1773 год. У складзе Магілёўскай правінцыі створаны 12 паветаў.
Сярод іх: Бабінавіцкі (скасаваны ў 1840), Беліцкі (у 1852 перайменаваны ў Гомельскі), Клімавіцкі, Копыскі (у 1861 годзе пераўтвораны ў Горацкі), Магілёўскі, Мсціслаўскі, Аршанскі, Рагачоўскі, Сенненскі, Старабыхаўскі (у 1852 перайменаваны ў Быхаўскі).
1795 год. Прэм’ерай оперы Осіпа Казлоўскага ў Маскве адкрыўся тэатр-палац “Астанкіна” М. Шарамецева.
Оперу на словы А. Пацёмкіна “Узяцце Ізмаіла або Вельміра і Смелон” напісаў ураджэнец засценка Казлоўскі каля Прапойска (зараз – Слаўгарад) Осіп (Юзаф) Казлоўскі (1757-1831).
Казлоўскі вучыўся ў Варшаўскай капэле пры касцёле Св. Яна. Быў настаўнікам музыкі Міхала Клеафаса Агінскага.
У 1780-я гады па запрашэнні Р. Пацёмкіна пераехаў у Пецярбург, дзе хутка заваяваў усеагульнае прызнанне і аўтарытэт як кампазітар і арганізатар музычнага жыцця расійскай сталіцы, як “інспектар”, “дырэктар музыкі” імператарскіх тэатраў. Пасля вяртання на радзіму, працаваў у Прапойску кіраўніком хору і аркестра графа Мурамцава.
1812 год. Салтанаўская бітва пад Магілёвам.
Адбылася 22-23 ліпеня (па стараму стылю 11-12) паміж вёскамі Салтанаўка і Фатава паміж атрадамі 7-га пяхотнага корпуса М. Раеўскага і французскімі войскамі пад камандаваннем маршала Даву.
У 9-гадзіннай бітве французы страцілі ад 1 000 да 4 200, рускія – да 2 500 чалавек.
Гарматная страляніна была чутна ў Магілёве. Значная частка корпуса Даву знаходзілася на бівуаках за Віленскай заставай.
У сувязі з боем пад Салтанаўкай вядома гісторыя пра тое, як Раеўскі ў адну з атак ішоў наперадзе палка са сваімі сынамі. Гэтая атака намалявана на знакамітай карціне Самакіша. Нягледзячы на шырокую вядомасць гэтага факта, ён з’яўляецца не больш за патрыятычнай выдумкай журналістаў, якія апісвалі ход вайны ў расійскіх газетах. Дастаткова нагадаць, што малодшаму сыну Раеўскага было ўсяго 11 год, старэйшаму – 16.
Сам Раеўскі абвяргаў гэтую гісторыю: ён сапраўды вадзіў полк у атаку са шпагай у руках, але побач з ім ішлі не сыны, а ад’ютанты і ардынарцы.
У 1912 годзе з нагоды 100-годдзя бітвы ў Салтанаўцы пабудавана мемарыяльная капліца.
1878 год. Нарадзіўся Януш Корчак (1878-1942).
Польскі педагог, дзіцячы пісьменнік, публіцыст, грамадскі дзеяч. Педагог-наватар, пачынальнік дзейнасці па абароне правоў дзяцей. Лічыцца прадвеснікам сучасных педагагічных тэндэнцый.
Адхіліўшы прапановы аб уцёках з варшаўскага гета, разам з 200 сваімі выхаванцамі загінуў у нацысцкім канцлагеры.
1918 год. Сфармаваны Трэці Урад БНР на чале з І. Серадой.
Гэта адбылося пасля адстаўкі кіраўніка Другога Ураду БНР Р. Скірмунта, у складанай геаплітычнай абстаноўцы.
Працаваў да лістапада 1918 года, калі быў утвораны чацвёрты Урад БНР на чале з А. Луцкевічам.
І. Серада сядзіць другі злева
1919 год. У в. Маслакі Горацкага раёна нарадзіўся Міхаіл Булахаў (1919-2012).
Беларускі мовазнавец. Заслужаны дзеяч навукі, доктар філалагічных навук, прафесар. Выхаванец Магілёўскага педінстытута.
Даследчык праблем сучаснай беларускай мовы, мовы старажытных беларускіх помнікаў, аўтар прац «Прыметнік у беларускай мове», «Гісторыя прыметнікаў беларускай мовы”, «Усходнеславянскія мовазнаўцы».
Памёр 4 мая 2012 года.
1930 год. У СССР уведзена сістэма працадзён для калгаснікаў.
У залежнасці ад цяжкасці працы, калгаснік мог за дзень мець 0,5-4,0 працадні (на іх налічваліся да 50% грошы, астатняе – натурай).
Але часта яны налічваліся неаб’ектыўна. Найбольш выгаднымі былі адміністрацыйныя пасады.
Працадні праіснавалі 35 гадоў ібылі заменены заробкамі.
Калгаснікам упершыню налічылі пенсіі толькі ў 1964 годзе, большасць сельскіх пенсіянераў у 1970-1980-я гады мелі ад 12,50 да 27,00 рублёў пенсіі – следства працадзён.
1932 год. У Чэрыкаве нарадзіўся Леанід Яўменаў (1932-2019).
Беларускі філосаф, пісьменнік. Доктар філасофскіх навук, прафесар, член-карэспандэнт НАНБ.
Аўтар прац па філасофіі, этыцы і эстэтыцы, зборнікаў паэзіі “Чужая планета”, “Блізкія далі”. Тэма радзімы, Беларусі, хараства роднай зямлі моцна гучаць у творах паэта. Перакладаў сучасную французскую і франкамоўную паэзію.
Памёр 6 лістапалда 2019 года.
1944 год. Заснаваны Міжнародны валютны фонд.
Мэта – садзейнічанне міжнароднаму супрацоўніцтву ў грашова-крэдытнай сферы, стабілізацыя валютных курсаў, прадстаўленне фінансавых сродкаў партнерам.
Фінансавыя сродкі МВФ фарміруюцца галоўным чынам за кошт падпіскі яго членаў – 190 дзяржаў свету. За 30 гадоў членства (з 1992), Беларусь ад МВФ атрымала падтрымку на 3,8 мільярдаў долараў ЗША.
1994 год. Першым Прэм’ер-міністрам прэзідэнцкай і другім ў незалежнай Беларусі стаў Міхаіл Чыгір.
У лістападзе 1996 года гучна сышоў у адстаўку ў знак пратэсту супраць абвешчанага А. Лукашэнкам рэферэндуму.
У 1999 годзе вылучаўся кандыдатам у прэзідэнты, спадзяючыся такім шляхам вярнуць краіну на дэмакратычны шлях развіцця. Гэтым выклікаў рэпрэсіі з боку ўладаў супраць сябе і членаў сям’і.
М. Чыгір – палітвязень, вязень сумлення.
2011 год. Тэракты ў Нарвегіі.
Адбыліся два тэрарыстычныя акты, скіраваныя супраць асоб выканаўчай улады, грамадскага маладзёжнага лагера і цывільнага насельніцтва.
Першым нападам быў выбух бомбы ва ўрадавым квартале Осла перад офісам прэм’ер-міністра Енса Столтэнберга і іншых урадавых будынкаў – загінулі 7 чалавек і 15 паранена.
Наступны больш жорсткі напад адбыўся праз 2 гадзіны ў лагеры кіруючай Працоўнай партыі Нарвегіі на востраве Уцёя. Узброены чалавек, пераапрануты ў паліцэйскага, адкрыў страляніну па ўдзельніках лагера, забіўшы 86 чалавек
Міжнародны дзень спартовага журналіста (International day of sports journalist, з 1995 года).
Устаноўлены па ініцыятыве Міжнароднай асацыяцыі спартовай прэсы. У гэты дзень, 2 ліпеня 1924 года, у Парыжы на міжнародным кангрэсе прадстаўнікоў спартовай прэсы было прынята рашэнне стварыць міжнародную прафесійную арганізацыю – Міжнародную асацыяцыю спартовай прэсы, якая сёння аб’ядноўвае амаль паўтары сотні нацыянальных саюзаў, у тым ліку і Беларусі.
Міжнародны Дзень НЛА (World UFO Day). Дзень уфолага.
Прафесійнае свята людзей, якія займаюцца вывучэннем паранармальных з’яў і аб’ектаў, якім прыпісваецца пазаземнае паходжанне.
Супольнасць уфолагаў вырашыла стварыць памятную дату з мэтай прыцягнуць увагу грамадства і вучоных да загадкавых здарэнняў. Ініцыятыва атрымала шырокую падтрымку ў шмат якіх краінах.
Дзень беларускай вышыванкі.
Прысвечаны беларускаму нацыянальнаму арнаменту.
Для нашых продкаў арнамент быў не толькі ўпрыгажэннем, але і своеасаблівым шыфрам, які яны перадалі нам праз стагоддзі. У кожным рэгіёне Беларусі свае асаблівасці вышыванкі, але абвязковыя два колеры – чырвоны і белы. Белы колер сімвалізуе чысціню і бязгрэшнасць, чырвоны – жыццё, сонца і багацце. У канцы XIX стагоддзя з’явіўся чорны колер, які выкарыстоўваўся ў спалучэнні з чырвоным.
У нацыянальным арнаменце выкарыстоўваюцца пераважна геаметрычныя фігуры, рэдка сустракаюцца раслінныя матывы. Кожны сімвал мае ўласнае, асаблівае значэнне, якое адлюстроўвае яго існасць. Напрыклад, вялікае дрэва сімвалізуе бессмяротнасць і вечнасць.
1566 год. Памёр Мішэль Настрадамус (1503-1566).
Вядомы французскі празорлівец, урач, алхімік, гісторык, вядомы сваімі прароцтвамі.
На працягу стагоддзяў тлумачальнікі бачаць у прароцтвах Настрадамуса нешта вельмі дзіўнае, якое выходзіць за рамкі простай выпадковасці. Аднак праходзіць час, і новыя пакаленні выяўляюць новае разуменне раней растлумачаных фраз.
Настрадамус верыў, што падзеі сусветнай гісторыі цыклічна паўтараюцца, таму што паўтараюцца планетныя канфігурацыі і адбываюцца аднолькавыя азнакі. І ён апісаў падзеі мінулага ў надзеі, што такія зноў адбудуцца ў будучыні.
1588 год. У Будславе адбылося яўленне вернікам Дзевы Марыі.
Пасля ранішняй імшы і малітвы ў Будслаўскім касцёле дзясяткі прыхаджан убачылі ў небе воблака, з якога вылівалася святло на капліцу і келлі манахаў. З воблака з’явілася Прасвятая Дзева Марыя з немаўлём на руках у асяроддзі анёлаў. І людзі пачулі: «З гэтага часу слава Бога нашага і Сына майго, і мая абарона будуць дадзены вам навечна».
Гэтая дзіўная з’ява апісана бернардынскім летапісцам Томашам Дыгонем у 1588 годзе ў яго «Praеsidentia Budensis». З гэтага часу пачаліся першыя паломніцтвы ў Будслаў.
У гонар з’яўлення Дзевы Марыі 2 ліпеня святкуецца Свята Будслаўскага абраза Маці Божай.
1900 год. Першы палёт здзейсніў дырыжабль жорсткай канструкцыі, пабудаваны графам Фердынандам фон Цэпелінам.
Яго прозвішча дала назву ўсім дырыжаблям гэтага тыпу.
Жорсткая канструкцыя адрознівалася ад мяккай і паўцвёрдай тым, што прагумаваная абалонка паветранага карабля не раздзімалася пад’ёмным вадародам, а была нацягнута на трывалы і лёгкі металічны каркас. Дырыжабль стаў буйнейшы, браў на борт больш вадароду, і як следства, павялічыліся яго пад’ёмная сіла, колькасць рухавікоў і вага транспартаванага грузу.
Паглядзець на першы палёт на беразе Бодэнскага возера сабраўся тысячны натоўп. З плывучага элінгу невялікі параход вывеў дырыжабль, і на сярэдзіне возера экіпаж з чатырох чалавек, у тым ліку і граф Цэпелін, занялі свае месцы ў гандолах дырыжабля. Пад захопленыя крыкі гледачоў дырыжабль адарваўся ад вады і падняўся ў паветра на 18 хвілін.
62-гадовы граф Цэпелін пабудаваў карабель на ўласныя сродкі і сам яго пілатаваў, але яму ўдалося пераадолець усяго 6 км з хуткасцю 60 км/г, пасля чаго апарат упаў у ваду Бодэнскага возера.
