Творчасць Голанда  аказала значны ўплыў на развіццё беларускай музычнай школы эпохі класіцызму.

Памёр 26 снежня 1827 года.

Несвіжскі тэатр Радзвілаў.

1807 год. Памёр Казімір Нарбут (1738–1807).

Мысліцель-асветнік, прадстаўнік эклектычнага кірунку ў філасофіі эпохі Асветніцтва ў Беларусі і Літве, член ордэна піяраў. Прафесар філасофіі.

Працаваў прафесарам і прэфектам піярскіх калегіумаў, прэфектам піярскай друкарні, пробашчам у розных гарадах.

Аўтар падручніка «Логіка, або Навука разважання і меркавання пра прадметы навукі», курса «Эклектычная філасофія».

Пераклаў з французскай мовы на польскую кнігу «Ваенная навука прускага караля для яго генералаў». У прадмове да яе выказаў сваё захапленне грамадскімі мерапрыемствамі, што ажыццяўляліся ў тагачаснай Беларусі, у прыватнасці будаўніцтвам Пінскага канала. Як член Адукацыйнай камісіі, займаўся рэформай школьнага навучання ў Беларусі і Літве, лічыў свецкую этыку адной з асноўных адукацыйных дысцыплін.

Выступаў за вызваленне філасофіі ад схаластыкі і багаслоўя, за развіццё навукі.

Памёр 17 сакавіка 1807 года.

1808 год. Нарадзіўся Шыман Канарскі.

Дзеяч нацыянальна-вызваленчага руху ў Польшчы, Літве і на Беларусі.

Удзельнік паўстання 1830-1831 гадоў, быў у эміграцыі ў Францыі. У 1835 годзе нелегальна вярнуўся з эміграцыі ў Расію і стварыў падпольную арганізацыю «Садружнасць польскага народа».

Фактычна рыхтаваў новае паўстанне. У Беларусі ён знайшоў немалую колькасць прыхільнікаў, а яго арганізацыя пачала разрастацца, быў нават створаны філіял «Жаночае таварыства».

Памёр у вязьніцы 11 сакавіка 1839 года.

Малюнак Яна Матэйкі. Шыман Канарскі ў турме, Вільня.

1837 год. У Мазыры нарадзіўся Эдуард Каверскі.

Расійскі ваенны дзеяч, генерал ад інфантэрыі, картограф, пад кіраўніцтвам якога ўпершыню была складзена карта Азіяцкай часткі Расійскай Імперыі, фундатар касцёла святога Аляксея у Івянцы.

Член-заснавальнік Рускага астранамічнага таварыства, член Пецярбургскага мінералагічнага, Рускага геаграфічнага таварыства – памочнік старшыні Аддзялення геаграфічнай матэматыкі. Удастоены Малога залатога медаля Геаграфічнага таварыства за складанне карт. Начальнік Трыянгуляцыі Заходняй памежнай прасторы.

Памёр 30 студзеня 1916 года. Пахаванне ў г. Івянец у крыпце касцёла Св. Аляксея.

У 2022 годзе каля касцёла ўсталявана мемарыяльная дошка.

1864 год. Летапісец Іван Трубніцкі зрабіў адзіны ў гэты дзень і апошні запіс у знакамітай «Хроніцы горада Магілёва». 

Гэта была згадка аб вялікай навальніцы ўвечары ў горадзе. На гэтым Хроніка скончылася.

А вось у ХХ стагоддзі самая ранняя навальніца ў Магілёўскай вобласці адбылася 18 сакавіка 1938 года.

Магілёўская хроніка – летапісны звод, помнік беларускага гарадскога летапісання. Складалася на працягу ХVІІІ-ХІХ стагоддзяў купецкім старостам і лаўнікам Трафімам Суртой (да 1701) і рэгентам канцылярыі Юрыем Трубніцкім (1709-1747),  яго сынам Аляксандрам (1747-1788), унукам Міхаілам (1812-1857), праўнукам Іванам (1857-1864).

Пэўны час лічылася згубленай. Магілёўскі краязнавец Геранім Філіповіч адшукаў страчаны арыгінал летапіса ў Салтыкоўскай бібліятэцы ў падмаскоўнай Балашыхе.

1922 год. У Магілёве нарадзіўся Ілля Клаз.

Савецкі беларускі пісьменнік. Пісаў на беларускай і рускай мовах.

Працаваў у рэдакцыях газет, у “Літаратуры і мастацтва”, у бюлетэні “Помнікі гісторыі і культуры Беларусі”.

Працаваў пераважна ў гістарычным жанры. Ім напісаны гістарычныя аповесці «Жарцы» (пра 1812 год у Беларусі), «Пралескі» (пра К. Каліноўскага), «Прасталюдзін з Крычава», раман “Белая Русь”, у якім адлюстроўваецца сумесная барацьба беларускіх сялян і казакоў супраць панскага прыгнёту ў ХVII стагоддзі, а таксама «Разбег», «По Двине на вёслах», «Потомству в пример».

Памёр 22 снежня 1980 года.

1937 год. У СССР прыняты закон, які пазбавіў сялян свабоды перамяшчэння.

Была ўведзена пашпартная сістэма, якая не распаўсюджвалася на сялян. Пашпарты ўводзіліся толькі для жыхароў гарадоў, працоўных новабудоўляў і саўгасаў. Сяляне, як і ў часы прыгоннага права, аказаліся намёртва прывязанымі да месца свайго пражывання. Яны павінны былі напаўняць засекі сацыялістычнай Радзімы за так званыя працадні і фактычна бясплатна, бо іншага выбару ў іх проста не было.

Закон дзейнічаў да 1974 года, калі 28 жніўня Пастановай Саўміна СССР № 677 «Аб зацвярджэнні палажэння аб пашпартнай сістэме ў СССР» былі адмененыя абмежаванні.

1951 год. Памёр Альберт Паўловіч (1875–1951).

Беларускі паэт-гумарыст, драматург, перакладчык і мастак. Найбольш значная постаць беларускай гумарыстыкі пачатку XX стагоддзя.

У яго доме ў Мінску бывалі Б. Эпімах-Шыпіла, Янка Купала, Якуб Колас, Цётка, Цішка Гартны, Змітрок Бядуля, М.Багдановіч і іншыя.

Вышываў ваўнянымі ніткамі вялікія дываны з адлюстраваньнем розных краявідаў, два з якіх дэманстраваліся на мастацкай выставе ў 1914 годзе.

Калекцыянер манет, пёраў, паштовак з пейзажамі, марак.

Друкавацца пачаў у «Нашай Ніве». Аўтар 175 гумарыстычных, 120 лірычных вершаў.

Перакладаў творы А. Пушкіна, Т. Шаўчэнкі, М. Канапніцкай, У. Сыракомлі і іншых.

Распрацоўшчык беларуска-польскага слоўніка.

Аўтар шматлікіх копіяў карцін Левітана, Шышкіна і іншых расійскіх мастакоў.

1969 год. 70-гадовая Голда Мэір уступае на пасаду прэм’ер-міністра Ізраілю. 

Першая і адзіная жанчына – прэм’ер-міністр Ізраіля, трэцяя ў свеце, 4-ты прэм’ер-міністр Ізраіля (1969-1974).

Голда Мэір (Мабовіч, 1898-1978) нарадзілася ў Кіеве ў сям’і выхадцаў з Пінска Мабовічаў. З канца 1920-х па 1948 год – дзеяч сацыялістычнага сіянізму, функцыянер Гістадрута і Габрэйскага агенцтва, член Нацыянальнай рады. Адна з заснавальнікаў Дзяржавы Ізраіль. Працавала паслом Ізраіля ў СССР (1948–1949), міністрам працы і сацыяльнай абароны, міністрам замежных спраў, міністрам унутраных спраў Ізраіля.

У 1903-1906 гадах выхоўвалася ў дзеда з бабай у Пінску, потым з бацькамі выехала ў ЗША.

1991 год. У СССР адбыўся першы і апошні за ўсю гісторыю яго існавання рэферэндум.

Было вынесена толькі адно пытанне: «Ці лічыце Вы неабходным захаванне Саюза Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік як абноўленай федэрацыі раўнапраўных суверэнных рэспублік, у якой будуць у поўнай меры гарантавацца правы і свабоды чалавека любой нацыянальнасці ?».

Адмовіліся праводзіць рэферэндум 6 з 15 рэспублік: Латвійская, Літоўская, Эстонская, Малдаўская, Армянская і Грузінская ССР.

З 185,6 мільёна галасуючых грамадзян СССР у рэферэндуме прынялі ўдзел 148,5 мільёна, або 79,5%. З іх 113,5 мільёна, або 76,43%, выказаліся за захаванне СССР, але фактычна меркаванне ўдзельнікаў рэферэндуму ўжо нічога не вырашала, тым больш, што рэферэндум насіў “апытальны і рэкамендацыйны характар”.

Дзень у гісторыі. 7 сакавіка. Увядзенне высакоснага года, выходнага ў нядзелю. Патэнт на тэлефон. Нарадзіліся генерал Тамаш Ваўжэцкі, палітык Фабіян Акінчыц. Загінуў паэт А. Грачанікаў.

Навіна ад

238 да н.э.  Фараон Пталамей III Эвергет упершыню ўвёў высакосныя гады каб прадухіліць зрухі ў календары.

Пазней астранамічныя веды егіпцян былі аб’яднаныя ў адно са старажытнарымскімі традыцыямі адліку часу і атрымаўся Юльянскі каляндар. 

Стваральнікам юльянскага календара быў егіпецкі астраном і матэматык Сазіген, які на даручэнне Гая Юлія Цэзара займаўся распрацоўкай каляндарнай рэформы. За падставу каляндарнага цыкла Сазіген узяў вядомую ў той час працягласць астранамічнага года ў 365 дзён і 6 гадзін. Для зручнасці адліку ён прапанаваў тры гады лічыць па 365 дзён, а чацвёрты – па 366 дзён, каб пазбыцца дробнай часткі сутак і ўраўнаважыць астранамічны і каляндарны гады.

З 1 студзеня 45 года да н.э. Гай Юлій Цэзар увёў новы каляндар. У кожны год кратны чатыром, дадаваліся адны дадатковыя суткі ў лютым.

Шляхам сапастаўлення рымскіх і егіпецкіх датыровак у папірусе, знойдзеным у 1999 годзе, было ўстаноўлена, што высакоснымі гадамі ў Рыме былі 44, 41, 38, 35, 32, 29, 26, 23, 20, 17, 14, 11, 8 гады да н. э., 4, 8, 12 і ў наступным, кожны чацьвёрты год.

Год з’яўляецца высакосным у двух выпадках: або калі ён кратны 4, але пры гэтым не кратны 100, або кратны 400. Год не з’яўляецца высакосным, калі ён не кратны 4, або ён кратны 100, але пры гэтым не кратны 400.

Гады 1700, 1800 і 1900 не з’яўляюцца высакоснымі, так як яны кратныя 100 і не кратныя 400. Гады 1600 і 2000 – высакосныя, так як яны кратныя 400. Гады 2100, 2200 і 2300 – невысакосныя.

Высакосным годам быў 2020 год, наступным будзе 2024.

Людзі, якія нарадзіліся 29 лютага, святкуюць свой дзень нараджэння, калі прыпадае высакосны год. 

321 год. Рымскі імператар Канстанцін I Вялікі абвясціў нядзелю днём адпачынку.

За 8 гадоў раней імператар дазволіў свабоднае вызнанне хрысціянства.

Ніводнае распараджэнне ўладаў у гісторыі не выконвалася з такім задавальненнем, як эдыкт Канстанціна пра нядзельны дзень.

На гэты дзень рынкі павінны былі закрывацца, а дзяржаўныя ўстановы – спыняць усялякую дзейнасць за выключэннем аперацый па вызваленні рабоў. Ніякіх абмежаванняў на земляробчыя працы, у якіх брала ўдзел пераважная большасць насельніцтва, не накладалася.

Да эдыкта Канстанціна грамадзяне Рымскай імперыі адзначалі ў гэты дзень – “дзень Сонца”. Водгалас гэтай традыцыі захаваўся ў сучаснай назве нядзелі ў шэрагу еўрапейскіх моў – Sunday. 

Канстанцін крыху змяніў традыцыю. А прычынай таму паслужыў сон: напярэдадні найважнейшай бітвы яму прысніўся крыж на сонцы і надпіс, які абяцаў перамогу з гэтым знакам. Сон аказаўся прарочым, Канстанцін сапраўды атрымаў перамогу. Таму імператар забараніў фізічную працу ў нядзелю і прысвяціў яе Госпаду.

