Tag: БНФ

Дзень у гісторыі. 23 сакавіка. Дзень метэаролага. Нараджэнне выраза “О.К.” Другі З’езд БНФ. У Самалі збіты беларускі Іл-76.

Навіна ад

Сусветны метэаралагічны дзень (World Meteorological Day, з 1950 года). Дзень працаўнікоў гідраметэаралагічнай службы Беларусі.

Метэаралогія – навука аб будове і ўласцівасцях зямной атмасферы, фізічных працэсах у ёй.

Сусветная метэаралагічная арганізацыя (СМА) бярэ свой пачатак ад Міжнароднай метэаралагічнай арганізацыі, якая была створана ў 1873 годзе. У 1951 годзе СМА стала спецыялізаванай установай ААН у галіне метэаралогіі (надвор’е і клімат), аператыўнай гідралогіі і сумежных геафізічных навук.

Асноўны напрамак дзейнасці СМА – аказанне краінам падтрымкі ў прадастаўленні метэаралагічных і гідралагічных паслуг.

Сусветны метэаралагічны дзень праводзіцца з мэтай павышэння дасведчанасці шырокай грамадскасці аб магчымых наступствах змены клімату. Бо сёння хуткая змена клімату – адна з самых сур’ёзных экалагічных праблем, з якімі сутыкаецца чалавецтва.

Дзень нараджэння выраза “O.K.” – “о’кей”.

ОК упершыню з’явіўся 23 сакавіка 1839 года на старонках газеты “Бостан монінг пост”. Гэта быў час, калі амерыканцы захапляліся абрэвіятурамі і скарачалі ўсё што можна. Сэнсам жарту была насмешка над непісьменнасцю аматараў скарачэнняў.

Словы “all correct” ператварыліся ў ОК, бо людзі часта пісалі “oll korrect”.

Газетай былі дапушчаны адразу дзве наўмысным арфаграфічныя памылкі. Такім чынам, правільным было б утварыць ангельскую абрэвіятуру “А.С.”, адпаведна, у беларускай транскрыпцыі – “эй сі”.

1662 год. Памёр Адам Саковіч.

Вялікалітоўскі дзяржаўны і ваенны дзеяч, з роду герба Корвін. Падваявода віленскі, староста ашмянскi, ваявода смаленскі (1658-1662). Маршалак Трыбунала ВКЛ.

Удзельнік вайны 1654-1667 гадоў, быў паручнікам у гусарскай харугве Вінцэнта Гасеўскага. Адзін з героеў у рамане Г. Сянкевіча «Патоп».

Фота. Герб Корвін.

1895 год. Нарадзіўся Васіль Сташэўскі.

Беларускі драматург, перакладчык, празаік.

Скончыў Нясвіжскую настаўніцкую семінарыю.

Удзельнічаў у Першай сусветнай, польска-савецкай вайне, настаўнічаў, працаваў сакратаром Нясвіжскага павятовага ваенкамата, загадчыкам  Менскага павятовага аддзела народнай асветы, адказным сакратаром аб’яднанняў «Маладняк», «Полымя», у газеце «Савецкая Беларусь».

Аўтар больш чым 20 п’ес, некаторыя з якіх ставіліся ў тэатрах, 5 кніг нарысаў, перакладаў на  беларускую мову творы І. Мікітэнкі, М. Ірчана, А. Афінагенава, А. Карнейчука, І. Качаргі, І. Ле, І. Сенчанкі і іншых.

Арыштаваны НКУС у 1936 годзе, расстраляны 29 лістапада 1937 года.

1903 год. У Віцебску нарадзілася Алена Кабішчар-Якерсон (1903-1990).

Савецкі жывапісец і графік.

Вучылася ў мастацкай студыі Ю. Пэна, Віцебскім мастацкім вучылішчы, у Вышэйшых мастацка-тэхнічных майстэрнях у Маскве.

Працавала ў Дзяржаўным Цэнтральным музеі народазнаўства, фальклорным кабінеце Дзяржаўнай акадэміі мастацтваў, у Маскоўскім аддзяленні Мастацкага фонду СССР.

Выконвала скульптурныя, жывапісныя і манекенавыя працы для розных устаноў.

Будынак Віцебскага народнага мастацкага вучылішча

1906 год.  У г. Чэрыкаве нарадзіўся Ісак Любан.

Беларускі кампазітар, грамадскі дзеяч. Заслужаны дзеяч мастацтваў.

Мастацкі кіраўнік Беларускага радыё (1928–1936), Ансамбля песні і танца Беларускай філармоніі (1937–1941), старшыня Саюза кампазітараў БССР.  Сталінская прэмія за музыку да спектакля «Несцерка».

У пасляваенны час працаваў у Маскве: мастацкі кіраўнік Ансамбля песні і танца Цэнтральнага Дома культуры чыгуначнікаў.

Складальнік зборніку «Беларускія народныя і рэвалюцыйныя песні для харавога і сольнага выканання» (1938).

Аўтар шматлікіх музычных твораў – сюіт, музыкі для сімфанічнага аркестра, для салістаў, хору і аркестра народных інструментаў, п’ес, песен, у тым ліку на словы Я. Купалы, Я. Коласа, П. Броўкі, К. Крапівы, М. Рудэрмана, А. Астрэйкі, А. Сафронава, Л. Ашаніна, А. Жарава,  Я. Далматоўскага, А. Бачылы,  М. Андронава,  М. Лужаніна, А. Русака (у тым ліку «Бывайце здаровы»), музыкі да драматычных спектакляў, да фільмаў, у тым ліку «Гадзіннік спыніўся апоўначы».

У 1942 годзе, калі знаходзіўся пасля ранення ў шпіталі, напісаў музыку да песні «Наш тост». Яе выконвала народная артыстка СССР Л. Александроўская і з той пары «Наш тост» уключылі ў свой рэпертуар шматлікія вядомыя артысты і франтавыя ансамблі.

Памёр 7 лістапада 1975 года.

1948 год. Нарадзіўся Генадзь Пашкоў.

Беларускі паэт, перакладчык, публіцыст.

Скончыў БДУ. Пацаваў на Беларускім радыё, у часопісах «Полымя», «Тэатральная Беларусь», у «Цэнтральнай газеце»,  у апараце ЦК КПБ, дырэктарам (1996–2008) выдавецтва «Беларуская энцыклапедыя» імя П. Броўкі, першым сакратаром Саюза пісьменнікаў Беларусі.

Аўтар 9 зборнікаў  паэзіі, 3 зборнікаў паэзіі для дзяцей, 2 кніг нарысаў, суаўтар  дакументальнага фільма «Я зямлю люблю так…». 

Пад яго кіраўніцтвам ажыццёўлена выданне шматлікіх энцыклапедый, у тым ліку 18-томная “Беларуская энцыклапедыя”, 2-х томная “Энцыклапедыя ВКЛ”.

1942 год. Памёр у ГУЛАГу Антон Луцкевіч (1884–1942).

Беларускі палітычны і грамадскі дзеяч, публіцыст, навуковец, выдавец. Адзін з заснавальнікаў Беларускай сацыялістычнай грамады, сябра рэдакцый газет “Наша доля” і “Наша ніва”, адзін з выдаўцоў газеты “Гоман”. Старшыня Віленскай беларускай рады, сябра Рады БНР.

Ініцыятар абвяшчэння і аўтар праекта Трэцяй Устаўной граматы, паводле якой Беларуская Народная Рэспубліка абвешчаная незалежнай дзяржавай. З кастрычніка 1918 года старшыня Народнага сакратарыята БНР, з лістапада – старшыня Рады Народных Міністраў (прэм’ер-міністр) і міністр замежных спраў.

У снежні 1919 – лютым 1920 года старшыня Рады Міністраў Найвышэйшай Рады БНР.

Грамадска-палітычны дзеяч ў Заходняй Беларусі. Арыштоўваўся польскімі ўладамі ў 1927, 1928 гадах, абвінавачваўся ў супрацоўніцтве з нямецкай і савецкай выведкай.

Арыштаваны НКУС 30 верасня 1939 года ў Вільні, перавезены ў мінскую турму, 14 чэрвеня 1941 года прыгавораны да 8 гадоў лагераў.

Памёр у лагеры ў Аткарску Свярдлоўскай вобласці.

1942 год. Загінуў у ГУЛАГу Сяргей Ракіта (Законнікаў, 1909–1942).

У 1920-я гады быў камсамольскім актывістам, працаваў у гомельскай абласной газеце «Палеская праўда», у рэдакцыях мінскіх газет, на радыё, у Дзяржвыдавецтве БССР. Арыштаваны НКУС у 1936 годзе, асуджаны да 10 гадоў лагераў.

Аўтар допісаў у аршанскую акруговую газету «Камуністычны шлях», нарысаў, вершаў, двух зборнікаў паэзіі.

1978 год. Пайшоў з жыцця Рыгор Шырма (1892–1978).

Беларускі харавы дырыжор, кампазітар, педагог, фалькларыст, грамадскі дзеяч, публіцыст, літаратуразнавец. Народны артыст БССР і СССР, Герой Сацыялістычнай Працы.

Дзеяч беларускага культурнага і палітычнага руху ў Заходняй Беларусі, арганізатар беларускіх хораў у Пружанах, Вільні, Беластоку. Мастацкі кіраўнік і галоўны дырыжор Дзяржаўнай акадэмічнай харавой капэлы БССР (1939–1970).

Сабраў больш за 2 000 беларускіх народных песень. Выдаў першыя зборнікі М. Васілька, М. Танка, С. Крыўца. Прапагандаваў творчасць сваіх вучняў-гімназістаў А. Салагуба і В.Таўлая.

Неаднаразова арыштоўваўся польскімі ўладамі, сядзеў у Лукішскай турме. У час нападу Германіі на СССР калектыў знаходзіўся на гастролях у РСФСР, адкуль паехалі на Каўказ, а пасля ў Краснаярск. Тут ён быў арыштаваны НКУС і сядзеў у турме да сакавіка 1942 года. Пасля перавезены на Лубянку, дзе допыты ладзіліся да жніўня. Вызвалены паводле хадайніцтва Якуба Коласа перад П. Панамарэнкам і высланы пад нагляд органаў НКУС у Паўночны Казахстан.

Ён прыцягнуў да мастацкай апрацоўкі народных песень беларускіх кампазітараў М. Аладава, А. Багатырова, Я. Цікоцкага, П. Падкавырава, Р. Пукста, У. Алоўнікава і шматлікіх іншых.

Адзін з заснавальнікаў Беларускага таварыства па сувязях з суайчыннікамі за рубяжом (1964). Па ўспамінах Зянона Пазняка, у сярэдзіне 1970-х Шырма пагадзіўся падпісаць зварот да Л. Брэжнева ў абарону ад зруйнавання старога Мінска і руйнаванне спынілася.

Памёр 23 сакавіка 1978 года.

1990 год. Заснаванне Музея гісторыі тэатральнай і музычнай культуры Беларусі ў Мінску.

Музей мае 10 экспазіцыйных і адну выставачную залу, два філіялы: «Музей гісторыі беларускага кіно» і «Гасцёўня Уладзіслава Галубка».

Спачатку музей змяшчаўся ў будынку па  вуліцы Старавіленская (сёння там знаходзіцца «Гасцёўня Уладзіслава Галубка»). У 2001 годзе пераехаў ў адрэстаўраваны будынак, так званы «Дом масонаў», у Музычным завулку.

Музей ладзіць лялечны спектакль у батлейцы, музычныя вечарыны.

1991 год. У Мінску пачаўся II з’езд Беларускага Народнага Фронту «Адраджэнне» (23-24 сакавіка).

У палітычным спавешчанні, з якім выступіў З. Пазняк, было падкрэслена, што савецкая імперыя вычарпала свае рэсурсы, і альтэрнатывы незалежнасці няма. Камуністычны рэжым не паддаецца рэфармаванню, таму рух за два гады прайшоў шлях ад спадзяванняў на супрацоўніцтва з «лепшымі сіламі КПСС» да прынцыповага антыкамунізму. 

Праца БНФ мусіць скіроўвацца на інтэграцыю грамадства рэспублікі, на адраджэнне нацыянальнай і грамадзянскай супольнасці.

Базай для дэмакратыі з’яўляецца прыватная ўласнасць, культурны, свядомы і свабодны чалавек. З’езд прыняў Праграмную заяву «Свабода – Незалежнасць – Адраджэнне». 3 назвы руху скасаваныя словы «за перабудову». Падкрэслена, што праз здабыццё суверэнітэту рэспубліка зможа вярнуцца ў сям’ю еўрапейскіх народаў, аднавіць маральныя, культурныя і сацыяльныя каштоўнасці.

Дэкларавана, што БНФ застаецца шырокім грамадска-палітычным рухам, што апора БНФ – мільён жыхароў рэспублікі, якія адказалі на пытанне рэферэндуму па захаванню СССР «не».

Вызначаны статус сяброў і прыхільнікаў БНФ. У БНФ арганізацыйна ўвайшлі Нацыянальна-дэмакратычная партыя Беларусі, Ліга жанчын Беларусі, Мінскі гарадскі бацькоўскі камітэт беларускамоўных класаў.

Старшынёй БНФ быў выбраны З. Пазняк, яго намеснікамі – В. Голубеў, У. Заблоцкі, Ю. Хадыка.

Мітынг БНФ супраць эканамічнай палітыкі савецкай улады. Мінск, красавік 1991

2007 год. У Самалі збіты самалёт Іл-76 беларускай авіякампаніі «ТрансАвіяЭкспарт». 

Загінулі 11 лётчыкаў і авіятэхнікаў, якія дэмантавалі авіяцыйнае абсталяванне Іл-76, абстралянага 9 сакавіка.

9 сакавіка іншы Іл-76, які перавозіў два БТР з Уганды ў Самалі, пры заходзе на пасадку ў Магадзіша, быў абстраляны з перанаснога зенітна-ракетнага комплекса. На борце паўстаў моцны пажар, аднак пілотам удалося пасадзіць самалёт і пазбегнуць ахвяр. Самалёт атрымаў сур’ёзныя пашкоджанні.

Борт, якi пацярпеў крушэнне 23 сакавіка, перавозіў абсталяванне, дэмантаванае з пацярпелага 9 сакавіка самалёта.

Самалійскія ўлады заявілі, што аварыя адбылася ў выніку няшчаснага выпадку, адмаўляючы iнфармацыю аб атацы з боку радыкалаў.

З красавіка 2007 года Федэральнае авіяцыйнае ўпраўленне ЗША забараніла амерыканскiм авіякампаніям лятаць над самалійскай паветранай прасторай ніжэй за 7900 м, з-за магчымай пагрозы з боку гранатамётаў і зенітна-ракетных комплексаў.

Дзень у гісторыі. 20 сакавіка. Дзень шчасця і вераб’я. Забілі Жыгімонта. Адкрыты гатэль «Турыст». Заснаваны Узброеныя сілы Беларусі.

Навіна ад

Міжнародны дзень шчасця (International Day of Happiness, з 2012 года). 

Заснаваны Генеральнай Асамблей ААН па ініцыятыве Каралеўства Бутан пры падтрымцы прадстаўнікамі ўсіх 193 дзяржаў-членаў ААН. Мэта святкавання – звярнуць увагу людзей на задаволенасць жыццём і падтрымаць іх імкненне быць шчаслівымі.

Дата прымеркавана да вясновага раўнадзенства (у гэтым годзе выпадае на 21 сакавіка), калі дзень становіцца роўны ночы па працягласці. Такім чынам, заснавальнікі свята хацелі падкрэсліць, што ўсе людзі планеты маюць роўныя правы на шчасце.

Навукоўцы Універсітэта Мінесоты высветлілі, што шчасце залежыць на 50% ад генаў, на 10% – ад умоў жыцця (праца, сям’я) і на 40% – ад думак.

Навукоўцы лічаць, што лепшы колер для шчасця – жоўты.

Згодна з Сусветным дакладам шчасця, самыя шчаслівыя Фінляндыя (6-ы год запар, раней – Данія), Данія, Ісландыя, Швейцарыя, Нідэрланды. Люксембург, Ізраіль і Новая Зеландыя. Расія ў 2022 годзе перамясцілася з 60 га на 80-е месца (у 2017 годзе – 47 месца). Беларусь займае 65 месца паміж Кыргызстанам і Калумбіяй.

Сусветны дзень вераб’я.

Да 2022 года святочныя мерапрыемствы ў Беларусі арганізоўвала “Ахова птушак Бацькаўшчыны” (АПБ). Але 19 сакавіка 2022 года Вярхоўны суд прызнаў яе экстрэмісцкай і ліквідаваў за тое, што “пад выглядам валанцёрства па выратаванні птушак… ажыццяўляе экстрэмісцкую дзейнасць, накіраваную на дэстабілізацыю грамадска-палітычнай абстаноўкі”. АПБ абвінавачвалі за выказванне “Птушкі з народам”.

1440 год.  Змоўшчыкамі забіты Жыгімонт Кейстутавіч (1365-1440)

Вялікі князь літоўскі (1432–1440), брат Вітаўта.