1913 год. Янка Купала напісаў паэму “Магіла Льва”.
Створана ў Акопах паводле легенды аб магілёўскім разбойніку Машэку.
Надрукавана ў 1920 годзе. У Магілёве ўпершыню паэт пабываў толькі ў 1926 годзе.
1927 год. У Вільні каранавана ікона Маці Божай Вастрабрамскай.
У час урачыстага акта каранацыі іконы, яна названа Блаславёнай Дзевай Марыяй Маці Міласэрнасці.
Гэта адна з галоўных хрысціянскіх святынь Беларусі, Літвы, Польшчы. Знаходзіцца ў капліцы Вострай брамы ў Вільнюсе з пачатку XVII стагоддзя. Абраз рэдкі: Багародзіца без дзіцяці на руках.
1922 год. Нарадзіўся Генрых Вагнер (1922-2000).
Беларускі кампазітар, музыкант. Заслужаны дзеяч мастацтваў Беларусі, Народны артыст БССР, прафесар.
У савецкі час удзельнічаў у «паўлегальных» фестывалях кантарскай музыкі ў Маскве.
Творчасці Г. Вагнера ўласцівыя пластычнасць і нацыянальная характарнасць меласа, тэмбравая квяцістасць, дынамічнае развіццё музычных вобразаў.
Аўтар оперы «Сцежкаю жыцця» па матывах аповесці В. Быкава «Воўчая зграя», першай беларускай тэлеоперы «Ранак» і іншых твораў.
1937 год. У в. Стары Дзядзін Клімавіцкага раёна нарадзіўся Аляксандр Шашэнька (1937-2008).
Вучоны ў галіне ветэрынарнай медыцыны, доктар ветэрынарных навук, прафесар.
Скончыў Віцебскі ветінстытут. Працаваў галоўным ветурачом Клімавіцкай дзяржплемстанцыі, у Клімавіцкім зоаветтэхнікуме, у Беларускім НДІ эксперыментальнай ветэрынарыі імя С. Вышалескага, у Віцебскай акадэміі ветэрынарнай медыцыны.
Аўтар прац па дыягностыцы шаленства жывёл, па распрацоўцы бівалентнай вакцыны супраць шаленства і чумы драпежных жывёл. Займаўся вывучэннем прычын захворвання белавежскіх зуброў некратычным баланапластытам і метадаў яго прафілактыкі і лячэння.
Падрыхтаваў 4 кандыдаты навук. Апублікаваў больш за 100 навуковых прац.
1941 год. На 11 дзень вайны Магілёў аб’яўлены на асадным стане.
40 000 гараджан разам з вайскоўцамі круглыя суткі пад ударамі нямецкай авіяцыі працавалі на ўзвядзенні абарончых ліній.
1988 год. У Саўт-Рыверы памёр Часлаў Ханяўка (1909-1988).
Беларускі грамадскі дзеяч. Стрыечны брат В. Жук-Грышкевіча.
Скончыў Віленскую беларускую гімназію і Віленскі ўніверсітэт.
У 1939 годзе ў Вільні стаў сузаснавальнікам Беларускай незалежніцкай партыі. Падчас нямецкай акупацыі дзейнічаў у Беларускім камітэце ў Беластоку і Беларускім камітэце ў Варшаве.
З пачатку 1950-х жыў у ЗША ў Саўт-Рыверы. Актыўна дзейнічаў у беларускім асяроддзі. Сустваральнік Беларускага інстытута навукі і мастацтва ў Нью-Ёрку, адзін з кіраўнікоў «Беларуска-амерыканскай дапамогі».
Саўт-Рывер. Царква Св. Еўфрасінні Полацкай.
1989 год. Памёр ураджэнец в. Старыя Грамыкі Веткаўскага раёна Андрэй Грамыка (1909-1988).
Савецкі дзяржаўны дзеяч, доктар эканамічных навук, дыпламат. Двойчы Герой Сацыялістычнай працы, старшыня Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР.
Ад імя СССР паставіў подпісы пры стварэнні ААН, зацвярджэнні Статута ААН. Кіраўнік дэлегацыі СССР на 22-х сесіях Генеральнай Асамблеі ААН, міністр замежных спраў СССР (1957-1985).
На Захадзе Грамыка атрымаў мянушку «Mr. Nyet» (Містар «Не») за своеасаблівы стыль вядзення перамоў. Грамыка вёў савецка-амерыканскія перамовы падчас Карыбскага крызісу, прадухіліў вайну паміж Індыяй і Пакістанам у 1966 годзе.
Яго памяць ушанавана ў Гомелі (бюст, сквер), г. Ветка (вуліца, СШ № 1, помнік).
1998 год. Будслаўскі абраз Маці Божай каранаваны папскімі каронамі.
Падзея адбылася ў 410 гадавіну з’яўлення Маці Божай і да 400-годдзя перадачы абраза Будслаўскаму касцёлу.
У 2018 годзе ўрачыстасць у гонар ушанавання абраза Маці Божай Будслаўскай («Будслаўскі фэст») унесеная ў Рэпрэзентатыўны спіс нематэрыяльнай культурнай спадчыны ЮНЭСКА.
2022 год. Новую зорку ганаровага грамадзяніна Магілёва адкрылі на плошчы Зорак у гонар дырэктара ААТ «Мажаліт» Вікенція Ярмалёнка.
Уся працоўная біяграфія В. Ермалёнка звязана з “Мажалітам”, на якім ён пачаў працаваць з 1974 года. Прайшоў шлях ад інжынера-канструктара да дырэктара (з 1989) прадпрыемства.
Унёс значны ўклад у тэхнічнае пераўзбраенне вытворчасці, удасканаленне тэхналогіі і прасоўванне прадукцыі на замежныя рынкі.
Сусветны дзень донара крыві (World Blood Donor Day, з 2005 года).
Устаноўлены Сусветнай асамблеяй аховы здароўя ў гонар дня нараджэння Карла Ландштэйнера (1868-1943) – аўстрыйскага лекара і імунолага, Нобелеўскага лаўрэата, які адкрыў групы крыві ў чалавека.
Слова донар паходзіць ад лацінскага “donare” – “дарыць”.
Сусветны Дзень донара крыві дае магчымасць выказаць удзячнасць людзям, якія добраахвотна здаюць сваю кроў, не атрымліваючы за гэта асаблівай узнагароды, тым, хто робіць гэта на рэгулярнай аснове – два, тры або больш разоў у годзе.
Праблема донарства крыві і яе кампанентаў з’яўляецца адной з найбольш важных для дзяржавы і ключавых для айчыннай аховы здароўя. Ад яе вырашэння залежыць сама магчымасць і якасць аказання высокатэхналагічнай медыцынскай дапамогі ў мірны час і ў надзвычайных сітуацыях.
Дарослы чалавек без небяспекі для свайго жыцця можа страціць каля літра крыві. На станцыі пералівання крыві бяруць 400 мл. Гэтая колькасць крыві аднаўляецца арганізмам вельмі хутка. Заадно атрымліваюць магутны стымул да працы эндакрынная і імунная сістэмы арганізма.
Заўважана, што людзі, якія доўга здаюць кроў, не схільныя прастудным захворванням і грыпу, радзей пакутуюць анкалагічнымі і сардэчна-сасудзістымі захворваннямі. Дабратворна ўплывае донарства і на псіхічнае здароўе чалавека.
1792 год. Наданне каралём Станіславам Аўгустам Панятоўскім герба Барысаву.
У сучаснай Беларусі гістарычны герб Барысава атрымаў афіцыйны статус 29 студзеня 1999года.
“У сярэбраным полі барочнага шчытана зялёнай зямлі сярэбраная сцяна паміж дзвюма вежамі з чырвонымі купаламі, над якою на сярэбраным воблаку стаіць Святы Пётр з двума ключамі ў руцэ”.
1867 год. Нарадзіўся Мітрафан Доўнар-Запольскі (1867-1934)
Беларускі гісторык, этнограф, эканаміст, прафесар шэрагу ВНУ Украіны, Азербайджана, Расіі, Беларусі, у тым ліку БДУ.
Аўтар больш за 150 прац па гісторыі Кіеўскай Русі, Маскоўскай дзяржавы, Расіі, Літвы і Беларусі, па этнаграфіі Беларусі.
Актыўна падтрымліваў БНР. Сустваральнік Археаграфічнай камісіі Інбелкульту. Па просьбе ўладаў БНР склаў «Мемарыял» («Асновы беларускай дзяржаўнасці»), які быў надрукаваны ў Гродне і Вільні ў 1919 годзе па-беларуску, па-руску, па-нямецку, па-французску; пазней – на англійскай мове. Дакумент утрымліваў гістарычныя падставы неабходнасці стварэння незалежнай беларускай дзяржавы.
Аўтар забароненай кнігі «Гісторыя Беларусі». Разбіў погляд на беларусаў як на народ, пазбаўлены нацыянальнасці.
Памёр 30 верасня 1934 года.
Межы БНР і этнічная тэрыторыя беларусаў на падставе прац М. Доўнар-Запольскага і Я. Карскага.
1900 год. Нарадзіўся Міхась Забэйда-Суміцкі (1900-1981).
Беларускі спявак, педагог.
Кар’еру пачаў у Харбінскай оперы. Выступаў у Міланскай оперы, «Ла Скала», актыўна гастраляваў па гарадах Заходняй Беларусі, Польшчы, Літвы, Латвіі, Чэхаславакіі, Германіі.
Не жадаў называць сябе вялікім польскім спеваком, прызнаючы толькі адно сваё права – звацца беларускім.
Запісаў грампласцінкі з апрацоўкамі беларускіх народных песень. У 1963 годзе даў аншлагавыя канцэрты ў шматлікіх гарадах БССР, у тым ліку Магілеве.
Памёр 21 снежня 1981 года ў Празе. Пахаваны на пражскіх Ольшанскіх могілках.
У гонар Забэйды-Суміцкага названа вуліца ў Маладзечне.
1903 год. Памёр Ян Карловіч (1836-1903).
Беларускі лінгвіст, этнограф, фалькларыст, музыказнаўца.
Займаўся гісторыяй і музыкай у Парыжы, Гайдэльбергу, Бруселі.
Аўтар этнаграфічных даследаванняў, сабраў і апублікаваў некалькі сотняў беларускіх і літоўскіх паданняў, казак, песень.
Супрацоўнічаў з Міхалам Федароўскім, аўтарам шматтомнай працы «Люд беларускі». Сябраваў з Аляксандрам Ельскім і Францішкам Багушэвічам.
1928 год. Нарадзіўся Чэ Гевара (1928-1967).
Лацінаамерыканскі рэвалюцыянер, удзельнік рэвалюцыйна-вызваленчай вайны на Кубе, падарожнік па краінах Лацінскай Амерыкі, Афрыкі, Азіі, Еўропы, сусветны кумір “бунтарскай моладзі”.
Расстраляны 9 кастрычніка 1967 года «рэйнджэрамі» ў Балівіі. Яго цела з адрэзанымі рукамі было выстаўлена на ўсеагульны агляд.
У 1997 годзе прах Чэ Гевары перавезены з Балівіі на Кубу і пахаваны ў маўзалеі г. Санта-Клара.
1937 год. У Маскве арыштаваны Мікалай Галадзед (1894-1937).
Беларускі палітычны дзеяч, трэці па ліку старшыня СНК БССР (1927-1937).
На пачатку 1920-х гадоў – старшыня Горацкага выканкама, член бюро па першаму ўзбуйненню тэрыторыі БССР.
Прычыніўся да рэпрэсій акадэмікаў В. Ластоўскага, У. Пічэты, Я. Лёсіка, С. Некрашэвіча, Г. Гарэцкага, А. Дубаха.
У 1933 годзе быў членам Палітычнай камісіі для перагляду расійска-беларускага слоўніка і новых правіл беларускай мовы.
Паводле афіцыйнай версіі, выкінуўся з акна 5-га паверха ў часе допытаў у будынку НКУС БССР. Па неафіцыйных звестках, быў забіты 21 чэрвеня 1937 года, а потым супрацоўнікі дзяржбяспекі інсцэнавалі самагубства. Або расстраляны.
1941 год. Пачалася дэпартацыя грамадзян Латвіі, Літвы і Эстоніі ў аддаленыя рэгіёны Расіі.
