За некалькі месяцаў лета ў Беларусь было вывезена каля 1 100 тон расійскага ракетнага ўзбраення і боепрыпасаў. Магчыма, гэта не толькі абмен узбраеннем, але і спроба вывесці яго з-пад удараў.
Супольнасць чыгуначнікаў Беларусі апублікавала інфармацыю, што на працягу гэтага года ў Беларусь актыўна пастаўлялася расійскае ўзбраенне. Па інфармацыі выдання, у чэрвені – жніўні 2024 года на беларускі авіяцыйны арсенал у Віцебскай вобласці (ваенная частка 94017) па чыгунцы было дастаўлена 49 вагонаў, груз якіх адпавядаў 1 класу небяспекі – выбуховыя матэрыялы. Арыентыровачная вага дастаўленага грузу склала каля 1 100 тон.
Адпраўнікамі з расійскага боку выступалі:
вайсковая часць 58661-51 – 12-ы арсенал захоўвання авіяцыйных сродкаў паражэння ВПС РФ (станцыя Патрыкеева, Куйбышаўскай чыгункі);
вайсковая часць 55443 – 13-ы арсенал Галоўнага ракетна-артылерыйскага ўпраўлення Міністэрства абароны РФ (станцыя Котава, Кастрычніцкай чыгункі);
федэральная казённая ўстанова – аб’яднанае стратэгічнае камандаванне Паўднёвай ваеннай акругі (станцыі Марцава, Паўночна-Каўказкай чыгункі);
вайсковая часць 75392 МА РФ – 559-ы гвардзейскі бамбардзіровачны авіяцыйны полк (станцыя Марозаўская, Паўночна-Каўказкай чыгункі);
вайсковая часць 49371 – 859-ы цэнтр баявога прымянення і перавучвання лётнага складу марской авіяцыі ВМФ РФ (станцыя Ейск);
АТ «Завод Пластмас» (станцыя Патаніна, Паўднёва-Уральскай чыгункі)
Даследчыкі выдання падкрэсліваюць, што адпраўкі ракетнага ўзбраення і выбуховых рэчываў на тэрыторыю Беларусі з Расіі ажыццяўляліся фактычна ў адзін і той жа перыяд часу, на працягу якога паралельна праводзіліся пастаўкі беларускага ўзбраення, боепрыпасаў і тэхнікі на 23-і арсенал Галоўнага ракетна-артылерыйскага ўпраўлення Міністэрства абароны Расійскай Федэрацыі ў выглядзе так званай «братэрскай узаемадапамогі».
Улічваючы дадзеную акалічнасць, піша выданне, можна меркаваць, што такім чынам адбываўся абмен на больш неабходнае на той час для Расіі ўзбраенне. А знаходжанне аб’ёму расейскіх ракетных боепрыпасаў на тэрыторыі Беларусі стварае іх дадатковы запас і адносна бяспечнае захоўванне – што важна ўлічваць у кантэксце эфектыўных удараў украінскай арміі па расійскіх складах боепрыпасаў.
Ізраільскія ваенныя заявілі пра завяршэнне місіі па знішчэнні інфраструктуры ХАМАС на поўначы Газы. Цяпер баявыя дзеянні тут скарачаюцца і перакідваюцца на поўдзень рэгіёна – паведамляе Associated Press.
Аналізуючы каментарыі крыніц у ізраільскай арміі і малазаўважныя заявы, зробленыя прадстаўнікамі ЦАХАЛ, брытанскае выданне The Guardian апублікавала даследаванне пра выкарыстанне Ізраілем у вайне супраць ХАМАС сістэмы штучнага інтэлекта. Гэтая сістэма, вядомая як “Евангелле”, значна паўплывала на пошук дапушчальных мэтаў для атак.
Сваю першую вайну з выкарыстаннем штучнага інтэлекта Ізраіль праводзіў яшчэ ў 2021 годзе. Гэта была 11-дзённая вайна, падчас якой прадстаўнікі ізраільскай арміі заявілі пра актыўнае выкарыстанне машыннага навучання і перадавых вылічэнняў. Па выніках канфлікта ў траўні 2021 года Ізраіль заявіў пра небывалы поспех і знішчэнне ваеннай інфраструктуры ХАМАС.
Сучасная вайна паміж Ізраілем і ХАМАС дае ЦАХАЛ беспрэцэдэнтна большыя магчымасці для выкарыстання перадавых ваенных тэхналогій на тэатры баявых дзеянняў. Брытанскае выданне The Guardian сабрала і прааналізавала падрабязнасці пра выкарыстанне ізраільцянамі сістэмы штучнага інтэлекту пад назвай “Хабсора”, альбо “Евангелле” – па-беларуску.
Да 100 мэтаў у дзень
Сакрэтны аддзел адміністрацыі (выяўлення і прызначэння) мэтаў для нанясення ўдараў быў створаны ў ЦАХАЛ у 2019 годзе пры разведвальным упраўленні. У кароткай заяве на вэб-сайце ЦАХАЛа сцвярджалася, што ў вайне супраць ХАМАС яна выкарыстоўвае сістэму на аснове штучнага інтэлекту, каб “выяўляць мэты ў хуткім тэмпе”.
ЦАХАЛ заявіў, што “дзякуючы хуткаму і аўтаматычнаму здабыванню інтэлектуальных дадзеных”, Евангелле дало рэкамендацыі па таргетынгу для сваіх даследчыкаў “з мэтай поўнага супадзення паміж рэкамендацыямі машыны і ідэнтыфікацыяй, праведзенай чалавекам”.
Шматлікія крыніцы, знаёмыя з працэсамі цэлеўказання ЦАХАЛа, пацвердзілі існаванне механізаванага алгарытма, заявіўшы, што ён выкарыстоўваўся для стварэння аўтаматызаваных рэкамендацый для нападу на цэлі – такія, як прыватныя дамы асоб, якія падазраюцца ў дзейнасці ў групоўках ХАМАС або Ісламскі Джыхад.
Авіў Кохаві, які займаў тады пасаду кіраўніка Арміі абароны Ізраіля, заявіў, што новае падраздзяленне, гэта дывізія, “абсталяваная магчымасцямі штучнага інтэлекту” і якая ўключае ў сябе сотні афіцэраў і салдат. У інтэрв’ю, апублікаваным перад бягучай вайной, ён сказаў, што гэта “машына, якая вырабляе велізарныя аб’ёмы дадзеных больш эфектыўна, чым любы чалавек, і ператварае іх у цэлі для ўдару”. Па словах Кохаві, “як толькі гэтая машына была актываваная” падчас 11-дзённай вайны Ізраіля з ХАМАС у маі 2021 года, яна стварала 100 цэляў у дзень.
Цяпер – незалежна ад рангу
Новая дывізія са штучным інтэлектам была створана для вырашэння хранічнай праблемы ЦАХАЛа. У ранейшых аперацыях у Газе ў ізраільскай арміі нярэдка проста не хапала мэтаў для нанясення ўдараў, паколькі высокапастаўленыя чыноўнікі ХАМАС знікалі ў тунэлях у пачатку любога новага наступу
Як паведамляюць крыніцы выдання, такія сістэмы, як Евангелле, дазволілі ЦАХАЛу выяўляць і атакаваць значна большую групу малодшых аператыўнікаў.
Адзін чыноўнік, які працаваў над прыняццем рашэнняў аб цэлеўказанні ў папярэдніх аперацыях у Газе, сказаў, што ЦАХАЛ раней не нападаў на дамы малодшых членаў ХАМАС. І гэта змянілася ў дачыненні да цяперашняга канфлікту – цяпер дамы падазраваных актывістаў ХАМАС становяцца мішэнню незалежна ад рангу.
Згодна з дадзенымі, апублікаванымі ЦАХАЛам у лістападзе, на працягу першых 35 дзён вайны Ізраіль атакаваў 15 000 аб’ектаў у Газе, што значна вышэй, чым у папярэдніх ваенных аперацыях на гэтай густанаселенай прыбярэжнай тэрыторыі. Для параўнання, у вайне 2014 года, якая доўжылася 51 дзень, ЦАХАЛ разбамбіў ад 5000 да 6000 цэляў.
“Гэта сапраўды як фабрыка”
Крыніцы, знаёмыя з тым, як сістэмы на аснове штучнага інтэлекту былі інтэграваныя ў аперацыі ЦАХАЛа, сказалі, што такія інструменты значна паскорылі працэс стварэння мэты.
– Мы рыхтуем мішэні аўтаматычна і працуем у адпаведнасці з кантрольным спісам. – паведаміла крыніца, якая раней працавала ў мэтавым аддзеле, выданню +972/Local Call – Гэта сапраўды як фабрыка. Мы працуем хутка і няма часу ўнікаць у цэль. Мяркуецца, што нас ацэньваюць паводле таго, колькі мэтаў нам удалося стварыць.
У кароткай заяве ЦАХАЛа аб дзейнасці дывізіі па цэлеўказанні высокапастаўлены чыноўнік сказаў, што падраздзяленне “вырабляе дакладныя атакі на інфраструктуру, звязаную з ХАМАС, наносячы пры гэтым вялікую шкоду праціўніку і мінімальную шкоду асобам, якія не ўдзельнічаюць у баявых дзеяннях”.
Былая высокапастаўленая ізраільская ваенная крыніца распавяла Guardian, што аператыўнікі выкарыстоўваюць “вельмі дакладнае” вымярэнне хуткасці грамадзянскіх асоб, якія эвакуіруюцца з будынка незадоўга да ўдару. “Мы выкарыстоўваем алгарытм, каб ацаніць, колькі мірных жыхароў засталося. Ён дае нам зялёны, жоўты, чырвоны, як сігнал святлафора”.
Аднак эксперты ў галіне штучнага інтэлекту і ўзброеных канфліктаў, якія размаўлялі з Guardian, заявілі, што скептычна ставяцца да сцвярджэнняў, што сістэмы на аснове штучнага інтэлекту памяншаюць шкоду грамадзянскаму насельніцтва, заахвочваючы больш дакладнае нацэльванне.
“Паглядзіце на фізічны ландшафт Газы. – сказаў Рычард Моес, даследчык, які ўзначальвае групу Article 36, якая змагаецца за зніжэнне шкоды ад зброі – Мы назіраем паўсюднае руйнаванне гарадской тэрыторыі з дапамогай цяжкай выбуховай зброі, таму заявы аб дакладнасці і абмежаванасці прымянення сілы не пацвярджаюцца фактамі.
Фота: Maxar Technologies/Reuters
Іншая крыніца паведаміла выданню, што Евангелле дазволіла ЦАХАЛу запусціць “фабрыку масавых забойстваў”, у якой “акцэнт робіцца на колькасці, а не на якасці”. Чалавечае вока, па яго словах, “будзе аглядаць цэлі перад кожнай атакай, але яму не прыходзіцца марнаваць на гэта шмат часу”.