Падчас барацьбы за ўладу паміж Вітаўтам і Ягайлам быў зняволены апошнім. Прымаў удзел у перамовах і заключэнні пагадненняў з Тэўтонскім ордэнам у 1398, 1411, 1422, 1431 гадах, уній з Польшчай. Удзельнічаў у бітве на Ворскле (1399), Грунвальдскай бітве (1410).

У выніку змовы каталікоў, князёў Івана і Аляксандра Чартарыйскіх, віленскага ваяводы Даўгерда і троцкага ваяводы Лялюша забіты ў Троцкім замку.

1664 год. Кароль Ян II Казімір Ваза (1609–1672) падчас вайны паміж Масковіяй і Рэччу Паспалітай 1654–1667 гадоў прыбыў у Магілёў. 

Ян II Казімір –  апошні, трэці кароль польскі і вялікі князь літоўскі з дынастыі Ваза, брат Уладзіслава IV, знаходзіўся ў горадзе да 8 красавіка і з’ехаў у сувязі з вялікім пажарам у горадзе. 

У горадзе вырашаў пытанні ваенна-палітычнага і сацыяльна-эканамічнага характару, інспектаваў тэрыторыі.

1690 год. Людвіка Караліна Радзівіл, уладальніца абшырных зямель, у тым ліку Копысі, выдала прывілей, у якім абвяшчала на будучыню ў сваіх гарадах і маёнтках свабоду веравызнання пратэстантам і праваслаўным.

Яна  гарантавала, што царкоўная унія ў яе ўладаннях не будзе ўведзена. Яе спадкаемцы прытрымліваліся гэтага акта.

1876 год. Памёр  Януар Сухадольскі (1797–1876).

Беларускі жывапісец-баталіст.

Удзельнічаў у руска-іранскай вайне (1826–1828), знаходзіўся пры штабе фельдмаршала І. Паскевіча, на заказ якога стварыў цыкл карцін прысвечаны кампаніі.

Удзельнічаў у паўстанні 1830–1831 гадоў.

Па запрашэнні імператара Мікалая I, у Пецярбурзе напісаў цыкл карцін па сцэнах  руска-французскай вайны 1812 года.

Частка карцін захоўваецца ў карпаратыўнай калекцыі Белгазпрамбанка ў Мінску, у Гомельскім краязнаўчым музеі.

Я. Сухадольскі. Бітва пад Самасьерай. 1860.

1896 год. Нарадзіўся Майсей (Мойшэ) Кульбак.

Яўрэйскі пісьменнік, драматург, перакладчык. 

Працаваў выхавацелем у сірочым доме Коўны, настаўнікам у школах і гімназіях Смаргоні, Мінска, Вільні, Берліне, лектарам на яўрэйскіх настаўніцкіх курсах, старшынёй віленскага «яўрэйскага ПЭН-клуба», у мінскіх рэдакцыях перыядычных выданняў, у яўрэйскім сектары АН БССР.

Арыштаваны НКУС БССР у 1937 годзе. Расстраляны ноччу з 29 на 30 кастрычніка.

Аўтар вершаў на іўрыце, ідыш, зборнікаў вершаў, паэм, раманаў, казкі «Вецер, які гняваўся», драм,  п’ес «Разбойнік Бойтра» (пастаўлена Маскоўскім, Беларускім яўрэйскімі, тэль-авіўскім камерным тэатрам, драматычным калектывам у Вільнюсе).

Яго верш «Зорачка» («Штэрндл») стаў народнай песняй.

Аўтар драмы «Якаў Франк» (Вільня, 1923),

Пераклаў на мову ідыш паасобныя творы Янкі Купалы, Якуба Коласа, М. Гогаля, рамана М. Астроўскага “Як гартавалася сталь”.

Творы Кульбака на ідышы і ў перакладах выдаваліся ў СССР, Аргенціне, ЗША, Ізраілі, Францыі і іншых краінах.

Яго творы на беларускую мову перакладалі В. Вольскі, Ф. Баторын, Э. Агняцвет, А.Хадановіч і іншыя.

1922 год. Памёр Алесь Бурбіс (1885–1922).

Беларускі грамадска-палітычны дзеяч, публіцыст, акцёр, рэжысёр. Адзін з пачынальнікаў беларускага тэатра, аўтар даследаванняў па эканамічнай геаграфіі, гісторыі, этнаграфіі, сельскай гаспадарцы, банкаўскай справе.

Аўтар манаграфіі «Кароткі нарыс па эканамічнай геаграфіі Беларусі»

Адзін з заснавальнікаў Беларускай сацыялістычнай грамады. У студзені 1906 года ў Мейшагольскай воласці Віленскага павета аб’явіў Беларускую Рэспубліку («Мейшагольская рэспубліка»).

Удзельнік З’езда беларускіх нацыянальных арганізацый (1917). Консул Беларускай Народнай Рэспублікі ў Маскве. Намеснік народнага камісара замежных спраў БССР, адзін з арганізатараў таварыства Чырвонага Крыжа БССР. Сябра ЦВК БССР у 1921–1922 гадах.

Памёр ад сухотаў.  Пахаваны на мінскіх Старажоўскіх могілках, якія ў 1950-х гадах былі зруйнаваныя бульдозерам.

1952 год. У в. Забалацце Чавускага раёна нарадзіўся Алесь Емяльянаў.

Беларускі паэт, перакладчык, адзін з заснавальнікаў БНФ «Адраджэнне».

Скончыў Чавускую СШ № 1, Беларускую сельскагаспадарчую акадэмію, БДУ.

Працаваў у газетах «Чырвоная змена», «Піянер Белаpyci», на Беларускім тэлебачанні, літкансультантам Саюза пісьменнікаў, У 1990-1991 гадах з’яўляўся старшынёй Каарданацыйнай рады Нацыянальна-дэмакратычнай партыі Беларусі.

Аўтар вершаў, зборнікаў паэзіі.

Сусастваральнік тэлечасопіса «Літаратурная Беларусь». Курыраваў выхад у эфір літаратурна-мастацкага часопіса «Буг» Брэсцкай студыі тэлебачання. Пад яго рэдакцыяй выходзілі штомесячныя перадачы «Сугучча» аб перакладзе на беларускую мову твораў замежных пісьменнікаў.

Пісаў пра жыццё сучасніка, яго любоў да Радзімы, роднай мовы, прыроды.

Памёр 6 кастрычніка 2005 года.

1953 год. У  в. Расна Дрыбінскага раёна нарадзіўся Уладзімір Бутрамееў.

Выпускнік магілёўскага геафака, вядомы расійскі і беларускі пісьменнік, празаік і драматург, перакладчык, літаратуразнаўца.

Працаваў у школах Горацкага і Чэрыкаўскага раёнаў, Слоніма, у Слонімскім тэатры.

Аўтар кніг аповесцей і апавяданняў на рускай і беларускай мовах, зборнікаў прозы.

Вядомасць як драматургу прынёс спектакль на сцэне тэатра імя Янкі Купалы «Страсці па Аўдзею» («Крык на хутары», 1989). П’еса «Ізноў Несцерка» створана паводле фальклорных крыніц.

Аўтар кінасцэнараў, многіх гісторыка-публіцыстычных твораў, у тым ліку, «Мифы и легенды древних славян», «Древо бытия Омара Хайяма», літаратуразнаўчых прац, літаратурных апрацовак, перакладаў, твораў для дзяцей, у тым ліку 10-цітомнага «Детский Плутарх. Всемирная история в лицах». Удзельнік больш 50 выдавецкіх праектаў у розных выдавецтвах.

Многія з яго кніг удастоены прэміі «Кніга года» Рускага біяграфічнага інстытута, Расійскай дзяржаўнай бібліятэкі і іншых. Кніга «Амар Хайям і персідскія паэты X-XVI стагоддзяў» удастоена дыплома ЮНЕСКА «Лепшае выданне, якое ўносіць значны ўклад у дыялог культур».

1963 год. Нарадзілася Кацярына Анціпава (Перапяліца).

Беларускі эканоміка-географ і дэмограф, доктар геаграфічных навук, прафесар БДУ, эксперт Фонду ААН у галіне народанасельніцтва ў Беларусь па пытаннях геаграфіі насельніцтва, дэмаграфіі і ўстойлівага развіцця.

Усё жыццё прысвяціла працы ў альма-матэр – БДУ: прайшла шлях ад лабаранта да загадчыка кафедры эканамічнай геаграфіі замежных краін.

Займаецца пытаннямі дэмаграфіі, рассялення Беларусі.

З’яўлялася распрацоўшчыкам дзяржаўных мэтавых праграм, у тым ліку Нацыянальнай стратэгіі ўстойлівага сацыяльна-эканамічнага развіцця, Нацыянальнай праграмы дэмаграфічнай бяспекі, Нацыянальнай стратэгіі “Актыўнае даўгалецце-2030».

1976 год. Памёр Уладзімір Дубоўка (1900–1976).

Паэт, класік беларускай паэзіі, празаік, перакладчык, крытык. Старэйшы брат Язэпа Дубоўкі.

Паэт незалежніцкай арыентацыі, член кіраўніцтва літаратурных аб’яднанняў «Маладняк», «Узвышша». Ініцыятар стварэння адмысловых літар для перадачы на пісьме ўнікальных гукаў беларускай мовы: «дж», «дз».

Творы Уладзіміра Дубоўкі вабяць хараством і дасканаласцю мастацкай формы, нечаканасцю вобразных асацыяцый, глыбіннай сувяззю з традыцыяй і здольнасцю да смелых авангардных эксперыментаў. Яны маюць свой эстэтычны код і выяўляюць няпросты – палемічны і сімвалічны – дыялог паэта са сваёй эпохай.

У 1926 годзе напісаў палітычны верш «За ўсе краі, за ўсе народы свету…», які быў надрукаваны ананімна ў часопісе «Беларуская культура». Савецкія спецслужбы выявілі аўтара верш і ён быў выкарыстаны для абвінавачвання паэта ва ўдзеле ў неіснуючым «Саюзе вызвалення Беларусі».

Арыштаваны ў 1930 годзе. Тройчы яго судзілі з абвінаваўчым прысудам. Па рэабілітацыі з 1958 году жыў у Маскве.

1986 год. У Магілёве адчыніў дзверы для гасцей горада гатэль «Турыст».

Зараз гатэльны комплекс катэгорыі “тры зоркі”. Размешчаны на левым беразе Дняпра, у старажытным прадмесці – Лупалава. 

Гатэль мае 7-павярховы корпус са 135 нумарамі катэгорый  “Стандарт”, “Камфорт”, “Люкс” і “Студыя” на 237 месцаў.

1992 года. Заснаванне Узброенных сіл Беларусі.

Сфарміраваны на базе Беларускай ваеннай акругі Узброенных Сіл СССР пасля абвяшчэння дзяржаўнай незалежнасці.

У 1992-1996 гадах былі скарочаныя або перафарміраваны 250 воінскіх часцей, якія засталіся з эпохі СССР, завершана ракетна-ядзерная дэмілітарызацыя.

У кастрычніку 2022 года Узброеныя сілы Беларусі разам з расійскімі фармаваннямі, якія знаходзяцца ў краіне, у поўным складзе былі ўключаны ў Рэгіянальную групоўку войскаў Беларусі і Расіі.

Ва Узброеныя Сілы ўваходзяць Сухапутныя войскі, Ваенна-паветраныя сілы і войскі супрацьпаветранай абароны, Сілы спецыяльных аперацый, спецыяльныя войскі (службы), органы тылу.

Колькасць Узброеных Сіл каля 50 000, у запасе – 290 000. Бюджэт каля 640 мільёнаў долараў (2021 год).

Дзень у гісторыі. 10 сакавіка. Адкрыўся оперны тэатр. Выбух на Мінскім радыёзаводзе. Нарадзіліся мастак А. Марачкін, гісторык М. Ткачоў, скульптар А. Вараб’ёў

Навіна ад

1564 год. Загадам Івана Жахлівага і дабраславеннем мітрапаліта Макарыя ў Маскве надрукавана першая руская кніга “Апостал”.

Надрукавалі яе выхадцы з Беларусі Іван Фёдараў (мяркуемае месца нараджэння – сённяшні Вілейскі раён) і Пётр Мсціславец.

Выбар для першага выдання кнігі быў невыпадковы: “Апостал” выкарыстоўваўся на богаслужэннях, пры падрыхтоўцы святароў і для навучання грамаце ў царкоўна-прыходскіх школах.

Праца над “Апосталам” вялася з красавіка 1563 па сакавік 1564 года.

1710 год. Выйшаў у свет першы друкаваны падручнік па геаграфіі на рускай мове – “Геаграфія ці кароткае зямнога свету апісанне”.

Хто з’яўляўся аўтарам першага рускага падручніка па геаграфіі, да гэтага часу загадка. Гісторыкі мяркуюць, што кніга была перакладзена з галандскай мовы.

Дакладна невядомы і перакладчык. Але ім можа быць ураджэнец Мсціслаўшчыны Ілля Капіеўскі (Капіевіч, 1651–1714). Асветнік, першы настаўнік Пятра І ў Галандыі, выдавец, перакладчык шматлікіх кніг, паэт, пісьменнік, распрацоўшчык грамадзянскага шрыфту, аўтар сучасных рускіх назваў 12 сузор’яў, папулярызатар тэрмінаў “мапа”, “карта”, “глёбус” у рускай мове. Імя І. Капіевіча носіць адна з вуліц Мінска.

У падручніку геаграфіі 1710 года апісаны “зямныя кругі” – роўналежнік, тропікі, канцавоссі. Давалася ў ім і паняцце аб градусах шырыні і даўжыні, пералічваліся асноўныя крыніцы карысных выкапняў Еўропы, пазначаны тыпы палітычнага ладу ў розных еўрапейскіх краінах, апісаны некаторыя краіны і народы Азіі, Амерыкі, Аўстраліі і Афрыкі.

1781 год. Памёр Міхал Карыцкі (1714–1781).

Беларускі паэт-лацініст эпохі Асветніцтва, манах-езуіт, педагог, доктар філасофіі.

Скончыў Віленскую акадэмію. Выкладаў у Мінскім езуіцкім калегіуме, Віленскай акадэміі, Слуцкай семінарыі, у Варшаве, Драгічыне, Нясвіжы, Полацку, Бабруйску.

Падзяляў ідэі Асветніцтва, імкнуўся палепшыць сістэму адукацыі, надаць ёй больш свецкі характар.

Пачынальнік класіцызму як творчага метаду, паўплываў на паэзію Рэчы Паспалітай. Пісаў вершы, казкі, элегіі, пасланні, паэмы, элегіі, пародыі лацінскай мовай.

Пасля скасавання (1773) Папам ордэна езуітаў Адукацыйная камісія прызначыла яго на пасаду прэфекта Мінскага калегіума.

Cваю маёмасць ахвяраваў на патрэбы Мінскай школы, дзе выкладаў у апошнія гады.

У некаторых творах выказваў свае пачуцці замілавання родным краем, ганарыўся яго прыгажосцю і багатай гісторыяй, праслаўляў адвечную славянскую раку Дзвіну і старажытны Полацк, куды раіў Кацярыне ІІ перанесці сваю сталіцу.

1861 год. На наступны дзень пасля дня нараджэння памёр Тарас Шаўчэнка (1814–1861).

Вядомы ўкраінскі мастак і літаратар. 

Беларусь наведваў у 1829 годзе, у час прыезду свайго ўладніка П. Энгельгарта ў Вільню. У 1843 годзе, здабыўшы волю, Шаўчэнка па дарозе з Пецярбурга да Украіны наведаў Віцебск, Магілёў, Гомель. Гэтым жа шляхам вяртаўся ў Пецярбург у 1847 годзе. Падрымліваў сувязі са многімі беларускімі літаратарамі, удзельнікамі вызваленчага руху.

У яго гонар у Беларусі усталяваны помнікі ў Брэсце, Слуцку, Гомелі, Мінску, Магілёве (2005). У 2015 годзе помнік у Магілёве быў пашкоджаны вандаламі.

Выява Шаўчэнкі разам з Гогалем і Пушкіным размешчана на мемарыяльнай дошцы на будынку па Ленінскай, 33.

У Беларусі вуліцы Шаўчэнкі ёсць у шматлікіх гарадах, у тым ліку Бабруйску, Магілёве.

1939 год. У Мінску прэм’ерай оперы «Міхась Падгорны» Яўгена Цікоцкага адкрыўся будынак Дзяpжаўнага тэатра опеpы і балета Белаpyсi.

Адзін з двух музычных тэатраў краіны разам з Музычным тэатрам. Размешчаны ў Траецкім прадмесці. Будынак оперы – помнік міжнароднага значэння, узор савецкага канструктывізму з элементамі ар-дэко. Існуе легенда, што Янка Купала, убачыўшы праект, выклікнуў: «А летуценны хлопец гэты Лангбард!».

Пастаноўкі большасці спектакляў у тэатры ідуць на мове арыгінала, а таксама на беларускай і рускай.

У тэатры працавала 8 Народных артыстаў СССР і 11 – БССР.

Пасля масавых фальсіфікацый на прэзідэнцкіх выбарах 2020 года, жорсткага разгону акцый пратэстаў, збіцця і катаванняў затрыманых пратэстоўцаў, калектыў тэатра выходзіў на акцыі пратэсту. Больш за 300 артыстаў і супрацоўнікаў падпісалася пад зваротам у падтрымку купалаўцаў.