За савецкім часам у гэты дзень нярэдка праводзілі нядзельнікі.

Нядзеля – выходны дзень у хрысціянскіх краінах.

У Каралеўстве Марока – тры выходныя дні: пятніца (мусульмане), субота (іўдзеі, шабат), нядзеля (хрысціяне).

1573 год. Беларус са шляхецкага роду Іван Фёдараў заснаваў друкарню ў Львове.

І. Фёдараў (1510–1583) – сярэдневяковы ўсходнееўрапейскі друкар. Лічыцца пачынальнікам друкарскай справы ў Масковіі і ва Ўкраіне.

Паходзіць з дробнай беларускай шляхты, падпісваўся родавым гербам Рагозаў «Шранява». Існуе гіпотэза, што ён нарадзіўся на тэрыторыі сучаснага Вілейскага раёна.

З 19 красавіка 1563 да 1 сакавіка 1564 года разам з Пятром Мсціслаўцам выдаў у Маскве першую дакладна датаваную расійскую друкаваную кнігу «Апостал».

15 лютага 1574 года ў Львове скончыў друк “Апостала” –  першую ўкраінскую дакладна датаваную друкаваную кнігу. Адначасова з “Апосталам” Фёдараў друкуе і першы кірылічны падручнік граматы – “Азбуку”.

Помнік украінскаму першадрукару Івану Фёдараву ў Львове.

1753 год. Нарадзіўся Тамаш Ваўжэцкі. Палітычны дзеяч ВКЛ, адзін з кіраўнікоў паўстання 1794 года. Генерал-лейтэнант.

Вучыўся ў езуіцкай школе ў Відзах. Дэпутат ад шляхты Браслаўскага павета на Чатырохгадовым сейме Рэчы Паспалітай 1788–1792, дзе выступаў 169 разоў з палымянымі прамовамі, настойваючы на прыняцці Канстытуцыі.

У пачатку паўстання 1794 года дзейнічаў у чыне генерала ў Браслаўскім павеце, потым – у Курляндыі. Вызначыўся ў штурме Лібавы і ў бітве пад Брэстам.

Пасля паланення Т. Касцюшкі ўзначаліў паўстанне, другі галоўнакамандуючы войск (10 кастрычніка – 16 лістапада 1794). 

Узяты ў палон, быў перавезены ў Пецярбург, дзе два гады знаходзіўся ў зняволенні. Пасля ўступлення на трон Паўла I вызвалены з турмы, вярнуўся на Радзіму.

Займаў у Царстве Польскім пасады сенатара, ваяводы і міністра юстыцыі.

Памёр 5 жніўня 1816 года. Пахаваны ў Відзах Лаўчынскіх сённяшняга Браслаўскага раёна.

1872 год. Нарадзіўся Васіль Залатароў.

Беларускі кампазітар і педагог. Заслужаны артыст Расіі, народны артыст Беларусі. Прафесар. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі. Пачынальнік беларускай акадэмічнай музыкі.

Вучыўся ў Прыдворнай пеўчай капэле ў М. Балакірава і А. Лядава, Пецярбургскай кансерваторыі па класу М. Рымскага-Корсакава.

Выкладаў у кансерваторыях і музычна-драматычных інстытутах у Расіі, ва Украіне, Беларусі. Яго вучнямі былі Л. Абеліёвіч, А. Багатыроў, У. Алоўнікаў.

У беларускую музычную культуру арганічна ўвайшлі яго балет па матывах народных легенд «Князь-возера», сімфонія «Беларусь», танцавальная сюіта і уверцюра-фантазія на беларускія тэмы для сімфанічнага аркестра, цыкл апрацовак народных песень для голасу з сімфанічным аркестрам «Кантрасты» і іншыя.

Аўтар манаграфіі «Фуга» – першай рускамоўнай працы, спецыяльна прысвечанай гэтай музычнай форме.

Памёр 25 мая 1964 года.

В. Залатароў з выпускнікамі С. Нісневіч, М. Вайнбергам, У. Алоўнікавым, Д. Лукасам, Р. Селіцкім, Л. Абеліевічам, Д. Лукас. Мінск, 1941 год.

1876 год.  Аляксандр Бэл атрымаў патэнт на “размаўляльны тэлеграф” – тэлефон.

Сама ідэя тэлефанавання была распрацавана ў 1849-1853 гадах парыжскім інжынерам-механікам Шарлем Бурселем, ён першым ужыў слова “тэлефон” (ад грэцкага tele – удалячынь, далёка і phone – гук).

У 1860 году ў ЗША Антоніа Мэучы прадэманстраваў прыладу, якая магла перадаваць гукі па правадах – Telectrophon. У 1861 годзе нямецкі фізік І. Рэйс прадэманстраваў іншую прыладу, якая таксама магла перадаваць музычныя тоны і чалавечую гаворку па правадах – Telephon.

10 сакавіка 1876 года адбылася перадача першай выразнай фразы, якая стала гістарычнай: “Містэр Ватсан, ідзіце сюды. Вы мне патрэбныя”. Гэтая перадача была ажыццёўлена па 12-ці метроваму проваду, які злучаў кватэру Бэла з лабараторыяй на гарышчы.

25 чэрвеня 1876 года Бэл упершыню прадэманстраваў свой тэлефон на першай Сусветнай электратэхнічнай выставе ў Філадэльфіі. А праз 5 гадоў – на міжнароднай выставе ў Парыжы, дзе да яго апарата выстройваліся вялізныя чэргі.

Бэл у 1877 годзе стварыў першую тэлефонную кампанію “Bell Telephone Company”.

Першы телефон з’явіўся ў Магілёве ў 1881 годзе, у Мінску – у 1890 годзе. 

1886 год. Нарадзіўся Фабіян Акінчыц.

Беларускі палітычны дзеяч, юрыст, выдавец, публіцыст.

Скончыў Пецярбургскі ўніверсітэт. У 1920-1930-я гады дырэктар школы на Стаўбцоўшчыне, уладальнік бюро юрыдычных парад, кіраўнік Беларускага дабрачыннага таварыства, віленскага юрыдычнага аддзела Цэнтральнага сакратарыята Беларускай сялянска-работніцкай грамады, член Беларускага нацыянальнага камітэта ў Вільні.

У 1927 годзе асуджаны на 8 гадоў зняволення за палітычную дзейнасць, вызвалены датэрмінова Прэзідэнтам Польшчы І. Масціцкім у 1930.  

У ліпені 1939 года стаў старшынёй Беларускага бюро прапаганды пры Міністэрстве прапаганды ў Берліне. У пачатку 1940 года быў старшынёй Беларускага камітэта ў Варшаве. Арганізатар Вустраўскай школы прапагандыстаў (пад Берлінам), куды траплялі асобы з ліку савецкіх ваеннапалонных. Пасля заканчэння курсаў многія выпускнікі накіроўваліся на працу ў акупацыйную адміністрацыю на Беларусі.

Акінчыц прэтэндаваў на палітычнае лідарства ў беларускіх колах, блізкіх да германскіх акупацыйных улад.

5 сакавіка 1943 года Ф. Акінчыц быў застрэлены на кватэры ў Мінску супрацоўнікам «Беларускай газеты» А. Матусевічам.

1906 год. У Кіеве адбыўся суд над ураджэнкай Магілёўскай губерні Лідзіяй Язерскай, якая 29 лістапада 1905 года здзейсніла замах на жыццё Магілёўскага губернатара М. Клінгенберга.

Л. Язерская (Казановіч, 1866–1915) – стаматолаг, эсерка. 

Была асуджаная на 13,5 гадоў катаргі. Памерла ў Якуцку 30 верасня 1915 года ад бранхіяльнай астмы.

У Магілёве яе імя носіць вуліца Язерскай (былая Жандармская, паміж саборам Трох Свяціцеляў і аблвыканкамам). 

Урачыстая сустрэча рэвалюцыянерак М. Спірыдонавай, М. Школьнік, А. Біцэнка, А.Ізмайловіч, Р. Фіялкі, Л. Язерскай на Омскай чыгуначнай станцыі 30 чэрвеня 1906 года падчас этапавання на Нерчынскую катаргу

1918 год. У Магілёў уступілі польскія легіянеры, якія падпарадкоўваліся германскаму камандаванню.

Брыгада Польскіх стралкоў была сфарміравана ў 1916 годзе ў Бабруйску (4 000 штыкоў) і перакінута пад Баранавічы. У жніўні 1917 года перадыслацыравана ў Быхаў і ўключана склад Першага польскага корпуса І. Доўбар-Мусніцкага. Корпус складаўся з 12 стралковых, 3 уланскіх палкоў і цяжкай артылерыі. Польскія легіянеры ахоўвалі Стаўку ў Магілёве, адыгралі немалую ролю ў лёсе «быхаўскіх вязняў».

Польскія легіянеры ў Бабруйску

1931 год. Памёр Павел Дземідовіч (1871-1931).

Даследчык беларускай этнаграфіі і фальклору.

Скончыў Нясвіжскую настаўніцкую семінарыю, Віленскі настаўніцкі інстытут. Настаўнічаў у беларускіх школах, у Выбаргскай настаўніцкай семінарыі і на настаўніцкіх курсах у Выбаргу і Юр’еве (Тарту), супрацоўнік аддзялення этнаграфіі Таварыства аматараў прыродазнаўства, антрапалогіі і этнаграфіі пры Маскоўскім універсітэце.

Арганізатар (1919) і загадчык мінскай беларускай гімназіі, супрацоўнік Наркамата асветы БССР, этнаграфічнай секцыі Інбелкульта, выкладчык Мінскага інстытута народнай адукацыі.

Публікаваўся ў выданнях «Виленский вестник», «Этнографическое обозрение», «Живая старина». Частку сваіх этнаграфічных збораў перадаў М. Доўнар-Запольскаму. Спадчына П. Дземідовіча выкарыстана пры падрыхтоўцы выданняў «Легенды і паданні» (1983), «Земляробчы каляндар» (1990) серыі «Беларуская народная творчасць».

Арыштоўваўся ў 1921 г. па абвінавачанні ў антысавецкай дзейнасці.

1953 год. Нарадзіўся Уладзімір Кожух.

Беларускі мастак-жывапісец.

Скончыў Мінскае мастацкае вучылішча імя А. Глебава, Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі інстытут, праходзіў стажыроўку ў творчых майстэрнях у г. Мінску.

Увасабленне сіл прыроды – асноўны змястоўны матыў яго жывапісных работ. У яго карцінах зварот да архаічных пластоў этнічнай культуры беларусаў носіць рамантычны характар.

За серыю работ «Чарнобыля чорная быль» прысуджана прэмія прафсаюзаў.

Памёр 6 ліпеня 2017 года.

1967 год. Пастановай ЦК КПСС, Саветам міністраў СССР быў уведзены пяцідзённы працоўны тыдзень з двума выходнымі днямі.

З’явілася звыклая нам пяцідзёнка, але пры гэтым захаваліся і рабочыя суботы па вызначанай сетцы працоўнага часу.

Пяцідзёнка замяніла сямідзённы працоўны тыдзень з 8-гадзінным працоўным днём і 48 гадзін у тыдзень, які быў уведзены ўлетку 1940 года.

У еўрапейскіх краінах, паводле дырэктывы Еўрапарламента і ЕС, сярэдняя працягласць працоўнага часу не павінна перавышаць 48 гадзін у тыдзень, уключаючы звышурочныя, якія кампенсуюцца.

У Фінляндыі працоўны тыдзень – гэта 32-38 гадзін, у Італіі – 40-48, Францыі – 35-48, у Вялікабрытаніі – 36, у ФРГ  – 40-48 гадзін, Нідэрландах – 40-48, ЗША – 40, Кітаі – 40-48.

1991 год. Загінуў пры нявысветліных абставінах Анатоль Грачанікаў (1938-1991).

Беларускі паэт і перакладчык. Галоўны рэдактар часопісаў «Вясёлка», «Бярозка», «Маладосць».

Аўтар 10 зборнікаў вершаў, зборніка паэзіі, кніг сатыры і гумару, 4-х кніг для дзяцей. 

На беларускую мову пераклаў зборнік паэзіі Зульфіі, кнігі вершаў для дзяцей сучасных афганскіх паэтаў, асобныя творы рускіх, украінскіх, малдаўскіх, літоўскіх, сярэднеазіяцкіх паэтаў і паэтаў замежных славянскіх краін. 