У некаторых экспертаў, якія даследуюць штучны інтэлект і міжнароднае гуманітарнае права, такое паскарэнне выклікае шэраг праблем. Доктар Марта Бо, навуковы супрацоўнік Стакгольмскага міжнароднага інстытута даследавання праблем міру, сказала, што нават калі “людзі знаходзяцца ў курсе”, існуе рызыка таго, што ў іх узнікне “схільнасць да аўтаматызацыі” і “празмерная залежнасць ад сістэмы, якія аказваюць занадта вялікі ўплыў на складаныя чалавечыя рашэнні”.
Мойес з Article 36 сказаў, што, абапіраючыся на такія інструменты, як Евангелле, камандзірам “перадаецца спіс мэтаў, створаны кампутарам”, і яны “неабавязкова ведаюць, як гэты спіс быў створаны, або маюць магчымасць адэкватна аналізаваць і ставіць пад сумнеў рэкамендацыі па таргетынгу”.
“Існуе небяспека, – дадаў ён – што калі людзі пачынаюць спадзявацца на гэтыя сістэмы, яны становяцца вінцікамі ў механізаваным працэсе і губляюць здольнасць разумна разглядаць рызыку нанясення шкоды грамадзянскаму насельніцтва”.
На Ізраіль былі выпушчаныя каля 5 000 ракет і снарадаў, яны дасягалі Іерусаліма. Дзясяткі мірных ізраільцян і салдат забітыя альбо патрапілі ў палон – сцвярджае ХАМАС.
Найбуйнейшая ў гісторыі атака баевікоў палесцінскага ісламісцкага руху ХАМАС адбылася раніцай 7 кастрычніка. Масіраваны ракетны ўдар па ўсёй тэрыторыі Ізраіля, уключаючы Тэль-Авіў і Іерусалім, працягваўся каля паўгадзіны, пачынаючы з 06.28. З самай раніцы пачалі паступаць паведамленні пра інфільтрацыю на тэрыторыю Ізраіля груп баевікоў ХАМАС, якія захапілі паліцэйскі ўчастак у горадзе Сдэрот, заблакавалі мірных жыхароў у прымежных паселішчах, забілі і ўзялі ў палон ізраільскіх салдат.
З горада Сдэрот пачалі паступаць паведамленні і відэаролікі, на якіх бачныя целы забітых мірных жыхароў, а таксама спалены ізраільскі танк.
«Мы абвяшчаем аб пачатку аперацыі «Паводка Аль-Акса» і паведамляем, што першы ўдар па пазіцыях і ўмацаваннях праціўніка перавысіў 5000 ракет і снарадаў» – заяўляецца на афіцыйным сайце ХАМАС.
У адказ на напады, якія, гледзячы па ўсім, засталі Армію абароны Ізраілю знянацку, Ізраіль абвясціў стан вайны.
Паводле ацэнак ізраільскай паліцыі, на дадзены момант у краіне знаходзяцца 60 баевікоў, паведамляе Haaretz. Баявыя дзеянні працягваюцца. Дадаецца, што жыхарам прылеглай да сектара Газа тэрыторыі было загадана заставацца ў сваіх дамах. “Армія абароны Ізраіля будзе абараняць ізраільскае грамадзянскае насельніцтва, а тэрарыстычная арганізацыя ХАМАС заплаціць высокую цану за свае дзеянні” – гаворыцца ў заяве ваенных.
Міністр абароны краіны Ёаў Галант абвясціў набор у войска рэзервістаў. Ізраільскія знішчальнікі наносяць удары па цэлях у сектары Газа, вайскоўцы перакрываюць дарогі вакол анклава. Армія Ізраіля аб’явіла аб пачатку «контртэрарыстычнай» аперацыі «Жалезныя мячы» у сектары Газа.
Сусветны дзень барацьбы супраць гепатыта (World Hepatitis Day, з 2008 года).
Праводзіцца па ініцыятыве Міжнароднага альянсу па барацьбе з гепатытам у гонар дня нараджэння амерыканскага лекара Баруха Блумбэрга, лаўрэата Нобелеўскай прэміі, які адкрыў вірус гепатыта B.
Гепатыт – віруснае захворванне печані, якое наносіць зруйнавальны ўдар па ўсім арганізме. Захворванне прызнана глабальна небяспечнай праблемай аховы здароўя. На гепатыт віруснай мадыфікацыі хварэе больш за 2 мільярды чалавек – кожны чацвёрты жыхар Зямлі.
У гэты дзень ладзяцца асветніцкія акцыі, прафілактычныя мерапрыемствы: правядзенне дыягностыкі, вакцынацыя.
Гепатыты B і C у сукупнасці штогод забіраюць жыцці да 1,5 мільёнаў чалавек. А на фоне пандэміі COVID-19 колькасць смерцяў ад віруснага гепатыту павялічылася.
2348 год да н.э. Ной упершыню адчыніў акно ў каўчэгу і паслаў галубку на пошукі зямлі.
Вада меншала да 10-га месяца. У 11-ы месяц, у 1 дзень Ной адчыніў вакенца, і паслаў крумкача, каб даведацца, ці адступіла вада. Птушка накінулася на целы мёртвых і не вярнулася да Ноя.
Ной паслаў галубку. Яна, не знайшоўшы апоры нагам сваім, палятала і вярнулася да Ноя. Праз 7 дзён, другі раз даслаў галубку. Птушка вярнулася да Ноя і прынесла ў дзюбе галінку алівы. Так Ной зразумеў, што адступіла вада. Яшчэ праз 7 дзён, паслаў галубку, і яна не вярнулася ў каўчэг, бо сышла вада з улоння зямлі. Ной жа дабраславіў птушку, хай будзе чыстай і наймудрэйшай сярод усіх птушак. Крумкача ж пракляў, залічыў да нячыстых птушак.
Было Ною 601-е лета яго жыцця. Працягваўся патоп на зямлі 20 месяцаў.
Праваслаўныя цэрквы шануюць памяць роўнаапостальнага князя Уладзіміра. Дзень хрышчэння Русі.
Хрышчэнне адбылося ў 988 годзе.
Лічыцца, што полацкія крывічы хрысціліся ў Дзвіне, радзімічы – у Блакітнай Крыніцы.
1586 год. У Англію з Калумбіі сэрам Томасам Хэрыётам прывезены клубні бульбы.
На Беларусь бульбу (гульбу) ў Гродна завезлі ў 1600-я гады шатландцы, а распаўсюджвацца яна пачала па ВКЛ з 1664 года з Бярозы – уладанняў Францішка Сапегі.
Бульба выратавала беларусаў ад голаду пасля вайны 1654-1667 гадоў.
Прыніжальная назва беларусаў “бульбаш” з боку рускіх спачатку адносілася толькі да ўніятаў, потым – да навабранцаў з літоўска-беларускіх губерняў.
У Расійскай імперыі па пасяўных плошчах і зборах бульбы выдзялялася Магілёўская губерня.
У СССР беларусы больш за іншых вырошчвалі і спажывалі бульбу. Хаця бульба – адзін з сімвалаў Беларусі, яе часта імпартуюць з Афрыкі, Азіі.
1812 год. Нарадзіўся Юзаф Крашэўскі (1812-1887).
Беларускі і польскі пісьменнік, “польскі Дзюма”.
Гісторык, фалькларыст, рэдактар, выдавец, публіцыст, музыка, мастак, акадэмік. Удзельнік паўстання 1830-1831 гадоў. Пачынальнік польскай рэалістычнай прозы, аўтар больш за 600 тамоў твораў.
У Польшчы яго творы ўваходзяць у канон школьнай праграмы. Паўплываў на творчасць шматлікіх аўтараў, у тым ліку Э. Ажэшкі, Я. Купалы.
1890 год. Нарадзіўся Язэп Рэшаць (1890-1958).
Дзеяч беларускай эміграцыі, рэлігійны і культурна-асветны дзеяч, навуковец, пісьменнік, драматург і публіцыст.
Доктар філасофіі і тэалогіі. Адзін з відных тэолагаў і вучоных у гісторыі беларускага хрысціянскага руху XX стагоддзя.
У 1938 годзе выехаў у ЗША да ксяндза Яна Тарасевіча ў Ліс-Ілінойс каля Чыкага, дзе ўступіў у ордэн бенедыкцінцаў.
Аўтар рэлігійных і навуковых кніг “З Хрысьціянскай Аполёгэтыкі”, “Сьвятыя”, “Асновы хрысціянскай веры для беларускага народа”, “Кароткі Катэхізм для Беларусаў-Каталікоў”. Адзін з распрацоўшчыкаў статуту Лігі абароны правоў беларусаў-каталікоў.
Пад псеўданімам Язэп Рушчанец выдаў п’есы “Першыя Ластаўкі”, “Зорка-ідэя”.
1897 год. Памёр Янка Лучына (Неслухоўскі, 1857-1897).
Беларускі паэт, перакладчык.
Псеўданімам Лучына падпісваў толькі творы на беларускай мове. Пісаў на польскай, рускай, беларускай мовах і ў розных жанрах.
Аўтар аднаго з першых твораў пра паўстанне 1863-1864 гадоў.
1914 год. Аўстра-Венгрыя аб’явіла вайну Сербіі.
Пачалася Першая сусветная вайна (28 ліпеня 1914-11 лістапада 1918), якая знішчыла чатыры вялікія імперыі Старога Свету – Германскую, Расійскую, Аўстра-Венгерскую і Асманскую.
У 38 краінах-удзельніцах загінула 10 млн. чалавек. Страты Беларусі склалі ад 600 тысяч да 1 мільёна жыхароў.
Магілёў з 1915 да 1918 года з’яўляўся ваеннай сталіцай Расіі, у 1915-1917 гадах знаходзілася царская Стаўка.
1917 год. У Магілёў прыбыў новы галоўнакамандуючы рускімі ўзброенымі сіламі генерал Л. Карнілаў.
Разагнаў усе мясцовыя “саветы” і партыі, закрыў газету “Молат”, навёў парадак у вайсковых часцях.
1920 год. Памёр Алесь Гарун (Прушынскі, 1887-1920).
Беларускі паэт, празаік, драматург, публіцыст, грамадскі дзеяч.
Віцэ-старшыня Усебеларускага з’езда 1917 года, сустваральнік БНР, рэдактар газеты «Беларускі шлях», адзін са стваральнікаў беларускай нацыянальнай арміі.