27 кастрычніка артысты правялі акцыю салідарнасці з беларускім народам, звярнуўшыся перад пачаткам спектакля «Царская нявеста» да прысутных: «У гэты пераломны момант, калі ў нашай краіне адбываецца беззаконне і несправядлівасць, мы не можам маўчаць…». Пасля звароту яны выканалі песню «Магутны Божа», гледачы падтрымалі артыстаў авацыямі.

Пасля гэтага пачаліся звальненні, а спектаклі былі адменены «у сувязі са складанай эпідэміялагічнай сітуацыяй».

1940 год. У в. Папоўшчына (цяпер Карпаўскі Чэрыкаўскага раёна) нарадзіўся Аляксей Марачкін.

Беларускі мастак і грамадскі дзеяч, педагог.

Працаваў галоўным мастаком Мастацкага фонду, у Беларускай акадэміі мастацтваў, загадваў кафедрай жывапісу. Член БНФ. Адзін з заснавальнікаў і першы старшыня мастацкай суполкі «Пагоня».

Працуе пераважна ў станкавым жывапісе ў жанрах партрэта, тэматычнай карціны, пейзажа і нацюрморта. Тэматыка яго твораў прысвечана гістарычным падзеям мінулага і сучаснасці, раскрывае багацце духоўнай культуры беларускага народа.

Стварыў партрэты шматлікіх выдатных дзеячаў беларускай гісторыі і культуры, у тым ліку «Цётка», «Пачатак. Францыск Скарына», «М. Гусоўскі», «Вераніка і Максім», «Рагнеда», «Кірыла Тураўскі», «Канцлер Вялікага Княства Літоўскага Леў Сапега», «Мікола Ермаловіч», серыю партрэтаў «Мае сучаснікі», цыкл твораў «Народныя легенды і паданні», розных тэматычных кампазіцый, у тым ліку з Чарнобыльскай тэмай.

Яго працы захоўваюцца ў Нацыянальным мастацкім музеі, у Мастацкай галереі Нацыянальнага Полацкага гісторыка-культурнага музея-запаведніка, у музеях і прыватных галерэях Беларусі, Польшчы, Германіі, ЗША.

Узнагароджаны медалём Францыска Скарыны, медалём 100 гадоў БНР Рады Беларускай Народнай Рэспублікі.

Двойчы адмовіўся ад ганаровага дзяржаўнага звання «Ганаровы мастак», пратэстуючы супраць сістэмы дзяржаўнага патранату і кантролю за мастацтвам, супраць палітыкі А. Лукашэнкі.

А. Марачкін і Г. Бураўкін.

1942 год. У Мсціславе нарадзіўся Міхась Ткачоў.

Беларускі гісторык, археолаг, грамадскі дзеяч. Доктар гістарычных навук, прафесар.

Загадчык рэдакцыі гісторыі, галоўны рэдактар выдавецтва «Беларуская Энцыклапедыя» імя Петруся Броўкі. Ініцыятар стварэння энцыклапедыі «Археалогія і нумізматыка Беларусі», «Энцыклапедыі гісторыі Беларусі».

Вывучаў ваенна-абарончае дойлідства, матэрыяльную культуру і архітэктуру гарадоў Беларусі XI-XVIII стагоддзяў.

Адзін з аўтараў кніг «Нарысы па археалогіі Беларусі», «Гісторыя беларускага мастацтва».

Першым прасачыў генезіс, эвалюцыю і этапы развіцця замкаў і абарончых сістэм населеных пунктаў, а таксама арганізацыю абароны беларускіх гарадоў.

Памёр 31 кастрычніка 1992 года.

У яго памяць у Гродна і Мсціславе ўсталяваны мемарыяльныя шыльды.

1946 год. Нарадзіўся Уладзімір Гасцюхін.

Савецкі і беларускі акцёр тэатра і кіно, Заслужаны артыст РСФСР, Народны артыст Беларусі.

Здымаўся ў больш чым 120 кінафільмах, у тым ліку “Хаджэнне па пакутах”, “Час выбраў нас”, “Магістраль”, “У пошуках капітана Гранта”, “Знак бяды”, “Шляхціц Завальня”, “Дальнабойнікі”, “Ціхі Дон”, “Смерць шпіёнам. Крым”, “Снайпер: Апошні стрэл”.

У 2017 годзе зняўся ў прапагандысцкім фільме тэлеканала Беларусь 1 «Белы легіён чорных душ. Журналісцкае расследаванне». 

Прадстаўнік “рускага свету”. Прытрымліваецца антыамерыканскіх і антыўкраінскіх поглядаў. «Персона Нон Грата» на тэрыторыі Украіны. 

Заснавальнік Рэспубліканскай партыі працы і справядлівасці.

Сярод многіх узнагарод, медаль і Ордэн Ф. Скарыны.

1969 год. У Магілёве нарадзіўся Андрэй Вараб’ёў.

Беларускі скульптар.  

Скончыў Мінскае мастацкае вучылішча, Беларускую акадэмію мастацтваў. Выкладаў мастацкія дысцыпліны ў МДУ імя А. Куляшова. 

З 1995 года актыўна выстаўляецца, у тым ліку і за мяжой, арганізуе ўласныя праекты. Мае ўласную галерэю. З’яўляўся кіраўніком абласной арганізацыі Саюза мастакоў Беларусі.

Аўтар шматлікіх гарадскіх скульптур, якія вядомы большасці магілёўцаў, шклаўчан, быхаўчан і іншых. Сярод яго скульптур – Шклоўскі агурок, закаханая пара, гімнастка, львы на мосце імя Яшына праз Дняпро ў Магілёве, Маленькі прынц, вобраз Магіслава на Ратушы, мемарыяльныя шыльды славутым ураджэнцам і іншыя.

1972 год. Адбыўся выбух на Мінскім радыёзаводзе.

Загінула ад 103 да 143 чалавек, больш за 100 пацярпела.

Выбух у цэху па вырабе тэлевізыйных футляраў Мінскага радыёзавода – гэта катастрофа стала адной з найбольш масавых у Беларусі паводле колькасці ахвяр. Ад выбуху абрынуліся жалезабетонныя перакрыцці, пакінуўшы ад будынка толькі слупы, на якіх трымаўся дах. 

Прычынай выбуху быў названы дробнадысперсны пыл ад шліфавання драўняных пліт і фанеры. За шматлікія гады працы ён асядаў у вентыляцыі, якая не спраўлялася з адкідамі вытворчасці такога памеру. Адной іскры было дастаткова, каб пыл выбухнуў.

Праекціроўшчыкі і дырэктар завода апынуліся за кратамі.

Мінск з космасу. Месца выбуху (завулак С. Кавалеўскай) адзначана чырвоным кружком.

2000 год. Памёр ураджэнец в. Батвінаўка (зараз Крычаўскі раён) Уладзімір Труханоўскі (1914-2000).

Савецкі і расійскі гісторык, пісьменнік і дыпламат. Доктар гістарычных навук. Акадэмік РАН.

Скончыў Ленінградскі педінстытут, Вышэйшую дыпламатычную школу. Служыў у войску, у наркамаце замежных спраў, генеральным консулам у Іране, загадчыкам аддзела ААН. Браў удзел у Сан-Францыскай і Патсдамскай канферэнцыях.

Выкладаў, кіраваў кафедрай у Маскоўскім інстытуце міжнародных зносін, працаваў у Інстытуце гісторыі АН СССР, галоўным рэдактарам часопіса «Пытанні гісторыі», віцэ-прэзідэнтам Савецкай Асацыяцыі Садзейнічання ААН, прэзідэнтам Асацыяцыі брытанскіх даследаванняў.

2011 год. Памёр Янка Сіпакоў (1936-2011).

Беларускі пісьменнік, перакладчык. Заслужаны дзеяч культуры. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР.

Працаваў у шклоўскай раённай газеце «Чырвоны барацьбіт», часопісах «Вожык»,  «Маладосць», «Беларусь», у выдавецтве «Беларуская Энцыклапедыя».

Аўтар вершаў, паэтычных зборнікаў, кніг паэзіі, паэм у прозе, нарысаў, кніг прозы, кнігі прытчаў, фантастычна-прыгодніцкай аповесці, цыклаў мініяцюр, гістарычных апавяданняў, зборнікаў гумарэсак.

Пераклаў на беларускую мову класікаў сусветнай і рускай літаратуры.

Памёр 10 сакавіка 2011 года ў Мінску.

На Першамайскай дэманстрацыі. Я. Сіпакоў, І. Навуменка, Н. Маеўская, Б. Сачанка, Ю. Свірка. 1958 год.

2013 год. Памёр Барыс Аракчэеў (1926-2013).

Беларускі мастак, педагог. Заслужаны дзеяч мастацтваў.

Працаваў у станковым жывапісе, у жанрах пейзажа, нацюрморта, тэматычных карцін і батальных сцэн.

Пад час вайны служыў у Бабруйску, Мінску.

Скончыў Мінскае мастацкае вучылішча, Тэатральна-мастацкі інстытут (першы выпуск, разам з будучымі народнымі мастакамі А. Анікейчыкам, В. Грамыкам, А. Кашкурэвічам i Л. Шчамялёвым).

Сярод яго твораў – пейзажы, нацюрморты, серыя партрэтаў сучаснікаў і знакамітых людзей. З’яўляўся адным з чатырох стваральнікаў дыярамы «Мінскі кацёл» у Музеі гісторыі Вялікай Айчыннай вайны.

Выкладаў у Мінскім мастацкім вучылішчы, Акадэміі мастацтваў, з’яўляўся настаўнікам многіх вядомых беларускіх мастакоў, сярод якіх У. Кожух, А. Кузьміч, В. Рускевіч, Ф. Янушкевіч, В. Ясюк.

Творы мастака знаходзяцца ў Нацыянальным мастацкім музеі, Фондзе Саюза Мастакоў, Магілёўскім мастацкім музеі і іншых, галерэях Гомеля, Светлагорска, Полацка, Крупак, Баранавічаў, у прыватных калекцыях замежных краін.

Імя мастака носіць галерэя ў г. Крупкі.

Б. Аракчэеў. Мінск

Дзень у гісторыі. 6 сакавіка. Табліца Мендзялеева. Патэнт на аспірын. Створана ЗБС “Бацькаўшчына”. Нарадзіліся аўтар «Пагоні» У. Крукоўскі, першая касманаўтка В. Церашкова.

Навіна ад

1869 год. Дз. Мендзялееў публічна прадставіў сваю перыядычную сістэму элементаў.

Перыядычная сістэма хімічных элементаў (табліца Мендзялеева) – класіфікацыя хімічных элементаў, якая ўстанаўлівае залежнасць розных уласцівасцей элементаў ад зарада атамнага ядра. Сістэма з’яўляецца графічным выразам перыядычнага закона, які ўстанавіў рускі хімік Дз. Мендзялееў. 

Усяго прапанавана некалькі соцень варыянтаў малюнка перыядычнай сістэмы (аналітычных крывых, табліц, геаметрычных фігур і іншых). У сучасным варыянце сістэмы мяркуецца звядзенне элементаў у двухмерную табліцу, у якой кожны слупок (група) вызначае асноўныя фізіка-хімічныя ўласцівасці, а радкі ўяўляюць сабой перыяды, у пэўнай меры падобныя адзін аднаму.

1896 год. Нарадзіўся  Ізі (Ісак) Харык.

Беларускі габрэйскі паэт. Член-карэспандэнт Беларускай акадэміі навук.

Друкаваўся ў габрэйскіх газэтах, працаваў рэдактарам менскага часопіса «Штэрн». Быў членам ЦВК БССР. Аўтар вершаў, 13 кніг вершаў на габрэйскай мове, артыкулаў, нарысаў у беларускамоўных выданнях. Перакладаў на габрэйскую мову творы Якуба Коласа, Міхася Чарота.

Яго паэзія перакладалася на беларускую мову, вершы «Над Бярозай», «Хлеб», «У шэрым змроку», «Век настане такі…» пакладзены на музыку. Паэзію Харыка выконвала Т. Гвердцытэлі (на музыку Мотла Палянскага).

Арыштаваны НКУС і асуджаны ў 1937 годзе як «сябар трацкісцка-зіноўеўскай арганізацыі» да вышэйшай меры пакарання з канфіскацыяй маёмасці. 

Расстраляны ў «Чорную ноч» 29 кастрычніка 1937 году ва ўнутранай турме НКУС у Менску ў ходзе масавага расстрэлу, які таксама атрымаў назву «Ноч расстраляных паэтаў».

5 лістапада 1937 года была арыштавана, потым саслана ў лагер у Казахстан і яго жонка, маці дваіх сыноў, ураджэнка Бабруйска Дзіна Харык (Матліна).

1899 год. Нямецкі хімік Фелікс Хофман з кампаніі Bayer атрымаў патэнт на ацэтыльсаліцылавую  кіслату пад камерцыйнай назвай “аспірын”.

Аспірын – адны з галоўных лекаў XX стагоддзі.

Па традыцыі нашы продкі зніжалі жар і здымалі боль воднай настойкай кары вярбы.

У 1763 годзе святар Эдвард Стоўн зрабіў у Каралеўскім таварыстве Лондана даклад аб лячэнні ліхаманкавых дрыжыкаў настойкай кары вярбы. А ў 1838 годзе было паказана, што актыўным кампанентам кары вярбы з’яўляецца саліцылавая кіслата. Італьянскі хімік Рафаэль Пірыа вылучыў з вярбовай кары саліцылавую кіслату, вызначыў хімічны склад гэтага рэчыва і паспяхова сінтэзаваў яго. Яно атрымала назву саліцылавай кіслаты.

Каб атрымаць іншыя віды саліцылавай кіслаты, лячэбная ўласцівасць якіх магла б быць яшчэ больш дзейснай, Ф. Хофман распрацаваў тэхналогію вытворчасці ацэтыльсаліцылавай кіслаты.

1910 год. Нарадзіўся Аляксандр Мазалёў.

Беларускі савецкі жывапісец, графік, педагог.

Скончыў Ленінградскі інстытут пралетарскага мастацтва. Выкладаў у Віцебскім, Мінскім мастацкіх вучылішчах, Беларускім тэатральна-мастацкім інстытуце.

Падчас вайны за ўдзел у дзейнасці падпольнай арганізацыі акупантамі быў адпраўлены ў канцлагер. Пасля вызвалення з яго ў 1944 годзе ваяваў у Чырвонай Арміі.

Працаваў у галіне станковых жывапісу і графікі, у пейзажным, партрэтным, бытавым і батальным жанрах. Быў аўтарам тэматычных карцін, у якіх вельмі ёміста ўвасабляліся характэрныя прыкметы таго часу і галоўныя грамадскія ідэалы.

Сярод творчай спадчыны мастака таксама шмат эцюдаў, накідаў і замалёвак. Творы мастака захоўваюцца ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі.

Памёр 1 жніўня 1970 года.

А. Мазалёў. На канікулах. 1966 год.

1913 год. Падчас святкавання 300-годдзя дома Раманавых у Санкт-Пецярбургу з-за цісканіны загінулі сотні людзей, пасля чаго Мікалай II атрымаў мянушку “Крывавы”.

За 19 гадоў да гэтага, 18 траўня 1894 года, на Хадынскім полі ў Маскве, падчас раздачы царскіх падарункаў з нагоды каранацыі Мікалая II з-за халатнасці ўлад адбылася цісканіна. Па афіцыйных дадзеных, загінула 1389 чалавек, знявечана было 1300. Слова Хадынка стала намінальным для гібелі людзей у цісканіне.

1923 год. Нарадзіўся Анатоль  Ляляўскі.

Беларускі тэатральны рэжысёр. Народны артыст.

У 1956-1986 гадах працаваў рэжысёрам Беларускага дзяржаўнага тэатра лялек, выкладаў у Беларускім тэатральна-мастацкім інстытуце.

Сярод яго лепшых пастановак па творах беларускіх аўтараў «Дзед і жораў» В.Вольскага, «Сярэбраная табакерка» паводле Змітрака Бядулі, «Ліпавічкі» У.Галубка, «Сымон-музыка» паводле Якуба Коласа і іншыя. Ставіў таксама – «Кот у ботах» Г. Уладычынай, «Канёк-гарбунок» паводле П. Яршова, «Доктар Айбаліт» паводле К. Чукоўскага, «Зорны хлопчык» паводле О. Уайлда.

Памёр 7 студзеня 1995 года.

1937 год. Нарадзілася Валянціна Церашкова.

Першая жанчына-касманаўт (1963), першая беларуска-касманаўт, генерал-маёр авіацыі, Герой Савецкага Саюза, кандыдат тэхнічных навук. Старшыня Камітэта савецкіх жанчын, Расійскага цэнтра міжнароднага навуковага і культурнага супрацоўніцтва пры расійскім урадзе.

Нарадзілася ў в. Вялікае Масленікава Яраслаўскай вобласці ў сялянскай сям’і выхадцаў з Беларусі. Бацька – з Бялыніцкага, маці — з Дубровенскага раёна. Па сведчанні самой Валянціны Церашковай, у дзяцінстве яна гаварыла па-беларуску.

1937 год. У Асіповічах  нарадзіўся Уладзімір Крукоўскі.