Дзяржаўная прэмія БССР за кнігі вершаў «Палессе», «Валерка і лятаючая талерка», «Казка пра Івана-ганчара і пачвару цара». 

Дзень у гісторыі. 28 лютага. Судзебнік Казіміра. Газета «Гоман». Нарадзіліся пісьменнікі У. Радзівіл, А. Бадак, гісторык Г. Галенчанка, Нобелеўскі лаўрэат П. Кругман

Навіна ад

1468 год. У ВКЛ прыняты крымінальны кодэкс – Судзебнік Казіміра.

Першы зборнік крымінальнага і працэсуальнага права Вялікага Княства Літоўскага. Складзены паводле загаду вялікага князя літоўскага Казіміра IV Ягелончыка. 

Напісаны на старабеларускай мове суцэльным тэкстам. Дату выдання Судзебніка вызначыў ураджэнец Прапойска протаіерэй І. Грыгаровіч. 

У судзебніку вызначалася сістэма судоў, іх кампетэнцыя, утрымліваліся нормы грамадзянскага, крымінальнага і працэсуальнага права.

Вызначаліся адзіныя віды пакарання за злачынствы супраць феадальнай уласнасці, змяняўся парадак судаводства па гэтых справах, абмяжоўвалася адказнасць жонкі і дзяцей за злачынствы мужа. Скарачаліся плацяжы на карысць суддзяў, павышалася адказнасць бадзягам, прадугледжвалася адказнасць за дапамогу пры ўцёках і арганізацыю ўцёкаў чэлядзі і феадальна-залежных людзей ад феадалаў. Асноўнымі відамі пакарання паводле судзебніка сталі пакаранне смерцю, грашовыя спагнанні і пабоі.

1616 год. Памёр Мікалай Радзівіл Сіротка (1549-1616).

Вялікалітоўскі дзяржаўны дзеяч, дыпламат, падарожнік, мемуарыст, мецэнат. 

Удзельнік аблог Улы, Пскова, вызвалення Полацка ад войск Івана Жахлівага. Падарожнік па Еўропе, Блізкаму Усходу. Аўтар кнігі «Перэгрынацыя, або Паломніцтва ў Святую зямлю», якая вытрымала 19 перавыданняў на польскай, нямецкай, лацінскай, рускай мовах, у 1984 годзе – на беларускай.

Ініцыятар і фундатар выдання першай дакладнай карты ВКЛ (выдадзена ў 1613).

1712 год. Нарадзіўся Удальрык Крыштоф Радзівіл.

 Польскі і беларускі пісьменнік, паэт, гісторык. Канюшы літоўскі, вялікі пісар літоўскі і староста менскі, генерал-лейтэнант войска ВКЛ.

Дзівак i фантазёр, здольны і начытаны, але схільны да авантурызму. Сабраў вялікую бібліятэку, ведаў шмат моў, у тым ліку грэцкую, нямецкую, французскую, італьянскую, англійскую.

Пакінуў значную літаратурную спадчыну. Аўтар кніг «Апісанне клопатаў людзей усіх саслоўяў», «Маральныя элегіі», «Агульная гісторыя» (або «Універсальная гісторыя», 3648 старонак), «Апісанне ўсіх нацый у Еўропе», «Сусветныя крытыкі або сатыры», «Вучоныя забавы ў вершах і прозе» і іншых.

Перакладчык твораў на польскую мову.

Спрабаваў увесці ў спектаклях прыдворных тэатраў беларускую мову. Па-беларуску гаворыць адзін з герояў пераробкі твора Э. Бруселя «Камедыя Эзопа», прызначаная для нясвіжскага тэатра.

Памёр 21 ліпеня 1770 года.

1812 год. Памёр Гуга Калантай (1750–1812). 

Палітычны дзеяч Рэчы Паспалітай, філосаф, педагог, публіцыст.

Доктар філасофіі і тэалогіі. Актыўны дзеяч Адукацыйнай камісіі, распрацаваў план развіцця адукацыі ў Рэчы Паспалітай, рэктар Кракаўскага ўніверсітэта.

Адзін з аўтараў Канстытуцыі 3 мая 1791 года, адзін з вядучых ідэолагаў, кіраўнік «левага» («якабінскага») крыла ў паўстанні 1794 года.

Суаўтар Кракаўскага акта паўстання, Паланецкага ўніверсала, пастановы аб надзяленні зямлёй сялян, якія бралі ўдзел у паўстанні.

Пасля паражэння паўстання ў 1794–1802 гадах быў у аўстрыйскім зняволенні.

Пакінуў багатую філасофскую і публіцыстычную спадчыну. Яго працы заснаваны на перадавых на той час ідэях Асветніцтва, вучэнні французскіх фізіякратаў, эвалюцыйнай канцэпцыі развіцця грамадства.

1916 год. У Вільні пачалося выданне газеты «Гоман».

Беларуская грамадска-палітычная і літаратурная газета. Выдавалася да канца 1918 года ў Вільні на беларускай мове  2 разы на тыдзень лацінкай і кірыліцай пад рэдакцыяй В. Ластоўскага, Я. Салаўя.

Выступала за нацыянальна-культурнае адзінства беларускага народа, незалежную Беларускую рэспубліку, якая магла б уваходзіць на канфедэратыўнай аснове ў адроджанае Вялікае Княства Літоўскае.

Газета друкавала матэрыялы па гісторыі Беларусі і нацыянальнай культуры, па гісторыі нацыянальна-культурнага і літаратурнага руху, легенды, артыкулы па сацыяльна-палітычным праблемам, інфармацыю з франтоў, абвесткі беларускіх кнігарняў. Упершыню апублікавала некаторыя творы Я. Коласа, М. Багдановіча, Зм. Бядулі, А. Гаруна, Ц. Гартнага, А. Гурло, М. Нікіфароўскага, А. Луцкевіча.

1937 год. Нарадзіўся Георгій Галенчанка. 

Беларускі гісторык-медыявіст, кнігазнавец. Доктар гістарычных навук.

Працаваў у БДУ, у Інстытуце гісторыі АН БССР, даследаваў пытанні гісторыі беларускага кнігадруку XVI–XVIII стагоддзяў.

Аўтар даследаванняў «Малой падарожнай кніжкі» Ф. Скарыны, аўтар кніг «Ідэйныя і культурныя сувязі ўсходнеславянскіх народаў у XVI – сярэдзіне XVII ст.», «Францыск Скарына – беларускі і ўсходнеславянскі першадрукар», суаўтар з аўтараў навукова-папулярнай кнігі «Францыск Скарына», выдадзенай ЮНЕСКА. 

Укладальнік раздзела «Старадрукаваныя кірылічныя выданні XVI–XVIII ст.» у каталогу «Кніга Беларусі. 1517–1917 гг.», факсімільнага выдання «Бібліі» Ф. Скарыны (у 3-х тамах).

1942 год. У ГУЛАГу памёр ураджэнец в. Выдранка Краснапольскага раёна Канстанцін Кернажыцкі (1902–1942). 

Беларускі гісторык, педагог. Кандыдат гістарычных навук, дацэнт БДУ.

Працаваў у Інстытуце гісторыі Акадэміі навук, БДУ.

Даследаваў аграрную гісторыю Беларусі познефеадальнай і капіталістычнай эпох, эвалюцыю феадальнага спосабу вытворчасці ў канцы XVII – 1-й паловы XIX стагоддзяў. Займаўся пытаннямі распаду феадальна-прыгонніцкай сістэмы, перыядызацыі гісторыі познефеадальнага перыяду на Беларусі.

Адзін са складальнікаў зборніка дакументаў «Гісторыя Беларусі ў дакументах і матэрыялах». Яго працы лічацца важнай вяхой у беларускай гістарыяграфіі ХХ стагоддзя.

11 снежня 1937 года арыштаваны НКУС, прыгавораны як «польскі шпіён» да лагераў.

1953 год. Нарадзіўся Пол Кругман. 

Амерыканскі эканаміст, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па эканоміцы (2008). 

Нарадзіўся ў Нью-Ёрку ў яўрэйскай сям’і выхадцаў з Брэст-Літоўска. Зацікавіўся эканомікай і гісторыяй яшчэ ў дзяцінстве пад уплывам навукова-папулярных кніг выхадца з беларускіх зямель Айзека Азімава.

Прафесар Масачусецкага тэхналагічнага інстытута, Іельскага, Каліфарнійскага, Стэнфардскага ўніверсітэтаў, Лонданскай школы эканомікі, цяпер працуе ў Прынстанскім універсітэце.

1966 год. Нарадзіўся Алесь Бадак. 

Беларускі пісьменнік, паэт-песеннік, публіцыст, крытык.

Працаваў у Бюро прапаганды мастацкай літаратуры Саюзу пісьменнікаў Беларусі, у часопісах «Бярозка», «Маладосць», галоўным рэдактарам часопісаў «Нёман», «Полымя». Дырэктар выдавецтва «Мастацкая літаратура».

На шматлікія яго вершы напісаны песні А. Саладухі, А. Ярмоленкі, Алесі.

Аўтар больш як дзесяці паэтычных кніг, шматлікіх крытычных артыкулаў і рэцэнзій, а таксама тэкстаў песень.

Выступае з літаратурна-крытычнымі артыкуламі і рэцэнзіямі.

1985 год. Памёр Вадзім Жучкевіч (1915–1985). 

Беларускі прыродазнавец, доктар геаграфічных навук, прафесар. Прэзідэнт Геаграфічнага таварыства БССР.

У школьныя гады займаўся краязнаўчымі даследаваннямі, пісаў вершы, якія дасылаў у “Піянерскую праўду”. Атрымаў філалагічную і геаграфічную адукацыю (1939) у Мінскім педагагічным інстытуце. Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны.

Працаваў і простым настаўнікам правінцыянальных школ, і ўплывовым чыноўнікам Дзяржплана БССР.

У 1964–1985 гадах працаваў у БДУ: загадчык кафедры фізічнай геаграфіі мацерыкоў, дэкан завочнага факультэта.

Спецыяліст у галіне фізічнай геаграфіі, методыкі выкладання геаграфіі ў школе, стваральнік навуковай тапанімічнай школы Беларусі, аўтар тапанімічнага раянавання, даследчык беларускіх старажытных водных шляхоў, аўтар школьных падручнікаў “Геаграфія БССР. 7–8 класы” (1959–1989), 350 навуковых прац.

1993 год. Памёр Юрый Шчарбакоў (1925-1993).

Савецкі фізіка-географ, доктар геаграфічных навук, прафесар, буйны спецыяліст у галіне геамарфалогіі, вывучэння ландшафтаў, член геаграфічнага таварыства.

Герой-танкіст пад час Вялікай Айчыннай вайны, удзельнік баёў на Курскай Дузе. У час вызвалення Еўропы, двойчы гарэў у танку. Ганаровы грамадзянін г. Прагі.

Скончыў Маскоўскі ўніверсітэт. Навукова-педагагічную дзейнасць пачаў на геаграфічным факультэце Магілёўскага педінстытута (1955–1958), прымаў актыўны ўдзел ва ўсебаковым вывучэнні Магілёўскай вобласці, у рабоце Беларускага геаграфічнага таварыства.

Пасля Магілёва працаваў у Пермскім, Краснаярскім, Сімферопальскім, Цверскім універсітэтах.

2007 год. Памёр Генадзь Шкуратаў (1949–2007). 

Беларускі акцёр. Заслужаны артыст Беларусі.

Сыграў больш дзясятка роляў у Беларускім нацыянальным драматычным акадэмічным тэатры імя Якуба Коласа, каля 20 – у кіно.

Дзень у гісторыі. 26 лютага. Дзень марудлівасці. Выпрабаванне радара. Выданне “Літаратуры і мастацтва”. Нарадзіўся кіраўнік БССР П. Машэраў

Навіна ад

Сусветны дзень марудлівасці (World Slowness Day, з 2007 года).

Ідэя свята належыць італьянцам з мэтай марудліва атрымліваць асалоду ад жыцця ў кожны яго непаўторны момант. Нездарма лаціняне казалі: Festina lente – спяшайся павольна..

Свет проста памяшаны на хуткасці, на тым, каб рабіць усё хутчэй, упіхнуць усё больш і больш за ўсё меншы і меншы час. Але, хаця б калі некалі, трэба ўмець прыпыніцца, аглядзецца вакол, зрабіць нешта не спяшаючыся.