У 1907 годзе быў арыштаваны за антыўрадавую дзейнасць, асуджаны на ссылку і пажыццёвае пасяленне ў Сібіры. Працаваў у Іркуцкай губерні, на баржы на рацэ Лене, на залатых прыісках у Якуціі.
Публікаваўся ў газеце «Наша ніва». Аўтар вершаў, паэм, паэтычных водгукаў на вершы сучаснікаў, зборніка «Матчын дар», які з’яўляецца адным з найвыдатнейшых паэтычных дасягненняў ХХ стагоддзя.
Памёр у Кракаве па дарозе на курорт Закапанэ.
У гонар паэта ў Фрунзенскім раёне Мінска названа вуліца.
1944 год. Часцямі 1-га Беларускага фронта маршала К. Ракасоўскага ад нямецкіх войск вызвалены Брэст.
Беларусь цалкам вызвалена з-пад варожай акупацыі.
1945 год. Нарадзіўся Рыгор Белацаркоўскі.
Беларускі акцёр, Народны артыст.
Скончыў Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі інстытут.
З 1985 года працуе ў Магілёўскім абласным драматычным тэатры, вядучы акцёр.
1997 год. Памёр Лявон Луцкевіч (1922-1997).
Беларускі грамадскі і культурны дзеяч, педагог, мемуарыст.
Сын прэм’ер-міністра БНР Антона Луцкевіча.
Скончыў Віленскую беларускую гімназію.
У Другую сусветную вайну настаўнічаў у Радашковічах і Баранавічах, прымаў удзел у нацыянальным падполлі.
Арыштаваны НКДБ у Польшчы ў канцы 1945, быў асуджаны на судовым працэсе над кіраўніцтвам Беларускай Незалежніцкай Партыі.
У 1988 годзе стварыў віленскае беларускае культурнае таварыства. З канца 1980-х г. актыўна падтрымліваў беларускі адраджэнскі рух. Аўтар кнігі “Вандроўкі па Вільні”.
2000 год. У Катыні пад Смаленскам адкрыты мемарыял польскіх і расійскіх ахвяр НКУС – першы ў Расіі міжнародны помнік ахвярам сталінізму.
Адкрыты да 60-годдзя расстрэлу палонных афіцэраў польскага войска – усяго 21 857 чалавек, у тым ліку ўраджэнцаў Беларусі.
У 2010 годзе пад Катынню адбылася авіакатастрофа, у якой загінула польская дэлегацыя на чале з Прэзідэнтам Польшчы, якая ляцела на 70-годдзе Катынскага расстрэлу. Расійскія ўлады зараз імкнуцца да закрыцця мемарыяла.
2007 год. У Шклове адкрыты помнік агурку.
Аўтар помніка скульптар Андрэй Вараб’ёў.
Шклоў – рэгіянальная агурковая сталіца, радзіма самага смачнага ў свеце, смарагдава-зялёнага і пурпурна-хрумсткага агурка.
З 2006 года ў Шклове ладзяць сваё свята – Дзень агурка.
Сусветны дзень рыбалоўства (World Fisheries Day, з 1985 года).
Рыбалка – адно з самых масавых захапленняў чалавека, актыўны від адпачынку, які спрыяе ўмацаванню фізічных сіл, здароўя і псіхалагічнага стану.
Чалавек пачаў займацца рыбалоўствам у далёкім мінулым. Яшчэ ў старажытных людзей з’явіліся гарпуны і гаплікі. А першую вуду змайстравалі недзе 16 000 гадоў назад з палкі і прымацаванай да яе ліяны. У Старажытным Егіпце вынайшлі сеткі і сачкі
Па дадзеных Харчовай і сельскагаспадарчай арганізацыі ААН, у цяперашні час аб’ём прадукцыі сусветнага прамысловага рыбалоўства штогод складае каля 90 мільёнаў тон, з іх вылаў у морах – прыкладна 90%, астатняе – ва ўнутраных вадаёмах. Рыбалоўныя промыслы забяспечваюць прамую і ўскосную занятасць да 120 мільёнаў чалавек ва ўсім свеце, з’яўляюцца магутным фактарам развіцця тэрыторый, садзейнічаючы вырашэнню праблемы занятасці і дабрабыту насельніцтва.
1581 год. Магілёў адбіваецца ад маскоўскіх акупантаў.
Падчас Лівонскай вайны, горад у чарговы раз абложвала рускае войска ваяводаў Дз. Хварасцініна і Катырова-Растоўскага. Штурм адбіты з вялікімі стратамі для ворага.
1697 год. Каралём Рэчы Паспалітай і вялікім князем ВКЛ абраны Аўгуст II Моцны (1670-1733).
Курфюрст саксонскі (1694-1733), кароль Рэчы Паспалітай і вялікі князь ВКЛ (1697-1706, 1709-1733). Імкнуўся да абсалютнай улады і да пераўтварэння ВКЛ у незалежную дзяржаву, больш клапаціўся пра развіццё Саксоніі. Саюзнік Пятра I, пры ім пачалося актыўнае ўмяшанне Расіі ва ўнутраныя справы Рэчы Паспалітай.
Скараціў войска з 80 000 да 18 000 у Рэчы Паспалітай і да 6 000 у ВКЛ.
1707 год. Расійскае войска ўзяло Быхаў.
Гэта адбылося ў другі раз падчас Паўночнай вайны (1700-1721).
Першы раз Быхаў быў захоплены рускімі 5 кастрычніка 1702 года з прычыны пераходу уладальнікаў горада Сапегаў на бок Швецыі. Тады Пётр I зруйнаваў горад і замак. У 1707 годзе горад і замак заняты, каб не дапусціць туды шведскія войскі.
1784 год. Нарадзіўся Лявон Бароўскі (1784-1846).
Беларускі і польскі літаратуразнаўца, публіцыст, прафесар Віленскага ўніверсітэта.
Адзін з заснавальнікаў рамантызму ў польскай літаратуры. Аказаў значны ўплыў на А. Міцкевіча, першы хто распазнаў у ім нацыянальнага генія.
1863 год. Рускія карнікі павесілі на Лукішскай плошчы ў Вільні Зігмунта Серакоўскага (1826-1863).
Серакоўскі – адзін з кіраўнікоў паўстання 1863-1864 гадоў. Капітан расійскага Генштаба, супрацоўнік часопісаў «Колокол» і «Современник».
Быў у ссылцы разам з Т. Шаўчэнкам. Саратнік М. Дабралюбава, М. Чарнышэўскага, А. Герцана, Дж. Гарыбальдзі. Яшчэ ў 1857 годзе стварыў у Санкт-Пецярбургу рэвалюцыйную суполку афіцэраў, куды ўваходзілі і браты Каліноўскія. Месца яго пахавання да 2017 года было невядомым.
Пасля апоўзня на гары Гедыміна ў Вільнюсе была знойдзена магіла мужчыны са звязанымі ззаду рукамі і з залатым пярсцёнкам на пальцы з выгравіраваным на ім надпісам па-польску «Zygmónt Apolonija», які дазволіў індэнтыфікаваць яго як З. Серакоўскага (Апалонія – імя ягонай жонкі).
1905 год. Пачалося паўстанне на браняносцы “Князь Пацёмкін Таўрычаскі”.
Абураныя гнілой ежай, паўсталі матросы браняносца, які знаходзіўся ў Тэндроўскай затоцы пад Адэсай. Часткай перабіўшы, часткай арыштаваўшы афіцэраў, яны прывялі карабель у ахопленую стачкай Адэсу.
Але ні насельніцтва, ні іншыя караблі паўстанне не падтрымалі, і, не маючы магчымасці папоўніць запасы вугалю і харчавання, пацёмкінцы сышлі ў Канстанцу і здаліся румынскім уладам. Вернуты Расіі браняносец быў перайменаваны ў “Святога Панцеляймона”. У 1917 году ён ізноў стаў “Пацёмкіным”, а ў 1918-м – у пазбяганне захопу інтэрвентамі ўжо пад імем “Змагар за волю” быў падарваны бальшавікамі.
1925 год. Нарадзілася Лідзія Арабей (1925-2015).
Беларускі празаік, крытык, літаратуразнавец, пісьменніца, кандыдат філалагічных навук.
Даследчыца творчасці А. Пашкевіч (Цёткі). Аўтар шмалікіх твораў, у тым ліку «Сузор’е Вялікай Мядзведзіцы», «Пошукі кахання», «Ісці ў разведку».
1929 год. Камісія ЦК ВКП(б) па вывучэнні практыкі правядзення новай нацыянальнай палітыкі ў БССР раскрытыкавала дзейнасць беларускай творчай інтэлігенцыі, кіраўніцтва.
Камісія працавала з 9 мая 1929 года. Пасля крытыкі пачалася барацьба з нацыянал-дэмакратызмам, сфабрыкавана справа гэтак звананага “Саюза вызвалення Беларусі”, пачаліся арышты дзеячаў навукі і культуры, праводзіцца палітыка абмежавання беларускай мовы. А ў 1933 годзе праведзена рэформа правапісу, якая штучна наблізіла беларускую мову да рускай.
1937 год. Званне Героя Савецкага Саюза прысвоена ўраджэнцу Магілёва Ота Шмідту (1891-1956).
Першы ў Магілёўскай вобласці Герой Савецкага Саюза. Савецкі матэматык, географ, геафізік, астраном. Даследчык Паміру, Поўначы, галоўны рэдактар першай Вялікай савецкай энцыклапедыі.
Акадэмік АН СССР, Украінскай АН, акадэміі навук ЗША. Распрацаваў касмаганічную гіпотэзу ўтварэння целаў Сонечнай сістэмы ў выніку кандэнсацыі каласонечнага газава-пылавага воблака.
Яго імем названы першы савецкі навуковы ледакол, вуліцы, плошчы у 1 200 населенных пунктах былога СССР.
У Магілёве ёсць праспект імя славутага ўраджэнца. У 1956 годзе былі прапановы па перайменаванню Магілёва ў Шмідт-на-Дняпры. У адным з інтэрнатаў па праспекце Шмідта размешчаны мемарыяльны куток вучонага, да 1990-х гадоў працаваў музей пры магілёўскім Палацы піянераў.
1941 год. НКУС распачаў масавыя расстрэлы палітзняволеных у Віцебску.
За 3 дні было забіта каля 2 000 чалавек. Было зроблена ўсё, каб вязняў не змаглі вызваліць немцы.
1941 год. На станцыю Лупалава прыбылі першыя эшалоны са штабам 61-га корпуса і 110-й стралковай дывізіі, якім ставілася задача па абароне Магілёва.