Беларускі мастак-плакатыст. Суаўтар эталона дзяржаўнага герба «Пагоня», аўтар сцяга і малой эмблемы БНФ.

Скончыў мастацка-графічны факультэт Віцебскага педагагічнага інстытута.

Працаваў у часопісах «Маладосць», «Мастацтва Беларусі», «Спадчына», бюлетэні Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. Член БНФ з дня заснавання.

Асноўная тэматыка плакатаў – гісторыя, культура, экалогія, антываенныя і юбілейныя тэмы, афішы. Аўтар публікацый па гісторыі беларускай прыватнай геральдыкі.

Творы захоўваюцца ў музеях Беларусі, Польшчы, Літвы і Расіі.

Узнагароджаны медалём «За заслугі ў выяўленчым мастацтве», медалём 100 гадоў БНР Рады Беларускай Народнай Рэспублікі.

Памёр 3 красавіка 2022 года.

1944 год. Пачалося фарміраванне Беларускай краёвай абароны (БКА).

БКА – вайсковае фарміраванне на тэрыторыі генеральнай акругі «Беларусь», якое планавалася зрабіць ядром Нацыянальных узброеных сіл незалежнай Беларусі. Рашэнне аб стварэнні БКА было прынята 23 лютага 1944 года выконваючым абавязкі генеральнага камісара Беларусі К. фон Готбергам і прэзідэнтам Беларускай цэнтральнай рады Р. Астроўскім. Кіраўніком стаў маёр Ф. Кушаль.  

Аснову фарміравання складала мабілізаванае мужчынскае насельніцтва 1908-1924 гадоў нараджэння – усяго каля 25 000 чалавек, з якіх планавалася стварыць 48 батальёнаў па 450-500 чалавек. Да сярэдзіны красавіка было створана 39 пяхотных і 6 сапёрна-будаўнічых батальёнаў.

Пад уплывам агітацыі партызанаў і падпольшчыкаў, поспехаў Чырвонай Арміі частка вайскоўцаў БКА перайшла са зброяй да партызанаў. У той жа час, частка насельніцтва з раёнаў, якія знаходзіліся пад кантролем партызанаў, дабраахвотна ішла служыць у БКА.

Частка жаўнераў БКА вырашылі ісці з немцамі на захад. Ва Усходняй Прусіі і Польшчы было каля 10  000 жаўнераў БКА.

На базе частак БКА на пачатку 1945 года была ўтворана 1-я беларуская грэнадзёрская брыгада, пазней —30-я грэнадзёрская дывізія, якая ўдзел у баях не брала і здалася ў палон да амерыканцаў. 

Пасля вайны значная частка ўдзельнікаў БКА апынулася ў эміграцыі.

1964 год. Нарадзіўся Уладзімір Міхно.

Беларускі журналіст і пісьменнік.

Скончыў факультэт журналістыкі БДУ. Працаваў у Чашніцкай раённай газеце «Чырвоны прамень», у «Чырвонай змене», «Настаўніцкай газеце».

Аўтар кніг, зборнікаў прозы, аповесцей. З апавяданнямі выступаў у беларускім друку, на радыё.

Памёр 26 лістапада 2019 года.

1972 год. Заснавана выдавецтва «Мастацкая літаратура».

Утворана на аснове рэдакцый мастацкай і дзіцячай літаратуры выдавецтва «Беларусь». Гэта быў час, калі інтэлектуальны і эстэтычны ўзровень грамадства патрабаваў выдання велізарнай колькасці мастацкай літаратуры розных кірункаў і жанраў, а ў адукацыйных дзяржаўных праграмах было прадугледжана глыбейшае вывучэнне класікаў беларускай і сусветнай літаратуры.

У савецкія часы ў выдавецтве існавалі рэдакцыі паэзіі і прозы, збораў твораў, выбраных твораў і перакладной літаратуры, крытыкі і драматургіі, літаратуры народаў СССР, гісторыка-дакументальных кніг «Памяць». Штогод выдавалася каля двухсот кніг, якія былі адрасаваны шырокаму кругу чытачоў. Тыраж кніг арыгінальнай паэзіі быў не меней трох тысяч, а арыгінальнай прозы – не меней шасці тысяч асобнікаў.

Выходзілі серыі «Першая кніга паэта», «Першая кніга празаіка», «Паэзія народаў», «Бібліятэка замежнай прозы», «Скарбы сусветнай літаратуры», «Бібліятэка беларускай класікі».

У выдавецтве выйшлі Зборы твораў амаль усіх буйных беларускіх пісьменнікаў.

Выдаюцца серыі «Беларуская паэзія ХХ стагоддзя», «Беларуская проза ХХ стагоддзя», «Беларуская паэзія ХХІ ст.», «Беларуская проза ХХІ ст.», «Жыццё знакамітых людзей Беларусі».

1975 год. Памёр ураджэнец беларускага г. Рэчыца Яфім Капелян (1912-1975).

Акцёр тэатра і кіно, адзін з вядучых акцёраў Вялікага драматычнага тэатра ў Ленінградзе. Народны артыст СССР.

Скончыў Рэчыцкую школу. Працаваў мастаком пры Рэчыцкім кінатэатры, у Вялікім драматычным тэатры імя М. Горкага. У гады вайны быў акцёрам франтавога Тэатра народнага апалчэння.

Адначасова шмат здымаўся ў кіно, выканаў мноства яркіх характэрных роляў у фільмах «Няўлоўныя мсціўцы», «Інтэрвенцыя», «Даўрыя», «Вечны кліч», «Саламяны капялюшык». Адна з найбольш вядомых работ – аўтарскі тэкст у тэлесерыяле “Семнаццаць імгненняў вясны”. Браў удзел у дубляжы замежных фільмаў на кінастудыі “Ленфільм”, агучыў адну із роляў у фільме “Паласаты рэйс”. Спрабаваў сябе ў рэжысуры, паставіў некалькі спектакляў на Ленінградскім тэлебачанні.

1990 год. У Мінску створана Згуртаванне беларусаў свету “Бацькаўшчына” (1990-2021).

Міжнароднае грамадскае аб’яднанне. Створана дзеля захавання беларускай прысутнасці ў свеце, яднання ў адзіную супольнасць усіх беларусаў, павышэння аўтарытэту беларускай нацыі на міжнародным узроўні.

Першым Прэзідэнтам ЗБС «Бацькаўшчына» быў абраны Васіль Быкаў, старшынёй Рады – Яўген Лецка. З’езды ЗБС праводзіліся ў 1993, 1997, 2001, 2005, 2009, 2013, 2017 гадах. Сярод наступных кіраўнікоў ЗБС былі Р. Гарэцкі, А. Грыцкевіч, А. Макоўская.

У чэрвені 2021 года павінен быў прайсці VIII з’езд, але праз распаўсюджванне COVID-19 у Беларусі Вялікая рада прагаласавала за перанос з’езда, у той час як кіраўніцтва ЗБС пракансультавалася з Міністэрствам юстыцыі, як не парушыць заканадаўства і статут арганізацыі. Аднак у рамках пагрому грамадскіх арганізацый у Беларусі Міністэрства юстыцыі выставіла прэтэнзіі да дзейнасці арганізацыі з нагоды пераносу з’езда.

20 жніўня 2021 года Следчы камітэт распачаў крымінальную справу па «прыкметах злачынства, прадугледжанага часткай 3 артыкула 361 Крымінальнага кодэкса Рэспублікі Беларусь» (заклікі да дзеянняў, накіраваных на прычыненне шкоды нацыянальнай бяспекі Рэспублікі Беларусь).

24 верасня Вярхоўны суд (суддзя – Рыма Філіпчык) прыняў рашэнне задаволіць позву Міністэрства юстыцыі і ліквідаваць згуртаванне.

Дзень у гісторыі. 25 лютага. Кольт усіх ураўняў. Першая беларуская вечарынка. Выкрыццё культу асобы. Выбарчы мітынг БНФ. Нарадзіліся піянер фатаграфіі Р. Міранскі, паэт А. Пісьмянкоў

Навіна ад

1836 год. Сэмюэл Кольт атрымаў у ЗША першы патэнт на аўтаматычны рэвальвер.

Гэта быў 6-зарадны рэвальвер 45-га калібра, хуткастрэльнасць якога ў пяць разоў перавышала хуткастрэльнасць “папярэднікаў”. Праз 10 дзён Кольт адчыніў уласную вытворчасць.

Інавацыя Кольта заключалася ў тым, што ён “укараніў” у рэвальвер сістэму вярчэння барабана, які па чарзе падстаўляў пад баёк некалькі загадзя зараджаных патронаў.

“Аўраам Лінкальн даў людзям свабоду, а палкоўнік Кольт зраўнаваў іх шанцы”.

1875 год. Нарадзіўся Рыгор Міранскі.

Беларускі майстар мастацкай фатаграфіі, адзін з піянераў беларускай мастацкай фатаграфіі, першых фотарэпарцёраў Мінска, служачы пажарнай аховы. 

Яго творчасць – частка культурнай спадчыны Беларусі. «Ганаровы патомны грамадзянін Мінска» (1913).

Быў уладальнікам фотаатэлье ў цэнтры Мінска, Слуцку. Служыў у пажарнай ахове шэраговым, начальнікам атрада трубнікаў.

Экспанаваў фатаграфіі прафесійнай тэматыцы ў Пецярбургу, Зальцбургу.

У савецкі час працаваў намеснікам старшыні праўлення Мінскага добраахвотнага пажарнага таварыства.

Працаваў у жанрах партрэта, пейзажа, архітэктурнай фатаграфіі, фотарэпартажа.

Зрабіў шмат фотавыяў гарадской забудовы Мінска, выканаў серыю твораў з выявамі разбураных падчас польскай акупацыі будынкаў у беларускіх гарадах і мястэчках.

Яго фатаграфіі выкарыстоўваліся для вытворчасці паштовак, якія выходзілі серыямі з некалькіх дзясяткаў сюжэтаў.

Фатаграфічныя творы знаходзяцца ў Нацыянальным музеі гісторыі і культуры Беларусі, музеі Максіма Багдановіча ў Гродна, у прыватных зборах.

Памёр пасля 1926 года.

1879 год. Нарадзіўся Гасан Канапацкі.

Беларускі ваенны і нацыянальны дзеяч, палкоўнік, камандзір беларускіх ваенных часцей ў польскім войску (1919–1921).

Паходзіў з шляхецкага роду татарскага паходжання.

Скончыў Полацкі кадэцкі корпус, Пецярбургскую артылерыйскую школу. Служыў у Мінску, на Далёкім Усходзе, Калузе. Удзельнічаў ва ўсіх трох галоўных сухапутных бітвах руска-японскай вайны, у Першай сусветнай вайне, палкоўнік. За гераізм стаў уладальнікам ўсіх асноўных обер-афіцэрскіх ордэнаў таго часу.

У верасня 1919 года кіраваў вайсковым аддзелам Беларускай вайсковай камісіі. Браў актыўны ўдзел у беларускім руху, кіраваў рэдакцыяй часопіса «Беларускі радны».

У 1941–1943 гадах быў старшынёй бацькоўскага камітэта Віленскай беларускай гімназіі, пісаў фельетоны ў «Беларускі голас».

У чэрвені 1946 года разам з сям’ёй выехаў у польскі Быдгашч, дзе і памёр 11 мая 1953 года.

1909 год. Нарадзіўся Сяргей Дарожны.

Беларускі паэт, грамадскі і культурны дзеяч.

Выхоўваўся ў Мазырскім дзіцячым доме, бо застаўся без бацькі – аднаго з паплечнікаў Булак-Балаховіча.

Аўтар вершаў, кніг паэзіі. Член літаб’яднанняў «Маладняк»,  «Узвышша». Выключаўся з БДУ «за сокрытие социального происхождения» свайго бацькі, але пазней аднавіўся.

Працаваў у рэдакцыях рэспубліканскіх газет, часопісаў, на радыё, адкуль быў звольнены за «сістэматычнае працягванне ў сваіх літаратурных перадачах нацдэмаўскіх установак.., паклёп на палітыку партыі на вёсцы».

Арыштаваны ДПУ у жніўні 1936 года, асуджаны на 8 гадоў пазбаўлення волі за быццам бы падрыхтоўку замаху на першага сакратара ЦК КП(б)Б М. Гікалу. 

Загінуў 19 ліпеня 1943 года ў ГУЛАГу на будаўніцтве Камсамольска-на-Амуры.

Злева направа: В. Казлоўскі, М. Лужанін, С. Дарожны, Сімеіз, Крым, 1929

1910 год. Адбылася Першая беларуская вечарынка ў Вільні. 

Праходзіла ў клубе чыгуначнікаў. Мела значны грамадскі рэзананс, садзейнічала развіццю беларускага прафесійнага і аматарскага тэатральнага мастацтва.

Арганізавана А. Бурбісам пры падтрымцы рэдакцыі газеты «Наша ніва». Удзельнічала каля 100 чалавек, прысутнічала каля 1 000 гледачоў. 

У праграме спектакль «Па рэвізіі» М. Крапіўніцкага (пастаноўка А. Бурбіса), харавыя творы «А хто там ідзе?» (музыка Л. Рагоўскага на словы Я. Купалы), «Чаму ж мне не пець» і іншыя беларускія народныя песні (дырыжор Л. Рагоўскі), народныя танцы пад кіраўніцтвам І. Буйніцкага, якія мелі каласальны поспех.

І. Буйніцкі з дачкой Вандай у час выступлення на вечарынцы

1935 год. Нарадзіўся Генадзь Лыч.  

Вучоны ў галіне эканомікі, акадэмік НАН Беларусі, заслужаны дзеяч навукі Беларусі беларускі вучоны ў галіне эканомікі, публіцыст. Акадэмік акадэміі навук, доктар эканамічных навук, прафесар. Заслужаны дзеяч навукі.

Працаваў у сістэме Мінлясгаса БССР, Мінвадгаса СССР, першым намеснікам дырэктара БелНДІ эканомікі і арганізацыі сельскай гаспадаркі Дзяржаграпрома БССР, дырэктарам Інстытута эканомікі Акадэміі навук, акадэмікам-сакратаром Аддзялення гуманітарных навук і мастацтваў НАН Беларусі, у Інстытуце сістэмных даследаванняў у АПК НАН Беларусі.

Аўтар больш за 360 навуковых прац, у тым ліку 17 манаграфій.

Прымаў удзел у правядзенні фундаментальных эканамічных даследаванняў па сацыяльна-эканамічных праблемах забеспячэння экалагічнай бяспекі жыццядзейнасці грамадства, у тым ліку мінімізацыі негатыўных наступстваў Чарнобыльскай катастрофы.

З 2009 г. займаўся даследаваннем праблем аграрнай эканомікі.

1947 год. Нарадзіўся Яўген Шатохін.

Беларускі мастак, педагог, грамадскі дзеяч. Ганаровы грамадзянін французскага горада Альбер. Уваходзіў у мастацкую суполку «Пагоня», член сейма БНФ «Адраджэнне».

Заснавальнік і дырэктар (1988-1997) дзіцячай школы выяўленчага мастацтва ў г. Пінску. Звольнены па палітычных матывах.

Аўтар шматлікіх акварэляў, малюнкаў, афортаў, літаграфій, у тым ліку «Сцяжынкі Язэпа Драздовіча», «Неба і зямля Фердынанда Рушчыца», «Маўклівыя сведкі. Прысьвячаецца 80 угодкам Слуцкага Збройнага Чыну», «Парыжскія масты», «Peronne – ville sur Somme», «Chemin de mémoire», «Землякі Васіля Быкава», «Цішыня ў Бычках», «Прыпяцкія сюжеты. Прысвячаецца У. Караткевічу», «Па слядах Напалеона Орды».

Узнагароджаны 6 медалямі і прызамі Францыі, медалём Беларускага Саюза мастакоў «За заслугі ў выяўленчым мастацтве»,

Яго працы захоўваюцца ў музеях Мінска, Пінска, Брэста, Полацка, Нью-Ёрка, Кіева, Берліна, французскіх Санары-сюр-Мэр, Пероне, у Фондзе Міністэрства культуры Расіі, у прыватных зборах многіх еўрапейскіх краін, Паўднёвай Афрыкі, Егіпту, ЗША, Расіі.

Памёр 22 студзеня 2012 года ў Пінску.

У маі 2018 года Гуманітарна-асветніцкае грамадскае аб’яднанне «Садружнасць Палесся» прапанавала ўладам Пінска і мясцоваму Савету дэпутатаў надаць імя Яўгена Шатохіна гарадской мастацкай школе. Ініцыятыва не атрымала падтрымку чыноўнікаў.

1953 год. Нарадзіўся Васіль Касцючэнка.

Беларускі мастак-жывапісец. Заслужаны дзеяч мастацтваў.

Скончыў мастацка-графічны факультэт Віцебскага педагагічнага інстытута. Выкладаў у Мінскім мастацкім вучылішчы імя А. Глебава.

Творы знаходзяцца ў Нацыянальным мастацкім музеі, фондах Беларускага саюза мастакоў, Музеі сучаснага выяўленчага мастацтва ў Мінску, Валагодскай карціннай галерэі, Магілёўскім абласным мастацкім музеі імя П. Масленікава.