Італьянцы нават распрацавалі 14 запаведзяў адмовы ад спешкі, якіх варта прытрымлівацца, каб зрабіць сваё жыццё больш камфортным. Напрыклад, уставаць раніцай на некалькі хвілін раней, каб атрымаць асалоду ад сняданку, не нервавацца ў заторах. Замест гэтага прысвяціць свой час праслухоўванню любімай музыкі, чытанню кнігі або зносінам з вадзіцелем суседняга аўтамабіля, правесці вечар у абсалютнай адзіноце, у гармоніі з сабой.

Гэты дзень варта прысвяціць справам, на якія не хапае часу ў буднія: правесці вольныя хвіліны з сям’ёй, за любімым заняткам, наведаць выставу ці іншае культурнае мерапрыемства.

1608 год. Памёр Канстанцін-Васіль Астрожскі. 

Дзяржаўны і ваенны дзеяч ВКЛ. У 27 гадоў ён займаў ужо пасаду старосты ўладзімірскага, а у 32 гады стаў кіеўскім ваяводам.

Перакананы прыхільнік праваслаўя. Канстанцінопальскі патрыярх Іерамія II, высока ацэньваючы пабожныя памкненні князя ў адносінах да Царквы, у сваіх граматах называў яго захавальнікам і паборнікам ладу ў Царкве на ўсіх паўднёва-заходніх землях ВКЛ. 

У сваіх уладаннях заснаваў больш за 600 цэркваў і 20 манастыроў, пры многіх з іх дзейнічалі шпіталі і школы.

Быў найбольш аўтарытэтным сярод абаронцаў Праваслаўнай царквы ва ўмовах падрыхтоўкі і заключэння Берасцейскай уніі. Пра сваю нязгоду з афіцыйнай палітыкай Рэчы Паспалітай ён неаднойчы заяўляў на сейме Польска-Літоўскай дзяржавы, звяртаўся з пасланнямі да караля, жыхароў Рэчы Паспалітай, да праваслаўных епіскапаў. Быў арганізатарам і актыўным удзельнікам праваслаўнага сабора 1596 года, які праходзіў у Брэсце.

У Мінску, побач з Петрапаўлаўскім саборам, пастаўлены памятны крыж з надпісам: «Да 400-годдзя памяці дабравернага князя Канстанціна Васілія Астрожскага (1526–1608), славутага дзяржаўнага і царкоўнага дзеяча. 13/26 лютага 2008 года».

1805 год. Нарадзіўся Аляксандр Здановіч.

Гісторык, педагог, мемуарыст. Бацька аднаго з кіраўнікоў паўстання 1863-1864 гадоў І. Здановіча.

Скончыў Ігуменскую павятовую базыльянскую школу, Віленскі ўніверсітэт. Выкладаў лацінскую мову і гісторыю, узначальваў кафедру агульнай гісторыі ў Віленскім шляхецкім інстытуце, працаваў у Віленскай духоўнай семінарыі, Віленскай Археалагічнай камісіі, у рэдакцыі газеты «Kurier Wileński».

Аўтар падручнікаў і навучальных дапаможнікаў: «Храналагічна-гістарычны нарыс сучасных дзяржаў ад V стагоддзя да нашых дзён», «Нарыс усеагульнай гісторыі для дзяцей», «Нарыс польскай гісторыі для дзяцей», падручнікаў па французскай мове, перакладаў падручнікаў па гісторыі.

У 1863 годзе ў сувязі з удзелам у паўстанні сына затрымліваўся і падвяргаўся допытам. 3-е выданне яго кнігі «Нарыс польскай гісторыі для дзяцей», якая мела вялікі ўплыў на грамадскую думку, было канфіскавана і знішчана.

Памёр 29 мая 1868 года.

Сям’я Здановічаў. У цэнтры – А. Здановіч.

1891 год. Нарадзіўся Павел Корчык (Язэп Лагіновіч). 

Беларускі нацыянальны дзеяч, удзельнік Слуцкага збройнага чыну.

Удзельнічаў у Першай cусветнай вайне, у беларускім вайсковым руху, з’ездзе беларусаў-вайскоўцаў Паўночнага фронту ў Віцебску (1917), у Слуцкім збройным чыне.

З 1921 года працаваў у Вільні. Сузаснавальнік Беларускай рэвалюцыйнай арганізацыі, сябар Беларускага нацыянальнага камітэта ў Вільні, Першы сакратар Кампартыі Заходняй Беларусі, рэдактар газет «Наш Сцяг», «Вольны Сцяг».

У 1924 годзе быў арыштаваны польскай дэфензівай, але з дапамогай партызанаў вызвалены, збег у БССР. З 1925 года вярнуўся ў Заходнюю Беларусь на падпольную партыйную работу. У 1928 годзе арыштаваны ў Берліне нямецкай паліцыяй і высланы ў СССР, але зноў вяртаецца ў Польшчу.

Па прыбыцці ў Мінск, арыштаваны НКУС у 1936 годзе як «агент польскай дэфензівы»,  сасланы ў лагер у Комі АССР. 15 сакавіка 1938 года прыгавораны да расстрэлу, але прысуд не выканалі і павезлі ў Мінск, каб 26 кастрычніка 1939 года ў другі раз прыгаварыць да расстрэлу. 

Памёр 15 красавіка 1940 года ў турме.

Удзельнікі канферэнцыі прадстаўнікоў беларускіх леварадыкальных арганізацый у Вольным горадзе Данцыгу. Злева направа: П. Бадунова, Л.Родзевіч, П. Корчык. 1923 год.

1893 год. Нарадзіўся Язэп Гайлевіч. 

Каталіцкі святар, прыхільнік беларусізацыі каталіцкай царквы, дзеяч беларускага руху ў Латвіі.

Вучыўся ў Магілёўскай (Пецярбург) і Мінскай духоўных каталіцкіх семінарыях. Служыў святаром у Друі, Рэзэкнэ (Латвія), Даўгаўпілсе, Росіцы і іншых месцах, адначасова выкладаў Закон Божы ў беларускіх школах. Прымаў удзел у культурным і грамадскім жыцці беларусаў Латвіі. Выступаў з казаннямі на беларускай мове. Пераследаваўся латышскімі ўладамі.

У 1949 годзе арыштаваны КДБ  за «правядзенне антысавецкай агітацыі». Вязень ГУЛАГу. 

Памёр 18 кастрычніка 1971 года.

1911 год. Нарадзіўся  Леў Гарошка.  

Беларускі рэлігійны і грамадскі дзеяч, грэка-каталіцкі святар, архімандрыт, даследчык гісторыі рэлігіі і царквы ў Беларусі, беларускай культуры, літаратар і педагог. Арганізатар беларускага душпастырства ў Берліне і Мюнхене. 

Рэктар Беларускай каталіцкай місіі ў Францыі, Вялікабрытаніі. Выдавец малітоўніка «Божым шляхам», часопіса «Божым шляхам». Кіраўнік Беларускай секцыі радыё Ватыкана.

Памёр 8 жніўня 1977 года ў шпіталі ў Парыжы ў выніку няўдалай хірургічнай аперацыі. Пахаваны на могілках Святога Панкрата ў Лондане.

Яго багаты архіў захоўваецца ў Скарынаўскай бібліятэцы ў Лондане. На думку гісторыка С. Абламейкі, спадчына Льва Гарошкі “змяшчае на сваіх старонках дзясяткі не выдадзеных тамоў каштоўнай рэлігійнай літаратуры, дзясяткі тамоў якасных навукова-гістарычных прац, абсалютная большасць з якіх так і засталіся невядомыя на Бацькаўшчыне”.

1912 год. Нарадзіўся Уладзімір Карпаў. 

Беларускі пісьменнік, крытык.

У Вялікую Айчынную вайну ўдзельнічаў у падпольным і партызанскім руху. Пасля вайны выкладаў мову і літаратуру ў школе, працаваў у газетатах «Советская Белоруссия», «Літаратура і мастацтва», часопісе «Полымя».

Аўтар кніг літаратурна-крытычных артыкулаў, аповесцей, раманаў, кніг апавяданняў і ўспамінаў. 

Укладальнік і адзін з аўтараў кнігі «Мы раскажам пра Мінск», аўтар тэксту да фотаальбома «Мінск» (1965). 

Склаў кнігі «Горад і годы» і «Сквозь огонь и смерть». Выйшаў яго Збор твораў у 5 тамах.

Памёр  6 жніўня 1977 года.

1918 год. Нарадзіўся Пётр Машэраў. 

Беларускі палітычны дзеяч, шматгадовы кіраўнік БССР, Першы сакратар ЦК КПБ (1965-1980), Герой Савецкага Саюза, Герой Сацыялістычнай працы.

Пры П. Машэраве былі пабудаваны ў Магілёве многія буйныя прамысловыя прадпрыемствы, у тым ліку  “Хімвалакно”, “Ліфтмаш”, камбінат сілікатных вырабаў, інтэнсіўна вялося жыллёвае будаўніцтва ў мікрараёнах “Мір”, “Юбілейны”, “Задняпроўе”, уступіў у строй тэлерэтранслятар, пушчаны тралейбус.

Пры гэтым у Магілёве адсутнічаюць назвы ў яго гонар.

Загінуў у аўтакатастрофе 4 кастрычніка 1980 года перед самым прызначэннем на пасаду Старшыні Савета міністраў СССР.

1929 год. Нарадзіўся Георгій Колас. 

Беларускі літаратуразнавец, тэатральны  крытык.

Пасля раскулачання бацькоў, у 1930 годзе апынуўся з сям’ёй у Комі-Пярмяцкай акрузе. Скончыў філалагічны факультэт Кудымкарскага настаўніцкага інстытута, акцёрскі факультэт Беларускага тэатральнага інстытута.

Працаваў акцёрам рускага драматычнага тэатра ў Мінску, у Міністэрстве культуры БССР, Белсавпрафе, газеце «Літаратура і мастацтва», часопісе «Неман». Бацька Уладзіміра і Змітра Коласаў.

Аўтар многіх артыкулаў пра тэатральнае мастацтва і драматургію, брашур пра тэатр, «Николай Ерёменко»,  кнігі «Современник в гриме и без грима», зборніка «Диалог через рампу», артыкулаў пра старажытныя беларускія інтэрмедыі, пра творчасць выбітных беларускіх драматургаў.

Напісаў звыш 25 сцэнарыяў дакументальных, навукова-папулярных кіна- і тэлефільмаў, у тым ліку  «Купалаўцы», «Ларыса Александроўская», «Тры тысячы песень», «Мінск – пра час і пра сябе», «Іван Шамякін», «Янка Купала», «Старажытныя паркі».

Памёр у 1994 годзе.

Дзяржаўны рускі драматычны тэатр імя М. Горскага.

1932 год. У Мінску пачаў выдавацца штотыднёвік «Літаратура і мастацтва» на 16 старонках.

У 1941–1944 гадах не выходзіў, у 1957–1970 гадах газета выдавалася двойчы на тыдзень. У 2010–2013 гадах выдавалася на 24 старонках.

Свае першыя творы на старонках «ЛіМ» публікавалі І. Мележ, І. Шамякін, В. Быкаў, У. Караткевіч, Я. Янішчыц, А. Разанаў, А. Пісьмянкоў і іншыя вядомыя беларускія пісьменнікі і паэты.

Тыраж каля 1 000 асобнікаў.

Сярод галоўных рэдактараў газеты былі і ўраджэнцы Магілёўшчыны А. Куляшоў (1945–1946), П. Кавалёў (1949–1950), М. Ткачоў (1957–1959), Я. Шарахоўскі (1959–1961), А. Пісьмянкоў (1999–2002), А. Казлоў (2003–2009), а таксама вядомы палітык У. Някляеў (1997–1999).

1934 год. У в. Красная Кіраўскага раёна нарадзіўся Валянцін Рабцэвіч. 

Беларускі гісторык, нумізмат, археолаг. Доктар гістарычных навук, прафесар. Лічыцца адным з заснавальнікаў беларускай нумізматыкі. 

Вывучаў гісторыю грашовага звароту на землях ВКЛ і Кароны, тапаграфію манетных скарбаў на Беларусі. 

Аўтар класічных манаграфій па нумізматыцы, у тым ліку “Нумізматыка Беларусі”. Стваральнік нумізматычнага кабінета БДУ. Дзякуючы яго намаганням на Беларусі застаўся ўнікальны скарб з Поясам Вітаўта, які збіраліся прадаць у Расію.

1935 год. Шатландскі навуковец Роберт Аляксандр Ватсан-Ват правёў першыя выпрабаванні прылады, які атрымаў назву “радар” (RAdio Detection And Ranging).