У Магілёўскі абкам партыі прыбылі прадстаўнікі Стаўкі вярхоўнага галоўнакамандуючага маршалы Савецкага Саюза К. Варашылаў і Б. Шапашнікаў. Яны 1 ліпеня прынялі ўдзел ў першай нарадзе пад Магілёвам, каля в. Малая Бароўка, па абароне Дняпроўскага рубяжа і стварэнні падпольных атрадаў у тыле ворага.
1944 год. Падчас аперацыі “Баграціён” войскамі 1-га Беларускага фронту пад камандаваннем К. Ракасоўскага пачалося вызваленне ад нямецкіх войск Бабруйска.
Знаходзіўся пад акупацыяй з 28 чэрвеня 1941 года. Поўнасцю вызвалены 29 чэрвеня.
1989 год. На Устаноўчым з’ездзе заснавана «Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны» (ТБМ).
За гады сваёй дзейнасці ТБМ дасягнула значных поспехаў у пашырэнні ўжывання беларускай мовы ў сучасным беларускім грамадстве.
8 лістапада 2021 года Вярхоўны суд Беларусі прыняў рашэнне аб ліквідацыі арганізацыі.
2007 год. Рада горада Гайнаўка (Польшча) прыняла закон аб выкарыстанні беларускай мовы як дапаможнай у мясцовай адміністрацыі.
У Гайнаўцы самая вялікая ўдзельная вага беларусаў сярод усіх гарадоў Польшчы.
У шэрагу школ і гімназій сотні дзяцей як дадатковы прадмет вывучаюць беларускую мову. Акрамя таго, дзейнічаюць гімназія і ліцэй з дадатковым навучаннем беларускай мовы, дзе гэты прадмет з’яўляецца абавязковым.
Гайнаўка – адзін з найбольш значных цэнтраў беларускай культуры ў Польшчы. Тут у 1990 годзе была адкрыта першая экспазіцыя Гайнаўскага музея помнікаў беларускай культуры. Цяпер музей мае 3 будынкі, 6 экспазіцыйных залаў, кіназалу, бібліятэку, гатэль. У музейнай экспазіцыі прадстаўлены сельскагаспадарчыя прылады працы, творы народнага мастацтва і культурныя здабыткі беларусаў у Польшчы.
Царква Святой Тройцы – месца правядзення штогадовага міжканфесійнага фестывалю царкоўнай музыкі, лаўрэатамі якога шматразова станавіліся калектывы з Беларусі.
2014 год. У Віцебску на Рыначнай адкрыты помнік Альгерду.
Першы і адзіны помнік вялікаму князю ВКЛ у Беларусі, другі конны помнік у краіне – пасля помніка Усяславу Чарадзею ў Полацку. Усталяваны на Рыначнай плошчы ў Віцебску насупраць Свята-Васкрасенскай царквы.
Адкрыццё прымеркавана да 1040-годдзя Віцебска.
Вага 3,5 тоны, вышыня скульптуры 3,6 м, пастамента — 2,8 м.
1241 год. Манголы пацярпелі першую паразу ў Цэнтральнай Еўропе.
Пасля заваявання Паўночнага Кітая, Сярэдняй Азіі, Закаўказзя і Русі манголы, якія накіраваліся праз Карпаты ў Цэнтральную Еўропу, пацярпелі першую паразу.
У Маравіі войска царэвіча Байдара, якое абложвала горад-крэпасць Оламаўц, было цалкам разгромлена гарнізонам, які раптам выйшаў за сцены крэпасці пад камандаваннем чэшскага ваяводы Яраслава.
Натыкнуўшыся на супраціў у Польшчы і Чэхіі, манголы працягнулі нашэсце ў паўднёвым кірунку і да пачатку 1242 года выйшлі да Адрыятыкі. Заходнюю Еўропу ўжо ахапіла паніка, але нечакана захопнікі былі адкліканы ў родныя стэпы ў сувязі са смерцю ў сталіцы Чынгізідаў Каракаруме вялікага хана Угедэя.
1404 год. Смаленск вярнуўся ў склад Вялікага Княства Літоўскага.
Горад вядомы з 863 года, цэнтр смаленскіх крывічоў.
У 1230 годзе трапіў пад уплыў Полацкага княства. Буйны цэнтр беларускага летапісання.
У 1401-1404 гадах горад выйшаў з-пад апекі ВКЛ. Пасля вяртання ў ВКЛ, паводле некаторых звестак, Вітаўт даў месту прывілей на Магдэбургскае права (калі гэтая інфармацыя праўдзівая, то атрымліваецца, што Смаленск уваходзіць у першую пяцёрку беларускіх магдэбургскіх гарадоў), у другі раз такое права атрымаў 4 лістапада 1611 года. 15 ліпеня 1410 года смаленскія харугвы ўдзельнічалі ў Грунвальдскай бітве.
У 1508-1514, 1611-1654 гадах – сталіца Смаленскага ваяводства.
Герб Смаленскага ваяводства.
1777 год. Нарадзіўся Ян Ходзька (1777-1851).
Пісьменнік, публіцыст, грамадскі дзеяч, масон, удзельнік паўстання 1830-1831 гадоў.
Старшыня Галоўнага цывільнага суда ў Мінску, суарганізатар масонскіх лож у Мінску і Вільні.
Выступаў за пашырэнне адукацыі сярод народа. Ганаровы член Віленскага ўніверсітэта, інспектар школ Віленскай, Магілёўскай і Віцебскай губерняў.
Па палітычных матывах і за ўдзел у паўстанні арыштоўваўся ў 1826, 1830 гадах. Быў вязнем Петрапаўлаўскай крэпасці, сасланы ў Сібір.
Аўтар п’ес, камедый, мемуараў, прац па гісторыі Міншчыны.
1796 год. Нарадзіўся Ян Чачот (1796-1847).
Беларускі і польскі паэт і фалькларыст, мовазнавец. Філамат, філарэт, сябра А. Міцкевіча, Т. Зана, І. Дамейкі. За нацыянальна-рэвалюцыйную дзейнасць сасланы на Урал. Выдаў 6 зборнікаў сабраных ім каля тысячы аўтэнтычных беларускіх народных песень у перакладзе на польскую мову і ў арыгінале.
Упершыню паставіў пытанне аб прынцыпах будучага «крывіцкага» правапісу, зрабіў спробу ўнармавання беларускай граматыкі. Беларускую мову называў «славянакрывіцкай мовай», шырока выкарыстоўваў выраз «Белая Русь». Аўтар шматлікіх песень, 22 з якіх (болей, чым на словы любога іншага аўтара) пакладзены на музыку С. Манюшкам.
Памёр 11(23) жніўня 1847 года.
Я. Чачот перад смерцю.
1812 год. А 2:00 гадзіне з пераправай праз Нёман французскіх войск пачалася вайна з Расіяй – вайна 1812 года.
На тэрыторыі Беларусі яна пераўтварылася ў сапраўдную грамадзянскую.
За два дні да гэтай падзеі перад войскамі зачыталі загад Напалеона, у якім ён падкрэсліваў, што вядзе вайну дзеля аднаўлення Польшчы ў межах 1772 года.
У вайне загінулі ў баях, ад голаду, разрухі мільён беларусаў – кожны чацвёрты. На месцах значных баёў гэтай вайны ўсталяваны помнікі, у тым ліку ў Віцебску, Полацку, Клясціцах, Брэсце, Пінску.
Пад Магілёвам у 1912 годзе пабудавана мемарыяльная капліца ў памяць аб бітве пад Салтанаўкай 23 ліпеня 1812 года.
Адной з самых знакамітых у свеце бітвай гэтай вайны стала бітва 29 лістапада 1812 года на Бярэзіне пад Барысавам, дзе каля вёсак Студзёнка і Брылі загінула значная частка арміі Напалеона. Бітва пакінула моцны адбітак у грамадскай свядомасці французаў, якія да гэтага часу ўжываюць слова «Бярэзіна» як метафару поўнага правалу або катастрофы.
М. Самакіш. Подзвіг салдат Раеўскага пад Салтанаўкай, 1912.
1834 год. Памер Людвік Тадэвуш Замбжыцкі (1803-1834).
Адзін з кіраўнікоў паўстання 1830-1831 гадоў. Стрыечны брат мастака В. Ваньковіча.
За гераізм адзначаны залатым крыжам «Віртуці Мілітары».
У Францыі стаў сузаснавальнікам Таварыства літоўскіх і рускіх зямель, Літоўскага ваеннага камітэта. Пахаваны на парыжскіх могілках Манмартр.
1900 год. Нарадзіўся Кузьма Чорны (Мікалай Раманоўскі, 1900-1944).
Беларускі пісьменнік.
Аўтар шэрагу кніг апавяданняў, п’ес, раманаў, гумарыстычных твораў.
У шэрагу твораў імкнуўся стварыць «тыпы, якія носяць беларускія імёны» і «павінны стаць абагульненымі вобразамі, зразумелымі ўсім нацыянальнасцям».
Перакладчык асобных твораў А. Пушкіна, М. Гогаля, А. Астроўскага і іншых.
Пэўныя яго творы інсцэнізаваны і экранізаваны, як, напрыклад, фільм «Ноч пры дарозе».
У 1938-1939 гадах знаходзіўся ў турме НКУС.Следчыя рэгулярна катавалі вязня. Змардаваны душой і целам, пісьменнік быў вызвалены 8 чэрвеня 1939 года.
У 1941-1944 гадах знаходзіўся ў эвакуацыі, пераважна ў Маскве. У верасні 1944 года вярнуўся ў Мінск, працаваў у рэдакцыі часопіса «Беларусь».
Памёр ад інсульту 22 лістапада 1944 года.
1907 год. У в. Восаў (зараз – Клічаўскі раён) нарадзіўся Язэп Зазека (1907-1977).
Беларускі пісьменнік, навуковец, педагог. Кандыдат філалагічных навук.
Працаваў намеснікам дырэктара Беластоцкага, Мінскага педінстытутаў, загадчыкам кафедры ў Адэскім універсітэце, дацэнтам БДУ.
Аўтар зборнікаў апавяданняў, нарысаў, кніг для дзяцей, прац пра беларускі фальклор. Укладальнік зборнікаў партызанскай творчасці.
1941 год. Магілёў стаў часовай сталіцай БССР (24 чэрвеня-3 ліпеня).
Сюды пераехалі ЦК КПБ, СНК БССР, штаб Заходняга фронту. Пачалося фарміраванне народнага апалчэння, эвакуацыя насельніцтва, абсталявання прадпрыемстваў, культурных каштоўнасцей.
З 25 чэрвеня па 14 ліпеня 1941 года з горада адпраўлена на Усход 935 вагонаў з матэрыяльнымі каштоўнасцямі. Падчас эвакуацыі быў страчаны Крыж Еўфрасінні Полацкай.