Персанальныя выставы праходзілі ў шведскай Galleri Kretsen, у Вільнюсе, Гродна, Маскве, Мінску.

дырэктар Музею сучаснага мастацтва Н. Шаранговіч, В. Касцючэнка, Р. Несцераў

1956 год. Савецкі кіраўнік Мікіта Хрушчоў выступіў з сенсацыйным дакладам “Аб кульце асобы і яго наступствах”. 

Чатырохгадзінны выступ адбыўся на закрытым пасяджэнні XX з’езда КПСС, аб’яўленая праграма якога была ўжо вычарпана.

У пачатку сакавіка даклад быў разасланы ў партыйныя арганізацыі ў выглядзе брашуры з грыфам “не для друку”: меркавалася, што з яго зместам азнаёмяцца толькі камуністы. Аднак ужо 16 сакавіка змест “сакрэтнага” дакладу пераказала “Нью-Ёрк Таймс”, а 4 чэрвеня яго поўны тэкст апублікаваў дзярждэпартамент ЗША – праўда, СССР не прызнаў сапраўднасць гэтага тэксту.

У СССР даклад Хрушчова быў упершыню адкрыта надрукаваны толькі праз 33 гады пасля таго, як ён прагучаў са з’ездаўскай трыбуны, у 1989 годзе, а ў эйфарычную эпоху гарбачоўскай галоснасці яго апублікаваў часопіс “Известия ЦК КПСС”.

1957 год. У в. Іванаўка Касцюковіцкага раёна нарадзіўся Алесь Пісьмянкоў.

Беларускі паэт, эсэіст.

Працаваў у касцюковіцкай раённай газеце «Сцяг камунізму», штотыднёвіку «Літаратура і мастацтва», часопісах «Полымя», «Вожык», сакратаром Саюза пісьменнікаў БССР.

Аўтар вершаў, шэрагу кніг паэзіі, кніг для дзяцей, сатырычных твораў, нарысаў, эсэ, перакладаў. Асобныя яго вершы пакладзены на музыку.

Па словах прафесара А. Бельскага, А. Пісьмянкоў з’яўляецца „паэтам лірыка-рамантычнага светаўспрымання“, які вызначаўся надзіва гарманічным спалучэннем адкрытай пачуццёвасці і спакойнага глыбокага роздуму».

Галоўны герой паэта – беларус, які мае трывалую культурна-гістарычную памяць, які адчувае сябе на зямлі продкаў паўнакроўна і надзейна, які ганарыцца прыналежнасцю да зямлі Беларусі.

Па меркаваннях крытыка В. Русілкі “…для А. Пісьмянкова паэзія была не прафесіяй, а спосабам жыцця, мыслення, абсалютна арганічнай формай самавыражэння і самарэалізацыі”.

Неаднаразова выступаў з вершамі на розных пляцоўкаў у Магілёве.

Памёр 23 красавіка 2004 года ў Мінску на працоўным месцы ад сардэчнага прыступу.

1959 год. Памёр Клаўдзій Дуж-Душэўскі. Беларускі палітычны дзеяч, дыпламат, рэдактар, педагог. 

Аўтар эскіза сучаснага бел–чырвона–белага сцяга.

У 1912 годзе далучыўся да беларускага руху, іграў Крыніцкага ў «Паўлінцы» Я. Купалы. Калі вучыўся ў Пецярбургскім горным інстытуце быў актывістам Беларускага навукова-літаратурнага гуртка студэнтаў Пецярбургскага ўніверсітэта.

Працаваў у Белнацкаме, у Віленскай беларускай радзе, старшынёй Цэнтральнай беларускай рады Віленшчыны і Гродзеншчыны. Адзін з ініцыятараў стварэння Беларускай вайсковай камісіі, дыпламатычны прадстаўнік урада БНР у дзяржавах Балтыі.

Эміграваў у Літоўскую рэспубліку (Каўнас), дзе працаваў у міністэрствах беларускіх спраў, замежных спраў, сувязі Літвы, інжынерам-будаўніком. Адзін з кіраўнікоў Беларускага цэнтра ў Літве, Літоўска-Беларускага таварыства, выдавец часопісаў «Беларускі сцяг», «Крывіч», «Беларускі асяродак». 

Апрацаваў разам з В. Ластоўскім, Т. Іваноўскім лацінска-руска-беларускі слоўнік па арніталогіі. Перакладаў на беларускую мову падручнікі для сярэдніх школ.

Быў рэпрэсаваны савецкімі ўладамі (1940–1941). Быў вызвалены з турмы пасля захопу немцамі Коўна.

У жніўні 1943 года арыштаваны нямецкімі ўладамі разам з жонкай за ўкрыццё яўрэяў і адпраўлены ў канцлагер. Праз заступніцтва сяброў вызвалены праз 4 месяцы.

У 1944–1946 гадах – дацэнт Каўнаскага ўніверсітэта, загадчык кафедры гісторыі архітэктуры. Аўтар дзясяткаў будынкаў у Каўнасе, Панявежысе, Клайпедзе, Шаўляі.

Апрыштоўваўся савецкімі ўладамі і знаходзіўся пад следствам (1946–1947, 1952). У 1952 годзе асуджаны на 25 гадоў зняволення як беларускі нацыяналіст. Датэрмінова вызвалены ў 1955 годзе.

1960 год. Пайшла з жыцця Уладзіслава Луцэвіч (Станкевіч).

Беларуская літаратуразнаўца, стваральніца музэю Я.Купалы, жонка Янкі Купалы (з 1916 года). Заслужаны дзеяч культуры.

Скончыла Віленскую гімназію, педагагічныя курсы ў Варшаве. Працавала выхавацелькай дзіцячага прытулку ў Вільні. Разам з Алаізай Пашкевіч стварыла некалькі нелегальных беларускіх школ.

За рэвалюцыйную дзейнасць двойчы прыцягвалася да суда. Прапагандавала беларускую літаратуру, друкавала вершы ў «Нашай ніве».

3а савецкім часам працавала інспектарам дашкольных устаноў Наркамасветы БССР, выхавацелькай і педагогам-метадыстам дзіцячых устаноў, на радыё.

Стваральніца і дырэктар (1944–1960) Літаратурнага музея Янкі Купалы.

Складальніца зборнікаў матэрыялаў пра жыццё і творчасць Янкі Купалы «Янка Купала», «Любімы паэт беларускага народа», «Янка Купала ў беларускім мастацтве», «Бібліяграфія твораў Янкі Купалы». 

Аўтарка артыкулаў і ўспамінаў пра Янку Купалу, успамінаў пра Зм. Бядулю, Цётку. Сабрала і апрацавала «Народныя дзіцячыя песенькі», склала «Дашкольны спеўнік», «Зборнік вершаў для дашкольных устаноў» і «Для маленькіх», апрацоўвала народныя казкі.

1990 год. На плошчы Леніна ў Мінску адбыўся выбарчы мітынг Беларускага Народнага Фронта. 

У ім бралі ўдзел да 100 000 чалавек. Мітынг закончыўся паходам да будынка рэспубліканскага тэлебачання, кіраўніцтва якога па патрабаванні мітынгоўцаў прадаставіла прамы эфір лідарам Фронту. 

Аднак апарат КПБ(б) кантраляваў выбарчыя камісіі і афіцыйныя сродкі масавай інфармацыі. Камуністычная партыя, адміністрацыйныя структуры вялі кампанію, скіраваную супраць кандыдатаў, якіх падтрымліваў БНФ. Кандыдаты ад Беларускага дэмакратычнага блока вылучаліся ў 150 акругах з 310, з іх сталі дэпутатамі 60 чалавек.

Дзень у гісторыі. 24 лютага. З’яўленне латарэі. Грыгарыянскі каляндар. Гадавіна нападу Расіі на Украіну. Нарадзіўся Рыгор Барадулін

Навіна ад

Велесаў дзень. Сярэдзіна зімы. 

Злуецца Марэна – зіма на Вялеса, напускаючы на яго люты мароз, а на скаціну “каровіну смерць”, але ніяк не можа адолець.

Вялесаў дзень, Валоссе, Улас, Аўлас – апякун свойскай жывёлы, каровіна ці конскае свята. На конях у гэты дзень не працавалі. Коням даюць лепшы корм.

На іконах Святы Аўлас заўсёды маляваўся акружаны каровамі, авечкамі. Да яго іконы ў гэты дзень прыносілі масла: “Аўлас на масла лас”, “У Аўласа барада ў масле”.

У цэнтральных і заходніх раёнах Беларусі атрымаў распаўсюджанне «Бабскі Улас», які адзначаўся толькі жанчынамі, што збіраліся разам і балявалі ўсю ноч, мужчыны на святкаванне не дапускаліся, а калі і сустракаліся па дарозе, то павінны былі адкупіцца.

1466 год. Дзень нараджэння сучаснай латарэі. 

У бельгійскім горадзе Бруге ўдава фламандскага мастака Яна Ван Эйка да 25-й гадавіны смерці мастака правяла грашовую латарэю. Атрыманы прыбытак накіравалі на падтрыманне маламаёмасных жыхароў горада.

Латарэя – гэта азартная гульня, пры якой выгада і страты размяркоўваюцца ў залежнасці ад адвольнага вымання таго ці іншага латарэйнага білета або нумара.

Слова “латарэя” – ад франкскага “hlot” – “жэрабя”, потым яно скарацілася да ангельскага “lot” – “доля”. Італьянская версія lotto –  “лёс”.

Сама гісторыя латарэй адыходзіць у далёкае мінулае чалавечай цывілізацыі. Першае згадванне аб латарэі гэта старажытнагрэцкія міфы. Воіны бяруць каменьчыкі з залатога шлема, і адзін з каменьчыкаў даваў права на паядынак з самім Зеўсам, што ў сваю чаргу мела на ўвазе верагоднасць застацца ў жывых або загінуць з гонарам.

Латарэі ў старажытным Рыме звязаны з імем Юлія Цэзара. Менавіта падчас яго праўлення была праведзена першая грамадская латарэя. Сродкі, атрыманыя ад гэтай латарэі, былі накіраваны на муніцыпальныя патрэбы Рыма.

На тэрыторыі ВКЛ латарэя з’явілася прыблізна ў XVIII стагоддзі.

Савецкія латарэі бяруць пачатак з 1921 года, беларускія – з 1990-х гадоў.

1536 год. Нарадзіўся Мацей Казімір Сарбеўскі.

 Новалацінскі паэт, тэарэтык літаратуры і школьнага тэатра.

Скончыў Віленскую езуіцкую акадэмію. Выкладаў у Полацкім, Нясвіжскім езуіцкіх калегіумах, Віленскай акадэміі. Полацкія і віленскія курсы лекцый паэтыкі і рыторыкі ляглі ў аснову яго літаратуразнаўчых і эстэтычных трактатаў на лацінскай мове. 

З яго асобай звязана з’яўленне ў Віленскім універсітэце кола гуманістаў, якое ўключала прафесараў рыторыкі, прамоўцаў і паэтаў, у тым ліку Жыгімонта Лаўксміна, Яна Рывоцкага, Томаша Клягэ, Яна Хадзынскага, Мікалая Кміціца.

Быў каталіцкім прапаведнікам пры двары караля Уладзіслава IV.

Распрацоўваў эстэтычныя пытанні паэзіі, драматургіі, красамоўства, міфалогіі.

Яго трактат «Пра трагедыю і камедыю, або Сенека і Тэрэнцый» прызначаўся для практычнага кіраўніцтва ў школьным тэатры Беларусі, Літвы і Польшчы.

Аўтар зборнікаў «Тры кнігі лірычных вершаў» (1625), «Чатыры кнігі лірычных вершаў» (1631), «Лясныя песні» (1637). Сумяшчаў у сваёй паэтыцы элементы Рэнесансу і барока. Вершы М. Сарбеўскага перакладзены на англійскую, нямецкую, французскую мовы Д. Набароўскім, на польскую мову — У. Сыракомлем. На беларускую мову іх перакладалі Ларыса Чарнышова, Лявон Баршчэўскі.

1582 год. Папа Рымскі Рыгор XIII выдаў булу аб пераходзе на новы каляндар.

Прапанаваўся астранамічна больш дакладны каляндар, які сталі называць “грыгарыянскім” – у адрозненне ад ранейшага, “юліянскага”, які быў уведзенага яшчэ ў 45 годзе да н. э. Юліям Цэзарам.

Да XVI стагоддзя юліянскі каляндар з-за недастатковай дакладнасці моцна разышоўся з рэальнасцю: так, найважнейшы для вызначэння Велікоднай даты дзень вясновага раўнадзенства з 21 сакавіка перамясціўся на 11-е.

Пантыфік пастанавіў: дзень, які надыходзіць пасля чацвярга 4 кастрычніка 1582 года, лічыць пятніцай, 15 кастрычніка 1582 года. Указанне, натуральна, адразу прынялі да выканання толькі каталіцкія краіны: Італія, Іспанія, Партугалія, Францыя, Рэч Паспалітая і ВКЛ. Германскія княствы перайшлі на новы стыль у 1700 годзе, Англія – у 1752-м, Расія – у 1918-м, Югаславія і Грэцыя – у 1925-м, а В’етнам – толькі ў 1967-м.

Папа Рыгор XIII.
Папа Рыгор XIII.

1760 год. Памёр Мацей Догель (1715-1760).

Вялікалітоўскі гісторык-археограф і правазнавец. Быў рэктарам піярскага калегіума ў Вільні, заснаваў Віленскі піярскі «Калегіум Нобіліум». 

Збіральнік гістарычных і дыпламатычных дакументаў. Выдавец збора міжнародных трактатаў «Дыпламатычны кодэкс Польскага каралеўства і Вялікага княства Літоўскага», збора дакументаў «Граніцы Польскага каралеўства і Вялікага княства Літоўскага», якія не страцілі свайго значэння.

1805 год. У Мсціславе нарадзіўся Сцяпан Кутарга (1805–1861). 

Геолог, прыродазнавец, картограф, падарожнік, стваральнік і першы старшыня Пецярбургскага мінералагічнага таварыства, прафесар Пецярбургскага ўніверсітэта, Галоўнага педагагічнага інстытута. Першы ў Расіі дарвініст і папулярызатар дарвінізму, папулярызатар навукі сярод шырокіх мас. Доктар медыцыны.

Распрацоўшчык шматлікіх пытанняў геалогіі, геалагічных экскурсій.

Аўтар шміатлікіх прац, у тым ліку “Гісторыя зямной кары”, 10-вёрстнай геагнастычнай карты Пецярбургскай губерніі, за якую атрымаў залатую Канстанцінаўскую медаль Рускага Геаграфічнага таварыства

Загадчык кафедры заалогіі Пецярбургскага ўніверсітэта (1833-1861), настаўнік будучага акадэміка К Ціміразева.

Памёр 7 мая 1861 года.

1852 год.  М. Гогаль спаліў у Маскве другі том “Мёртвых душ”. 

Гогаль жыў сваёй творчасцю, дзеля якой ён вырак сябе на беднасць. Уся яго маёмасць абмяжоўвалася “самым маленькім чамаданам”. Другі том “Мёртвых душ” – галоўная праца жыцця пісьменніка. Аднак у жыцці пісьменніка наступіў пераломны момант, калі з’явілася хвароба – псіханеўроз. Уноч на 24 лютага ён паклікаў свайго слугу Сямёна і загадаў прынесці партфель з рукапісам  працягу “Мёртвых душ”.

Пад маленні слугі не губіць рукапіс, Гогаль паклаў сшыткі рукапіса ў камін і падпаліў іх свечкай.

Але праз 20 гадоў пасля гэтага, з Магілёва-на-Дняпры ў сталіцу паступіў па пошце ліст, які ўвосень 1872 года зрабіў эфект разарванай бомбы не толькі ў рэдакцыі часопіса “Руская даўніна”, якому быў адрасаваны, але і ва ўсім Санкт-Пецярбургу і нават сярод чытачоў з усёй Расіі. 

Гісторыя містыфікацыі такая. Яшчэ ў студзені ў часопісе былі апублікаваны быццам бы “новыя ўрыўкі і варыянты” другой часткі “Мёртвых душ” М. Гогаля, якую перад самай смерцю пісьменнік спаліў. Як паведамляла рэдакцыя, сёе-тое нібыта захаваў у копіях стары прыяцель Гогаля па гімназіі Пракаповіч, які перадаў іх свайму калегу па педагагічнай працы магілёўскаму “палкоўніку М.Ф. Я-му”. Гэты “палкоўнік” – магілёўскі дарожна-маставы інжынер М. Ястржэмбскі, які потым прызнаўся, што сам з’яўляецца аўтарам працяга “Мёртвых душ”, а не Гогаль.

1922 год. Памёр ураджэнец в. Добасна (зараз – Кіраўскі раён) Ядвігін Ш. (Антон Лявіцкі). 

Беларускі празаік, публіцыст, фельетаніст, драматург, паэт, перакладчык, літаратуразнавец, палітык, адзін з пачынальнікаў беларускай мастацкай прозы.

Яго літаратурная творчасць шматжанравая. Вядомы як аўтар аднаго з першых беларускіх раманаў, баек у прозе, лірычнага апавядання, сатырычнай замалёўкі, дарожных нататкаў, фельетона, мастацкай публіцыстыкі, мемуараў. 