Роберт Ватсан-Ват нашчадак знакамітага фізіка Джэймса Вата.

1943 год. Памёр Канстанцін Алексютовіч (1884–1943). 

Беларускі харэограф, балетмайстар.

Скончыў Пецярбургскае тэатральнае вучылішча.

У 1920 годзе ў Мінску пры Беларускім драмтэатры была створана невялікая балетная трупа пад яго кіраўніцтвам. На сцэне паставіў танцы, карагоды, гульні, абрадавыя сцэны ў драматычных спектаклях «На Купалле» М. Чарота, «Машэка», «Кастусь Каліноўскі», «Каваль-ваявода» Е. Міровіча і іншыя.

Таксама супрацоўнічаў з У. Галубком у БДТ-3. Кіраваў аматарскімі калектывамі, у тым ліку першым беларускім самадзейным харэаграфічным калектывам – Ансамблем танца Мінскага клуба КІМ.

У перадваенныя гады працаваў балетмайстарам Беларускага ТРАМа і Беларускага тэатра юнага гледача, Ансамбля беларускай народнай песні і танца Беларускай філармоніі.

У час вайны трапіў у Самарканд, дзе працаваў балетмайстарам узбекскага музычна-драматычнага тэатра.

Працягнуў папулярызацыю беларускіх народных танцаў, пачатую І. Буйніцкім. Ён сцэнічна ўдасканаліў і ўзбагаціў народны танец яркім арнаментальных узорам, распрацаваў новыя, блізкія народным, тэхнічныя элементы рухаў, стварыў шэраг полек, круцёлак, якія арганічна ўвайшлі ў лексіку народнага беларускага танца.

Аранжыраваў фальклорны матэрыял і вяртаў яго народу ва ўзбагачаным выглядзе. Стварыў шматлікія танцы, у тым ліку «Бульба», сцэнічныя варыянты танцаў «Лявоніха», «Крыжачок», «Мяцеліца», «Мікіта», «Таўкачыкі», «Бычок», «Кола», «Юрачка», «Верабей», «Лянок», «Шастак», «Галубец», «Казачок» і іншыя.

1994 год. Памёр Георгій Гурыновіч (1933–1994).

Беларускі фізік, акадэмік Нацыянальнай акадэміі навук, доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар. Лаурэат Дзяржаўнай прэміі за цыкл работ «Фатоніка біялагічна важных пігментаў і іх аналагаў».

Скончыў БДУ. Працаваў ў Інстытутах фізікі, малекулярнай і атамнай фізікі, у БДУ, галоўным рэдактарам “Часопіса прыкладной спектраскапіі”. 

Праводзіў даследаванні ў галіне спектраскапіі і люмінісцэнцыі. Найважнейшыя навуковыя дасягненні звязаны з даследаваннямі элементарных фотапрацэсаў у шматамных малекулах, палярызацыі люмінісцэнцыі, эфектыўнасці пераўтварэнні светлавой энергіі рэчывам, інтэрпрэтацыяй электронна-вагальных спектраў, ужываннем атрыманых вынікаў у хіміі, біялогіі, медыцыне.

Аўтар больш за 280 навуковых прац, 25 вынаходстваў.

Дзень у гісторыі. 22 лютага. «Марш пустых каструляў». Нарадзіліся палітычныя дзеячы С.Булак-Балаховіч, В. Цапкала, скульптар І. Міско

Навіна ад

Міжнародны дзень падтрымкі ахвяр злачынстваў (International Day of Support for Victims of Crime).

Закліканы звярнуць увагу на праблемы пацярпелых ад крымінальных дзеянняў людзей.

29 лістапада 1985 года Генеральная Асамблея ААН зацвердзіла Дэкларацыю асноўных прынцыпаў правасуддзя для ахвяраў злачынства і злоўжывання ўладай.

У свеце дзейнічае да 200 праграм дапамогі пацярпелым ад злачынстваў.

У гэты дзень у розных краінах праводзяцца адукацыйныя мерапрыемствы, грамадскія акцыі, «гарачыя лініі», канферэнцыі, збор сродкаў у падтрымку ахвяраў злачынстваў

Сімвалічна, што гэты дзень праводзіцца на наступны дзень пасля Міжнароднага дня роднай мовы, бо ў выпадку з беларускай мовай гэта выглядае цалкам лагічна.

1862 год. Памёр Вікенцій Дмахоўскі. 

Класік беларускага жывапісу.

Вучыўся ў Віленскім універсітэце, браў урокі малявання ў Яна Рустэма. Прымаў удзел у паўстанні (1830–1831), пасля паражэння якога быў пэўны час на эміграцыі.

У Вільні адкрыў сваю мастацкую майстэрню-школу.

Аўтар шматлікіх і разнастайных твораў, замалёвак краявідаў, больш за 100 пейзажаў і жанравых карцін. Яго называлі «Клод Ларэн віленскіх ваколіц».

Творчая спадчына мастака захоўваецца ў музеях Літвы і Польшы.

Вядомы і як скульптар і сцэнограф. Афармляў многія спектаклі ў Віленскім гарадскім тэатры, у тым ліку, «Галька» С. Манюшкі.

Яго сын Уладзіслаў Дмахоўскі, таксама жывапісец.

В. Дмахоўскі. Лясны пажар

1883 год. Нарадзіўся Станіслаў Булак-Балаховіч.

Беларускі, польскі і расійскі вайсковы дзеяч. Афіцэр кавалерыі рускай арміі, генерал-маёр Белай арміі, генерал БНР, камандзір добраахвотніцкіх атрадаў польскай арміі, удзельнік грамадзянскай вайны ў Іспаніі на баку генерала Франка.

У 1921 годзе быў прызнаны Дзяржаўным камітэтам БНР «вярхоўным камандуючым над усімі ўзброенымі сіламі Беларусі». У паваенны час займаўся сельскай і лясной гаспадаркай у Белавежскай пушчы. Агенты АДПУ арганізавалі на яго некалькі замахаў.

Пасля акупацыі Польшчы Трэцім Рэйхам спрабаваў арганізаваць партызанскі атрад для барацьбы з нацысцкімі акупантамі, удзельнічаў у абароне Варшавы. Быў забіты ў Варшаве 10 мая 1940 года нямецкім патрулём.

У Варшаве на будынку праваслаўнай духоўнай семінарыі ў раёне Саска-Кэмпа знаходзіцца памятная дошка ў памяць пра Булак-Балаховіча.

Вядомыя яго два вершы па-беларуску: «Покліч бацькі» і «Шарак ці брысь». Выпусціў дзве кнігі пра магчымасць вайны з Германіяй: «Вайна, будзе ці не будзе», «Далоў Гітлера ці хайль Гітлер?».

1889 год. Нарадзіўся Мікола Байкоў. 

Беларускі мовазнавец і педагог.

Скончыў Маскоўскую духоўную акадэмію, кандыдат багаслоўя. Выкладаў ў Мінскай духоўнай семінарыі, у гімназіі, прыватных навучальных установах, Мінскім настаўніцкім інстытуце, на Мінскіх беларускіх настаўніцкіх курсах. Працаваў вучоным сакратаром Навукова-тэрміналагічнай камісіі Наркамасветы БССР, у Слоўнікавай камісіі Інбелкульту, Інстытуце мовазнаўства АН БССР, рэдактарам часопіса «Школа и культура Советской Белоруссии», у часопісе «Асвета».

Пасля арышту ДПУ БССР у 1930 годзе, на акадэмічную працу вярнуцца яму не дазволілі.

Улетку 1944 года выехаў у Германію. Арыштаваны «Смерш» у Берліне і перавезены ў мінскую турму. Далейшы лёс невядомы.

Аўтар прац па літаратуразнаўстве, у тым ліку «Паэма „Новая зямля“, як манументальны твор беларускай паэзіі», «Месца Я. Купалы ў беларускай літаратуры», педагогіцы, саўкладальнік многіх слоўнікаў.

1899 год. Нарадзіўся Уладзімер Тамашэвіч. 

Дзяржаўны дзеяч. Першы рэктар БДУ (1946–1949) паходжаннем з горада, а не з вёскі.

Скончыў маскоўскі Камуністычны ўніверсітэт. Працаваў намеснікам рэктара па вучэбнай частцы і загадчыкам кафедры савецкай эканомікі БДУ, у Гомельскім гаркаме партыі, загадчыкам кафедры палітэканоміі Усесаюзнага завочнага фінансава-эканамічнага інстытута ў Маскве, у Маскоўскім інстытуце інжынераў транспарту, сакратаром мінскага абкама КП(б)Б, загадчыкам кафедры палітэканоміі Мінскага педагагічнага інстытута.

У якасці рэктара БДУ спрыяў атрыманню права абароны кандыдацкіх дысертацый па палітэканоміі. Загадваў кафедрай палітэканоміі.

Даследаваў працэс індустрыялізацыі народнай гаспадаркі Беларусі. Падрыхтаваў 10 кандыдатаў эканамічных навук.

1903 год. Нарадзіўся Антон Сеўчанка.

Беларускі фізік, акадэмік АН БССР, рэктар БДУ. Заслужаны дзеяч навукі. Ганаровы доктар Енскага ўнівэрсытэту.

Пасля сканчэння БДУ, у 1934–1953 гадах працаваў у Дзяржаўным аптычным інстытуце ў Ленінградзе. Пасля 1953 года працаваў дырэктарам Інстытуту фізыкі і матэматыкі АН БССР, рэктарам БДУ (1957–1972), дырэктар Інстытута прыкладных праблем БДУ, які зараз  носіць яго імя.

Пад яго кіраўніцтвам БДУ бурна развіваўся, быў пабудаваны галоўны корпус.

Аўтар больш за 230 навуковых прац. Асноўныя навуковыя працы датычацца спектраскапіі і люмінісцэнцыі арганічных і неарганічных рэчываў, малекулярнай спектраскапіі, квантавай электронікі, спектраскапіі паўправаднікоў.

Памёр 26 верасня 1978 года.

1918 год. Памерла Сафія Кавалеўская (Лянтоўская). 

Беларуская фалькларыстка, этнограф, пісьменніца.

Сабрала калекцыю прадметаў народных рамёстваў, твораў мастацтва, матэрыялы пра паўстанне 1863–1864 гадоў на Міншчыне і прысьвяціла яму некалькі артыкулаў і кнігу «3 успамінаў выгнанца 1863 года».

Аўтар працы «Вясельная ўрачыстасьць у Вялейскім павеце ў ваколіцах Маладзечна і Радашковічаў», кнігі ўспамінаў выкладчыка Мінскай гімназіі Ф. Шаблоўскага «Мінскія абразкі 1850–1863 гг.» пра гісторыю гімназіі, тэатр, сям’ю В. Дунін-Марцінкевіча, памятныя мясціны, артыкулы і апавяданняў для газеты «Kurier Litewski» і часопіса «Wisła».

1932 год. Нарадзіўся Іван Міско. 

Беларускі скульптар. Народны мастак Беларусі.

Скончыў Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі інстытут.

Працуе ў галіне станковай і манументальнай скульптуры. Пачынаючы з 1960-х гадоў касмічная тэма займае ўсё больш важнае месца ў яго творчасці.

Галоўнае месца ў творчасці займаюць партрэты сучаснікаў: акадэмікаў, дзеячаў мастацтва, у тым ліку Я. Цікоцкага, Р. Шырмы, касманаўтаў П. Клімука, У. Кавалёнка і іншых.

Суаўтар Манумента ў гонар маці-патрыёткі, бронзавай статуі Л. Сапегі ў Слоніме, аўтар праекта помнікаў І. Буйніцкаму ў в. Празарокі Глыбоцкага раёна, І. Кабушкіну ў г. Баранавічы, бюста П. Клімука ў Брэсце, надгроб’я Л. Бяды на Маскоўскіх могілках у Мінску, М. Горкаму ў Цэнтральным дзіцячым парку г. Мінска, адзін з аўтараў помніка Максіму Танку ў Мядзеле.

У Слоніме адкрыты музей І. Міско, куды скульптар перадаў частку сваіх твораў.

1965 год. Нарадзіўся Валер Цапкала. 

Беларускі палітык і дыпламат. Кандыдат юрыдычных навук.

Скончыў Беларускі тэхналагічны інстытут,  Маскоўскі інстытут міжнародных зносін.

Працаваў першым намеснікам Міністра замежных спраў Беларусі (1994-1997), Надзвычайным і Паўнамоцным Амбасадарам у ЗША і Мексіцы (1997-2002).