Фота з архіва Д. Лісоўскага. Магілёў ў ліпені 1941 года.
1941 год. Утворана Савецкае інфармбюро (Савінфармбюро).
Утворана з мэтай асвятлення міжнародных падзей, ваеннай абстаноўкі на франтах, жыцця краіны, знешнепалітычнай прапаганды.
Усяго за вайну прагучала болей за 2 000 франтавых зводак і падрыхтавана 135 000 артыкулаў у бюлетэні амбасад і місій, замежныя газеты, часопісы, радыёстанцыі. Апошняя зводка выйшла 5 мая 1945 года, калі Юрый Левітан паведаміў: “Прыём пленных нямецкіх салдат на ўсіх франтах скончаны”.
1945 год. У Маскве адбыўся Парад Перамогі.
А 10:00 раніцы маршал Г. Жукаў выехаў на белым кані на Красную плошчу. Камандуючы парадам, ураджэнец Беларусі, маршал К. Ракасоўскі прадставіў Жукаву рапарт, а потым яны разам пачалі аб’езд войскаў.
Падчас параду ліў дождж, што добра відаць на кінахроніцы. У парадзе прынялі ўдзел зводныя палкі 10 франтоў, наркаматаў абароны, ВМФ, ваенна-навучальных устаноў і войскаў Маскоўскага гарнізона. У склад палкоў уваходзілі Героі Савецкага Саюза, кавалеры ордэнаў Славы, праслаўленыя снайперы і найбольш гераічныя ордэнаносцы. Прадстаўлены былі ўсе роды войскаў. Быў прадстаўлены Чырвоны сцяг Перамогі, які быў узняты над рэйхстагам.
Спецыяльная зводная калона несла апушчаныя да зямлі 200 сцягоў разгромленых нямецка-фашысцкіх войскаў. Пад барабанны грукат гэтыя сцягі былі кінуты да падножжа Маўзалея Леніна.
1947 год. Упершыню быў афіцыйна зафіксаваны НЛА.
Амерыканскі летчык Кенет Арнольд убачыў у паветры 10 дыскападобных аб’ектаў, якія ляцелі шыхтам з хуткасцю каля 2000 км/г. З таго часу фіксуюцца сотні нзіранняў, з’яўленняў НЛА.
Першым афіцыйным паведамленнем пра НЛА над Беларуссю стаў рэпартаж “Роўна ў 4.10” у газеце “Труд” ад 30 студзеня 1985 года. Тады праз нашу краіну ляцеў рэйс № 8352 Тбілісі – Растоў – Талін на самалёце ТУ-134А і а 4:10 ранку, калі да Мінска заставалася 120 км, экіпаж сутыкнуўся з НЛА. Яго бачылі і пасажыры.
Да гэтагу часу існуюць розныя гіпотэзы і меркаванні наконт НЛА. Феноменам займаецца накірунак даследаванняў – уфалогія.
Малюнак НЛА. Эскіз паводле летчыка Ю. Кабачнікава.
1958 год. Нарадзіўся Канстанцін Красоўскі (1958-2021).
Беларускі дэмограф, доктар геаграфічных навук, прафесар.
Заснавальнік брэсцкай навуковай школы геадэмаграфіі. Працаваў дэканам геаграфічнага факультэта, першым прарэктарам Брэсцкага дзяржуніверсітэта.
Аўтар больш за 180 навуковых прац па дэмаграфіі, рассяленні насельніцтва і яго структуры, міграцыях.
1977 год. У Бабруйску адбыліся замаразкі.
Зафіксаваны своеасаблівы рэкорд – самыя познія ў Магілёўскай вобласці замаразкі за ўсю гісторыю назіранняў.
1989 год. У Вільнюсе пачаўся I Устаноўчы з’езд БНФ «Адраджэнне» (24-25 чэрвеня).
БНФ – грамадска-палітычны рух за пераўтварэнне грамадства і адраджэнне беларускай нацыі на прынцыпах дэмакратыі і гуманізму, развіццё культуры, за фактычную дзяржаўную незалежнасць Беларусі.
Аргкамітэт БНФ быў створаны 19 кастрычніка 1988 года па прапанове З. Пазняка. У Вярхоўным Савеце БССР была сфарміравана фракцыя БНФ. А ў 1993 годзе створана партыя БНФ.
Грамадскае аб’яднанне БНФ “Адраджэньне“ ліквідавана 10 лістапада 2021 года Вярхоўным судом Беларусі.
Структурныя падраздзяленні БНФ існавалі ў шматлікіх гарадах і раёнах краіны, выдаваліся газеты, бюлетэні. У Магілёве выдаваліся газеты «Абуджэньне», «Ратуша» з дадаткамі «Шклоўскія навіны», «Дэмакратычны Бабруйск», «Панарама» (Глуск), «Сумленне» (Асіповічы), «Паходня» (Бялынічы), «Бацькаўшчына» (Бабруйск), «Крычаўскiя навiны», «Край Вашчылы» (Крычаў), «Веснiк Слаўгарада» і інш.
Галадаючыя дэпутаты апазіцыі БНФ у Вярхоўным Савеце, 11 красавіка 1995 года.
2021 год. У Магілёве зарэгістравана тэмпература паветра +37°C.
Рэкордная тэмпература за ўсю гісторыю метэаназіранняў. Да гэтага рэкордам у Магілёве было +36,8°C у 2010 годзе.
Дзень памяці і смутку. Дзень пачатку Вялікай Айчыннай вайны.
22 чэрвеня 1941 года – адна з самых маркотных дат у гісторыі Беларусі – пачатак Вялікай Айчыннай вайны.
На досвітку 22 чэрвеня 1941 года фашысцкая Германія без аб’яўлення вайны напала на Савецкі Саюз. Супраць СССР выступілі Румынія, Італія, а праз некалькі дзён Венгрыя, Славакія і Фінляндыя. Цяжкая кровапралітная вайна доўжылася 1418 дзён і начэй, завяршылася 9 мая 1945 года.
Агульныя людскія страты СССР у ходзе вайны склалі 26,6 мільёнаў чалавек (з 61 мільёна ахвяр Другой Сусветнай вайны).
Сярод 34,4 мільёна савецкіх воінаў, якія ўдзельнічалі ў баявых дзеяннях на франтах, звыш 1,3 мільёна – беларусы і ўраджэнцы Беларусі. На нашай зямлі вайна цягнулася 3 гады, 1 месяц і 6 дзён – з 22 чэрвеня 1941 да 28 ліпеня 1944 года.
На беларускай зямлі нямецкія захопнікі спалілі, разбурылі і разрабавалі 209 з 270 гарадоў і раённых цэнтраў, 10 961 (раней лічылася 9 200) вёсак, знішчана 10 000 калгасаў, 1 200 000 сельскіх будынкаў. На тэрыторыі БССР забіта 2 219 316 чалавек грамадзянскага насельніцтва і ваеннапалонных, але з улікам ўскосных страт за гады вайны загінула ад 2,5 да 3,0 мільёнаў жыхароў Беларусі – кожны трэці.
Штогод у гэты дзень а 12:00 адбываецца нацыянальная хвіліна маўчання.
1633 год. Адрачэнне Галілеа Галілея ад сваіх поглядаў.
Гэта адбылося ў дамініканскім манастыры святой Мінервы. Галілей на каленях адрокся ад сваіх поглядаў на тым самым месцы, дзе Джардана Бруна выслухаў смяротны прысуд.
На наступны дзень Папа Рымскі ў парадку памілавання замяніў Галілею зняволенне ў турме інквізіцыі выгнаннем, і той мог вярнуцца на вілу Медычы. Там ён павінен быў жыць у строгай адзіноце.
1706 год. У Магілёў з Оршы прыбыў рускі цар Пётр І.
Яго, як кіраўніка саюзнай дзяржавы ў вайне са Швецыяй пышна сустрэлі члены гарадскога магістрату, рускія ваенаначальнікі, якія знаходзіліся з войскамі пад Магілёвам з сакавіка 1706 года.
Крыху пазней у Магілёўскі замак прывязлі паланянку – служанку марыенбургскага пастара Марыю Скаўронскую (пазней стала жонкай Пятра, імператрыцай Кацярынай І).
Літаральна праз два тыдні пасля гэтай падзеі горад быў заняты войскамі Карла XII.
У Магілёве няма помнікаў Пятру І, а вось у Горках, у гонар наведвання яго Пятром у 1706 годзе, 26 чэрвеня 2019 года памятную шыльду ўстанавілі.
Рускі цар наведаў Магілёў амаль праз год пасля таго, як Еўропа ўздрыганулася ад бессэнсоўнай жорсткасці каранаванай асобы: 11 ліпеня 1705 года ў полацкім Сафійскім саборы Пётр разам з світай забіў 5 манахаў-базыльянаў.
1888 год. Нарадзіўся Аляксандр Цвікевіч (1888-1937).
Беларускі грамадска-палітычны дзеяч, гісторык, юрыст, філосаф, публіцыст, аўтар прац «Кароткі нарыс узнікнення БНР», «Западна-русізм».
Адзін з заснавальнікаў і кіраўнікоў Беларускай народнай грамады, міністр замежных спраў БНР, кіраўнік ураду БНР (1923-1925).
Працаваў вучоным сакратаром Інбелкульта, у Інстытуце гісторыі акадэміі навук. Арыштоўваўся ў 1930, 1937 гадах.
Расстраляны НКУС 30 снежня 1937 года.
1898 год. Нарадзіўся Браніслаў Туронак (1896-1938).
Беларускі грамадскі дзеяч, доктар лекарскіх навук, папулярызатар аховы здароўя. Бацька Ю. Туронка (1929-2019), беларускага гісторыка, аўтара кнігі «Беларусь пад нямецкай акупацыяй».
Арганізатар беларускіх школ на Дзісеншчыне, сустваральнік Беларускага сялянскага саюза, папулярызатар аховы здароўя, аўтар кнігі «Гігіена ўзгадавання дзіцяці».
Уваходзіў ва ўправу, быў старшынём управы Віленскага аддзела Беларускага інстытута гаспадаркі і культуры.
Памёр 19 верасня 1938 года.
1889 год. Германія стала першай краінай у свеце, якая ўвяла пенсіі па ўзросту.
Сучасная сярэдняя пенсія ў Германіі каля 782 еўра.
У СССР толькі ў 1930 года было прынята «Палажэнне аб пенсіях…», у 1932 годзе быў устаноўлены ўзрост выхада на пенсію: 55 гадоў для жанчын і 60 – для мужчын.
Час выхада на пенсію па ўзросту ў Беларусі – 58 гадоў для жанчын і 63 для мужчын.