17 ліпеня 1940 года Латвія, Літва, Эстонія згодна з Пактам Молатава-Рыбентропа былі ўключаны ў склад СССР.
У ноч з 13 на 14 чэрвеня 1941 года было запушчана даўно запланаванае дзеянне, якое праводзілася савецкай сакрэтнай службай НКУС, мэтай якой было ачысціць прыбалтыйскую прастору ад актыўных антысавецкіх сіл. На працягу тыдня органы НКУС арыштавалі або выслалі каля 34 000 мужчын, жанчын і дзяцей (часта цэлымі сем’ямі) з Літвы, 15 500 з Латвіі (з якіх 2400 дзяцей ва ўзросце да дзесяці гадоў) і 10 000 з Эстоніі.
Агульны лік ахвяр усіх відаў савецкіх рэпрэсій (агульная сітуацыя ў дэталях адрознівалася ў кожнай краіне) у 1940-1941 гады ацэньваецца ў 34 000 чалавек у Латвіі, 60 000 – у Эстоніі і 75 000 – у Літве.
На сёння ў Эстоніі, Латвііі Літведзень 14 чэрвеня абвешчаны Днём нацыянальнай жалобы.
1951 год. Нарадзіўся Міхаіл Кучарэнка.
Шклоўскі грамадкі актывіст, краязнавец, намеснік старшыні Шклоўскага аддзялення таварыства аховы помнікаў і культуры, армейскі падпалкоўнік.
Даследык паганскіх капішчў, старажытнага Шклова.
Яго намаганнямі знойдзены і перанесены на пляцоўку каля Спаса-Праабражэнскай царквы Шклова каменны крыж.
Спаса-Праабражэнская царква, Шклоў.
2015 год. Катастрофа Іл-103 пад Брэстам.
Катастрофа адбылася падчас выканання экіпажам самалёта «Беллесавія» вучэбнага задання. Загінулі абодва члены экіпажа.
У выніку расследавання выяўлена, што ў самалёта адмовіў рухавік.
Міжнародны дзень зніклых дзяцей (International Missing Children’s Day, з 2010 года).
Гэта дата вядзе сваю гісторыю з ЗША, а сімвалам Дня з’яўляецца выява сіняй незабудкі.
У гэты дзень у 1979 годзе па дарозе дадому знік амерыканскі 6-цігадовы школьнік Эвіян Пейтс, яго шукалі ўсім светам, справа атрымала шырокі рэзананс, але пошукі не мелі поспеху. Праз 4 гады пасля гэтай падзеі прэзідэнт ЗША Рональд Рэйган абвясціў 25 траўня Нацыянальным днём зніклых дзяцей, а яшчэ праз год, у 1984-м, быў заснаваны Нацыянальны цэнтр пошуку зніклых і эксплуатаваных дзяцей.
Неўзабаве дадзеную ініцыятыву падтрымалі і ў шэрагу еўрапейскіх краін, і ў 1997 годзе быў створаны Міжнародны цэнтр пошуку дзяцей, якія зніклі і эксплуатуюцца. Менавіта па яго ініцыятыве ў 2010 годзе і быў заснаваны Міжнародны Дзень зніклых дзяцей.
Зніклае дзіця – гэта надзвычайнае здарэнне сусветнага маштабу, а для бацькоў няма нічога горш дадзенага факту. І заснаванне гэтага Дня стала спробай прыцягнуць увагу сусветнай грамадскасці да праблемы знікнення непаўналетніх, да праблемы абароненасці дзяцей ад выкраданняў, цяжкіх жыццёвых сітуацый і супрацьпраўнай эксплуатацыі.
1780 год. Прыём Кацярыны II у Магілёве духоўных асоб.
У доме генерал-губернатара былі прыняты Магілёўскі праваслаўны біскуп Г. Каніскі і біскуп Беларускіх каталіцкіх цэркваў С. Богуш-Сестранцэвіч з канонікамі і іншымі духоўнымі асобамі.
1792 год. Геранёны атрымалі герб «Няўдзячнае сэрца».
Зараз гэта аграгарадок у Іўеўскім раёне.
Раней існавалі Манівідавы Геранёны (цяперашнія Суботнікі), Жыгімонтавы Геранёны (Зыгмунцішкі) і Гаштольдаўскія, альбо Мураваныя, Геранёны, за якімі ўрэшце і засталася назва.
Упершыню згадваюцца ў 1411 годзе. У мястэчку Гаштольды пабудавалі замак. Пры каралю Аўгусце III (1733-1763) Геранёны атрымалі магдэбургскае права (паводле іншых крыніц, у 1630-я гады).
1907 год. У Вільні адбыўся з’езд настаўнікаў.
Створаны Беларускі настаўніцкі саюз. Ва ўмовах рэакцыі пасля паражэння рэвалюцыі 1905-1907 гадоў саюз не змог разгарнуць шырокую дзейнасць і спыніў існаванне.
Адноўлены намаганнямі І. Луцкевіча ў час 1-й сусветнай вайны, але забаронены германскімі акупацыйнымі ўладамі.
І. Луцкевіч
1917 год. У Ялце памёр Максім Багдановіч (1891-1917).
Беларускі паэт, публіцыст, літаратурны крытык. Зорка беларускай паэзіі.
Напэўна, няма такога беларуса, які б не ведаў хоць некалькі радкоў з вершаў паэта, не захапляўся ім як асобай і чалавекам.
Яго спадчына ўвайшла ў залаты фонд беларускай культуры.
Упершыню пачаў гутарыць на беларускай мове ў 1895 годзе ў в. Вяззе (зараз – Асіповіцкі раён), калі гасцяваў у сваякоў. Там цяпер усталявана мемарыяльная шыльда (на доме сваякоў, з 1986 года – будынак спартовай базы).
Асноўны кірунак яго творчасці – патрыятычнае служэнне сацыяльнаму і нацыянальнаму вызваленню беларускага народа.
Сузаснавальнік пейзажнай і інтымнай любоўнай лірыкі ў беларускай паэзіі. Вялікая заслуга паэта ў распрацоўцы гістарычнай тэмы і урбаністычных матываў.
Яго творчасць мела першаступеннае значэнне ў гістарычным самапазнанні народа і сцвярджэнні яго месца ў гісторыі чалавецтва.
Пераклаў на беларускую мову вершы П. Верлена, Э Верхарна, Г. Гейнэ, А. Пушкіна, Авідзія, Гарацыя і іншых паэтаў, на рускую – творы Янкі Купалы, Т. Шаўчэнкі, І. Франко.
Пахаваны на Старых могілках у Ялце.
У 1980-х гадах уздымалася пытанне пераносу праху паэта з Ялты ў Мінск.
Працуюць музеі паэта ў Мінску, Гродне, Яраслаўлі, яго імя носяць вуліцы ва ўсіх абласных цэнтрах і буйных гарадах Беларусі, у Ніжнім Ноўгарадзе, Яраслаўлі і Ялце, беларускія школы і бібліятэкі.
Помнікі паэту пастаўлены ў Яраслаўлі, Мінску.
У 1991 годзе імя Максіма Багдановіча ўнесена ў каляндарны спіс ЮНЕСКА “Гадавіны выдатных асоб і падзей”.
1937 год. Нарадзіўся Сяргей Сідор (1937–1998).
Вучоны, педагог, доктар педагагічных навук, беларускамоўны прафесар БДУ, дзеяч ТБМ, БНФ, аўтар падручнікаў па геаграфіі Беларусі (1989-1990-я).
У 1971–1974 гадах працаваў на кафедры эканамічнай геаграфіі Магілёўскага педінстытута.
Часта яго называюць “Смоліч” геаграфіі 1990-х гг., бо яго намаганнямі, геаграфія Беларусі стала вывучацца ў школах як асобны прадмет і на працягу года. Раней геаграфія краіны асобна не вывучалася, хаця падручнікі былі.
Апісаў Беларусь у геаграфічным ракурсе («Геаграфія Беларусі. Энцыклапедычны даведнік», «Займальная геаграфія Беларусі», «Геаграфія Беларусі ў пытаннях і адказах»).
1938 год. У Мінску адкрыўся Беларускі дзяржаўны тэатр оперы і балета.
Зараз Нацыянальны акадэмічны Вялікі тэатр оперы і балета – адзіны ў Беларусі тэатр оперы і балета, адзін з двух музычных тэатраў краіны разам з Музычным тэатрам. Галоўная музычная і тэатральная пляцоўка краіны.
Размешчаны ў гістарычным раёне Мінска – Траецкім прадмесці ў велічным будынку, акружаным маляўнічым паркам.
Будынак оперы – помнік міжнароднага значэння, узор савецкага канструктывізму з элементамі ар-дэко (архітэктары І. Лангбард, Г. Лаўроў).
Пастаноўкі большасці спектакляў у тэатры ідуць на мове арыгінала, а таксама на беларускай і рускай.
1942 год. Памёр у ГУЛАГу Іван Замоцін (1873-1942).
Беларускі літаратуразнаўца. Акадэмік Акадэміі навук БССР, член-карэспандэнт АН СССР. Доктар філалагічных навук. Прафесар Варшаўскага, Пецярбургскага, Данскога, Беларускага ўніверсітэтаў.
Адзін з пачынальнікаў беларускага літаратуразнаўства XX стагоддзя. Першы загадчык кафедры беларускай літаратуры і этналогіі БДУ. Дырэктар Інстытута літаратуры і мастацтва АН БССР.
Складальнік і рэдактар выданняў М.Багдановіча, Алеся Гаруна, Паўлюка Труса, Цёткі і іншых.
Арыштаваны ДПУ БССР у 1938 годзе, асуджаны да зняволення ў лагерах.
1943 год. Партызаны ў Шклоўскім раёне паставілі рэкорд.
Партызаны брыгады “Чэкіст” адначасова разграмілі тры варожых гарнізона ў вёсках Шклоўскага раёна.
1948 год. У Польшчы расстраляны сталінскай сакрэтнай службай бяспекі Вітольд Пілецкі (1901-1948).
Жаўнер Другой Польскай рэспублікі, заснавальнік падпольнай арміі супраціўлення, ваенны Арміі Краёвай.
Дзеля таго, каб атрымаць звесткі пра злачынствы нацыстаў, пагадзіўся на ўвязненне ў канцлагеры Асвенцім. Падчас перабывання ў канцлагеры арганізаваў рух супраціву, а ў 1943 годзе ўцёк.
Аўтар першага выведніцкага данясення па Асвенціме, дзякуючы якому Польскі ўрад у выгнанні здолеў пераканаць саюзнікаў пра факты Халакосту. Прыняў удзел у Варшаўскім паўстанні.
Пасля вайны застаўся верным ураду ў Лондане і ў 1948 годзе быў абвінавачаны ў працы на «замежны імперыялізм», пад якім меркавана падразумявалася брытанская разведка МІ6.
Да 1989 года звесткі пра яго лёс і ўчынкі замоўчваліся польскімі камуністычнымі ўладамі..
1964 год. Памёр Васіль Залатароў (1872-1964).
Беларускі кампазітар і педагог. Заслужаны артыст Расіі, народны артыст Беларусі. Прафесар. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі. Пачынальнік беларускай акадэмічнай музыкі.
Вучыўся ў Прыдворнай пеўчай капэле ў М. Балакірава і А. Лядава, Пецярбургскай кансерваторыі па класу М. Рымскага-Корсакава.
Выкладаў у кансерваторыях і музычна-драматычных інстытутах у Расіі, Украіне, Беларусі. Яго вучнямі былі Л. Абеліёвіч, А. Багатыроў, У. Алоўнікаў.
У беларускую музычную культуру арганічна ўвайшлі яго балет па матывах народных легенд «Князь-возера», сімфонія «Беларусь», танцавальная сюіта і уверцюра-фантазія на беларускія тэмы для сімфанічнага аркестра, цыкл апрацовак народных песень для голасу з сімфанічным аркестрам «Кантрасты» і іншыя.
Аўтар манаграфіі «Фуга» – першай рускамоўнай працы, спецыяльна прысвечанай гэтай музычнай форме.
В. Залатароў з выпускнікамі С. Нісневіч, М. Вайнбергам, У. Алоўнікавым, Д. Лукасам, Р. Селіцкім, Л. Абеліевічам, Д. Лукас. Мінск, 1941 год.
1970 год. памёр Мікола Абрамчык (1903-1970).
Беларускі грамадзкі і палітычны дзеяч, публіцыст, інжынер, Прэзідэнт Рады БНР (1947-1970). Дзеяч беларускай эміграцыі ў Чэхаславакіі, Францыі.