У 2020 годзе спрабаваў балатавацца ў прэзыдэнты Беларусі, але не быў зарэгістраваны як кандыдат і быў вымушаны эміграваць з Беларусі.

6 студзеня 2021 года абвясціў аб стварэнні Беларускага Дэмакратычнага форума з мэтай аб’яднаць «усё разумныя сілы ў канстытуцыйных пераўтварэннях як разумную альтэрнатыву народнай большасці ў адказ на псеўданацыянальны Усенародны сход».

1997 год. У  Мінску адбыўся апазыцыйны «Марш пустых каструляў». 

300 жанчынаў, трымаючы міскі, рондалі і лыжкі, прайшлі ад плошчы Якуба Коласа да парку Горкага з лозунгамі “Грошы, што ідуць на АМАП – дзецям на лекі”, “Мужыкі, падыміцеся з каленяў. Мы любім герояў, а не халуёў”.

Дзень у гісторыі. 19 лютага. Крыжовы паход супраць літоўцаў. Крым перададзены Украіне. Першы дазволены апазіцыйны мітынг. Нарадзіліся мастак Ю. Пешка, паэт С. Шушкевіч.

Навіна ад

Сусветны дзень кітоў (World Whale Day). 

У гэты дзень 1986 года Міжнародная кітабойная камісія (МКК), пасля 200 гадоў бязлітаснага знішчэння марскіх гігантаў, забараніла камерцыйны промысел буйных кітоў і гандаль іх мясам. Штогод у гэты дзень розныя прыродаахоўныя групы праводзяць акцыі ў абарону кітоў і іншых марскіх млекакормячых. Часта эколагі аб’ядноўваюцца і прысвячаюць гэты дзень абароне аднаго ўнікальнага віду, якому пагражае смяротная небяспека.

У цяперашні час дазволены толькі абарыгенны промысел кітоў выключна для задавальнення запатрабаванняў карэннага насельніцтва, а таксама канфіскацыя кітоў у навуковых мэтах па спецыяльных дазволах урадаў-членаў МКК.

У сярэднім даўжыня кіта складае ад 22 да 27 метраў. Самы вялікі кіт быў злоўлены ў 1926 годзе: яго даўжыня складала 33 метры, а важыла жывёла 150 тон.

Далёкія продкі кітоў былі сухапутнымі жывёламі, якія хадзілі на чатырох нагах.

1236 год. Папа Рыгор IX абвясціў першы крыжовы паход супраць літоўцаў. 

Рыга стала апорным пунктам для прыбываючых воінаў Хрыста. Усяго прыбыло больш за 2 000 саксонцаў, да іх далучылася і 200 пскавічоў, якіх моцна дапяклі набегі балцкіх плямёнаў.

Магістр Ордэна Мечаносцаў Фолквін, не асабліва гарэў жаданнем ісці ў малазнаёмую мясцовасць і таму да восені крыжакі сядзелі ў Рызе. 

Крыжакі і іх саюзнікі спустошылі значную тэрыторыю на мяжы сучасных Латвіі і Літвы. Літоўцы хаця і былі заспеты знянацку гэтым уварваннем, даволі хутка сабралі да 3 000 апалчэнцаў. 

21 верасня каля Саўле (Шаўляй) крыжакоў сустрэў са сваёй дружынай мясцовы правадыр В. Булёніс, да яго на наступны дзень далучыліся жэмайты Вікінтаса. 

Цяжкая конніца крыжакоў увязла ў балоце, што дапамагло літоўцам нанесці суперніку велізарныя страты.

1767 год. Нарадзіўся Юзаф Пешка. 

Польскі і беларускі жывапісец, прадстаўнік акадэмічнага класіцызму. 

Працаваў у Гродна, Нясвіжы, Мінску, іншых гарадах і мястэчках, выкладаў у Школе прыгожых мастацтваў, у Ягелонскім універсітэце, стаў першым дырэктарам рэарганізаванай Школы выяўленчых мастацтваў. 

Пасля падарожжаў па Беларусі пакінуў выявы краявідаў Магілёва і Шклова, Магілёўскай губерні, Віцебска, Нясвіжа, Мінска і іншых. 

Аўтар партрэтаў гістарычных дзеячаў, прац па гісторыі Рэчы Паспалітай. Яго пейзажы з’яўляюцца асабліва каштоўнымі для вывучэння архітэктуры Мінска, Магілёва.  

Памёр 4 верасня 1831 года.

Юзаф Пешка. Краявід Шклова
Юзаф Пешка. Краявід Шклова

1864 год. Нарадзіўся Вячаслаў Адамовіч. 

Беларускі палітычны і вайсковы дзеяч, выдавец, публіцыст, паэт, музыка.

Выдавец газеты «Северо-западный телеграф», удзельнік беларускага вайсковага руху, сябра Беларускай Вайсковай Камісіі, браў удзел у стварэнні таемнай сялянскай вайсковай арганізацыі «Зялёны Дуб», якую ўзначаліў яго сын Вячаслаў (атаман Дзяргач). 

Браў удзел у антыбальшавіцкай акцыі пачатку 1920-х гадоў. Пазней адышоў ад палітычнай дзейнасці, жыў у Вільні.

Памёр 21 лютага 1939 года.

1887 год. Нарадзіўся Янка Пазняк. 

Беларускі грамадска-культурны дзеяч, выдавец, публіцыст, палітык. Дзед палітыка Зянона Пазняка.

У маладосці далучыўся да беларускага руху, удзельнічаў у працы беларускіх хрысціянска-асветніцкіх суполак. 

Выдаваў каталіцкую газету «Biełarus», рэдагаваў газету «Biełaruskaja krynica», часопіс «Хрысціянская думка», быў сакратаром Прэзідыума ЦК Беларускай хрысціянскай дэмакратыі, старшынёй Прэзідыума Беларускага народнага аб’яднання, Віленскага беларускага нацыянальнага камітэта. Арганізатар беларускіх сялянскіх мастацкіх калектываў і стваральнік беларускіх вясковых школ.

Яго палітычная дзейнасць сустрэла негатыўную рэакцыю з боку польскіх уладаў. Супраць яго было заведзена 35 судовых спраў, накладаліся грашовыя штрафы, ён быў у зняволенні.

У кастрычніку 1939 года арыштаваны НКУС. Верагодна, пасля 22 красавіка 1940 года быў расстраляны ў Мінску.

супрацоўнікі рэдакцыі «Biełaruskaj krynicy» ў Вільні. Злева направа: Я. Найдзюк, У. Тарасевіч, М. Пяцюкевіч, Ян Пазняк
супрацоўнікі рэдакцыі «Biełaruskaj krynicy» ў Вільні. Злева направа: Я. Найдзюк, У. Тарасевіч, М. Пяцюкевіч, Ян Пазняк

1890 год. Нарадзіўся Казімір Сваяк (Стаповіч). 

Беларускі каталіцкі святар, грамадскі дзеяч, паэт.

Удзельнік беларускага нацыянальнага руху. Скончыў Віленскую каталіцкую духоўную семінарыю. Служыў у касцёлах у Камаях, Клюшчанах, іншых у мястэчках Заходняй Беларусі. З 1915 года вёў казанні на беларускай мове. 

Аўтар вершаў, зборніка вершаў, вершаванага апавядання. Выступаў як публіцыст, пісаў драматычныя творы. Асобнымі выданнямі выйшлі «Янка Канцавы», «Купалле». Напісаў філасофскі дзённік «Дзея маёй мыслі, сэрца і волі» з «Аўтабіяграфіяй».

Памёр 6 мая 1926 года.

У 1990 годзе А. Мальдзіс падчас візіту ў Ватыкан пры размове з Папам унёс прапанову прылічыць К. Стаповіча да ліку блаславёных.

У Вільні ўсталявана мемарыяльная дошка ў яго гонар.

1901 год. Нарадзіўся Сяргей Бусел. 

Беларускі грамадскі дзеяч, удзельнік Слуцкага паўстання.

Удзельнікк беларускага нацыянальнага руху, сябра Часовага Беларускага нацыянальнага камітэта Случчыны. У часе Слуцкага збройнага чыну прымаў удзел у фармаванні 1-й  Слуцкай брыгады войскаў БНР.

Уваходзіў у склад Беларускай вайсковай камісіі, працаваў ў ковенскім Прадстаўніцтве БНР і літоўскім Міністэрстве беларускіх спраў. 

У Празе ўдзельнічаў у эмігранцкіх арганізацыях разам з Т. Грыбам, Я. Мамонькам, П. Бадуновай, М. Чарнецкім. 

Пасля вяртання ў Вільню працаваў у Беларускім нацыянальным камітэце, у часопісе «Золак». У кастрычніку 1939 года арыштаваны НКУС і вывезены ў Мінск. 

У лютым 1940 года прыгавораны да 15 гадоў працоўна-папраўчых лагераў. Далейшы лёс невядомы.

1908 год. Нарадзіўся Станіслаў Шушкевіч.

Беларускі паэт, Заслужаны работнік культуры. Бацька палітыка С. С. Шушкевіча. 

Быў членам літаб’яднання «Маладняк», БелАПП. Працаваў у Кніжнай палаце і Дзяржаўнай бібліятэцы БССР, загадчыкам бібліятэкі Навукова-даследчага інстытута сельскай і лясной гаспадаркі, у рэдакцыях шэрагу газет.

Арыштаваны ў 1937 годзе і асуджаны на 8 год лагераў. Знаходзіўся ў лагеры і ссылцы ў Кемераўскай вобласці. У 1946 годзе вярнуўся на Радзіму. Паўторна арыштаваны ў жніўні 1949 года і сасланы ў Краснаярскі край.

Пасля 1956 года працаваў у газетах «Мінская праўда», «Літаратура і мастацтва».

Аўтар вершаў, дзясятка паэтычных зборнікаў, кнігі ўспамінаў, успамінаў пра беларускіх пісьменнікаў, кнігі прозы, зборніка сатыры і гумару. Пісаў і для дзяцей: шэраг зборнікаў вершаў, апавяданняў і казак. Выйшлі Выбраныя творы ў 2-х тамах, «Выбранае». 

Многія яго вершы пакладзены на музыку.

Памёр 1 лютага 1991 года.

1919 год. У Магілёве створана дзіцячая музычная школа. 

Ініцыятыву аматараў музыкі “праштурхнуў” кампазітар М. Чуркін. Установе, неўзабаве дзіцячай музычнай школе №1 імя М. Рымскага-Корсакава, быў выдзелены асабняк былога прамыслоўца Бачкова па Камуністычным завулку, а ў 1925 годзе быў выдзелены новы будынак. 

У 1938 годзе на базе школы было адкрыта Магілёўскае музычнае вучылішча імя Н.А. Рымскага-Корсакава. Школа (зараз – каледж музыкі і харэаграфіі) і вучылішча (цяпер – музычны каледж) да 1960 года працавалі ў адным будынку.

1954 год. Рашэннем Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР Крымская вобласць перададзена з РСФСР у склад Украінскай ССР. 

Пастанова Прэзідыума аб перадачы Крыма была прынятая аднагалосна. Фармальнасць адміністрацыйнага ўпарадкавання да 300-годдзя Пераяслаўскай рады, у 2014 годзе стала падставай для расійскай акупацыі Крыма і ўсходу Украіны. 

Прынята лічыць, што ідэя перадачы Крыма належала М. Хрушчову. 

Ніякага ажыятажу сярод насельніцтва падзея не выклікала. Народ і ў Расіі, і ва Украіне прыняў вестку аб перамене статусу Крыма на здзіўленне будзённа.

1989 год. Адбыўся мітынг на мінскім стадыёне «Дынама», арганізаваны Беларускім народным фронтам і Канфедэрацыяй беларускіх аб’яднанняў («Талака», «Тутэйшыя» і іншыя). 

Гэта быў першы ў БССР дазволены ўладамі апазіцыйны палітычны мітынг, першая масавая деманстрацыя нацыянальнай сімволікі – бел-чырвона-белых сцягоў і герба «Пагоня».  

Нягледзячы на моцны мароз узяла ўдзел каля 40  000 чалавек. 

Спяваў Сяржук Сокалаў-Воюш. Выступалі лідары Фронту, кандыдаты ў народныя дэпутаты СССР, якіх падтрымліваў БНФ.