Абавязковай умовай для атрымання пенсіі па ўзросту з’яўляецца наяўнасць страхавога стажа.
Кожны чацвёрты жыхар Беларусі – пенсіянер. Як гаворыцца на сайце Мінпрацы і сацабароны, на сёння ў краіне атрымальнікамі працоўных пенсій з’яўляюцца 2,3 мільёна чалавек. Сярэдняя працоўная пенсія па ўзросце ў краіне 705 рублёў (235 долараў), яна на ўзроўні 40% сярэдняга заробку ў эканоміцы.
Вялікія пенсіі маюць пенсіянеры Кувейта – 3000, Даніі – 2900, Аб’яднаных Арабскіх Эміратаў – 2800, Японіі – 2700, Фінляндыі – 2000, Аўстрыі – 1700, Ізраіля, Нідэрландаў, Францыі – 1600, ЗША, Канады – больш за 1500 долараў ЗША.
1941 год. Пачатак гераічнай абароны Брэсцкай крэпасці.
Мужная барацьба 3 500 абаронцаў крэпасці скавала буйныя сілы гітлераўскіх захопнікаў. Арганізатарамі і кіраўнікамі абароны былі капітан І. Зубачоў, палкавы камісар Я. Фамін, маёр П. Гаўрылаў, лейтэнант А. Кіжаватаў.
Па разліках гітлераўцаў, крэпасць павінна была быць узятая да 12:00 22 чэрвеня, але супраціў асобных груп абаронцаў цягнуўся да 20 ліпеня.
Апошні надпіс абаронцаў на крэпасных сценах выдрапаны менавіта: “Паміраю, але не здаюся! Бывай, Радзіма”.
8 мая 1965 года Брэсцкай крэпасці было прысвоена ганаровае званне “Крэпасць-Герой”. У 1971 годзе тут з’явіўся мемарыял: гіганцкія скульптуры “Мужнасць” і “Смага”, пантэон славы, плошча Цырыманіялаў, закансерваваныя руіны і адноўленыя казармы крэпасці.
1943 год. Выбух у Мінскім беларускім тэатры арганізаваны савецкімі партызанамі.
Ён адбыўся падчас цырымоніі заснавання Саюза беларускай моладзі. Міна, устаноўленая пад сцэнай, мусіла ўзарвацца ў той час, калі ў тэатры знаходзіўся гаўляйтар В. Кубэ. Але выбух прагучаў пазней, у час спектакля паводле камедыі «Пан міністар» Ф. Аляхновіча, на якім гаўляйтар ужо не прысутнічаў.
У час выбуху на сцэне быў артыст Б. Уладамірскі. Яго выбуховай хваляй шпурнула праз усю сцэну, але ён застаўся цэлы. Некаторых ўдзельнікаў спектакля выбуховай хваляй выкінула вонкі праз дзверы.
Загінулі некалькі сяброў Саюза беларускай моладзі, у тым ліку А. Братко, Я. Кушаль – сын паэтэсы Н. Арсенневай і Ф. Кушаля, К. Мокат, Т. Насеннік, М. Негіна, М. Сабалеўская, Л. Слаўнін і трое неапазнаных асоб, усяго 13 чалавек. Некалькі дзесяткаў былі цяжка параненыя. Паводле савецкіх крыніц было звыш 30 забітых і 100 параненых, таксама паведамлялася, што забіта 70 і паранена 110 нямецкіх салдат і афіцэраў.
Пасля рамонту тэатр зноў адкрыўся 2 красавіка 1944 года.
1999 год. Фаніпаль атрымаў статус горада.
18-тысячны горад у Дзяржынскім раёне, вядомы з 1856 года як вёска. Па паданнях, назва ад імёнаў дачок пана Багдашэўскага – Фані і Полі.
Вядомы сваімі птушкафабрыкай «Агракамбінат Дзяржынскі» і вырабам адна- і двухпавярховых электрацягнікоў і цягнікоў для метро «Штадлер-Мінск».
1913 год. Нарадзіўся Аляксандр Авечкін (1913-1980).
Ваенны лётчык, дзіцячы пісьменнік, журналіст.
Працаваў уласным карэспандэнтам газеты “Калгасная праўда”, загадчыкам аддзела брэсцкай абласной газеты “Зара”, старшым рэдактарам брэсцкай абласной студыі тэлебачання.
Аўтар шматлікіх аповесцяў для дзяцей, зборнікаў прозы.
А. Авечкін у цэнтры.
1976 год. Нарадзіўся Андрэй Жук (1976-2019).
Французскі вайсковец, ураджэнец Беларусі.
Кавалер ордэна Ганаровага Легіёна, удзельнік міжнародных антытэрарыстычных аперацый ў Афганістане, Гвіяне, Малі.
Загінуў у 25 лістапада 2019 года ў Малі.
Памятная цырымонія ў 2-м замежным інжынерным палку ў Сен-Крыстолі, дзе служыў А. Жук, адбылася 6 снежня, у дзень Св. Варвары (нябёснай заступніцы сапёраў), з удзелам камандзіра 27 брыгады генерала Пьера-Жозэфа Гіўрэ.
27 снежня 2019 года ўрну з прахам даставілі на радзіму ў Баранавічы. Пахаваны на баранавіцкіх могілках Русіно.
2003 год. Памёр Васіль Быкаў (1924-2003).
Народны пісьменнік Беларусі, грамадскі дзеяч, удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, Герой Сацыялістычнай працы.
Лаўрэат Літаратурнай прэміі імя Якуба Коласа, Дзяржаўных прэмій СССР і БССР, Ленінскай прэміі.
Ганаровы грамадзянін Ушацкага раёна.
Адзін з заснавальнікаў БНФ. Дэпутат Вярхоўнага Савета БССР. Народны дэпутат СССР.
Большасць твораў – аповесці, дзеянне якіх адбываецца падчас Вялікай Айчыннай вайны і ў якіх паказаны маральны выбар чалавека ў найбольш драматычныя моманты жыцця.
Па яго творах пастаўлены каля 20 кінафільмаў, у тым ліку «Альпійская балада», на беларускай мове з ўсіх экранізацый зняты толькі два фільмы — «На чорных лядах» і «Народныя мсціўцы».
Многія яго аповесці інсцэніраваны тэатрамі СССР, па іх створаны балет, сюіта, опера.
Працуюць мемарыяльны Музей-сядзіба В. Быкава ў в. Бычкі Ушацкага раёна і Музей-дача ў Ждановічах, пастаўлены помнік ва Ушачах.
У гонар пісьменніка названы вуліцы ў Гродне, Лельчыцах, Ждановічах, Смалявічах, Фаніпалі.
У Віцебску, Мінску, ва ўкраінскай вёсцы Вялікая Севярынка ўсталяваны мемарыяльныя дошкі, ва Ушачах – помнік.
Міжнародны дзень скейтбордынгу(Go Skateboarding Day, з 2004 года).
Устаноўлены Міжнароднай Асацыяцыяй Скейтборд-кампаній. Ва ўсім свеце ў гэты дзень усе скейтэры выходзяць на вуліцы для святкавання і катання.
Першы прататып сённяшняга скейтборда з’явіўся ў ЗША у 1958 годзе. Дошка была прамавугольнай формы і слаба нагадвала цяперашнія мадэлі. Затым Р. Стывенсан прыдумаў прымайстраваць да дошкі “хвост” і захіліць яго ўверх. У такім выглядзе скейтборд дажыў да нашых дзён.
Дзень летняга сонцастаяння.
Момант, калі Сонца ў сваім руху па экліптыцы трапляе ў самы паўночны яе пункт. Некалькі пакаленняў беларусаў засвоілі, што гэта адбываецца 22 чэрвеня, у той жа дзень у 1941 годзе пачалася і Вялікая Айчынная вайна. Але ў XXI стагоддзі летняе сонцастаянне ў Паўночным паўшар’і адбываецца 20 ці 21 чэрвеня. У гэтым годзе – 21 чэрвеня.
Сёння самы працяглы ў годзе дзень і самая кароткая ноч у паўночным паўшар’і. Наступленне астранамічнага лета. Сонца знаходзіцца ў зеніце над паўночным тропікам (тропік Рака). Працягласць дня на шырыні Магілёва складае 17 гадзін і 9 хвілін (удакладнім, што такая працягласць з 20 па 23 чэрвеня, а «пік» – 21-га), а ноч, адпаведна, 6 гадзін і 51 хвіліны.
Усход сонца ў Магілёве 21 чэрвеня 2023 года, у 04:27, захад у 21:36, астранамічны поўдзень а 12:57:47.
Самы доўгі дзень у Беларусі будзе у г.п. Асвея Верхнядзвінскага раёна – амаль 17 гадзін і 43 хвіліны, а ў паўднёвым Брэсце толькі 16 гадзін і 45 хвілін.
З 24 чэрвеня дзень пачне змяншацца, а ноч павялічвацца: “Сонца на зіму, а лета – на зной”.
На працягу тысячагоддзяў Дзень летняга сонцастаяння меў велізарнае значэнне для нашых старажытных продкаў, якія падпарадкоўваліся прыродным цыклам. Для язычнікаў сонца валодала чароўнай уладай над усім жывым, а летняе сонцастаянне азначала найвышэйшы росквіт усіх сіл прыроды. Аднак сярэдзіна лета нагадвала таксама пра хуткае скарачэнне светлавога дня і немінучым набліжэнні зімы.
У паганскім календары славян гэта свята было прысвечаны богу сонца – Ярыле. Да яго рыхтаваліся з самай раніцы.
У дні летняга сонцастаяння адзначаецца адно з самых старажытных свят – Купалле. Яно прысвячаецца сонцу і росквіту зямлі і пад самымі рознымі назвамі вядома практычна ва ўсёй Еўропе. У Балгарыі гэта Янаў дзень, у Венгрыі – Святы Іван, у Іспаніі – Сан-Хуан, у Бельгіі і Чэхіі – Святы Ян, у Літве – Лада, у Латвіі – Ліга, у Польшчы – Саботкі, ва ўсходніх славян – Іван Купала, Купалле. Каталікі святкуюць яго 24 чэрвеня, праваслаўныя – у ноч з 6 на 7 ліпеня.
1503 год. Ваўкавыск атрымаў прывілей вялікага князя Аляксандра на магдэбургскае права і герб.
42-тысячны горад Гродзенскай вобласці, цэнтр раёна, на р. Рось, вядомы з 1005 года. Імаверна, тут існаваў замак. Ваўкавыская харугва брала ўдзел у Грунвальдскай бітве.
Цэнтр езуітаў, піяраў і марыявітак. На пачатку вайны 1812 года размяшчалася штаб-кватэра камандуючага 2-ім Заходнім расійскім войскам генерала П. Баграціёна.