Старшыня Беларускага нацыянальнага цэнтру, удзельнік антыкамуністычнага руху, прэзідэнт Лігі за вызваленне народаў СССР. Ініцыятар стварэння беларуская рэдакцыі Радыё «Вызваленне/Свабода».
Пахаваны на могілках Пер-Лашэз у Парыжы.
1991 год. У Мінску пачаўся I Міжнародны кангрэс беларусістаў.
Працаваў 25-27 мая 1991 года.
У Беларусі апошні, шосты кангрэс працаваў 27-29 мая 2015 года.
1992 год. УБеларусі уведзена нацыянальная валюта – беларускі рубель.
Адразу ў народзе атрымала назву “зайчык”.
Народны паэт Ніл Гілевіч са сваімі паплечнікамі адстойваў гістарычную назву для нацыянальнай валюты – талер.
Уведзены былі купюры наміналам ад 50 капеек да 50 рублёў. Наміналы 100, 200 і 500 з’явіліся толькі ў снежні. Курс: 1 беларускі рубель = 10 савецкіх рублёў.
Міжнародны дзень барацьбы за правы інвалідаў (International Day of Struggle for the Rights of Disabled People, з 1992 года).
Увогуле – Дзень людзей з абмежаванымі магчымасцямі, дзень барацьбы за роўныя правы і супраць дыскрымінацыі.
У Беларусі на ўліку ў органах па сацыяльнай абароне знаходзіцца больш за 500 000 людзей з абмежаванымі магчымасцямі.
Для любой дзяржавы важна само стаўленне да сваіх грамадзян, якія жывуць з такімі цяжкасцямі, пра якія многія баяцца нават падумаць. Але часта замест сістэмнай палітыкі па сацыяльнай інтэграцыі людзей з абмежаванымі магчымасцямі ў грамадскія і эканамічныя працэсы, праблему спрабуюць вырашыць дробязнымі падачкамі.
Беларусь ратыфікавала Канвенцыю аб правах інвалідаў толькі 18 кастрычніка 2016 года.
Міжнародны дзень акушэркі (International Day of the Midwife, з 1992 года).
Слова «акушэрка» пайшло ад французскага «accoucher» – «дапамагаць пры родах». Акушэркі адносяцца да катэгорыі сярэдняга медперсаналу, і іх не варта блытаць з лекарамі акушерамі-гінеколагамі.
Ролю акушэрак недаацэньваць не варта: яны дапамагаюць цяжарным і рожаніцам, могуць прымаць роды самі або асісціраваць лекару.
Акушэрства, як вобласць медыцыны, вядома са старажытнасці. У XVII стагоддзі акушэрства аформілася як асобная навука.
У пачатку XX стагоддзя ў Еўропе адбыліся першыя канферэнцыі, якія сталі асновай для стварэння Міжнароднай асацыяцыі акушэрак. Мэта арганізацыі – забяспечыць правы жанчын і даступнасць акушэрскай дапамогі.
У 1847 годзе ў Магілёве была адчынена першая ўстанова па падрыхтоўцы павітух, у 1865 годзе – павівальная школа. Зараз гэта – медыцынскі каледж.
1581 год. У горадзе Астрог пабачыў свет першы друкаваны каляндар ва Ўсходняй Еўропе.
Яго надрукаваў Іван Фёдараў – рускі і ўкраінскі першадрукар, паплечнік Пятра Мсціслаўца.
Для кожнага з 12 месяцаў года ў выданні падаваліся па два вершы беларускага паэта Андрея Рымшы, у якіх апісвалася важная біблейская гісторыя, якая адбылася ў гэтым месяцы.
1819 год. Нарадзіўся Станіслаў Манюшка (1819–1872).
Беларускі і польскі кампазітар, дырыжор, адзін з пачынальнікаў беларускай музычнай культуры, стваральнік польскай нацыянальнай оперы.
Пачатковую музычную адукацыю атрымаў у Д. Стэфановіча ў Мінску, вучыўся ў Мінскай губернскай гімназіі, Берліне.
Працаваў у Вільні, Варашаве. Даваў урокі музыкі мастаку В. Сляндзінскаму, працаваў дырыжорам і дырэктарам варшаўскга опернага тэатру, прафесарам Музычнага інстытуту ў Варшаве. У творчасці выкарыстоўваў беларускі фальклор.
Папулярнасць атрымаў дзякуючы операм “Галька”, “Страшны двор”.
Аўтар 20 опер і аперэт, 3 балетаў, 5 месаў, 2 рэквіемаў і болей за 300 песень, у тым ліку “Паходнай песні літвінаў” на словы У. Сыракомлі.
1831 год. Нарадзіўся Уладзіслаў Борзабагаты (1831–1886).
Беларускі медык, паўстанцкі камісар Наваградскага павета, удзельнік Парыжскай Камуны, мемуарыст.
Выключаны са Слуцкай гімназіі, як нядобранадзейны, што настроіла юнака «супраць усяго рускага», з Мінскай гімназіі – за ўдзел у тайнай арганізацыі «Братні саюз літоўскай моладзі». Быў асуджаны на экзекуцыю да 101 удара лазовай палкай. Публічны здзек абвастрыў яго нянавісць да расійскіх улад.
Скончыў медыцынскі факультэт Маскоўскага ўніверсітэта. Працаваў гувернёрам, урачом у Навагрудку.
Удзельнік паўстання 1863-1864 гадоў, паўстанцкі камісар Навагрудскага павета. Удзельнік бітвы пад Мілавідамі.
З 1865 года жыў на эміграцыі ў Італіі, Францыі, Румыніі, меў медыцынскую практыку, удзельнічаў у эмігранцкім руху, у Аб’яднанні польскай дэмакратыі, у франка-прускай вайне (1870–1871) у складзе французскай арміі ў якасці лекара, у Парыжскай камуне галоўным медыкам Парыжскага шпіталя.
Па вяртанні ў Расію, у 1875 годзе быў асуджаны ваенным судом на 20 год катаргі на рудніках Сібіры, якая была заменена ссылкай на 10 год у Кастрамскую губерню.
Пасля ссылкі у 1884–1886 гадах працаваў сельскім урачом у мястэчку Любяшова Пінскага павета.
Памёр 28 сакавіка 1886 года. Пахаваны ў Любяшове (цяпер гэта Валынская вобласць Украіны).
У гонар паўстанца названа вуліца ў Навагрудку, на радзіме, у в. Рутка 1 Навагрудскага раёна ўстаноўлены памятны знак.
1846 год. Нарадзіўся Генрык Сянкевіч (1846–1916).
Польскі пісьменнік, ураджэнец Падляшша. Першы лаўрэат Нобелеўскай прэміі па літаратуры (1905) мае беларускае паходжанне.
Паходзіў з вонкавай шляхты. Бацька са служылых татараў, якія пасяліліся на тэрыторыі ВКЛ пры Вітаўце, маці – з беларускай шляхты.
Працаваў фельетаністам «Gazeta Polska», у штотыднёвіку «Niwa», рэдактарам газеты «Słowo».
Стваральнік фонда імя сваёй памерлай жонкі: выплачваў стыпендыі хворым сухотамі дзеячам культуры.
Падарожнік па ЗША («Лісты з вандравання», 1876–1878), Еўропе, Азіі, Афрыцы. Палітычны прыхільнік партыі «Народная дэмакратыя», марыў пра аўтаномію Польскага каралеўства ў складзе Расійскай імперыі. З пачаткам Першай сусветнай вайны з’ехаў у Швейцарыю, дзе ўзначаліў Камітэт дапамогі ахвярам вайны ў Польшчы.
Аўтар многіх аповесцей, зборнікаў гумарэсак, вядомых гістарычных раманаў «Агнём і мячом» (падзеі вайны 1648–1654), «Патоп» (1655–1656), «Пан Валадыёўскі» (барацьба з туркамі, 1672–1673), «Quo vadis?» (Нобелеўская прэмія), «Крыжакі», «Віры» (рэвалюцыя 1905–1907 гадоў), псіхалагічных раманаў «Без догмату», «Сям’я Паланецкіх».
Пахаваны ў швейцарскім Вевэ. У 1924 годзе цела перанесена ў Варшаву і пахавана ў падмурках кафедральнага сабора Святога Яна.
1921 год. У Францыі ўпершыню былі прадстаўлены духі «Chanel No. 5».
Самыя знакамітыя ў свеце духі былі створаны парфюмерам Эрнэстам Бо.
Па легендзе, Како Шанэль папрасіла Эрнэста Бо стварыць “штучны жаночы водар, які пахне Жанчынай”, падкрэсліўшы, што пад “штучным” водарам яна мае на ўвазе новы, створаны чалавекам водар.
У Першую сусветную вайну Эрнэст Бо служыў у Кольскім Запаляр’і і любіў паднімацца да возера, якое ляжыць над Мурманскім гандлёвым портам. У сваіх мемуарах Бо пісаў, што стварыў гэтыя духі ў 1920 годзе, калі вярнуўся з вайны: «Падчас летняга палярнага дня азёры тут выпраменьваюць адмысловую свежасць. Гэты характэрны пах я захаваў у памяці, і пасля з вялікай цяжкасцю мне ўдалося ўзнавіць яго, хаця спачатку альдэгіды новай кампазіцыі былі вельмі няўстойлівыя…».
1921 год. У в. Мачулкі Бабруйскага раёна нарадзіўся Рыгор Булацкі (1921–1999).
Беларускі педагог, журналіст, “хросны бацька” беларускай журналістыкі. Доктар гістарычных навук, прафесар.
Скончыў Мелітопальскае авіявучылішча, БДУ. Удзельнік ІІ Сусветнай вайны. Разам з аднапалчанамі купіў самалёт на якім удзельнічалі ў баявых дзеяннях на тэрыторыі Украіны, Румыніі, Венгрыі, Чэхаславакіі, Югаславіі, Аўстрыі.
Працаваў загадчыкам кафедры, дэканам філалагічнага факультэта, факультэта журналістыкі БДУ.
Даследаваў гісторыю беларускай журналістыкі, публіцыстычную дзейнасць некаторых беларускіх пісьменнікаў, у тым ліку Кузьмы Чорнага, П. Галавача.
Аўтар больш за 200 навуковых прац. Пад яго кіраўніцтвам абаронены звыш 40 кандыдацкіх, пры яго ўдзеле — 3 доктарскія дысертацыі.
1932 год. Створаны Клімавіцкі дзяржаўны аграрны каледж.
Першапачаткова – на базе фабрычна-завадскога вучылішча быў створаны пчалаводны тэхнікум (1932–1935). Першы выпуск з 47 пчалаводаў адбыўся ў 1933 годзе. У 1935–1970 гадах – зааветтэхнічны, ветзаатэхнічны тэхнікум, у 1970–1997 – саўгас-тэхнікум, у 1997–2002 – сельскагаспадарчы тэхнікум, з 2002 года – аграрны каледж.
1936 год. Нарадзіўся Васіль Якавенка (1936–2018).
Беларускі пісьменнік, публіцыст, грамадскі дзеяч. Член аргкамітэта па стварэнні БНФ.
Працаваў на торфапрадпрыемстве «Васілевічы-2», у розных геалагічных партыях і праектных інстытутах, на Беларускім радыё, у часопісе «Полымя», у Саюзе кінематаграфістаў БССР, кіраўніком Беларускага сацыяльна-экалагічнага саюза «Чарнобыль».
Заснавальнік і галоўны рэдактар сацыяльна-экалагічнага штотыднёвіка «Набат», каардынатар грамадзянскай ініцыятывы «Інстытут нацыянальнай памяці», рэдактар бюлетэня «Рэха ГУЛАГу».
Памёр 22 студзеня 2018 года.
Аўтар кніг нарысаў, аповесцей і нарысаў, эсэ, п’ес, раманаў. Сярод персанажаў яго твораў вядомыя гістарычныя асобы: Б. Кіт, Р. Скірмунт, Р. Астроўскі, Н. Арсеннева. Яго трылогія “Пакутны век” стала эпасам беларускага жыцця ў ХХ стагоддзі. Прапагандаваў этнакультурнае і нацыянальнае развіццё ў палітычным жыцці краіны.
1937 год. Нарадзіўся Мікалай Карцель (1937–2013).
Беларускі генетык-вынаходнік трансгеннай бульбы. Акадэмік НАНБ, доктар біялагічных навук, прафесар.