Перадвыбарчым лозунгам Фронту быў заклік «Заводы – рабочым, зямля – сялянам, улада – народу». Шэраг кандыдатаў, каго БНФ прапагандаваў і падтрымліваў на выбарах, сталі народнымі дэпутатамі СССР: А. Адамовіч і В. Быкаў – па спісах творчых саюзаў, С. Габрусеў, А. Дабравольскі, А. Жураўлёў, М. Ігнатовіч, С. Шушкевіч – ад выбарчых акруг.

1993 год. Памёр ураджэнец Беларусі Часлаў Кудаба (Худаба). 

Беларускі і літоўскі географ-краязнавец, эколаг, Лаўрэат Дзяржпрэміі Літвы. 

Барацьбіт за незалежнасць Літвы. Кіраўнік праекта па стварэнню геаграфічнага атласа Літвы, аўтар манаграфій, кніг, артыкулаў аб прыродзе, культуры, экалагічным стане Літвы, Беларусі, пра хараство Нарачанскага краю. 

Кніга «Па Віліі: падарожныя запісы» прысвечана Беларусі і ўключае гісторыю, этнаграфію, краявіды, культуру, літаратурнае жыццё вёсак, мястэчак і гарадоў, якія мінае р. Вілія.

Дзень у гісторыі. 16 лютага. Выбух Хуайнапуціна. Адчынены саркафаг Тутанхамона. Нарадзіліся літаратар Іван Навуменка, музыка Чэслаў Неман

Навіна ад

1600 год. Зафіксавана першае моцнае еўрапейскае пахаладанне. 

Выклікана выбухам перуанскага вулкана Хуайнапуціна (Huaynaputina, на мове кечуа “малады вулкан”). Пасля гэтага ў Еўропе некалькі год фактычна не было лета, Балтыйскае мора замярзала да Готланду, глыбока прамярзалі беларускія рэкі. Хроніка Баркулабаўскага манастыра падае жудасныя карціны прыроднай і гуманітарнай катастрофы, якая ахапіла Рэч Паспалітую і ВКЛ.

1758 год. Нарадзіўся Юльян Урсын Нямцэвіч. 

Палітычны дзеяч, пісьменнік, гісторык.

Удзельнік распрацоўкі Канстытуцыі 3 мая 1791 года, член Адукацыйнай камісіі (міністэрства адукацыі). Падчас паўстання 1794 года быў ад’ютантам і сакратаром Т. Касцюшкі. Трапіў у палон і быў зняволены ў Петрапаўлаўскай крэпасці ў Пецярбургу.

Пасля амністыі ў 1796 годзе разам з Касцюшкам выехаў у ЗША.

Пасля вяртання ў Варшаву ў 1807 годзе, займаў пасады сакратара Сената Варшаўскага княства, Царства Польскага, старшыні Таварыства сяброў навук у Варшаве.

Падчас паўстання 1830–1831 гадоў увайшоў у склад Часовага ўрада. Пасля задушэння паўстання яго маёмасць была канфіскавана, у тым ліку і багатая бібліятэка. На эміграцыі ў Парыжы заснаваў Польскую бібліятэку.

Ініцыятар і рэдактар выдання «Збор гістарычных мемуараў пра старажытную Польшчу» (сем тамоў, 1822-1836). Яго камедыя «Пан Навіна» ставілася ў Віцебску ў 1820 годзе. 

У падарожжах па Беларусі апісваў помнікі.

Памёр 21 мая 1841 года.

1902 год. Нарадзіўся Рыгор Мурашка. 

Беларускі паэт.  

Служыў у Чырвонай Арміі, працаваў у часопісе «Бальшавік Беларусі», Дзяржаўным выдавецтве БССР. Член «Маладняка».

Падчас Вялікай Айчыннай вайны застаўся ў Мінску. У «Беларускай газеце» апублікаваў нарыс пра здачу Мінска, уцёкі партыйнага кіраўніцтва. Быў у мінскім падполлі, партызаніў. 

Загінуў у красавіку 1944 годзе ў час прарыву блакады.

Аўтар зборнікаў апавяданняў, раманаў, аповесцяў. Вядомаць набыў пасля рамана «Сын» (1929) аб падзеях напярэдадні рэвалюцыі 1905 года. Гэты твор з сакавітай народнай мовай і цікавымі гістарычнымі эпізодамі стаў адным з папулярных і заняў адно з значных месцаў у беларускай савецкай літаратуры.

1905 год. Памёр  Павел Баброўскі. 

Беларускі гісторык і этнограф, генерал ад інфантэрыі, сенатар.

Скончыў Полацкі кадэцкі корпус, Дваранскі полк (Канстанцінаўскае ваеннае вучылішча), Мікалаеўскую акадэмію Генеральнага штаба. Удзельнік  вайны з Турцыяй (1853-1854), быў начальнікам некалькіх юнкерскіх вучылішчаў, Ваенна-юрыдычнай акадэміі. Член Рускага геаграфічнага таварыства.

Аўтар больш за 100 прац па гісторыі, правазнаўстве, археаграфіі, геаграфіі, біялогіі, педагогіцы, этнаграфіі, статыстыцы, эканоміцы, краязнаўстве, у тым ліку «Матэрыялы для геаграфіі і статыстыкі Расіі…. Гродзенская губернія», нарысаў пра Гродна, Слонім, Зэльву i іншыя, па гісторыі лейб-гвардыі Эрыванскага і Праабражэнскага палкоў.

Добра ведаў беларускую мову, захапляўся гісторыяй роднага краю і ўніяцкай царквы.

1923 год. Брытанская экспедыцыя археолага Говарда Картэра знайшла каменны саркафаг фараона Тутанхамона. 

Была выкрыта пахавальная камера ў пірамідзе, у якой знаходзілася вялікая драўляная скрыня, абабітая ліставым золатам і пакрытая рытуальнымі іерогліфамі і выявамі. 

Унутры яе і быў непасрэдна каменны саркафаг Тутанхамона, а ўжо ў самім саркафагу знаходзіліся тры труны па прынцыпе матрошкі, адзін у адным. Дзве знешнія труны былі драўляныя з залатымі элементамі і інкруставаныя каштоўнымі камянямі. А трэцяя, найбольш сціплая па памерах, была выканана з чыстага золата, агульная вага якога склала каля 100 кілаграмаў і ўтрымлівала ў сабе непасрэдна мумію Тутанхамона.

Грабніца Тутанхамона – адзіная не разрабаваная, дайшла да навукоўцаў амаль у першародным выглядзе. Знойдзена ў лістападзе 1922 года Г. Картэрам і лордам Дж. Карнарванам.

1925 год. Пры Інстытуце беларускай культуры заснавана бібліятэка. 

Цяпер гэта – Цэнтральная навуковая бібліятэка імя Якуба Коласа Акадэміі навук.  

У 1926 годзе вяла абмен з 100 кнігасховішчамі СССР і больш за 70 у ЗША, Канадзе, Германіі, Польшчы і Францыі. У 1948-1956 гадах насіла імя В. Бялінскага. 

З 1956 года носіць імя Якуба Коласа. 

У сучасны 7-павярховы будынак з 10-ярусным кнігасховішчам пераехала ў 1967 годзе. Мае 5 мільёнаў найменняў кніг, часопісаў, карт.

Кабінет Пятра Глебкі, аддзел рэдкіх кніг і рукапісаў бібліятэкі
Кабінет Пятра Глебкі, аддзел рэдкіх кніг і рукапісаў бібліятэкі

1925 год. Нарадзіўся Іван Навуменка. 

Беларускі пісьменнік і літаратуразнавец. Акадэмік, доктар філалагічных навук, прафесар. Заслужаны дзеяч навукі. Лаўрэат прэміі Ленінскага камсамола Беларусі, Дзяржаўнай прэміі імя Якуба Коласа.

Працаваў ў газетах, часопісе «Маладосць», загадчыкам кафедры беларускай літаратуры БДУ, дырэктарам Інстытута літаратуры імя Я. Купалы АН БССР,  віцэ-прэзідэнтам АН БССР, Старшынёй Вярхоўнага Савета БССР (1985-1990).

Аўтар апавяданняў, каля 20 кніг апавяданняў, аповесцей, раманаў, п’ес, Збора твораў у 6 тамах, літаратуразнаўчых прац пра творчасць Якуба Коласа, пісьменнікаў-дэмакратаў, Янкі Купалы і іншых.

Памёр 17 снежня 2006 года.

1939 год. У в. Старыя Васілішкі Шчучынскага раёна нарадзіўся Чэслаў Неман (Выдрыцкі). 

Польскі музыка. Псеўданім узяў у гонар ракі Нёман.

Шырокае прызнанне атрымаў у 1964 годзе, калі Марлен Дытрых запісала нямецкую версію яго песні «Czy mnie jeszcze pamiętasz?». 

У Парыжы  выступаў разам з такімі знакамітасцямі як “Spencer Davis Group”, “Kinks” і “Pretty Things”. Са сваёй групай «Akwarele» у Сопаце зрабіў сенсацыю з песняй “Dziwny est ten swiat” (1967), запісаў тры альбомы, правёў серыю тураў і прыняў удзел у шэрагу фестываляў, шмат гастраляваў па Еўропе, СССР, стаў удзельнікам цырымоніі адкрыцця Алімпійскіх Гульняў у Мюнхене. 

Усяго запісаў 22 альбомы.

Памёр 17 студзеня 2004 года. Пад час яго пахавання,  на ўсіх радыёстанцыях Польшчы загучала найбольш вядомая песня з яго рэпертуару «Дзіўны гэты свет».

1952 год. Памёр Еўсцігней Міровіч (1878-1952). 

Беларускі драматург і тэатральны рэжысёр. Народы артыст Беларусі. Мастацкі кіраўнік, рэжысёр Беларускага тэатра імя Янкі Купалы. Прафесар. Аўтар шэрагу п’ес на беларускай мове, у тым ліку «Машэка»,  «Кастусь Каліноўскі», «Каваль-ваявода», пастаноўшчык мюзікла «На Купалле».

Дзякуючы Е. Міровічу, пастаноўкі беларускага тэатра набылі прафесійную трываласць. Ён прынёс на беларускую сцэну цыркавую лёгкасць і эстрадна-кабарэшную бесклапотнасць. 

З вострасацыяльнай «Паўлінкі» ён зрабіў авангардна-гратэскнае, амаль цыркавое дзейства, у якім галоўнае было не балючая тэма «свае прадалі свайго», а яркі, фантастычны грым, танцы ў стылі «Мулен-Руж», камічныя эфекты эстэтычна тоесныя тагачасным камедыям Ч. Чапліна і Г. Ллойда.

1987 год. Памёр ураджэнец Бабруйска Залман Гарэлік. 

Беларуск  геолаг, тэктаніст, арганізатар геалагічнай службы Беларусі, адзін з адкрывальнікаў першых радовішчаў калійных і каменнай солі, нафты. Доктар геолага-мінералагічных навук.

Працаваў у Інстытуце геалагічных навук, начальнікам Беларускага геалагічнага ўпраўлення, дацэнтам кафедры геалогіі БДУ, галоўным геолагам Беларускага інстытута прамысловага праектавання, у Беларускім навукова-даследчым геолагаразведачным інстытуце.

Стварыў геатэктанічны кірунак у вывучэнні нетраў і мінеральных рэсурсаў. Упершыню выканаў тэктанічнае раянаванне тэрыторыі Беларусі і абгрунтаваў структурныя крытэрыі прагназавання радовішчаў соляў і нафты ў Прыпяцкім прагіне.

2012 год. Памёр Леанід Анцімонаў. 

Беларускі мастак

Выкладчык графікі, жывапісу, малюнка, кампазіцыі на мастацка-графічным факультэце Віцебскага педінстытута,  прафесар вышэйшай педагагічнай школы ў польскай Зялёнай Гуры.

Працаваў у розных графічных тэхніках, акварэлі, алейным жывапісе.

Аўтар шэрагу навучальных дапаможнікаў: па графіцы, манатыпіі, гравюры на кардоне, фларатыпіі.

Сярод асноўных твораў: «Кветка папараці», «Мефістофель», «Дрэва жыцця», «Ахвярапрынашэнне», «Канец ХХ стагоддзя. Рэквіем», цыклы работ «Успаміны пра вайну», «На купальскую ноч», «Рэпрэсіі», «Поры года» (2003) і іншыя.

Творам мастака ўласцівыя філасофская трактоўка вобраза, паэтычная ўзнёсласць, полістылізм, выкарыстанне складаных тэхнічных прыёмаў, асацыятыўнасць колеру, эксперыментальны характар мастацкай мовы.