Зараз тут працуюць ААТ «Ваўкавыскі мясакамбінат», «Беллакт», «Ваўкавыскі машынабудаўнічы завод». Цэнтр турызму нацыянальнага значэння. Знаходзіцца адна з найлепшых у краіне мотакросавых трас, дзе праводзіліся два этапы чэмпіянату Еўропы ў класе матацыклаў да 250 см³ і этап чэмпіянату свету на матацыклах з каляскамі.
1547 год. У Маскве ўспыхнуў грандыёзны пажар.
Пажар быў прадказаны Васілём Блажэнным. Напярэдадні бедства юродзівы прыйшоў ва Узвіжанскі манастыр і доўга там маліўся ў маўчанні са слязамі. На наступны ж дзень менавіта гэтае месца стала агменем пажару.
Ад агню моцна пацярпелі Крэмль, Кітай-горад, большая частка пасада, загінула больш за 2 500 чалавек. Большасць масквічоў засталіся без прытулку.
1741 год. Нарадзіўся Жан Эмануэль Жылібер (1741-1814).
Французскі і беларускі натураліст, хірург і анатам, стваральнік і кіраўнік Гродзенскай медыцынскай акадэміі.
Таксама заснаваў акушэрскую і ветэрынарную школы, клінічны шпіталь, батанічны сад. Прафесар медыцынскага факультэта Галоўнай школы ВКЛ у Вільні. У Гродна ўсталяваны помнік Ж. Жыліберу, у яго нонар назвы гарадскі парк
Прафесар медыцынскага факультэта Галоўнай школы Вялікага.
У Гродна стаіць помнік Жыліберу, у яго гонар назвы гарадскі парк.
Памёр 2 верасня 1814 года.
1835 год. Памёр Ян Рустэм (1835-1762).
Мастак, стваральнік Віленскай мастацкай школы. Акадэмік.
Па розных версіях, быў армянскага, грэчаскага або турэцкага паходжання.
Нарадзіўся ў Канстанцінопалі. Дзесяцігадовым сіратой прывезены ў 1774 годзе князем А. Чартарыйскім у Варшаву. На яго сродкі выхоўваўся і вучыўся выяўленчаму мастацтву ў Варшаве, Германіі.
Працаваў партрэтыстам і вучыў мастацтву сярод літоўскай шляхты, працаваў мастаком у тэатры М. Агінскага ў Слоніме, у маёнтку С. Солтана у Дзятлаве, выкладаў у Віленскім універсітэце.
Разам з графікам Джозэфам Саўндэрсам, рэфармаваў сістэму навучання – была ўведзена трохпрыступковая школа рысунку, толькі пасля сканчэння якой наступаў выбар спецыялізацыі. Упершыню ўвёў у навучальны працэс працу з натуры.
Вучнямі Я. Рустэма былі шматлікія вядомыя мастакі, у тым ліку В. Ваньковіч, Я.Дамель, Н. Орда, І. Хруцкі, В. Дмахоўскі, К. Русецкі.
1864 год. Нарадзіўся Аляксандр Сержпутоўскі(1864-1940).
Беларускі этнограф і фалькларыст, мовазнавец, літаратар.
Удзельнік 25 этнаграфічных, антрапалагічных, лінгвістычных экспедыцый. Узнагароджаны Малым залатым медалём Рускага геаграфічнага таварыства за «Зборнік беларускіх прыказак і прымавак».
Аўтар прац пра жыццё палешукоў, збора песень з Горацкага, Чавускага, Мсціслаўскага, Клімавіцкага раёнаў.
Памёр 5 сакавіка 1940 года.
1937 год. Расстраляны Мікалай Галадзед (1891-1937).
Беларускі савецкі палітычны дзеяч.Трэці Старшыня СНК БССР (1927-1937).
Удзельнік Першай сусветнай вайны, вёў рэвалюцыйную агітацыю ў войску. Стварыў чырвонагвардзейскі атрад, які вёў баі з нямецкімі войскамі і войскамі УНР.
У 1918-1924 гадах у Гомельскай губерні: старшыня сельсавета, сябра рэвалюцыйных камітэтаў, старшыня выканкамаў у Навызабкаўскім і Горацкім паветах, старшыня «тройкі» па барацьбе з бандытызмам.
Быў сябрам бюро па пытаннях ўзбуйнення БССР. Сябра ЦВК СССР і ЦВК БССР.
У 1930 годзе ўхваліў выключэнне са складу акадэміі навук акадэмікаў В. Ластоўскага, У. Пічэты, Я. Лёсіка, С. Некрашэвіча, Г. Гарэцкага, А. Дубаха.
Быў сябрам Палітычнай камісіі для перагляду расійска-беларускага слоўніка і новых правіл беларускай мовы.
Арыштаваны 14 чэрвеня 1937 года, абвінавачаны ва ўдзеле ў праватрацкісцкім блоку і ўкраінскай нацыянал-фашысцкай арганізацыі. Паводле афіцыйнай версіі, выкінуўся з акна 5-га паверха ў часе допытаў у будынку НКУС БССР. Па неафіцыйных звестках, быў збіты да смерці, а потым супрацоўнікі дзяржбяспекі інсцэнавалі самагубства. Паводле іншых звестак, расстраляны.
1941 год. Нямецкія войскі, утоена засяроджаныя каля савецкай мяжы, атрымалі загад аб пераходзе ў наступ ранняй раніцай 22 чэрвеня.
Камандзір 47-га танкавага корпуса генерал Яхім Лемельзен абвясціў сваім салдатам і афіцэрам: “Мы знаходзімся напярэдадні вялікай ваеннай падзеі. Цяпер трэба разбіць Чырвоную Армію і, тым самым, навекі вынішчыць бальшавізм – смяротнага ворага нацыянал-сацыялізму. Наш лозунг абвяшчае: “Наперад на ворага! Перамога будзе за намі! Няхай жыве наш фюрар!”
1962 год. Нарадзіўся Віктар Цой(1962-1990).
Савецкі культавы музыка, лідар рок-гурта «Кіно».
Цой і яго “Кіно” адлюстравалі цалкам тую эпоху, у якой жылі і тварылі. Але што дзіўна – іх тэмы сёння яшчэ больш актуальныя. Іх памятаюць, іх слухаюць, іх спяваюць. Цой – гэта без сумневу герой не толькі свайго часу, а герой наогул без прывязкі да паняцця час.
На фота. Сцяна Цоя ў Мінску, насупраць стадыёна “Дынама”. Першая сцяна была на Кастрычніцкай плошчы, але дэмантавана ў сувязі з будаўніцтвам Палаца Рэспублік).
1967 год. Памёр Фелікс Стацкевіч(1897-1967).
Беларускі грамадскі і культурны дзеяч, складальнік «Эсперанта-беларускага слоўніка». Працаваў дырэктарам Радашковіцкай беларускай гімназіі, старшыней Галоўнай управы Таварыства беларускай школы, рэдактарам часопіса «Беларускі летапіс». Рэпрэсіраваўся польскімі і савецкімі ўладамі.
Управа ТБШ. Ф. Стацкевіч у першым радзе другі злева.
1986 год. Памёр Генадзь Цітовіч(1910-1986).
Беларускі кампазітар, дырыжор, фалькларыст, этнограф. Народны артыст СССР. лаўрэат прэміі Ленінскага камсамола Беларусі, Дзяржаўнай прэміі БССР.
Вучыўся ва Універсітэце Стэфана Баторыя, скончыў Віленскую кансерваторыю.
Працаваў рэдактарам абласнога радыё, кансультантам Дома народнай творчасці ў Баранавічах, у Інстытуце мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору АН БССР. Стварыў у в. Вялікае Падлессе Ляхавіцкага раёна народны хор, рэарганізаваны ў Дзяржаўны народны хор БССР, яго кіраўнік да 1974 года.
Запісаў больш за 3 000 беларускіх (пераважна), украінскіх, польскіх, літоўскіх і іншых народных песень, танцаў, інструментальных найгрышаў.
Складальнік фальклорных зборнікаў. Аўтар 12 песень на ўласныя словы і вершы беларускіх паэтаў, больш за 60 апрацовак беларускіх народных мелодый.
Яго імя носіць Нацыянальны акадэмічны народны хор.
1431 год. У Руане спалена Жанна д’Арк (1412-1431).
Нацыянальная гераіня Францыі, адна з галоўных камандуючых французскіх войскаў у Стогадовай вайне.
Каб цалкам падпарадкаваць Францыю, ангельцам трэба было ўзяць Арлеан.
Жанну наведвалі бачанні яшчэ ў дзяцінстве, а ў 17 гадоў ёй з’явіліся Святыя, пераконваючы ісці да законнага караля Карла VII і выратаваць краіну. Увесну 1429 года яна прыбыла ў замак Шынон, дзе знаходзіўся Карл VII, і абвясціла яму, што яе “галасы” паведамілі ёй: яна абрана Богам, каб зняць аблогу з Арлеана, а затым узвесці Дафіна на трон і выгнаць захопнікаў з каралеўства.
Карл пасля ваганняў перадаў Жанне камандаванне войскамі, з якімі яна адправілася ў Арлеан. Пагалоска, што Жанна – менавіта тая панна, што выратуе Францыю, натхніла войска, і ў выніку шэрагу бітваў, аблога Арлеана была знята, і за гэтым рушыла серыя перамог французскіх войскаў. Яны пераканалі французаў, што Бог лічыць іх справу правым і дапамагае ім.
23 траўня 1430 года Жанна патрапіла ў палон да ангельцаў. На царкоўным судзе ў Руане яна была абвінавачана ў ерасі і вядзьмарстве, асуджана на смерць.
У 1455-1456 гадах у Буржы прайшоў працэс пасмяротнай рэабілітацыі Жаны д’Арк, а 16 мая 1920 года яна была прылічана каталіцкай царквой да святых.
1780 год. Адбылася закладка Кацярынай ІІ і Іосіфам ІІ Іосіфаўскага кафедральнага сабора ў Магілёве.
Будаваўся з цэглы ў 1780-1798 гадах архітэктарам Мікалаем Львовым.
Адзін з найбольш ранніх помнікаў класіцызму ў культавай архітэктуры Беларусі. Зруйнаваны ў 1937 годзе ў адпаведнасці з ажыццяўленнем генеральнага плана забудовы сталічнага Магілёва. На яго месцы пабудавалі гатэль “Дняпро”.
У кастрычніку 2011 года агучваліся планы гарвыканкама аб аднаўленні сабора
1888 год. У Магілёве нарадзіўся Сяргей Мігай (1888-1959).