Скончыў Беларускі лесатэхнічны інстытут. Працаваў у Мінскай лесаўпарадкавальнай партыі, у Беларускім тэхналагічным інстытуце, намеснікам дырэктара, дырэктарам Інстытута генетыкі і цыталогіі НАНБ.
Праводзіў даследванні па генетыцы, малекулярнай генетыцы і генетычнай інжынерыі раслін. Даследаваў пытанні генетыкі і селекцыі драўняных раслін, радыяцыйнага мутагенезу сельскагаспадарчых раслін, праблемы генетычнай і клетачнай інжынерыі вышэйшых раслін. Правёў сістэматычнае вывучэнне ўзаемадзеяння экзагеннай ДНК з геномам вышэйшых раслін і абгрунтаваў фундаментальныя палажэнні аб фізіёлага-біяхімічным, цыталагічным і генетычным дзеянні чужароднай ДНК у раслінны арганізм. Атрымаў трансгенныя расліны, якія праяўляюць устойлівасць да фітапатагенаў і насякомых, расліны, якія здольныя паспяхова расці на глебах, што забруджаны цяжкімі металамі і нафтапрадуктамі.
Выканаў даследаванні генетычных наступстваў Чарнобыльскай катастрофы.
Памёр 1 красавіка 2013 года.
1941 год. Нарадзіўся Уладзімір Ярэц.
Беларускі падарожнік-матацыкліст, адзіны ў свеце глуханямы кругасветны падарожнік.
Ва ўзросце 1 года страціў слых.
Працаваў на Мінскім мотавелазаводзе.
У першых (1960–1966) падарожжах на матацыкле не меў правоў упраўлення. Толькі аб’ехаўшы 42 горада еўрапейскай часткі СССР, як выключэнне, стаў першым у Беларусі глухім, які атрымаў вадзіцельскія правы. У 1967–1982 гадах на мапедзе, матацыкле, на аўтамабілі ВАЗ-2106 здзейсніў 11 падарожжаў па тэрыторыі колішняга СССР, пабыўшы ў кожнай савецкай рэспубліцы, за 15 год праехаўшы агулам больш за 400 000 км.
Спадзяецца трапіць у Кнігу рэкордаў Гінеса як адзіны ў свеце глуханямы, які здзейсніў падарожжа вакол Зямлі на матацыкле.
1945 год. Пачалося Пражскае паўстанне супраць нямецка-фашысцкіх войск.
Неўзабаве яго падтрымала 1-я пяхотная дывізія ўласаўцаў пад камандаваннем генерал-маёра Бунячэнка.
Савецкае камандаванне не ведала пра планы арміі ЗША вызваліць Прагу ад немцаў, таму на працягу тыдня пасля капітуляцыі Берліна чакала ўказанняў. Толькі атрымаўшы пераканаўчыя пацверджанні пра нежаданне амерыканцаў прасоўвацца на ўсход ад Пльзеня, савецкая армія накіравала асноўныя ударныя сілы ў напрамку Прагі – пачалася Пражская аперацыя.
9 мая 1945 года 3-я і 4-я гвардзейскія танкавыя арміі 1-га Украінскага фронту ўступілі ў Прагу.
Пражская аперацыя савецкіх войск пры падтрымцы 3-й арміі ЗША скончылася поўным разгромам немцаў 12 мая.
У падзеях браў удзел ураджэнец в. Кісялёўка Мсціслаўскага раёна Сяргей Ксяндзоў – намеснік камандзіра інтернацыянальнай брыгады імя Яна Налепкі. У 1960–1973 гадах Ксяндзоў працаваў географам і першым дырэктарам Ходасаўскай СШ Мсціслаўскага раёна. Заслужаны настаўнік.
У 2022 годзе у яго гонар у Ходасах адкрыты мемарыяльны знак.
1960 год. Нарадзіўся Юрый Беленькі.
Беларускі палітык, намеснік старшыні БНФ “Адраджэнне”, Кансэрватыўна-Хрысціянскай Партыі БНФ.
Скончыў Беларускі інстытут народнай гаспадаркі. Працаваў у кантрольна-рэвізійнай управе ў Магілёве (1982–1984), у канцэрне «Амкадор».
Быў актыўным удзельнікам таварыства «Талака», дэпутатам Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь 12-га склікання, Мінскага гарадскога савета.
Адзін з аўтараў «Канцэпцыі эканамічнай рэформы ў Беларусі», сааўтар канцэпцыі па пераходу БССР да рынкавай эканомікі, канцэпцыі эканамічнай рэформы, Закона аб банках і іншых законапраектаў, удзельнічаў у распрацоўцы і прыняцці Дэкларацыі аб дзяржаўным суверэнітэце Беларусі.
У 1995 годзе браў удзел у галадоўцы дэпутатаў БНФ супраць ініцыяванага Лукашэнкам рэферэндума. У ноч з 11 на 12 красавіка разам з іншымі пратэстоўцамі падвергнуўся нападу спецназа ў масках, быў збіты ў будынку парламента.
З сакавіка 2020 жыве ў ЗША.
1995 год. Нарадзіўся Раман Пратасевіч.
Беларускі журналіст, блогер, палітычны зняволены.
У 16-гадовым узросце трапіў пад пераслед за ўдзел у маўклівых акцыях пратэсту, пазней неаднаразова затрымліваўся за ўдзел у пратэставых акцыях.
Адлічаны з БДУ па палітычных матывах. Супрацоўнічаў з «Радыё Свабода» і «Еўрарадыё». У студзені 2020 года з’ехаў у Польшчу, дзе стаў рэдактарам тэлеграм-каналаў «NEXTA», «Беларусь головного мозга».
Ён знаходзіўся на борце рэйса Ryanair 4978, які 23 мая 2021 года выконваў палёт Афіны-Вільнюс і быў змушаны да пасадкі на тэрыторыі Беларусі, прызямліўся ў Нацыянальным аэрапорце “Мінск”, дзе журналіст затым быў арыштаваны разам з С. Сапега.
Быў прызнаны палітычным зняволеным.
3 мая 2023 года Раман Пратасевіч прысуджаны да 8 гадоў зняволення.
Міжанародны Дзень жартаў. Дзень смеху. Дзень дурняў.
Гісторыя дня бярэ пачатак з грэчаскай міфалогіі. Такую назву ён атрымаў дзякуючы розыгрышам, якія ставяць людзей у смешнае, але не ў крыўднае становішча. На працягу многіх стагоддзяў былі розныя жарты, якія запомніліся людзям. У некаторых краінах прынята адзначаць вясёлы дзень да абеду, каб потым не назвалі “красавіцкім дурнем”.
Падобныя звычаі былі вядомыя старажытным персам, рымлянам, індусам і шматлікім іншым народам.
Паводле паданняў старажытных славян, 1 красавіка прачынаецца дамавік, і таму трэба ўсяляк ашукваць адзін аднаго, каб збіць яго з панталыку.
Першае гістарычнае сведчанне святкавання Дня адносіцца да 1686 года, калі англійскі пісьменнік і даследчык старажытнасцей Джон Обры даслоўна згадаў у сваім рукапісе тэрмін “Свята дурня”.
Інсталяцыя, устаноўленая на Дзень смеху ў Капенгагене. 2001 год
Міжнародны дзень птушак (International Bird Day, з 1894 года).
Экалагічнае свята, якое прымеркавана да пачатку вяртання птушак з месцаў зімовак. Мэта свята – захаванне краявіднай разнастайнасці і колькасці птушак.
Дзень птушак звязваюць з дзіцячым святам, уладкованым у 1894 годзе настаўнікам з амерыканскага горада Ойл-Сіці Ч. Бэбкокам. Яго падтрымала газета “Пітсбургская тэлеграфічная хроніка”, якая пачала актыўна папулярызаваць свята. Больш за тое, газета арганізавала спецыяльны клуб-музей па ахове птушак для школьнікаў. Неўзабаве Дзень птушак стаў шырока праводзіцца як народнае свята ва ўсіх штатах краіны, потым прыйшоў у Еўропу, а цяпер праходзіць у рамках біялагічнай праграмы ЮНЕСКА “Чалавек і біясфера” ў многіх краінах свету.
У школы Расійскай імперыі Дзень птушак уведзены намаганнямі ўраджэнца Полацка прафесарам Дз. Кайгарадавым (1846–1924).
Штогод у розных краінах свету выбіраецца птушка – сімвал года. Птушкай 2023 года ў Беларусі абрана звычайная галубка.
Да 2022 года мерапрыемствы да Дня птушак праводзіліся пад эгідай ГА«Ахова птушак Бацькаўшчыны» (1985–2022). Але арганізацыя ліквідавана Вярхоўным судом Беларусі.
1548 год. Памёр Жыгімонт Стары (1467–1548).
Кароль польскі і вялікі князь літоўскі (1506–1548). Пяты сын Казіміра Ягелончыка, унук Ягайлы. 8 снежня 1506 года стаў каралём польскім.
Мянушку «Стары» атрымаў за тое, што яшчэ пры сваім жыцці дамогся каранавання ў пераемнікі свайго дзесяцігадовага сына Жыгімонта.
Імкнуўся ўмацаваць дзяржаву. Пры ім быў уведзены Статут Вялікага Княства Літоўскага (1529), распаўсюдзілася Рэфармацыя, што садзейнічала далейшаму ўздыму гуманізму і адукацыі.
Вёў абарончыя войны супраць Маскоўскай дзяржавы. Пры ім да Польшчы была далучана Мазовія.
Вядомы як мецэнат. Падтрымаў першадрукара Францыска Скарыну.
1557 год. Жыгімонт Аўгуст падпісаў «Уставу на валокі».
Пачатак правядзення зямельнай рэформы ў Вялікім Княстве Літоўскім, якая прывяла да хуткага роста дабрабыту дзяржавы. Ва ўсіх валасцях, у тым ліку Магілёўскай, фальваркі павінны былі стварацца толькі пры тых замках і дварах, дзе адпаведна меліся ўраджайныя глебы.
Рэформа пачалася з ініцыятывы Боны Сфорцы, маці караля Жыгімонта Аўгуста, з мэтай павелічэння дзяржаўных даходаў. Пад час рэформы спраўджваліся правы на зямлю, ствараліся комплексныя панскія гаспадаркі – фальваркі, уводзілася адзіная мера абкладання залежных сялян – валока, рэгламентаваліся павіннасці сялян, разбуралася сялянская абшчыны.
Асноўныя прынцыпы землекарыстання і абкладання падаткамі сялянства, якія былі ўведзены аграрнай рэформай, вызначылі істотныя рысы аграрнага ладу Беларусі на працягу далейшых 200 гадоў яго развіцця і адгукаюцца дагэтуль.
1579 год. Каралём Стэфанам Баторыям заснаваны Віленскі ўніверсітэт.
Створаны на базе Віленскага езуіцкага калегіума. Першапачаткова складаўся з двух факультэтаў, тэалагічнага і філасофскага. Зачынены пасля паўстання у 1832 годзе. З 1919 года працаваў як адзін з універсітэтаў Польшчы, у 1939 годзе, калі Вільня ўвайшла ў склад Літвы, набыў свой цяперашні статус.
Другая вышэйшая навучальная установа на беларускіх землях – Полацкі калегіум – быў адкрыты ў 1581 годзе. На яго базе працавала акадэмія ў 1812–1820 гадах. Цяпер працуе Полацкі ўніверсітэт імя Еўфрасінні Полацкай.
Вялікі двор Віленскага ўніверсітэта з вежай абсерваторыі ў канцы XVIII стагоддзя
1862 год. Нарадзіўся Адам Багдановіч.
Беларускі фалькларыст, этнограф і мовазнаўца, бацька паэта Максіма Багдановіча.
Скончыў Нясвіжскую настаўніцкую семінарыю.
Загадваў гарадскім пачатковым вучылішчам у Мінску, займаўся рэвалюцыйнай дзейнасцю, працаваў у аддзяленні Сялянскага пазямельнага банка і дырэктарам публічнай бібліятэкі ў Гродна, працаваў у Ніжнім Ноўгарадзе, загадваў навуковай бібліятэкай Яраслаўскага музея, выкладаў у мастацкім, музычным і тэатральным тэхнікумах.
У 1932 годзе арыштаваны ДПУ, але вызвалены па хадайніцтве К. Пешкавай – жонкі М. Горкага.