Вялікае значэнне для станаўлення буйной празаічнай формы беларускай літаратуры меў яго раман «Золата». Яго творчасць адыграла значную ролю ў фарміраванні норм беларускай літаратурнай мовы, удасканаленні сістэмы яе стылістычных сродкаў, пашырэнні выяўленчых магчымасцей.

У 1910 годзе ажыццявіў пешую вандроўку па Беларусі. У сваіх падарожных нататках, апублікаваных у «Нашай Ніве» пад назваю «Лісты з дарогі», распавядаў пра мястэчкі і вёскі, цікавых людзей, разважаў над эканамічнымі і сацыяльнымі праблемамі беларускага сялянства, пра родную мову і народную асвету.

Пахаваны ў Вільні на могілках Росы на літарацкай горцы.

1935 год. Нарадзіўся Рыгор Барадулін. 

Беларускі паэт, эсэіст і перакладчык. Вядомы таксама як Дзядзька Рыгор. Апошні, хто атрымаў званне «Народны паэт Беларусі».

Працаваў рэдактарам у розных перыядычных выданнях: газетах, часопісах, выдавецтвах «Беларусь», «Мастацкая літаратура» (рэдактар, загадчык рэдакцыі).

Адзін са стваральнікаў, прэзідэнт Беларускага ПЭН-цэнтра, член Сойма БНФ, сукіраўнік Беларускага Фонду Сораса, суарганізатар Усебеларускага з’езда за незалежнасць (2000 год).

Аўтар вершаў, паэтычных кніг, 100 зборнікаў, сатырычных і гумарыстычных твораў, эпіграм на дзеячаў беларускай літаратуры і мастацтва, шаржаў, перакладаў, твораў для дзяцей, кнігі літаратурна-крытычных артыкулаў і эсэ «Парастак радка, галінка верша», кнігі «Вушацкі словазбор Рыгора Барадуліна» (лепшая кніга 2013 года па версіі газеты «Наша Ніва»).

Творчасць паэта вызначаецца разнастайнасцю жанраў, вобразна-стылявых сродкаў, яркай метафарычнасцю, тонкім псіхалагізмам, багаццем моўнай палітры.

Двойчы выдаваліся зборы выбраных твораў паэта (1984, 1996–2002). Апошні збор напачатку заяўляўся ў пяці тамах, але выйшлі толькі чатыры.

У яго творах адкрываецца жывая крыніца хараства мовы і мудрасці народа, яго традыцый і звычаяў, своеасаблівай натурфіласофіі.

Перакладаў на беларускую мову Я. Райніса, Ф. Гарсія-Лорку, І. Драча, Г. Містрал, Амара Хаяма, «Слова пра паход Ігараў», У. Шэкспіра, Дж. Байрана, А.Міцкевіча і іншых.

Песні на яго вершы напісалі А. Камоцкі, І. Барсукоў, Г. Вагнер, З. Галубіцкая, Я. Глебаў, У. Журовіч, М. Наско, Дз.Смольскі, М. Хаўхлянцаў і іншыя.

Узнагароджаны ордэнамі СССР, Латвіі, медалем Францыска Скарыны. Ганаровы доктар БДУ і ганаровы грамадзянін Ушацкага раёна. Лаўрэат прэміі Ленінскага камсамола Беларусі і Дзяржаўнай прэміі імя Янкі Купалы. У 2006 годзе быў намінантам на Нобелеўскую прэмію ў галіне літаратуры.

Яму прысвечана аповесць «Ладдзя Роспачы» У. Караткевіча.

Памёр 2 сакавіка 2014 года. Пахаваны ва Ушачах.

У гонар Народнага паэта ўстаноўлены мемарыяльная дошка ў Мінску, помнік ва Ўшачах.

1963 год. Нарадзіўся Алесь Макарэвіч. 

Беларускі літаратуразнавец. Доктар філалагічных навук, прафесар МДУ імя А. Куляшова.

У Магілёўскім дзяржаўным універсітэце працуе з 1984 года. У 2001–2015 гадах з’яўляўся загадчыкам кафедры беларускай літаратуры.

Даследуе гісторыю беларускай лiтаратуры, паэтыку мастацкага тэксту, гістарычную рухомасць мастацкага тэксту, пытанні методыкі выкладання беларускай літаратуры, польскай мовы ва ўстановах агульнай сярэдняй i вышэйшай адукацыі.

Аўтар больш за 170 навуковых i вучэбна-метадычных публікацый.

2022 год. Расія пачала ваеннае ўварванне ва Украіну.

Кампанія была развязана пасля нарошчвання вайсковай моцы, прызнання Расійскай Федэрацыяй самаабвешчаных Данецкай і Луганскай народных рэспублік. Урадам Расіі пазначана як «спецыяльная ваенная аперацыя» па “дэнацыфікацыі”. Прэзідэнт Украіны У. Зяленскі перакананы, што галоўная мэта праціўніка – ліквідацыя Украіны як дзяржавы.

За першыя 100 дзён вайны амаль 14 мільёнам украінцаў давялося пакінуць свае дамы.

У справаздачы ААН гаворыцца, што з 24 лютага 2022 па 15 лютага 2023 года зафіксавана 21 293 выпадкі гібелі або ранення грамадзянскіх асоб у 1 141 населеных пунктах Украіны: 8 006 загінуўшых і 13 287 параненых,

Нават калі ўлічваць толькі пацверджаныя дадзеныя, сукупныя страты тых, хто ваюе на баку Расіі, могуць перавысіць 43 000 чалавек загінуўшымі. З улікам параненых агульныя страты прарасійскіх сіл могуць перавышаць 193 000 чалавек.

Па ацэнцы выведкі ЗША, агульныя страты Расіі ва Ўкраіне на канец студзеня 2023 года перавысілі 188 000 чалавек.

Генштаб Украіны ацэньвае страты Масквы ў больш за 145 000 чалавек. Але міністэрства абароны Расіі свае страты ацэньвае каля 10 000 забітымі.

На 22 лютага 2023 года, паводле украінскіх дадзеных, знішчана расійскіх танкаў – 3334, баявых машын – 6569, артылерыі – 2345, рэактыўных сістэм – 471, сродкаў супрацьпаветранай абароны – 243, самалётаў – 299, верталётаў – 287, беспілотных апаратаў – 2026, крылатых ракет – 873, караблёў і катэраў – 18, аўтамабіляў і аўтацыстэрн – 5212, спецтэхнікі – 226, асабовага складу – каля 145 060 чалавек. 

Страты ўкраінскіх войск, паводле розных крыніц, – да 13 000 забітымі, разам з параненымі – каля 100 000.

Быдгашч. Акцыя салідарнасці з Украінай, 24 лютага 2022 года

Дзень у гісторыі. 19 лютага. Крыжовы паход супраць літоўцаў. Крым перададзены Украіне. Першы дазволены апазіцыйны мітынг. Нарадзіліся мастак Ю. Пешка, паэт С. Шушкевіч.

Навіна ад

Сусветны дзень кітоў (World Whale Day). 

У гэты дзень 1986 года Міжнародная кітабойная камісія (МКК), пасля 200 гадоў бязлітаснага знішчэння марскіх гігантаў, забараніла камерцыйны промысел буйных кітоў і гандаль іх мясам. Штогод у гэты дзень розныя прыродаахоўныя групы праводзяць акцыі ў абарону кітоў і іншых марскіх млекакормячых. Часта эколагі аб’ядноўваюцца і прысвячаюць гэты дзень абароне аднаго ўнікальнага віду, якому пагражае смяротная небяспека.

У цяперашні час дазволены толькі абарыгенны промысел кітоў выключна для задавальнення запатрабаванняў карэннага насельніцтва, а таксама канфіскацыя кітоў у навуковых мэтах па спецыяльных дазволах урадаў-членаў МКК.

У сярэднім даўжыня кіта складае ад 22 да 27 метраў. Самы вялікі кіт быў злоўлены ў 1926 годзе: яго даўжыня складала 33 метры, а важыла жывёла 150 тон.

Далёкія продкі кітоў былі сухапутнымі жывёламі, якія хадзілі на чатырох нагах.

1236 год. Папа Рыгор IX абвясціў першы крыжовы паход супраць літоўцаў. 

Рыга стала апорным пунктам для прыбываючых воінаў Хрыста. Усяго прыбыло больш за 2 000 саксонцаў, да іх далучылася і 200 пскавічоў, якіх моцна дапяклі набегі балцкіх плямёнаў.

Магістр Ордэна Мечаносцаў Фолквін, не асабліва гарэў жаданнем ісці ў малазнаёмую мясцовасць і таму да восені крыжакі сядзелі ў Рызе. 

Крыжакі і іх саюзнікі спустошылі значную тэрыторыю на мяжы сучасных Латвіі і Літвы. Літоўцы хаця і былі заспеты знянацку гэтым уварваннем, даволі хутка сабралі да 3 000 апалчэнцаў. 

21 верасня каля Саўле (Шаўляй) крыжакоў сустрэў са сваёй дружынай мясцовы правадыр В. Булёніс, да яго на наступны дзень далучыліся жэмайты Вікінтаса. 

Цяжкая конніца крыжакоў увязла ў балоце, што дапамагло літоўцам нанесці суперніку велізарныя страты.

1767 год. Нарадзіўся Юзаф Пешка. 

Польскі і беларускі жывапісец, прадстаўнік акадэмічнага класіцызму. 

Працаваў у Гродна, Нясвіжы, Мінску, іншых гарадах і мястэчках, выкладаў у Школе прыгожых мастацтваў, у Ягелонскім універсітэце, стаў першым дырэктарам рэарганізаванай Школы выяўленчых мастацтваў. 

Пасля падарожжаў па Беларусі пакінуў выявы краявідаў Магілёва і Шклова, Магілёўскай губерні, Віцебска, Нясвіжа, Мінска і іншых. 

Аўтар партрэтаў гістарычных дзеячаў, прац па гісторыі Рэчы Паспалітай. Яго пейзажы з’яўляюцца асабліва каштоўнымі для вывучэння архітэктуры Мінска, Магілёва.  

Памёр 4 верасня 1831 года.

Юзаф Пешка. Краявід Шклова
Юзаф Пешка. Краявід Шклова

1864 год. Нарадзіўся Вячаслаў Адамовіч. 

Беларускі палітычны і вайсковы дзеяч, выдавец, публіцыст, паэт, музыка.

Выдавец газеты «Северо-западный телеграф», удзельнік беларускага вайсковага руху, сябра Беларускай Вайсковай Камісіі, браў удзел у стварэнні таемнай сялянскай вайсковай арганізацыі «Зялёны Дуб», якую ўзначаліў яго сын Вячаслаў (атаман Дзяргач). 

Браў удзел у антыбальшавіцкай акцыі пачатку 1920-х гадоў. Пазней адышоў ад палітычнай дзейнасці, жыў у Вільні.

Памёр 21 лютага 1939 года.

1887 год. Нарадзіўся Янка Пазняк. 

Беларускі грамадска-культурны дзеяч, выдавец, публіцыст, палітык. Дзед палітыка Зянона Пазняка.

У маладосці далучыўся да беларускага руху, удзельнічаў у працы беларускіх хрысціянска-асветніцкіх суполак. 

Выдаваў каталіцкую газету «Biełarus», рэдагаваў газету «Biełaruskaja krynica», часопіс «Хрысціянская думка», быў сакратаром Прэзідыума ЦК Беларускай хрысціянскай дэмакратыі, старшынёй Прэзідыума Беларускага народнага аб’яднання, Віленскага беларускага нацыянальнага камітэта. Арганізатар беларускіх сялянскіх мастацкіх калектываў і стваральнік беларускіх вясковых школ.

Яго палітычная дзейнасць сустрэла негатыўную рэакцыю з боку польскіх уладаў. Супраць яго было заведзена 35 судовых спраў, накладаліся грашовыя штрафы, ён быў у зняволенні.

У кастрычніку 1939 года арыштаваны НКУС. Верагодна, пасля 22 красавіка 1940 года быў расстраляны ў Мінску.

супрацоўнікі рэдакцыі «Biełaruskaj krynicy» ў Вільні. Злева направа: Я. Найдзюк, У. Тарасевіч, М. Пяцюкевіч, Ян Пазняк
супрацоўнікі рэдакцыі «Biełaruskaj krynicy» ў Вільні. Злева направа: Я. Найдзюк, У. Тарасевіч, М. Пяцюкевіч, Ян Пазняк

1890 год. Нарадзіўся Казімір Сваяк (Стаповіч). 

Беларускі каталіцкі святар, грамадскі дзеяч, паэт.

Удзельнік беларускага нацыянальнага руху. Скончыў Віленскую каталіцкую духоўную семінарыю. Служыў у касцёлах у Камаях, Клюшчанах, іншых у мястэчках Заходняй Беларусі. З 1915 года вёў казанні на беларускай мове. 

Аўтар вершаў, зборніка вершаў, вершаванага апавядання. Выступаў як публіцыст, пісаў драматычныя творы. Асобнымі выданнямі выйшлі «Янка Канцавы», «Купалле». Напісаў філасофскі дзённік «Дзея маёй мыслі, сэрца і волі» з «Аўтабіяграфіяй».

Памёр 6 мая 1926 года.

У 1990 годзе А. Мальдзіс падчас візіту ў Ватыкан пры размове з Папам унёс прапанову прылічыць К. Стаповіча да ліку блаславёных.

У Вільні ўсталявана мемарыяльная дошка ў яго гонар.

1901 год. Нарадзіўся Сяргей Бусел. 

Беларускі грамадскі дзеяч, удзельнік Слуцкага паўстання.

Удзельнікк беларускага нацыянальнага руху, сябра Часовага Беларускага нацыянальнага камітэта Случчыны. У часе Слуцкага збройнага чыну прымаў удзел у фармаванні 1-й  Слуцкай брыгады войскаў БНР.

Уваходзіў у склад Беларускай вайсковай камісіі, працаваў ў ковенскім Прадстаўніцтве БНР і літоўскім Міністэрстве беларускіх спраў. 

У Празе ўдзельнічаў у эмігранцкіх арганізацыях разам з Т. Грыбам, Я. Мамонькам, П. Бадуновай, М. Чарнецкім. 

Пасля вяртання ў Вільню працаваў у Беларускім нацыянальным камітэце, у часопісе «Золак». У кастрычніку 1939 года арыштаваны НКУС і вывезены ў Мінск. 

У лютым 1940 года прыгавораны да 15 гадоў працоўна-папраўчых лагераў. Далейшы лёс невядомы.

1908 год. Нарадзіўся Станіслаў Шушкевіч.

Беларускі паэт, Заслужаны работнік культуры. Бацька палітыка С. С. Шушкевіча. 

Быў членам літаб’яднання «Маладняк», БелАПП. Працаваў у Кніжнай палаце і Дзяржаўнай бібліятэцы БССР, загадчыкам бібліятэкі Навукова-даследчага інстытута сельскай і лясной гаспадаркі, у рэдакцыях шэрагу газет.

Арыштаваны ў 1937 годзе і асуджаны на 8 год лагераў. Знаходзіўся ў лагеры і ссылцы ў Кемераўскай вобласці. У 1946 годзе вярнуўся на Радзіму. Паўторна арыштаваны ў жніўні 1949 года і сасланы ў Краснаярскі край.

Пасля 1956 года працаваў у газетах «Мінская праўда», «Літаратура і мастацтва».

Аўтар вершаў, дзясятка паэтычных зборнікаў, кнігі ўспамінаў, успамінаў пра беларускіх пісьменнікаў, кнігі прозы, зборніка сатыры і гумару. Пісаў і для дзяцей: шэраг зборнікаў вершаў, апавяданняў і казак. Выйшлі Выбраныя творы ў 2-х тамах, «Выбранае». 

Многія яго вершы пакладзены на музыку.

Памёр 1 лютага 1991 года.

1919 год. У Магілёве створана дзіцячая музычная школа. 

Ініцыятыву аматараў музыкі “праштурхнуў” кампазітар М. Чуркін. Установе, неўзабаве дзіцячай музычнай школе №1 імя М. Рымскага-Корсакава, быў выдзелены асабняк былога прамыслоўца Бачкова па Камуністычным завулку, а ў 1925 годзе быў выдзелены новы будынак. 

У 1938 годзе на базе школы было адкрыта Магілёўскае музычнае вучылішча імя Н.А. Рымскага-Корсакава. Школа (зараз – каледж музыкі і харэаграфіі) і вучылішча (цяпер – музычны каледж) да 1960 года працавалі ў адным будынку.

1954 год. Рашэннем Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР Крымская вобласць перададзена з РСФСР у склад Украінскай ССР. 

Пастанова Прэзідыума аб перадачы Крыма была прынятая аднагалосна. Фармальнасць адміністрацыйнага ўпарадкавання да 300-годдзя Пераяслаўскай рады, у 2014 годзе стала падставай для расійскай акупацыі Крыма і ўсходу Украіны. 

Прынята лічыць, што ідэя перадачы Крыма належала М. Хрушчову. 

Ніякага ажыятажу сярод насельніцтва падзея не выклікала. Народ і ў Расіі, і ва Украіне прыняў вестку аб перамене статусу Крыма на здзіўленне будзённа.