Артыст оперы (барытон), спявак Вялікага тэатра, Ленінградскай оперы, прафесар Маскоўскай кансерваторыі, Народны артыст РСФСР.
Актыўна ўдзельнічаў у рабоце Магілёўскага літаратурна-музычна-драматычнага гуртка.
Скончыў Магілёўскую гімназію, Адэскае музычнае вучылішча, Оперную студыю К. Станіслаўскага.
Сярод лепшых партый: Анегін («Яўген Анегін» П. Чайкоўскага), Мізгір, Гразной («Снягурачка», «Царская нявеста» М. Рымскага-Корсакава), Князь Ігар («Князь Ігар» А. Барадзіна) і іншыя.
Аўтар мастацтвазнаўчых і метадычных прац. Сярод вучняў С. Мігая народны артыст СССР А. Саўчанка.
У Магілёве яго імем названы завулак.
Памёр 8 снежня 1959 года ў Маскве. Пахаваны на Новадзявочых могілках у Ленінградзе (Пецярбургу).
1896 год. У Рагачове нарадзіўся Канстанцін Саннікаў (1896-1965).
Беларускі і савецкі рэжысёр, акцёр, Народны артыст БССР, Лаўрэат двух Сталінскіх прэмій. Дзед Андрэя Саннікава, палітычнага і грамадскага дзеяча, кандыдата у прэзыдэнты на выбарах 2010 года.
На сцэне з 1916 года. Скончыў Беларускую драматычную студыю ў Маскве. Працаваў у коласаўскім тэатры, кіраваў 3-м беларускім тэатрам, быў мастацкім кіраўніком купалаўскага тэатра, прафесарам Беларускага тэатральна-мастацкага інстытута.
Памёр 12 ліпеня 1965 года. Пахаваны ў Мінску на Усходніх могілках.
К. Саннікаў у фільме “Несцерка”.
1927 год. Нарадзіўся Вітаўт Кіпель (1927-2022).
Беларуска-амерыканскі грамадскі дзеяч і публіцыст, намеснік Старшыні Рады БНР, доктар мінералогіі, ганаровы доктар Гродзенскага ўніверсітэта, адзін з кіраўнікоў скаўцкага руху беларусаў у эміграцыі і амерыканскага скаўцкага руху.
Разам з жонкай Зорай Кіпель сабраў і сістэматызаваў найбагацейшую калекцыю эміграцыйнай беларускай перыёдыкі і друку, выдадзеных на Захадзе.
У 1933-1942 гадах разам з бацькамі знаходзіўся ў высылцы ў Расіі. Падчас Вялікай Айчыннай вайны вярнуўся ў Беларусь. Вучыўся ў Мінску, пакуль у 1944 годзе не выехаў у Германію.
Скончыў беларускую гімназію імя Я. Купалы, Лювенскі ўніверсітэт (Бельгія) са спецыяльнасцю геолага.
З 1955 года жыў у ЗША. Працаваў у Балтымарскім універсітэце, бібліятэкарам у Нью-Ёркскай публічнай бібліятэцы, выкладаў у беларускай школе ў Брукліне, супрацоўнічаў з радыё «Свабода». Перадаў на захаванне ў Нью-Ёркскую публічную бібліятэку 171 скрыню з матэрыяламі па беларусістыцы, якія збіраў і сістэматызаваў.
Памёр 3 снежня 2022 года. Пахаваны ў Іст-Брансуіку, штат Нью-Джэрсі на беларускіх могілках царквы Жыровіцкай Божай Маці.
Актыўна ўдзельнічаў у беларускім жыцці ў ЗША, быў сябрам многіх арганізацый, у тым ліку Беларуска-амерыканскага задзіночання, старшынём Беларускага інстытута навукі і мастацтва ў Нью-Ёрку.
Аўтар шэрагу грунтоўных бібліяграфічных даведнікаў, а таксама дзясяткаў публікацый, у т. л. артыкулаў беларусазнаўчай тэматыкі ў амерыканскіх энцыклапедыях. У 1993 годзе ў Мінску выйшла яго манаграфія “Беларусы ў ЗША”.
1946 год. У Віцебску нарадзіўся ВальдоКалінін.
Беларускі цыган, падданы Вялікабрытаніі, паэт (на цыганскай і беларускай мовах), перакладчык.
Скончыў Калінінскі педінстытут (зараз – Цвярскі ўніверсітэт), Біблейскі каледж у ірландскім Белфасце.
Служыў у паветрана-дэсантных войсках. Працаваў у Віцебску настаўнікам, загадчыкам кафедры замежных моў Інстытута ўдасканалення настаўнікаў, перакладчыкам рэлігійнай літаратуры. У Ірландыі зацікавіўся старажытнымі яўрэйскай і грэчаскай мовамі, у віцебскай сінагозе вывучыў ідыш.
Перакладчык Бібліі на цыганскую мову.
Пра пераезд у Вялікабрытанію кажа: “Я не лічу сябе эмігрантам, і я не эмігрант. Я паехаў працаваць… беларусы, пакінуўшыя Бацькаўшчыну, якія ніколі ў жыцці не размаўлялі па-беларуску, там, у Лондане, усе пачалі размаўляць паміж сабой на роднай мове. Мы шануем толькі бел-чырвона-белы сцяг, спяваем гімн “Магутны Божа”… Я ўсюды кажу, што мая Радзіма – Беларусь”.
1933 год. Памёр ураджэнец Пружанаў Сямён Гершгорын (1901-1933).
Матэматык. Прафесар. Працаваў у галіне дастасоўнай матэматыкі.
Скончыў Петраградскі тэхналагічны інстытут. Працаваў у Ленінградскім політэхнічным інстытуце. Займаўся працамі па алгебры, тэорыі функцый, набліжаных і колькасных мэтадах (тэарэма Гершгорына для малых ваганняў у мэтадах функцыянальнага аналізу), колькасным і механічным інтэграванні дыфэрэнцыйных раўнанняў з частковымі вытворнымі.
Аўтар кругавой тэарэмы па тэорыі матрыцаў. Яго даследванні паспрыялі з’яўленню новага класу аналагавых вылічальных машын.
1975год. У Магілёве нарадзіўся Зміцер Грумо.
Дырэктар Інстытута эксперыментальнай батанікі НАНБ, геабатанік, эксперт міжнародных праектаў Глабальнага экалагічнага фонду і праграмы развіцця ААН па пытаннях стварэння асабліва ахоўваемых прыродных тэрыторый, развіцця экатурызма, другаснага забалочвання.
Выхаванец біялагічнага факультэта МДУ імя А. Куляшова (1997).
Аўтар першай кнігі па асабліва ахоўваемых прыродных тэрыторыях Магілёўскай вобласці.
1990год. Да Магілёва дайшлі хвалі карпацкага землятруса.
У Магілёве адбываліся землятрусы 29 жніўня 1893 года, 4 балы, 12 лістапада 1896 года, 4 балы. Фіксаваліся хвалі карпацкага землятруса і 4 сакавіка 1977 года ў 4-5 балаў.
Карта праяваў сейсматэктанічных працэсаў на тэрыторыі Беларусі.
1999 год. Адбылася трагедыя на станцыі метро Няміга.
У пераходзе станцыі мінскага метрапалітэну “Няміга” адбылася масавая таўкатня, у якой загінулі 53 чалавекі і пацярпела больш за 250 чалавек – яны хаваліся ад дажджу з градам.
Трагедыя адбылася на праваслаўную Тройцу, пры правядзенні “Аліварыяй” піўнога фэсту. Большасць загінулых – асобы 14-20 гадоў, уключаючы 42 дзяўчыны і 2 супрацоўнікаў міліцыі. Большасць загінула ад удушша і траўм. Свята было прыпынена толькі праз гадзіну пасля трагедыі. У краіне была абвешчана трохдзённая жалоба.
На месцы трагедыі, 30 мая 2002 года ўсталяваны помнік у выглядзе 53 ружаў, раскіданых па прыступках, малая каплічка з крыжом.
Крымінальная справа спынена 25 сакавіка 2002 года ў сувязі з заканчэннем тэрміну даўнасці. Вінаватых у трагедыі не назвалі.
2001 год. Адкрыццё для наведвальнікаў філіяла Літаратурнага музея Янкі Купалыў в. Яхімоўшчына.
Створаны 24 студзеня 1997 года. У Яхімоўшчыне ў 1906-1907 гадах Янка Купала працаваў памочнікам вінакура Сасноўскага на бровары. Тут паэт напісаў многія свае славутыя вершы, сярод якіх “А хто там ідзе?”, “Ворагам беларушчыны”, “Дайце мне волю”, “Гэта крык, што жыве Беларусь…”, якія пазьней склалі першы зборнік “Жалейка”.
Плошча экспазыцыі філіяла больш за 100 м²: у двух пакоях размяшчаюцца экспазыцыйныя залы, а трэці пакой-кабінет, дзе жыў Янка Купала – мемарыяльны.
2009 год. У ЗША памёр ураджэнец БеларусіАба Шагаловіч (1922-2009).
Беларускі шахматыст, майстар спорту СССР, заслужаны трэнер БССР, старшыня шахматнай федэрацыі БССР і член прэзідыуму шахматнай федэрацыі СССР.
Падрыхтаваў каля 20 гросмайстраў, у тым ліку В.Купрэйчыка, В.Дыдышка, міжнародных майстраў Л. Басіна, А.Капенгута, Дз. Навіцкага.
А. Шагаловіч справа.
2014 год. Памёр Генадзь Бураўкін (1936-2014).
Беларускі паэт, дзяржаўны дзеяч. Cтapшыня Дзяpжкaмiтэтa БССР пa тэлeбaчaннi i paдыёвяшчaннi, дэпyтaт Bяpxoўнaгa Сaвeтa БССР, пacтaянны пpaдcтaўнiк Бeлapyci ў ААН, нaмecнiк мiнicтpa кyльтypы і друку.
У 2000 годзе, сумесна з Р. Гарэцкім і Р. Барадуліным, стаў ініцыятарам і арганізатарам Усебеларускага з’езда за незалежнасць.
Член Беларускага ПЭН-Цэнтра. Быў кіраўніком назіральнага савета тэлеканала “Белсат”.
Аўтар многіх зборнікаў паэзіі, кніг для дзяцей, дакументальных аповесцяў, сцэнарыяў для фільмаў, літаратурна-крытычных артыкулаў, перакладаў вершаў рускіх, украінскіх, малдаўскіх, балгарскіх паэтаў. Укладальнік кнігі «Наш Быкаў».
На яго вершы напісана шмат папулярных песень («Белы снег», «Зачараваная», «Матылі», «Малітва» і інш.). «Калыханку» на яго словы кожны вечар у тэлеперадачы пяюць малым Беларусі.