Збіральнік фальклорна-этнаграфічных матэрыялаў, аўтар прац па этнаграфіі, мовазнаўству, успамінаў пра М. Горкага, сына Максіма, Ф. Шаляпіна. Яго рукапісы захоўваюцца ў Інстытуце літаратуры Акадэміі навук..
Памёр 16 красавіка 1940 года ў Яраслаўлі.
У Халопенічах, дзе нарадзіўся, жыў і настаўнічаў у яго гонар устаноўленыпомнік.
1877 год. Нарадзіўся Васіль Захарка.
Прэзідэнт БНР (1928–1943).
Выкладаў у царкоўнапрыходскай школе, у 1898–1917 гадах быў на ваеннай службе. Член БСГ, адзін з арганізатараў з’езду беларускіх вайскоўцаў Заходняга фронту (1917), сакратар Цэнтральнай беларускай ваеннай рады, член Вялікай беларускай рады. Удзельнік І Усебеларускага з’езда, займаў міністрэрскія пасады ў розных урадах БНР. Арыштоўваўся бальшавікамі (1918).
Сябра Гродзенскага Беларускага нацыянальнага камітэта, клубу «Беларуская хатка».
Выступаў за адзінства беларускіх зямель, не прызнаў Мінск адзіным цэнтрам нацыянальна-дзяржаўнага адражэння Беларусі.
Жыў на эміграцыі ў Чэхаславакіі, збіраў архіў БНР, далучыў да гэтай справы Л. Геніюш. Аўтар прац «Галоўныя моманты беларускага руху», «Беларусь – роль і значэнне на ўсходзе Еўропы».
Памёр 14 сакавіка 1943 года. Пахаваны на Альшанскіх могілках у Празе.
1901 год. Нарадзіўся Сяргей Пясецкі.
Адзін з найбольш яскравых польскіх пісьменнікаў беларускага паходжання XX стагоддзя.
Сёмы клас уладзімірскай гімназіі для Пясецкага скончыўся турмой, калі ён паспрабаваў пераканаць гімназійнага інспектара ў сваёй рацыі з дапамогай рэвальвера. З турмы ён уцёк.
Бальшавіцкі тэрор у Маскве настолькі яго ўразіў, што ў Мінск у 1918 годзе ён прыязджае свядомым антыкамуністам. Ваяваў з бальшавікамі ў шэрагах партызан («Зялёны Дуб»), у Літоўска-Беларускай дывізіі польскага войска. У міжваены час займаўся кантрабандай у Ракаве, быў асуджаны за рабаўніцтва на 15 гадоў турмы. У зняволенні прачнуўся літаратурны дар.
Яго турэмная проза прыцягнула ўвагу вядомага пісьменніка М. Ваньковіча, які дапамог выдаць першую кніжку «Каханак Вялікай Мядзведзіцы». Антысавецкая сатыра «Запіскі афіцэра Чырвонай Арміі» прынесла аўтару сусветную вядомасць і датэрміновае вызваленне з турмы. За два перадваенныя гады раман быў перакладзены і выдадзены на 11 мовах свету.
Падчас Другой сусветнай вайны ўдзельнічаў у фарміраваннях Арміі Краёвай. У 1946 годзе эмігруе ў Італію, потым у Вялікабрытанію.
Аўтар 12 раманаў, а таксама навел, кінасцэнарыяў, публіцыстычных артыкулаў. Паводле яго твораў здымаліся мастацкія фільмы і тэлевізійныя серыялы, у тым ліку ў Італіі.
Пясецкі пісаў да самай сваёй смерці ў 1964 годзе
1912 год. Дэбют у маскоўскім Вялікім тэатры ўраджэнца Магілёва Сяргея Мігая (1888–1959).
Артыст оперы. Народны артыст РСФСР. Прафесар Маскоўскай кансерваторыі.
Меў насычаны голас цёплага тэмбру, вялікага дыяпазону, дасканала валодаў вакальнай тэхнікай. Сярод лепшых партый: Анегін («Яўген Анегін» П. Чайкоўскага), Мізгір, Гразной («Снягурачка», «Царская нявеста» М. Рымскага-Корсакава), Князь Ігар («Князь Ігар» А. Барадзіна), Дэман («Дэман» А. Рубінштэйна), Рыгалета, Жэрмон, Ды Луна («Рыгалета», «Травіята», «Трубадур» Дж. Вердзі) і іншыя.
Актыўна ўдзельнічаў у рабоце Магілёўскага літаратурна-музычна-драматычнага гуртка. Аўтар мастацтвазнаўчых і метадычных прац. Сярод вучняў Мігая народны артыст СССР А. Саўчанка.
У гонар артыста ў Магілёве названы завулак.
1940 год. Загінуў Язэп Лёсік (1883-1940).
Беларускі мовазнавец, грамадска-палітычны дзеяч, старшыня Рады БНР.
Выкладчык БДУ, правадзейны сябра Інбелкульта, акадэмік. Родны дзядзька Якуба Коласа, брат Антона Лёсіка.
На пачатку педагагічнай дзейнасці працаваў у Бабруйскай сельскагаспадарчай школе.
Быў у царскай ссылцы ў Сібіры (разам з Алесем Гаруном).
Актыўны дзеяч беларускага нацыянальнага руху, член Беларускага нацыянальнага камітэта, Вялікай беларускай рады, адзін з ініцыятараў абвяшчэння незалежнасці Беларускай Народнай Рэспублікі, 2-гі старшыня Рады БНР.
Даследчык вытокаў беларускай нацыянальнай культуры, гісторыі ВКЛ, кнігадрукавання, старадрукаў. Аўтар прац «Гісторыя Вялікага княства Літоўска-Беларускага», «Памяткі старасвецкай беларускай мовы і пісьменства», «Бітва пад Грунвальдам у апісанні хронікі Быхаўца, Длугаша, Бельскага і інш.», падручнікаў «Практычная граматыка беларускае мовы», «Беларуская мова: Пачатковая граматыка», «Беларуская мова: Правапіс», «Сінтаксіс беларускае мовы» і іншых.
Арыштоўваўся ў 1922, 1930, 1938 гадах. Быў у турмах, ссылцы.
Паводле афіцыйнай версіі, памёр ад сухотаў у саратаўскай турме. Паводле іншай версіі, быў застрэлены адразу па абвяшчэнні прысуду. Месца пахавання невядомае.
У гонар Язэпа Лёсіка названыя вуліцы ў Маладзечне, Мікалаеўшчыне і Стоўбцах.
1940 год. Нарадзіўся Уладзімір Басалыга.
Беларускі савецкі графік, ілюстратар, калекцыянер.
Скончыў Мінскае мастацкае вучылішча імя Глебава, Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі інстытут.
Працаваў галоўным мастаком Упраўлення мастацкай прамысловасці, галоўным мастаком Мастацкага фонду БССР, дэканам мастацкага факультэта Беларускай акадэміі мастацтваў, старшынёй Беларускага саюза мастакоў.
Працаваў у галіне станковай і кніжнай графікі, дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва. Майстар экслібрыса.
Для яго творчасці характэрныя сувязь з традыцыямі беларускага народнага мастацтва, яркая дэкаратыўнасць, глыбокае пранікненне ў задуму літаратурнага твора.
Галоўнымі тэмамі творчасці з’яўляліся тыя, якія звязаны з нацыянальнай культурай, традыцыйным побытам, народнымі вераваннямі, беларускай мовай (серыя «Мова наша родная»), архітэктурай (цыкл «Помнікі дойлідства Беларусі»).
Памёр 7 чэрвеня 2020 года.
1941 год. У Бабруйску нарадзіўся Леанід Марчанка.
Беларускі мастак-графік.
Скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут
Майстар беларускай пейзажнай графікі, паслядоўнік ідэй нацыянальнага рамантызму.
Яго афорты, літаграфіі – характарыстыкі кожнай істотнай дэталі – раслін, нябеснай прасторы, воднай плыні. Ён шматпланава адлюстроўваў прасторы роднага краю.
Творы мастака знаходзяцца ў калекцыях Нацыянальнага мастацкага музею, Дзяржаўнай Траццякоўскай галерэі, маскоўскага Цэнтральнага Дома мастака, Музея сучаснага мастацтва ў Кёльне, Музеі імпрэсіянізму ў Германіі, прыватных зборах.
Памёр 11 сакавіка 1996 года.
1947 год. Нарадзіўся Алесь Жук.
Беларускі пісьменнік, перакладчык. Лаўрэат прэмій Ленінскага камсамола, Літаратурных прэмій імя І. Мележа, імя Я. Коласа. Бацька журналіста Дз. Жука.
Скончыў БДУ. Працаваў у выдавецтве «Мастацкая літаратура», у газеце «Літаратура і мастацтва», часопісах «Маладосць», «Полымя», «Нёман», «Беларусь».
Аўтар шматлікіх апавяданняў, кніг апавяданняў, празаічных зборнікаў. Па яго творах зняты мастацкі фільм «Палігон», ставіліся спектаклі.
Адзін з самых цікавых сучасных беларускіх празаікаў, творы якога вызначаюцца тэматычнай разнастайнасцю, грунтуюцца на філасофскай і эстэтычнай аснове і з’яўляюцца роздумамі над жыццём. Пісьменніка цікавіць прырода чалавечага шчасця, жыццёвыя праблемы і іх пераадоленне, асэнсаванне чалавекам самога сябе, адносіны да працы, да прыроды.
Памёр 15 кастрычніка 2022 года.
1956 год. Нарадзіўся Сяргей Антончык.
Беларускі палітык. Член БНФ.
Адзін з арганізатараў і лідараў рабочага руху Беларусі, актыўны ўдзельнік страйку працоўных у красавіку 1991 года. Дэпутат Вярхоўнага Савета (1990–1995).
Быў у складзе антыкарупцыйнай парламецкай камісіі, якую ўзначальваў А. Лукашэнка. Пасля абрання Лукашэнкі прэзідэнтам выступіў на сесіі Вярхоўнага Савету 20 снежня 1994 года з дакладам аб карупцыі ў атачэнні прэзідэнта. Газеты, якія вырашылі яго надрукаваць, выйшлі з «белымі плямамі». Па выніках дакладу кіраўнік справаў прэзідэнта І. Ціцянкоў падаў пазоў аб абароне гонару і годнасці, які Антончык прайграў, яго маёмасць была часткова канфіскаваная.
У красавіку 1995 года быў збіты разам з іншымі дэпутатамі Апазіцыі БНФ падчас галадоўкі ў залі парламента.
У 2001 годзе вылучаўся кандыдатам у прэзідэнты, але зняў сваю кандыдатуру на карысць М. Марыніча.
Пазней займаўся стварэннем незалежных прафсаюзаў.
2010 год. Памёр Яўген Дзямідчык (1925–2010).
Беларускі вучоны ў галіне анкалогіі і хірургіі. Акадэмік Нацыянальнай акадэміі навук, доктар медыцынскіх навук, прафесар. Заслужаны ўрач.
Працаваў галоўным хірургам Мінскага гарздраўаддзела, загадчыкам кафедры анкалогіі, прафесарам медінстытута, кіраўніком Рэспубліканскага навукова-практычнага цэнтра пухлін шчытападобнай залозы, даследчай групы Інстытута фізіялогіі акадэміі навук.
Даказаў, што вялікі рост захворвання дзяцей на рак шчытападобнай залозы ў Беларусі абумоўлены дзеяннем падвышанай радыяцыі ў выніку аварыі на ЧАЭС.
Прапанаваў метад камбінаванага лячэння хворых неаперабельным тырэоідным ракам і вызначыў эфектыўнасць радыаёдтэрапіі пры лёгачных метастазах рака шчытападобнай залозы ў дзяцей і падлеткаў, якія атрымалі апраменьванне падчас Чарнобыльскай катастрофы. Аўтар больш за 380 навуковых прац, у тым ліку 16 манаграфій і даведнікаў па хірургіі, эндакрыналогіі і гастраэнтэралогіі, 11 патэнтаў на вынаходствы.
2020 год. У Магілёўскай вобласці зарэгістраваны першы падцверджаны выпадак каронавіруснай інфекцыі.
На сёння застаецца невядомай колькасць памерлых ад інфекцыі.
4241 год да нашай эры. Увядзенне ў Егіпце календара з годам у 365 дзён.
Ужо ў XLIII ст. да н.э. жыхары Дэльты ўстанавілі год у 365 дзён і ўвялі ў 4241 годзе да н. э. каляндарны год такой даўжыні, які пачынаўся ў дзень, калі ўзыход Сірыўса супадаў з усходам сонца на шыраце Паўднёвай Дэльты, з летнім сонцастаяннем і папярэднічаў разліву Ніла.