1989 год. Адбыўся мітынг на мінскім стадыёне «Дынама», арганізаваны Беларускім народным фронтам і Канфедэрацыяй беларускіх аб’яднанняў («Талака», «Тутэйшыя» і іншыя). 

Гэта быў першы ў БССР дазволены ўладамі апазіцыйны палітычны мітынг, першая масавая деманстрацыя нацыянальнай сімволікі – бел-чырвона-белых сцягоў і герба «Пагоня».  

Нягледзячы на моцны мароз узяла ўдзел каля 40  000 чалавек. 

Спяваў Сяржук Сокалаў-Воюш. Выступалі лідары Фронту, кандыдаты ў народныя дэпутаты СССР, якіх падтрымліваў БНФ.

Перадвыбарчым лозунгам Фронту быў заклік «Заводы – рабочым, зямля – сялянам, улада – народу». Шэраг кандыдатаў, каго БНФ прапагандаваў і падтрымліваў на выбарах, сталі народнымі дэпутатамі СССР: А. Адамовіч і В. Быкаў – па спісах творчых саюзаў, С. Габрусеў, А. Дабравольскі, А. Жураўлёў, М. Ігнатовіч, С. Шушкевіч – ад выбарчых акруг.

1993 год. Памёр ураджэнец Беларусі Часлаў Кудаба (Худаба). 

Беларускі і літоўскі географ-краязнавец, эколаг, Лаўрэат Дзяржпрэміі Літвы. 

Барацьбіт за незалежнасць Літвы. Кіраўнік праекта па стварэнню геаграфічнага атласа Літвы, аўтар манаграфій, кніг, артыкулаў аб прыродзе, культуры, экалагічным стане Літвы, Беларусі, пра хараство Нарачанскага краю. 

Кніга «Па Віліі: падарожныя запісы» прысвечана Беларусі і ўключае гісторыю, этнаграфію, краявіды, культуру, літаратурнае жыццё вёсак, мястэчак і гарадоў, якія мінае р. Вілія.

Дзень у гісторыі. 1 студзеня. Заснаванне ССРБ. Увядзенне еўра. Нарадзіліся Яўхім Карскі, пакутнік Мечыслаў Багаткевіч, выдавец Ігар Гермянчук

Навіна ад

Новы год паводле Грыгарыянскага календара.

У большасці сучасных краін свету сёння 1 студзеня 2023 года.  Еўрапейскі звычай адзначаць Новы год менавіта 1 студзеня бярэ пачатак ад Юлія Цэзара, з 46 года да нашай эры. І першы месяц года Януарый (наш студзень) прысвечаны той частцы двухаблічнага бога Януса, якая павернута ў будучыню.

Але на Еўразійскім кантыненце першымі святкаваць Новы год 1 студзеня сталі ў Месапатаміі яшчэ ў ІІІ тысячагоддзі да нашай эры.

1 студзеня як свята Новага года на тэрыторыі Вялікага княства Літоўскага прапісалася ў 1364 годзе. Ва ўсходняй частцы Беларусі з 1493 па 1700 год пачынаўся паводле візантыйскай царкоўнай традыцыі 1 верасня. https://natatnik.by/novyi-god-by/

У Расіі, да якой былі далучаны беларускія землі ў ХVІІІ стагоддзі, Новы год адзначаюць 1 студзеня з 1700 года. Пачынаючы з 1919 года навагодняе свята ў Савецкай Расіі сталі адзначаць у адпаведнасці з грыгарыянскім календаром. З 1930 па 1947 год 1 студзеня ў СССР быў звычайным працоўным днём. 23 снежня 1947 года ўказам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР 1 студзеня стала святочным і выходным днём.

Нагадаем, што і 2 студзеня 2023 года – дзень святочны.

Сусветны дзень міру (World Day of Peace, з 1967 года) або Дзень сусветных малітваў аб міры.  

Існуе яшчэ Міжнародны дзень міру 21 верасня.

Міжнароднае свята, падчас якога вернікі заклікаюць Бога спыніць ўсе войны і дараваць людзям мір на Зямлі.

Дзень спачатку быў усталяваны для каталікоў Рымскім Папай Паўлам VI 8 снежня 1967 года ў гонар  Урачыстасці Святой Багародзіцы Марыі, пазней пашырыў межы і стаў сусветным. 

«Прасі, і ты атрымаеш мір» – галоўны лозунг, пад якім праходзіць «сусветны дзень міру». У першы дзень кожнага новага году пантыфік звяртаецца ў сваёй перадсвяточнай прамове да вернікаў, звяртаючы іх увагу на неабходнасць кожнаму ўнесці свой унёсак у справу міру.

Урачыстасць Святой Багародзіцы Марыі (каталіцкі каляндар). 

Эфескі сабор у 431 годзе абвясціў, што Дзеву Марыю належыць называць Багародзіцай. У гэты дзень Касцёл заахвочвае, каб кожны з нас выкарыстаў магчымасць даверыць сябе і сваіх блізкіх апецы Маці Божай у першы дзень Новага года. 

Свята ў некаторых мясцовасцях на Захадзе адзначалася 1 студзеня ўжо ў VI стагоддзi, «кaлі мiнулa вoсем дзён, кaб aбрэзaць Дзiця, дaлі Яму iмя Езус, якoе былo нaзвaнa aнёлaм перад Яго зaчaццем ва ўлонні».

 

1467 год. Нарадзіўся Жыгімонт Стары. 

Кароль польскі і вялікі князь літоўскі (1506 – 1548). Пяты сын Казіміра Ягелончыка, унук Ягайлы. 

Мянушку «Стары» атрымаў за тое, што яшчэ пры сваім жыцці дамогся каранавання ў пераемнікі свайго дзесяцігадовага сына Жыгімонта.

Імнуўся ўмацаваць дзяржаву. Пры ім быў уведзены Статут Вялікага Княства Літоўскага (1529), распаўсюдзілася Рэфармацыя,  што садзейнічала далейшаму ўздыму гуманізму і адукацыі.

Вёў абарончыя войны супраць Маскоўскай дзяржавы. Пры ім да Польшчы была далучана Мазовія.

Вядомы як мецэнат. Падтрымаў першадрукара Францыска Скарыну.

1861 год. Нарадзіўся Яўхім Карскі. 

Філолаг-славіст, заснавальнік беларускага навуковага мовазнаўства і літаратуразнаўства, этнограф, фалькларыст, палеограф. Акадэмік Пецярбургскай і Чэшскай акадэмій навук,  член Інбелкульта.

У 1893 годзе ў Кіеўскім універсітэце абараніў дысертацыю – першую ў гісторыі  па беларускім мовазнаўстве «Да гісторыі гукаў і форм беларускай гаворкі». Працаваў прафесарам Варшаўскага (загадчык кафедрай, дэкан гісторыка-філалагічнага факультэта, рэктар, 1905-1910), Растоўскага (1915-1916, былы Варшаўскі) універсітэтаў, Мінскага педінстытута.

Удзельнік беларускага нацыянальнага руху, ганаровы старшыня Першага ўсебеларускага з’езда, старшыня арганізацыйнай камісіі па адкрыцці БДУ. Падараваў сваю бібліятэку БДУ.

Аўтар  больш за як 1000 прац, у тым ліку даследаванняў па гісторыі беларускай мовы, дыялекталогіі, фальклоры, этнаграфіі, гісторыі беларускай літаратуры. Выдаваў старажытныя помнікі гісторыі і літаратуры. Аўтар сямітомнай працы «Беларусы» – энцыклапедыі беларусазнаўства. 

Прарадзімай славян  лічыў Палессе, даказваў, што беларусы – аўтахтоны на сваіх землях, даў этнаграфічную карту Беларусі пачатку ХХ стагоддзя

На радзіме вучонага, на будынку сярэдняй школы ў в. Лоша працуе з 1964 года мемарыяльны музей, яго імя носіць Гродзенская абласная бібліятэка.

Памёр 29 красавіка 1931 года.

1904 год. Нарадзіўся  Мечыслаў Багаткевіч. 

Каталіцкі рэлігійны дзеяч, блажэнны Рымска-Каталіцкай Царквы, святар, пакутнік.

Скончыў Вышэйшую духоўную семінарыю (Пінск), Варшаўскі універсітэт. З 1933 года – святар і педагог у Драгічыне, Лунінцы, Дрысе, капелан Згуртавання Харцэрства Польскага. 

Пра яго пісалі: “Там, дзе з’яўляўся ксёндз Багаткевіч, было шмат моладзі, весялосці і радасці, ён проста любіў нас. Ён ніколі не быў адзін, побач з ім заўсёды былі яго вучні”.

Быў харызматычным прапаведнікам. Тыя, хто слухаў яго казанні, расчульваліся да глыбіні душы, задумваліся над сваім жыццём. Святар заўсёды аддаваў бедным тое, што атрымліваў ад іншых падчас каляды.

Актыўная і энэргічная праца святара ў Дрысе не спадабалася немцам. Тым больш ён у сваіх пропаведзях рэзка асуджаў Гітлера.

У студзені 1942 года яго арыштавалі і зняволілі ў браслаўскай турме, а на світанні 4 сакавіка 1942 года расстралялі ў лесе Барок каля Беразвечча (у межах г. Глыбокае).

Беатыфікаваны 13 чэрвеня 1999 года ў Варшаве Папай Янам Паўлам ІІ. Ягоны культ пашыраны на Беласточчыне, у Пінскай дыяцэзіі.

1919 год. У Смаленску абвешчана Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка Беларусь. 

Існавала з 1 студзеня да 27 лютага 1919 года пад кантролем расійскага бальшавіцкага ўрада. БССР дазволілі ўтварыцца, бо, па-першае, да гэтага 25 сакавіка 1918 года была абвешчана БНР, па-другое, яна разглядалася менавіта як буферная краіна, якой расійскія ўлады ў выпадку геапалітычных канфліктаў змогуць ахвяраваць.

30 – 31 снежня 1918 года 6-я Паўночна-Заходняя канферэнцыя РКП(б) у Смаленску прыняла рэзалюцыю пра абвяшчэнне самастойнай Савецкай Рэспублікі Беларусі. 

У склад ССРБ увайшлі Віцебская, Гродзенская, Магілёўская, Мінская губерні, большая частка Смаленскай, часткі Віленскай (без Вільні), Ковенскай, Сувалкаўскай і Чарнігаўскай губерняў – амаль 300 тысяч кв. км. 

Быў сфарміраваны Часовы рабоча-сялянскі савецкі ўрад Беларусі на чале з З. Жылуновічам, маніфестам якога 1 студзеня 1919 года Беларусь абвешчана Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікай.

8 студзеня 1919 года ўрад ССРБ пераехаў са Смаленска ў Мінск.

16 студзеня 1919 года ЦК РКП(б) без папярэдняга абмеркавання з урадам ССРБ беларускія Віцебскую, Магілёўскую і Смаленскую губерні ўключыў у склад Расіі.

31 студзеня 1919 года ССРБ выйшла са складу РСФСР – урад Расіі прыняў пастанову «Аб прызнанні незалежнасці Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі». Пры гэтым усходнебеларускія землі засталіся ў складзе РСФСР.

27 лютага 1919 года на аб’яднаным паседжанні ЦВК Літоўскай ССР і ЦВК БССР у Вільні было аформлена стварэнне Літоўска-Беларускай Савецкай  Сацыялітычнай Рэспублікі (Літбел) у складзе Мінскай, Гродзенскай, Віленскай і Ковенскай губерняў. ССРБ перастала існаваць.

Карта Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі Беларусі ў абвешчаных межах 

1929 год. У дзясятую гадавіну ўтварэння БССР адбылося адкрыццё Акадэміі Навук БССР. 

Беларуская акадэмія навук (1929-1936), АН БССР (1936-1991), Акадэмія навук Беларусі (1992-1997), Нацыянальная акадэмія навук Беларусі (НАНБ, з 1997) – вышэйшая дзяржаўная навуковая ўстанова ў краіне. 

НАНБ створана на базе Інстытута беларускай культуры (Інбелкульт, 1922-1928). Першым прэзідэнтам Акадэміі стаў гісторык, прафесар У. Ігнатоўскі. 

На дзень адкрыцця штат акадэміі складаў толькі 128 чалавек, з іх 87 навуковых супрацоўнікаў.

Зараз у НАНБ звыш 9 000 работнікаў, сярод якіх больш за 450 дактароў навук і 1700 кандыдатаў навук, 91 акадэмік, 2 ганаровыя члены, 13 замежных членаў і 122 члены-карэспандэнты.

Акадэмія мае 7 галіновых аддзяленняў: фізікі, матэматыкі і інфарматыкі; фізіка-тэхнічных навук; хіміі і навук аб Зямлі; біялагічных навук; медыцынскіх навук; гуманітарных навук і мастацтваў; аграрных навук.

1937 год. Нарадзіўся Станіслаў Багданкевіч. 

Беларускі банкір, палітычны дзеяч. Доктар эканамічных навук, прафесар, акадэмік і віцэ-прэзідэнт міжнароднай Акадэміі навук Еўразіі.

Працаваў у сістэме Дзяржбанка СССР у Беларусі (1956-1981), Кіраўніком ад Беларусі ў Міжнародным валютным фондзе і Еўрапейскім банку рэканструкцыі і развіцця (1991-1995), стажыраваўся ў цэнтрабанках Францыі і Вялікабрытаніі. Старшыня Праўлення Нацыянальнага банка Беларусі (1991-1995), старшыня, ганаровы старшыня Аб’яднанай грамадзянскай партыі.

Актыўна выступаў супраць аб’яднання грашовых сістэм Расіі і Беларусі.

З’яўляецца адным з самых актыўных і аўтарытэтных крытыкаў эканамічнай палітыкі беларускага ўраду.

1938 год. Нарадзілася Данута Бічэль-Загнетава. 

Беларуская паэтэса. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР імя Я. Купалы.

Выкладала беларускую мову і літаратуру ў школах Гродна, загадвала Домам-музеям Максіма Багдановіча ў Гродна. Член Беларускага ПЭН-цэнтра. 

Вядомая грамадская дзеячка, каардынатар дзейнасці рэгіянальных суполак БНФ у Гродзенскай вобласці. Уваходзіла ў групу падтрымкі кандыдата ў дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР М. Ткачова.

Аўтар 21 зборніка паэзіі, шматлікіх паэм, 8 кніг вершаў для дзяцей, кнігі нарысаў, мемуараў і эсэ, двух кніг прозы.

Данута Бичель-Загнетова - биография, творчество, отзывы, лучшие книги.

1945 год. Нарадзілася Вольга Іпатава. 

Беларуская пісьменніца. Ганаровы акадэмік Міжнароднай акадэміі навук Еўразіі.

Настаўнічала, працавала ў кнігагандлі, у Гродзенскім гаркаме камсамола, на рэгіянальным і цэнтральным тэлебачанні, у газетах «Літаратура і мастацтва», «Чырвоная змена», «Культура», часопісе «Спадчына», намеснікам старшыні, старшынёй Саюза беларускіх пісьменнікаў.

Аўтар 4 зборнікаў вершаў, 6 зборнікаў аповесцей і апавяданняў, 2 кніг для дзяцей, тэлеп’есы «Давыд Гарадзенскі» (пастаўлена ў 1988), кнігі «Паміж Масквой і Варшавай», трылогіі «Альгердава дзіда» («Залатая жрыца Ашвінаў», «Вяшчун Гедыміна», «Альгердава дзіда») і іншых.

Яе творы перакладзены на еўрапейскія, азіяцкія мовы.

Перакладае на беларускую мову творы рускіх, літоўскіх, украінскіх, узбекскіх, армянскіх пісьменнікаў, займаецца грамадскай дзейнасцю.

Мае розныя ўзнагароды, у тым ліку медалі Францыска Скарыны і 100 гадоў БНР Рады Беларускай Народнай Рэспублікі. Лаурэат прэміі імя Барыса Кіта, «Залаты апостраф», прэміі імя Міколы Ганька (Канада).

1958 год. Нарадзіўся Рыгор Сітніца. 

Беларускі мастак, паэт. Заслужаны дзеяч мастацтваў.

Быў старшынёй Беларускага саюза мастакоў.

Творчасці ўласцівы спалучэнне супрэматычных і канструктывісцкіх прынцыпаў у пабудове кампазіцыі, гіперрэалістычная трактоўка формы, сімвалічнасць мастацкай мовы. 

Стылістычная манера мастака надае канкрэтным аб’ектам ягоных твораў грунтоўную сутнасць сімвалаў, знакаў і выводзіць іх на памежжа, дзе форма, не губляючы сваёй рэалістычнасці, спалучае рысы абстрактнага вобразу.

Таксама творчасці характэрна пільная ўвага да беларускіх нацыянальных каштоўнасцей: гісторыі, этнаграфіі, фальклору, як неад’емных частак агульнаеўрапейскага культурнага кантэксту.

Творы мастака знаходзяцца ў фондах шматлікіх музеяў Беларусі, у тым ліку Нацыянальны мастацкім, Магілёўскім абласным мастацкім імя П. Масленікава, у замежных калекцыях Польшчы, Германіі, Грэцыі.

Паэт, публіцыст. Лаўрэат літаратурных прэмій «Полымя» і «Залаты апостраф». Узнагароджаны медалём Францыска Скарыны.