Дзень у гісторыі. 13 лютага. Вынаходніцтва радыё беларусам. Мангола-татары на Беларусі. Нарадзіліся першая жанчына-драматург Францішка Уршуля Радзівіл, літаратары Ю. Корсак, А. Хадановіч

Навіна ад

Сусветны дзень радыё (World Radio Day, з 2013 года). 

Абвешчаны Генеральнай канферэнцыяй ЮНЕСКА у гонар стварэння ў 1946 годзе Радыё ААН. Ініцыятыва заснавання Дня належыць прэзідэнту Іспанскай акадэміі радыё Хорхе Альварэсу.

Для развіцця сучаснага радыё ўнеслі свой ўклад з 1820 года дзясяткі вучоных, такіх як Г. Эрстэд, Ф. Генры, М. Фарадэй, Дж. Максвел, М. Луміс, Д. Хьюз, Т. Эдзісан, Г. Герц, М. Тэсла, Т. Марконі, Э. Рэзерфорд і іншыя.

У 1890 годзе беларускі вучоны Я. Наркевіч-Ёдка вынайшаў спосаб бесправадной перадачы і прыёму злектрамагнітных хваляў на адлегласці – першы ў свеце правобраз радыёпрыёмніка, але не запатэнтаваў вынаходніцтва. Існуе дакумент, які пацвярджае яго прыярытет – пратакол паседжання Французскага фізічнага таварыства ў Парыжы (1898). 

Рускі вучоны А. Папоў сваё вынаходніцтва прадставіў толькі 7 мая 1895 года. А першым падаў на атрыманне патэнту на вынаходніцтва радыё 2 чэрвеня 1896 года італьянец Т. Марконі.

1241 года. Параза польскіх войск пад Турскам ад мангола-татараў.

У студзені 1241 года мангольскія войскі ўступілі на тэрыторыю Польшчы і сённяшняй Беларусі. Адзін атрад пад кіраўніцтвам Байдара праз Люблін дайшоў да Завіхоста, а другі – праз Брэст да Драгічына.

Частка мангольскіх войскаў дайшла да Навагрудка, а на зваротным шляху ў лютым узялі Сандамір. Вялікія страты несла насельніцтва. Польскія войскі рушылі да Сандаміра, манголы пачалі адступаць пад Турск-Вельке.

Паводле Яна Длугаша, у выніку першай атакі палякам удалося прымусіць манголаў адступіць, а таксама вызваліць палонных. Аднак неўзабаве аказалася, што гэта была толькі стратэгічная хітрасць манголаў, накіраваная на парушэнне баявога парадку суперніка. Мангольская конніца перайшла ў атаку, пераадолела цяжка браніраваных малапольскіх рыцараў і нанесла польскім войскам паражэнне.

1705 год. Нарадзілася Францішка Уршуля Радзівіл. 

Беларуская і польская пісьменніца, першая вядомая жанчына-драматург Вялікага Княства Літоўскага, мастак. Жонка Міхала Радзівіла Рыбанькі.

Аўтар каля 80 паэтычных твораў, п’ес, камедый, трагедый і опер, у аснове якіх ляжаць вядомыя літаратурныя або фальклорныя сюжэты.

Яе драматычныя творы былі падрыхтаваны да друку Якубам Побугам Фрычынскім і надрукаваны ў Жоўкве ў 1754 годзе – “Камедыі і трагедыі…”

Пастаноўкі п’ес адбываліся на сцэнах розных радзівілаўскіх сядзібаў. Аднак пасля смерці мужа п’есы ставіліся ў вузкім коле радзівілаўскага асяроддзя. Чарговы ўздым нясвіжскага тэатра пачаўся ў 1777 годзе, калі з эміграцыі вярнуўся яе сын Караль Станіслаў Радзівіл «Пане Каханку».

Доўгі час імя Францішкі Уршулі было невядомае шырокаму чытачу. Толькі ў 2003 годзе у свет выйшла кніга выбраных твораў у беларускім перакладзе. Пераклад шэрагу твораў пісьменніцы  на беларускую мову здзейснілі Н. Русецкая, Н. Гардзіенка, А.Хадановіч, Ж. Некрашэвіч-Кароткая, Л. Баршчэўскі і іншыя.

Памерла 23 мая 1753 года ў Навагрудку.

1806 год. Нарадзіўся Юльян Корсак. 

Беларускі паэт і перакладчык. Блізкі сябар А. Міцкевіча і А. Адынца.

Аўтар двух зборнікаў вершаў, якія змяшчаюць і творы беларускай тэматыкі: «Да Нёмана», «Да І. Дамейкі» i іншыя.

Развіваў рамантычны стыль лірычнай паэзіі, у якой выкарыстоўваў класічныя i беларускія фальклорныя матывы.

Перакладчык на польскую Дантэ, Ф. Шылера, Дж.  Байрана, У. Шэкспіра. Некаторыя вершы пакладзены на музыку С. Манюшкам.

Памёр 30 жніўня 1885 года.

1824 год. У Маскве выйшаў зборнік «Беларускі архіў старажытных грамат». 

Першы зборнік гістарычных дакументаў беларускіх земляў. 

Уключаў 57 актаў пра палітычныя сувязі князёў і феадалаў дзеля падтрымкі і ўмацавання праваслаўнай царквы ў Беларусі. Змяшчаў дакументы пра развіццё беларускіх местаў і гандлю, дзейнасць царкоўных брацтваў. З архіўных сховішчаў Магілёва паходзіла 55 актаў, па аднаму з Аршанскага мужчынскага і Мсціслаўскага Пустынскага манастыроў. 

Папярэдне сабраў рукапісы ў Магілёве і Мсціславе ўраджэнец Прапойска І. Грыгаровіч (1792–1852), пасля чаго падрыхтаваў зборнік у Гомелі. 

Выданне ажыццявілі на сродкі графа М. Румянцава.  Зборнік адкрыў перад тагачаснымі даследчыкамі шматвяковую гісторыю Беларусі.

Іван Грыгаровіч

1863 год. Падчас Нацыянальна-вызвольнага паўстання на пэўны час вызвалены Пружаны з-пад расійскага панавання. 

Вызвалілі мястэчка аддзелы паўстанцаў Кастуся Каліноўскага – каля 100 чалавек пад кіраўніцтвам С. Сангіна і Р. Рагінскага. Жыхары места спачувальна паставіліся да паўстанцаў, і мясцовыя ўлады не далі рады даць адпор «каліноўцам».

Н. Орда. Пружанскі палацык

1873 год. Нарадзіўся Фёдар Шаляпін. 

Сусветна вядомы рускі оперны спявак. Першы савецкі народны артыст  (1918–1927). Ён злучыў у сваёй творчасці «прыроджаную музычнасць, яркія вакальныя дадзеныя, незвычайнае акцёрскае майстэрства». Займаўся таксама жывапісам, графікай і скульптурай. 

Аказаў вялікі ўплыў на сусветнае опернае мастацтва. У кінафільме “Цар Іван Васільевіч Грозны» (1915) выканаў галоўную ролю.

Меў узнагароды Расіі, Бухарскага эмірату, Прусіі, Італіі, Вялікабрытаніі, Францыі.

Выступаў у міланскім тэатры «Ла Скала», у шматлікіх тэатрах і операх Еўропы, ЗША. Падчас знаходжання царскай Стаўкі ў Магілёве (1915–1917), неадноўчы выступаў на сцэне мясцовага тэатра.

Свае грошы накіроўваў на падрымку рабочых, на адкрыццё ваенных лазарэтаў, на падтрымку эмігрантаў.

У 1922 годзе выехаў на гастролі за мяжу. У 1927 годзе Пастановай СНК РСФСР яго пазбавілі звання Народнаго артыста і права вяртання ў СССР.

Памёр 12 красавіка 1938 года ў Парыжы.

1895 год. Браты Луі і Агюст Люм’ер запатэнтавалі камбінаваную кінакамеру для здымак.

Луі Люм’ер сцвярджаў, што вынайшаў кінематограф за адну бяссонную ноч, калі яго мучыў галаўны боль. У праектары новай прылады быў усталяваны кулачковы механізм падачы перфараванай плёнкі.

Ужо 28 снежня 1895 года браты прадставілі парыжскай публіцы сваё новае вынаходства на першым публічным платным кінасеансе ў мурах “Гран кафэ” на Бульвары Капуцынаў. Менавіта з камерцыйнага паказу авангарднага фільма “Прыбыццё цягніка на вакзал Ла Сьёта” пачалася гісторыя сусветнага кіно.

1902 год. Нарадзіўся Сымон Хурсік. 

Беларускі пісьменнік, перакладчык.

Скончыў Мінскі педтэхнікум, БДУ. Настаўнічаў на Дрысеншчыне, Полацку, працаваў у  газеце «Чырвоная Полаччына».

Аўтар апавяданняў, аповесцей, вершаў, зборнікаў апавяданняў.

Двойчы быў рэспрэсаваны (1930, 1947), сасланы ў Паволжжа, Казахстан. Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, двойчы кантужаны.

Пасля вяртання са зняволення да пісьменніцкай працы не вярнуўся.

Памёр 31 сакавіка 1972 года.

1973 год. Нарадзіўся Андрэй Хадановіч. 

Беларускі літаратар, паэт, перакладчык.

Аўтар вершаў, лімерыкаў, 13 кніг. Друкуецца ў часопісах «Arche», «Дзеяслоў», газеце «Наша Ніва». Ягоныя вершы перакладаліся на рускую, польскую, англійскую, латышскую, літоўскую, нямецкую, славацкую, украінскую мовы.

Па меркаванні крытыкаў, яго паэзія – прыкметная з’ява сучаснай беларускай літаратуры, у яго творчасці, якая адрозніваецца багаццем і разнастайнасцю мовы, стылістычнымі эксперыментамі, дасягненні ўсходнееўрапейскай «кніжнай» паэзіі спалучаюцца з элементамі «нізавой» культуры (рок, рэп, гарадское прастамоўе).

Перакладае на беларускую мову з англійскай, польскай, рускай, украінскай, французскай, у тым ліку Ч. Мілаша, З. Гербэрта, С. Жадана, Ш. Бадлера, А. Рэмбо, С. Алексіевіч, С. Ханіна.

Лаўрэат шматлікіх беларускіх, польскіх прэмій, у тым ліку «Залаты апостраф», «Залатая літара» (двойчы), імя К. Шэрмана, Н. Арсенневай, Е. Гедройца.

1974 год. Памерла Паўліна Мядзёлка (1893–1974). 

Дзеяч беларускай культуры, артыстка, педагог, мемуарыстка. Заслужаны дзеяч культуры.

У 1913 выканала ролю Паўлінкі ў пецярбургскай прэм’еры п’есы Янкі Купалы. Грамадска-палітычны дзеяч у Заходняй Беларусі, Літве, Латвіі, БССР. Працавала ў школах, Інбелкульце, Беларускай акадэміі сельскай і лясной гаспадаркі ў Горках.

Арыштоўвалася польскімі ўладамі і ДПУ БССР (1930), саслана ў Казань.

Аўтар мемуараў «Сцежкамі жыцця».

Дзень свайго сыходу яна вызначыла сама, не вытрымала апошняга выпрабавання – выпрабавання адзінотай. Пахавана ў Будславе.

2009 год. Памёр Валянцін Тарас.

Беларускі  паэт, перакладчык, публіцыст.

Працаваў у газеце «Звязда», часопісе «Неман». У 1968 годзе звольнены з працы «за антысавецкія размовы» і на працягу 8 гадоў яго не друкавалі, не дазвалялі здымаць фільм паводле яго сцэнарыя, не выпускалі за мяжу.

З пачаткам перабудовы быў у Назіральнай радзе Беларускага Фонду Сораса, членам Назіральнай рады Беларускага Хельсінкскага Камітэта, член Беларускага ПЭН-клуба. Адзін з стваральнікаў Хартыі-97.

Аўтар вершаў, шматлікіх зборнікаў паэзіі і кніг аповесцей і апавяданняў, мемуараў, літаратурна-драматычнай кампазіцыі і тэкстаў большасці песень для канцэртнай праграмы «Праз усю вайну» ансамбля «Песняры». Па яго творах здымаліся фільмы на Кіеўскай кінастудыі імя А. Даўжэнкі і на «Беларусьфільме».

Перакладаў п’есы для купалаўскага тэатра, на рускую мову пераклаў шматлікія творы, кнігі, у тым ліку Ф. Багушэвіча, Я. Купалы, Я. Коласа, М. Танка, Р. Барадуліна, М. Стральцова, К. Чорнага, Я. Брыля, В. Быкава і іншых.