Год у егіпцян ужо тады складаўся з 365,25 сутак. Аднак у даўжыню свайго года егіпцянамі быў пакладзены цэлы лік дзён – 365.
Такім чынам, за кожныя 4 гады сезонныя з’явы адставалі ад календара на 1 суткі. Пры адсутнасці высакосных гадоў Новы год праходзіў за 1460 (365×4) гадоў усе сезоны і вяртаўся на пачатковую дату. Перыяд у 1460 гадоў зваўся сотычным перыядам, цыклам, ці Вялікім годам Соціса.
Год дзяліўся на 3 сезоны па 4 месяцы кожны: Час паводкі – ахет – з сярэдзіны ліпеня да сярэдзіны лістапада, Час ўсходаў – пярэць – з сярэдзіны лістапада да сярэдзіны сакавіка, Час засухі – шыму – з сярэдзіны сакавіка да сярэдзіны ліпеня.
Трэба нагадаць, што старажытны славянскі каляндар таксама меў толькі тры сезоны: вясну, лета і зіму: “Колькі лет, колькі зім!”, “Ад вясны да вясны”. Восень (“пад сень лета”) з’явілася значна пазней.
У 25 годзе да н.э. устаноўлены Александрыйскі каляндар, сінхранізаваны з юліянскім календаром. Ён захаваў ранейшыя назвы месяцаў, а кожны чацвёрты, высакосны год у канцы дабаўляўся адзін дзень. Да старажытнаегіпецкага календара ўзыходзяць копцкі і эфіёпскі календары, якія да гэтага часу прымяняюцца мясцовымі цэрквамі. Структура егіпецкага календара была запазычаная французскім рэвалюцыйным календаром.
1923 год. У Маскве скончыўся працэс над клерыкаламі-«антысаветчыкамі».
Магілёўскі каталіцкі арцыбіскуп Ян Цепляк (1857–1926) разам з петраградскім К. Буткевічам прыгавораны да смяротнага пакарання. 13 ксяндзоў атрымалі розныя тэрміны зняволення.
К. Буткевіч быў расстраляны, а пад напорам міжнароднай грамадскасці смяротны прысуд Цепляку быў заменены на 10 гадоў пазбаўлення волі. У 1924 годзе ён быў вызвалены з Бутырскай турмы і высланы ў Польшчу, адкуль пераехаў у Рым, затым у ЗША, дзе і памёр у 1926 годзе.
Ян Цепляк у 1908–1917 гадах быў кіраўніком Магілёўскай архідыяцэзіі.
1932 год. Памёр Зігмунд Лазінскі (1870–1932).
Беларускі каталіцкі рэлігійны дзеяч, біскуп мінскі (1918–1925) і пінскі (1925–1932).
Святар з 1895 года. Быў пробашчам кафедральнага сабора ў Мінску, прафесарам Магілёўскай духоўнай акадэміі ў Пецярбургу, кіраўніком адноўленай Мінскай архідыяцэзіі (1917–1920), першым біскупам навастворанай Пінскай дыяцэзіі (1925–1932).
У 1909-1911 гадах суправаджаў магілёўскага біскупаЯна Цепляка ў наведванні парафій Расійскай імперыі.
Спрыяў усталяванню беларускай мовы ў касцёле. Арганізатар беларускай каталіцкай семінарыі ў Мінску (пазней пераведзена ў Навагрудак, затым у Пінск).
У 1920 годзе арыштаваны камуністычнымі ўладамі, 11 месяцаў правёў у маскоўскай «Бутырцы», пасля вымушаны з’ехаць у Заходнюю Беларусь.
1940 год. Нарадзіўся Міхаіл Касцюк.
Беларускі гісторык, акадэмік, доктар гістарычных навук, прафесар. Ганаровы архівіст Беларусі. Ганаровы грамадзянін Навагрудскага раёна.
Скончыў Гродзенскі педінстытут.
З 1969 года працаваў у Інстытуце гісторыі АН БССР (дырэктар у 1989–1999 гадах), Інстытуце гісторыі партыі пры ЦК КПБ.
Займаўся даследаваннем сацыяльна-эканамічнай і грамадска-палітычнай гісторыі Беларусі ХХ стагоддзя. Вывучаў гісторыю дзяржаўнага і нацыянальна-культурнага будаўніцтва, пытанні ўсталявання і функцыянавання савецкай сістэмы ўлады, праблемы гістарыяграфіі, крыніцазнаўства.
Аўтар звыш 300 навуковых прац, у тым ліку 14 манаграфій.
З’яўляўся галоўным рэдактарам «Нарысаў гісторыі Беларусi», «Гісторыі Беларусi» ў 6-ці тамах.
Памёр 5 лютага 2019 года.
1942 год. Нарадзіўся Іван Арабейка.
Беларускі паэт.
Скончыў Беларускі політэхнічны інстытут.
Аўтар вершаў, зборнікаў паэзіі «Услед за сонцам», «Асенні ранак». Лаўрэат Літаратурнай прэміі імя Уладзіміра Калесніка за кнігу вершаў «Сказаць хачу».
Яго вершы друкаваліся ў перакладах на рускую, ўкраінскую і грузінскую мовы.
Ягоная ўнучка Яна Арабейка была арыштаваная 12 лістапада 2020 года ў межах крымінальнай справы разам з 10 іншымі актывістамі студэнцкага руху ў рамках справы студэнтаў і выкладчыкаў ВНУ. Прызнаная палітычнай зняволенай.
1944 год. У Мінску ў гарадскім тэатры адбылася прэм’ера оперы «Усяслаў Чарадзей» М. Шчаглова-Куліковіча на вершы Н. Арсенневай.
Мікалай Шчаглоў-Куліковіч (1893–1969) – вядомы беларускі кампазітар, музыколаг, этнограф, паэт і дзеяч беларускага руху ў эміграцыі, аўтар музыкі гімна на словы М. Багдановіча “Пагоня”, вдзін з арганізатараў Тэатра оперы і балета Беларусі, дырыжор яго сімфанічнага аркестра, дырыжор сімфанічнага аркестра Усебеларускага Радыёкамітэту, музычны рэдактар Беларускага радыё.
Заснаваў у Нью-Ёрку беларускі хор, кіраваў беларускімі хорамі ў Кліўлендзе і Чыкага. Пакінуў вялікую музычную спадчыну.
Тэатр оперы і балета
1958 год. Заснавана Пастаяннае прадстаўніцтва Беларусі пры ААН.
Беларусь з’яўляецца заснавальнікам Арганізацыі Аб’яднаных Нацый і беларуская дэлегацыя ў ліку іншых дэлегацый, якія прадстаўляюць першапачатковых членаў Арганізацыі, падпісала ў кастрычніку 1945 года ў Сан-Францыска Статут ААН.
Прыняцце Беларусі ў ствараемую глабальную арганізацыю стала прызнаннем міжнароднай супольнасцю ўкладу, які ўнёс беларускі народ у перамогу над фашызмам у Другой сусветнай вайне.
Прадстаўніцтва ААН у Беларусі адкрылася ў 1992 годзе.
1960 год. Нарадзіўся Віктар Шніп.
Беларускі паэт, празаік, перакладчык. Лаўрэат Нацыянальнай літаратурнай прэміі.
Скончыў Вышэйшыя літаратурныя курсы Літаратурнага інстытута імя М. Горкага ў Маскве. Працаваў у часопісе «Беларусь», газетах «Наша слова» і «Літаратура і мастацтва», намеснікам дырэктара выдавецтва «Мастацкая літаратура», галоўным рэдактарам часопіса «Полымя».
Аўтар каля 30 кніг паэзіі і прозы, суаўтар многіх зборнікаў, зборніка казак «Нявеста для Базыля».
Пісаў тэксты для рок-гуртоў, бардаў, эстрадных выканаўцаў.
Віктар Шніп і яго жонка, Людміла Рублеўская
1988 год. У Варшаве ўтвораны заснавальніцкі камітэт Беларускага Аб’яднання Студэнтаў (БАС) у Польшчы.
БАС – беларуская грамадская арганізацыя студэнтаў у Польшчы, якая займаецца грамадска-культурнай, асветнай, выдавецкай, турысцкай дзейнасцю.
БАС быў зарэгістраваны 29 лістапада 1988, 17 снежня 1988 года адбыўся першы з’езд. Гурткі дзейнічаюць у ВНУ Беластока, Варшавы, Гданьска, Любліна, Ольштына, адзін у ЗША.
На лясной паляне Борык каля мястэчка Гарадок Беластоцкага павета з 1990 да 2019 год БАС праводзіў штогадовы фестываль беларускай альтэрнатыўнай і рок-музыкі «Басовішча».
Выступ гурта «Крама» на «Басовішчы-2007»
1988 год. Нарадзіўся Франак Вячорка.
Беларускі грамадзкі дзеяч, журналіст, палітык. Палітычны дарадца С. Ціханоўскай. Сын Вінцука Вячоркі.
Кіраваў укладаннем некалькіх музычных праектаў, каардынаваў праект па дубляваньні замежных фільмаў на беларускую мову, у межах якога былі перакладзеныя «Шрэк 2», «Шрэк 3», «Крымінальнае чытво», «Любоў насамрэч».
Аўтар кнігі «Падарожны Дапаможнік для беларусаў», адзін з ініцыятараў кампаніі «Народны журналіст», вядучы курсаў беларускай мовы «Мова ці кава».
Супрацоўнічаў з Радыё Рацыя, Радыё Свабода, БелаПАН, каардынаваў прасоўванне тэлеканалу Белсат, працаваў у Агенцтве ЗША па глабальных медыях у Вашынгтоне, выкладае ў Еўрапейскім каледжы ў Варшаве, удзельнічаў у праектах дакументальных фільмаў, кінаспектакляў, фільмаў.
1989 год. Упершыню на альтэрнатыўнай аснове ў СССР адбыліся выбары народных дэпутатаў.
Сярод абраных ад БССР (усяго больш за 20) – пісьменнік Алесь Адамовіч (1927–1994), дзяцінства і юнацкасць якога прайшла ў п. Глуша Бабруйскага раёна. У Глушы 9 лістапада 2019 года ўсталяваны помнік А. Адамовічу.
У дэпутаты ВС СССР балатаваўся і А. Лукашэнка, але прайграў В. Кебічу.
1995 год. Пачынае дзейнічаць Шэнгенскае пагадненне.
Пагадненне аб скасаванні пашпартнага і мытнага кантролю шэрагу дзяржаў Еўрапейскага Саюза.
Першапачаткова падпісана 14 чэрвеня 1985 года пяццю еўрапейскімі дзяржавамі (Бельгіяй, Нідэрландамі, Люксембургам, Францыяй, Германіяй). Уступіла ў сілу 26 сакавіка 1995 і спыніла існаванне 1 мая 1999 года, замешчана Шэнгенскім заканадаўствам ЕС.
Сукупная тэрыторыя дзяржаў, якія цалкам ўжываюць Шэнгенскае заканадаўства, і ўдзельнікаў дэ-факта, за вылікам выняткаў складае так звануюШэнгенскую зону, гэта значыць, прастору, на якой перамяшчэнне людзей адбываецца максімальна бесперашкодна, без праводжанага на пастаяннай аснове пашпартнага кантролю.
1564 год. Загадам Івана Жахлівага і дабраславеннем мітрапаліта Макарыя ў Маскве надрукавана першая руская кніга “Апостал”.
Надрукавалі яе выхадцы з Беларусі Іван Фёдараў (мяркуемае месца нараджэння – сённяшні Вілейскі раён) і Пётр Мсціславец.
Выбар для першага выдання кнігі быў невыпадковы: “Апостал” выкарыстоўваўся на богаслужэннях, пры падрыхтоўцы святароў і для навучання грамаце ў царкоўна-прыходскіх школах.
Праца над “Апосталам” вялася з красавіка 1563 па сакавік 1564 года.
1710 год. Выйшаў у свет першы друкаваны падручнік па геаграфіі на рускай мове – “Геаграфія ці кароткае зямнога свету апісанне”.
Хто з’яўляўся аўтарам першага рускага падручніка па геаграфіі, да гэтага часу загадка. Гісторыкі мяркуюць, што кніга была перакладзена з галандскай мовы.