1961 год. Нарадзіўся Ігар Гермянчук. 

Беларускі журналіст, выдавец, грамадскі дзеяч. Дэпутат Вярхоўнага Савета БССР 12-га склікання, рэдактар газеты «Свабода», заснавальнік часопісу «Кур’ер».

Адзін з актыўных удзельнікаў незалежніцкага руху 1980-х гадоў.

У 1990 годзе стаў адным з самых маладых дэпутатаў Вярхоўнага Савета БССР. 11 красавіка 1995 года разам з іншымі дэпутатамі ад Апазіцыі БНФ абвясціў галадоўку пратэсту супраць ініцыяванага Лукашэнкам рэферэндуму.

У якасці галоўнага рэдактара газеты «Свабода», зрабіў яе найбуйнейшым і самым папулярным апазіцыйным выданнем краіны. За крытычныя публікацыі пракуратура чатыры разы заводзіла на Герменчука крымінальныя справы. Пасля забароны газеты ў 1997 годзе, у студзені 1998 года адрадзіў яе пад назвай «Навіны».

Заснавальнік і рэдактар часопісу «Кур’ер».

Памёр 29 красавіка 2002 года.

1990 год. Створаны Слонімскі драматычны тэатр. 

Першым дырэктарам і рэжысёрам у адной асобе стаў заслужаны дзеяч культуры Беларусі Мікалай Варвашэвіч (1934-2001). Калектыў тэатра ажыццявіў каля 100 пастановак для дарослых і юных гледачоў. У рэпертуары тэатра пераважаюць спектаклі камедыйнага жанру, пастаўленыя ў традыцыях беларускага народнага тэатра: пастаноўкі па творах Я. Купалы, Л. Радзевіча, У. Галубка, А. Макаёнка. Ставяцца п’есы сучасных беларускіх драматургаў: У. Сауліча, А. Федарэнкі, У. Бутрамеева, С. Кавалёва, А. Якімовіча, А. Дударава.

Значнае месца ў рэпертуары тэатра займаюць п’есы класічнай і сучаснай рускай і замежнай драматургіі аўтараў А. Астроўскага, К. Гальдоні, А. Камю,  К. Манье і іншых.

Тэатр шмат ставіць спектакляў на рускай і беларускай мовах для юных гледачоў і гастралюе з імі па Беларусі.

На сённяшні дзень у рэпертуары тэатра значацца 18 спектакляў для дзяцей і 15 пастановак для дарослых.

1999 год. Пачалося абарачэнне еўра – агульнаеўрапейскай валюты. 

У 11 з 15 краін ЕС уведзена Адзіная еўрапейская валюта еўра. 

У сувязі з гэтым банкі Аўстрыі і Францыі ўсім дзецям, якія нарадзіліся 1 студзеня  паклалі на рахунак па 100 еўра. Асабліва пашанцавала аўстрыйцу Лявону Дзананавічу, які з’явіўся на свет у Інсбруку роўна апоўначы – яму залічылі на рахунак 5000 еўра.

Пасля гэтага, зона еўра пашыралася: 2001 год – Грэцыя, 2007  – Славенія, 2008 – Кіпр, Мальта, 2009 – Славакія, 2011 – Эстонія, 2014 Латвія, 2015 – Літва, 2023 – Харватыя. Харватыя сёння стала 20-й краінай зоны еўра. Насельніцтва зоны еўра 345 мільёнаў чалавек.

Акрамя краін з еўразоны, еўра карыстаюцца Ватыкан, Манака, Сан-Марына, Андора, французскія заморскія дэпартаменты Сен-Пьер і Мікелон, Маёта, а таксама Косава, Чарнагорыя, Акраціры і Дэкелія (базы Брытаніі на Кіпры).

Краіны-члены ЕС, якія не выкарыстоўваюць еўра, але разглядаюць магчымасць перахода на яго: Балгарыя,  Венгрыя, Данія, Польшча, Румынія, Чэхія, Швецыя.

Дзень у гісторыі. 30 снежня. Зачыніўся Віленскі манетны двор. Утварэнне СССР. Пакаранне Садама Хусейна. Нарадзіўся Павел Севярынец

Навіна ад

1667 год. Спыніў дзейнасць Віленскі манетны двор – асноўны цэнтр манетнай вытворчасці Вялікага Княства Літоўскага.

Існаваў з канца XV стагоддзя. Вырабляў сярэбраныя дэнары Вітаўта (1392-1430), дэнары і грошы пры Аляксандру Ягелончыку, паўгрошы і грошы пры Жыгімонце Старым, Жыгімонце Аўгусце. 

Быў агульнадзяржаўным манетным дваром Рэчы Паспалітай, вырабляў наміналы ад дэнара да партугала (залатая манета), пры Стэфане Баторыі выпускаў наміналы ад дэнарыя да дуката, пры Жыгімонце Вазе – ад соліда да партугала, пры Уладзіславе IV – партугалы, пры Яне ІІ Казіміры – ад соліда да дуката. 

Да Люблінскай уніі 1569 года манеты выпускаліся з выявай Пагоні на асобнай стапе. У час праўлення Баторыя на манеце адбіваліся гербы Вялікага Княства Літоўскага і Каралеўства Польскага, а пры Яне ІІ Казіміры аднавілі Пагоню.

Манеты Віленскага двара вылучаюцца па гербах падскарбіяў вялікіх літоўскіх або па знаках арандатараў двара.

1904 год. Нарадзіўся Зэлік Аксельрод. 

Беларускі яўрэйскі паэт, перакладчык беларускай паэзіі на ідыш.

Адказны сакратар яўрэйскага часопісу «Беластокер Штэрн» (Зорка), аўтар 4-х кніг вершаў на ідыш. 

Выступаў за захаванне школ на мове ідыш. 

На сходзе яўрэйскіх пісьменнікаў 30 мая 1941 года рэзка пярэчыў кіраўніку Саюза пісьменнікаў Беларусі М. Лынькову, які сцвярджаў, «што яўрэйскія савецкія пісьменнікі… не стварылі вобразы герояў вялікай значнасці». Пасля гэтага здарэння быў арыштаваны.

26 чэрвеня 1941 г. палітычнага вязня турмы НКУС адвезлі ў лес і расстралялі.Зэлік Аксельрод у маладосці, 1920-я гады

1922 год. Утвораны Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік. 

На I з’ездзе Саветаў прадстаўнікамі РСФСР, Украінскай і Беларускай ССР, Закаўказскай федэрацыі былі падпісаны Дэкларацыя аб утварэнні СССР і Саюзны Дагавор.

Фармальна новая дзяржава стваралася як федэрацыя суверэнных рэспублік з захаваннем права вольнага выхаду і адкрытым доступам у яе. Аднак механізм “вольнага выхаду” не прадугледжваўся.

Пасля правядзення ў 1924-1925 гадах нацыянальна-дзяржаўнага размежавання савецкіх рэспублік Сярэдняй Азіі ў склад СССР увайшлі Узбекская і Туркменская ССР, Казахстан і Кіргізія атрымалі статус аўтаномных рэспублік у рамках РСФСР, а Таджыкская аўтаномная рэспубліка становіцца часткай Узбекскай ССР. Па Канстытуцыі 1936 г. у склад СССР уваходзілі як саюзныя савецкія сацыялістычныя рэспублікі Расійская Федэрацыя, Украіна, Беларусь, Грузія, Азербайджан, Арменія, Казахстан, Кіргізія, Узбекістан, Туркменія і Таджыкістан. У 1940 годзе з далучэннем Прыбалтыкі і Бесарабіі ў СССР увайшлі Латвійская, Літоўская, Эстонская і Малдаўская саюзныя рэспублікі. У 1940-1956 гадах існавала Карэла-Фінская ССР. У склад СССР імкнулася Балгарыя.

СССР спыніў сваё існаванне 25 снежня 1991 года.

1937 год. Расстраляны НКУС Аляксандр Цвікевіч. 

Беларускі палітычны і культурны дзеяч, гісторык, юрыст, філосаф, публіцыст.

Аўтар прац «Кароткі нарыс узнікнення БНР», «Западна-русізм».

Адзін з заснавальнікаў і кіраўнікоў Беларускай народнай грамады, міністр замежных спраў БНР, кіраўнік ураду БНР (1923-1925).

Працаваў вучоным сакратаром Інбелкульта, у Інстытуце гісторыі акадэміі навук. Арыштоўваўся ў 1930, 1937 гадах.

Аляксандр Цвікевіч.jpg

1951 год. Спынена дзеянне “плана Маршала”. 

Гэта праграма дапамогі Еўропе пасля Другой сусветнай вайны. Прапанавана ў 1947 годзе амерыканскім дзяржаўным сакратаром Дж. Маршалам і пачала ажыццяўленне ў красавіку 1948 года. У рэалізацыі плана ўдзельнічалі 17 еўрапейскіх краін, уключаючы Заходнюю Германію.

План Маршала садзейнічаў устанаўленню пасляваеннага міру ў Заходняй Еўропе. Заяўленай ЗША мэтай рэалізацыі плана было аднаўленне разбуранай вайной эканомікі Еўропы, ліквідацыя гандлёвых бар’ераў, мадэрнізацыя прамысловасці еўрапейскіх краін, выцясненне камуністаў з уладных структур і развіццё Еўропы ў цэлым.

План Маршала меркаваў таксама і дапамогу ў пасляваенным аднаўленні эканомікі СССР, але І. Сталін адмовіўся ад любых форм дапамогі ў рамках Плана.

Рэалізацыя плана Маршала стала падмуркам для стварэння Еўрапейскага Саюза.

1956 год. Вёска Шацілкі перайменавана ў Светлагорск (спачатку гарадскі пасёлак, зараз — горад). 

Шацілкі ўпершыню згадваюцца ў 1560 годзе як маёнтак Шацілінскі Востраў. 

Сёння ў Светлагорску жыве 64 тысячы жыхароў. 

У горадзе над ракой Бярэзіна працуюць буйныя прадпрыемствы: «Хімвалакно», цэлюлозна-кардонны камбінат, завод беленай цэлюлозы, домабудаўнічы камбінат і іншыя. Займае 1-е месца па колькасці хворых на СНІД.

1957 год. Памёр Юрый Сабалеўскі. 

Беларускі палітычны і нацыянальны дзеяч. Пасол на Сейм Другой Рэчы Паспалітай.

Член Беларускай сялянска-работніцкай грамады.

Двойчы (1928, 1939) быў арыштаваны польскімі ўладамі, у 1941 годзе арыштаваны НКУС. 

У перыяд нацысцкай акупацыі Беларусі займаў пасады бургамістра Стоўбцаў, Нясвіжа, Баранавіч, 2-га віцэ-прэзідэнта Беларускай цэнтральнай рады, узначальваў акруговы аддзел Беларускай народнай самапомачы ў Мінску. Удзельнічаў у падрыхтоўцы і правядзенні Другога Усебеларускага кангрэсу (1944, Мінск).

У 1944-1950 і ў 1957 гадах жыў ў Германіі, рэдагаваў газету «Беларускае слова», член Агульнага беларускага саюза вайскоўцаў.

У 1950-1957 гадах жыў у ЗША: член Украінскай нацыянальнай рады, Беларускага нацыянальнага фонду, Камітэта незалежнай Беларусі.

1976 год. Нарадзіўся Павел Севярынец. 

Беларускі палітык, пісьменнік і публіцыст, адзін з заснавальнікаў «Маладога Фронту».

Скончыў геаграфічны факультэт БДУ. Працаваў журналістам. Узначальваў Мінскую маладзёвую фракцыю БНФ, быў намеснікам старшыні Партыі БНФ, намеснікам і старшынёй «Маладога Фронту» (да 2004 года).

Удзельнік і арганізатар масавых вулічных выступаў моладзі супраць палітыкі Лукашэнкі, за што неаднароза арыштоўваўся, абмяжоўваўся ў волі.

Севярынец быў адным з арганізатараў I Кангрэсу Беларускай Моладзі,  абароны Курапатаў (2001-2002), розных нацыянальных кампаній.

Аўтар кнігі «Беларусалім. Золак» («Кніга года» 2017), заснавальнік і прадзюсар серыі музычных альбомаў беларускамоўнай хрысціянскай музыкі «Беларускі Хрысьціянскі Хіт» (2008-2015, 7 альбомаў), сузаснавальнік хрысціянскага інфармацыйнага парталу «Крыніца.інфо», стваральнік «Беларускага камітэту салідарнасці з Украінай» (2014), «Камітэту абароны прадпрымальніцтва» (2016), адзін з каардынатараў стала дзеючага форума «Свабоду палітвязням!» (2015).

Арыштаваны перад прэзідэнцкімі выбарамі 2020 года, асуджаны на 7 гадоў зняволення. Палітычны зняволены, Міжнародная арганізацыя «Amnesty International» прызнала яго вязнем сумлення.

1984 год. Памёр Макар Паслядовіч. 

Беларускі пісьменнік і перакладчык.

Працаваў у газетах “Беларуская вёска”, “Звязда”, часопісе “Полымя рэвалюцыі”. 

Аўтар шэрагу зборнікаў апавяданняў, аповесцей, раманаў, нарысаў, п’ес, кніг  апавяданняў для дзяцей, зборнікаў гумарыстычных апавяданняў, літаратурных пародый. У 1961 годзе выйшаў Збор твораў у 2 тамах, у 1986 г. – Выбраныя творы.

Пераклаў на беларускую мову некаторыя творы А. Пушкіна, А. Чэхава, М. Гогаля («Тарас Бульба», у суаўтарстве), Р. Джаваньёлі («Спартак») і іншыя. 

1994 год. Памёр ураджэнец Ліды Стэфан Вітажэнец. 

Польскі лётчык, ас-знішчальнік у Другую сусветную вайну ў складзе польскай і англійскай авіацыі.

Скончыў Лідскую гімназію імя гетмана Хадкевіча, лётныя курсы і школы.

Пад час вайны здзейсніў 208 баявых вылетаў. Камандаваў эскадрылляй, дывізіёнам, знішчальным крылом.

Пасля вайны служыў у апараце камандавання Паветраных Сіл Польшчы, быў камендантам Цэнтра падрыхтоўкі лётчыкаў у Модліне, палкоўнік. Узначальваў Саюз польскіх лётчыкаў.

Правёў у паветры 4238 гадзін, лётаў на 31 тыпе самалётаў.

2006 год. Былы дыктатар Ірака Садам Хусейн прыгавораны да смерці праз павешанне. 

Напярэдадні сотні сваякоў ахвяраў дыктатара звярнуліся да ўладаў з просьбай прызначыць іх катамі. А шыіты патрабавалі, каб Садама павесілі публічна, на плошчы, і транслявалі пакаранне па тэлебачанні ў прамым эфіры. 

Хусэйн быў павешаны раніцай у штаб-кватэры вайсковай выведкі Іраку. Час быў выбраны так, каб пакаранне адбылося на некалькі хвілін раней за пачатак свята Курбан-байрам (Дня ахвярапрынашэння). 

Прысутныя пры пакаранні іракскія чыноўнікі і вайскоўцы, якія да гэтага кляліся ў вернасці, абсыпалі Хусэйна абразамі і выкрыквалі: “Далоў дыктатуру!”, “Адпраўляйся ў пекла!”. Потым былому прэзыдэнту Іраку накінулі пятлю на шыю і расхінулі пад ім люк эшафота, у які ён праваліўся.

Садам Хусэйн стаў першым кіраўніком дзяржавы, які пакараны смерцю ў XXI стагоддзі.

Садам Хусэйн ахвяраваў 500 000 долараў на будаўніцтва Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі.

Рыгор Кастусёў напісаў Лукашэнку адкрыты ліст

Навіна ад

Асуджаны на 10 гадоў зняволення старшыня партыі БНФ накіраваў на імя Аляксандра Лукашэнкі адкрыты ліст, у якім выказаўся пра сваю поўную невінаватасць. 

– Як старшыня Партыі БНФ я быў запрошаны для ўдзелу ў ЗУМ-канферэнцыях экспертна-аналітычнага характару, дзе мелася адбыцца абмеркаванне пытання санкцыйнай палітыкі краін Захаду ў дачыненні да Беларусі. Як паслядоўны праціўнік санкцый супраць нашай краіны, я пагадзіўся ўдзельнічаць, каб данесці сваю пазіцыю. – сказана ў дакуменце.

Кастусёў адзначае, што толькі пасля арышту яму стала вядома пра сапраўдныя намеры іншых удзельнікаў што да падрыхтоўкі дзяржперавароту.

– Нажаль, мая пазіцыя і аргументы не былі пачутыя як падчас папярэдняга, так і судовага следства. У выніку я атрымаў пакаранне ў выглядзе 10 гадоў пазбаўлення свабоды. Тым не менш, я настойваю на сваёй поўнай невінаватасці паводле прад’яўленага абвінавачання і ў дадзены момант накіраваў апеляцыйную скаргу ў Вярхоўны суд”. – перадае Sputnik.by словы Рыгора Кастусёва.

Магілёў.media пісалі пра асуджэнне старшыні партыі БНФ на 10-гадовага тэрміну, а таксама пра тое, што падчас судовага працэсу палітык адпрэчыў абвінавачванні ў змове дзеля захопу ўлады.

фота: аккаунт Григория Костусева в Facebook