Дакладна невядомы і перакладчык. Але ім можа быць ураджэнец Мсціслаўшчыны Ілля Капіеўскі (Капіевіч, 1651–1714). Асветнік, першы настаўнік Пятра І ў Галандыі, выдавец, перакладчык шматлікіх кніг, паэт, пісьменнік, распрацоўшчык грамадзянскага шрыфту, аўтар сучасных рускіх назваў 12 сузор’яў, папулярызатар тэрмінаў “мапа”, “карта”, “глёбус” у рускай мове. Імя І. Капіевіча носіць адна з вуліц Мінска.
У падручніку геаграфіі 1710 года апісаны “зямныя кругі” – роўналежнік, тропікі, канцавоссі. Давалася ў ім і паняцце аб градусах шырыні і даўжыні, пералічваліся асноўныя крыніцы карысных выкапняў Еўропы, пазначаны тыпы палітычнага ладу ў розных еўрапейскіх краінах, апісаны некаторыя краіны і народы Азіі, Амерыкі, Аўстраліі і Афрыкі.
1781 год. Памёр Міхал Карыцкі (1714–1781).
Беларускі паэт-лацініст эпохі Асветніцтва, манах-езуіт, педагог, доктар філасофіі.
Скончыў Віленскую акадэмію. Выкладаў у Мінскім езуіцкім калегіуме, Віленскай акадэміі, Слуцкай семінарыі, у Варшаве, Драгічыне, Нясвіжы, Полацку, Бабруйску.
Падзяляў ідэі Асветніцтва, імкнуўся палепшыць сістэму адукацыі, надаць ёй больш свецкі характар.
Пачынальнік класіцызму як творчага метаду, паўплываў на паэзію Рэчы Паспалітай. Пісаў вершы, казкі, элегіі, пасланні, паэмы, элегіі, пародыі лацінскай мовай.
Пасля скасавання (1773) Папам ордэна езуітаў Адукацыйная камісія прызначыла яго на пасаду прэфекта Мінскага калегіума.
Cваю маёмасць ахвяраваў на патрэбы Мінскай школы, дзе выкладаў у апошнія гады.
У некаторых творах выказваў свае пачуцці замілавання родным краем, ганарыўся яго прыгажосцю і багатай гісторыяй, праслаўляў адвечную славянскую раку Дзвіну і старажытны Полацк, куды раіў Кацярыне ІІ перанесці сваю сталіцу.
1861 год. На наступны дзень пасля дня нараджэння памёр Тарас Шаўчэнка (1814–1861).
Вядомы ўкраінскі мастак і літаратар.
Беларусь наведваў у 1829 годзе, у час прыезду свайго ўладніка П. Энгельгарта ў Вільню. У 1843 годзе, здабыўшы волю, Шаўчэнка па дарозе з Пецярбурга да Украіны наведаў Віцебск, Магілёў, Гомель. Гэтым жа шляхам вяртаўся ў Пецярбург у 1847 годзе. Падрымліваў сувязі са многімі беларускімі літаратарамі, удзельнікамі вызваленчага руху.
У яго гонар у Беларусі усталяваны помнікі ў Брэсце, Слуцку, Гомелі, Мінску, Магілёве (2005). У 2015 годзе помнік у Магілёве быў пашкоджаны вандаламі.
Выява Шаўчэнкі разам з Гогалем і Пушкіным размешчана на мемарыяльнай дошцы на будынку па Ленінскай, 33.
У Беларусі вуліцы Шаўчэнкі ёсць у шматлікіх гарадах, у тым ліку Бабруйску, Магілёве.
1939 год. У Мінску прэм’ерай оперы «Міхась Падгорны» Яўгена Цікоцкага адкрыўся будынак Дзяpжаўнага тэатра опеpы і балета Белаpyсi.
Адзін з двух музычных тэатраў краіны разам з Музычным тэатрам. Размешчаны ў Траецкім прадмесці. Будынак оперы – помнік міжнароднага значэння, узор савецкага канструктывізму з элементамі ар-дэко. Існуе легенда, што Янка Купала, убачыўшы праект, выклікнуў: «А летуценны хлопец гэты Лангбард!».
Пастаноўкі большасці спектакляў у тэатры ідуць на мове арыгінала, а таксама на беларускай і рускай.
У тэатры працавала 8 Народных артыстаў СССР і 11 – БССР.
Пасля масавых фальсіфікацый на прэзідэнцкіх выбарах 2020 года, жорсткага разгону акцый пратэстаў, збіцця і катаванняў затрыманых пратэстоўцаў, калектыў тэатра выходзіў на акцыі пратэсту. Больш за 300 артыстаў і супрацоўнікаў падпісалася пад зваротам у падтрымку купалаўцаў.
27 кастрычніка артысты правялі акцыю салідарнасці з беларускім народам, звярнуўшыся перад пачаткам спектакля «Царская нявеста» да прысутных: «У гэты пераломны момант, калі ў нашай краіне адбываецца беззаконне і несправядлівасць, мы не можам маўчаць…». Пасля звароту яны выканалі песню «Магутны Божа», гледачы падтрымалі артыстаў авацыямі.
Пасля гэтага пачаліся звальненні, а спектаклі былі адменены «у сувязі са складанай эпідэміялагічнай сітуацыяй».
1940 год. У в. Папоўшчына (цяпер Карпаўскі Чэрыкаўскага раёна) нарадзіўся Аляксей Марачкін.
Беларускі мастак і грамадскі дзеяч, педагог.
Працаваў галоўным мастаком Мастацкага фонду, у Беларускай акадэміі мастацтваў, загадваў кафедрай жывапісу. Член БНФ. Адзін з заснавальнікаў і першы старшыня мастацкай суполкі «Пагоня».
Працуе пераважна ў станкавым жывапісе ў жанрах партрэта, тэматычнай карціны, пейзажа і нацюрморта. Тэматыка яго твораў прысвечана гістарычным падзеям мінулага і сучаснасці, раскрывае багацце духоўнай культуры беларускага народа.
Стварыў партрэты шматлікіх выдатных дзеячаў беларускай гісторыі і культуры, у тым ліку «Цётка», «Пачатак. Францыск Скарына», «М. Гусоўскі», «Вераніка і Максім», «Рагнеда», «Кірыла Тураўскі», «Канцлер Вялікага Княства Літоўскага Леў Сапега», «Мікола Ермаловіч», серыю партрэтаў «Мае сучаснікі», цыкл твораў «Народныя легенды і паданні», розных тэматычных кампазіцый, у тым ліку з Чарнобыльскай тэмай.
Яго працы захоўваюцца ў Нацыянальным мастацкім музеі, у Мастацкай галереі Нацыянальнага Полацкага гісторыка-культурнага музея-запаведніка, у музеях і прыватных галерэях Беларусі, Польшчы, Германіі, ЗША.
Узнагароджаны медалём Францыска Скарыны, медалём 100 гадоў БНР Рады Беларускай Народнай Рэспублікі.
Двойчы адмовіўся ад ганаровага дзяржаўнага звання «Ганаровы мастак», пратэстуючы супраць сістэмы дзяржаўнага патранату і кантролю за мастацтвам, супраць палітыкі А. Лукашэнкі.
А. Марачкін і Г. Бураўкін.
1942 год. У Мсціславе нарадзіўся Міхась Ткачоў.
Беларускі гісторык, археолаг, грамадскі дзеяч. Доктар гістарычных навук, прафесар.
Загадчык рэдакцыі гісторыі, галоўны рэдактар выдавецтва «Беларуская Энцыклапедыя» імя Петруся Броўкі. Ініцыятар стварэння энцыклапедыі «Археалогія і нумізматыка Беларусі», «Энцыклапедыі гісторыі Беларусі».
Вывучаў ваенна-абарончае дойлідства, матэрыяльную культуру і архітэктуру гарадоў Беларусі XI-XVIII стагоддзяў.
Адзін з аўтараў кніг «Нарысы па археалогіі Беларусі», «Гісторыя беларускага мастацтва».
Першым прасачыў генезіс, эвалюцыю і этапы развіцця замкаў і абарончых сістэм населеных пунктаў, а таксама арганізацыю абароны беларускіх гарадоў.
Памёр 31 кастрычніка 1992 года.
У яго памяць у Гродна і Мсціславе ўсталяваны мемарыяльныя шыльды.
1946 год. Нарадзіўся Уладзімір Гасцюхін.
Савецкі і беларускі акцёр тэатра і кіно, Заслужаны артыст РСФСР, Народны артыст Беларусі.
Здымаўся ў больш чым 120 кінафільмах, у тым ліку “Хаджэнне па пакутах”, “Час выбраў нас”, “Магістраль”, “У пошуках капітана Гранта”, “Знак бяды”, “Шляхціц Завальня”, “Дальнабойнікі”, “Ціхі Дон”, “Смерць шпіёнам. Крым”, “Снайпер: Апошні стрэл”.
У 2017 годзе зняўся ў прапагандысцкім фільме тэлеканала Беларусь 1 «Белы легіён чорных душ. Журналісцкае расследаванне».
Прадстаўнік “рускага свету”. Прытрымліваецца антыамерыканскіх і антыўкраінскіх поглядаў. «Персона Нон Грата» на тэрыторыі Украіны.
Заснавальнік Рэспубліканскай партыі працы і справядлівасці.
Сярод многіх узнагарод, медаль і Ордэн Ф. Скарыны.
1969 год. У Магілёве нарадзіўся Андрэй Вараб’ёў.
Беларускі скульптар.
Скончыў Мінскае мастацкае вучылішча, Беларускую акадэмію мастацтваў. Выкладаў мастацкія дысцыпліны ў МДУ імя А. Куляшова.
З 1995 года актыўна выстаўляецца, у тым ліку і за мяжой, арганізуе ўласныя праекты. Мае ўласную галерэю. З’яўляўся кіраўніком абласной арганізацыі Саюза мастакоў Беларусі.
Аўтар шматлікіх гарадскіх скульптур, якія вядомы большасці магілёўцаў, шклаўчан, быхаўчан і іншых. Сярод яго скульптур – Шклоўскі агурок, закаханая пара, гімнастка, львы на мосце імя Яшына праз Дняпро ў Магілёве, Маленькі прынц, вобраз Магіслава на Ратушы, мемарыяльныя шыльды славутым ураджэнцам і іншыя.
1972 год. Адбыўся выбух на Мінскім радыёзаводзе.
Загінула ад 103 да 143 чалавек, больш за 100 пацярпела.
Выбух у цэху па вырабе тэлевізыйных футляраў Мінскага радыёзавода – гэта катастрофа стала адной з найбольш масавых у Беларусі паводле колькасці ахвяр. Ад выбуху абрынуліся жалезабетонныя перакрыцці, пакінуўшы ад будынка толькі слупы, на якіх трымаўся дах.
Прычынай выбуху быў названы дробнадысперсны пыл ад шліфавання драўняных пліт і фанеры. За шматлікія гады працы ён асядаў у вентыляцыі, якая не спраўлялася з адкідамі вытворчасці такога памеру. Адной іскры было дастаткова, каб пыл выбухнуў.
Праекціроўшчыкі і дырэктар завода апынуліся за кратамі.
Мінск з космасу. Месца выбуху (завулак С. Кавалеўскай) адзначана чырвоным кружком.
2000 год. Памёр ураджэнец в. Батвінаўка (зараз Крычаўскі раён) Уладзімір Труханоўскі (1914-2000).
Савецкі і расійскі гісторык, пісьменнік і дыпламат. Доктар гістарычных навук. Акадэмік РАН.
Скончыў Ленінградскі педінстытут, Вышэйшую дыпламатычную школу. Служыў у войску, у наркамаце замежных спраў, генеральным консулам у Іране, загадчыкам аддзела ААН. Браў удзел у Сан-Францыскай і Патсдамскай канферэнцыях.
Выкладаў, кіраваў кафедрай у Маскоўскім інстытуце міжнародных зносін, працаваў у Інстытуце гісторыі АН СССР, галоўным рэдактарам часопіса «Пытанні гісторыі», віцэ-прэзідэнтам Савецкай Асацыяцыі Садзейнічання ААН, прэзідэнтам Асацыяцыі брытанскіх даследаванняў.
2011 год. Памёр Янка Сіпакоў (1936-2011).
Беларускі пісьменнік, перакладчык. Заслужаны дзеяч культуры. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР.
Працаваў у шклоўскай раённай газеце «Чырвоны барацьбіт», часопісах «Вожык», «Маладосць», «Беларусь», у выдавецтве «Беларуская Энцыклапедыя».
Аўтар вершаў, паэтычных зборнікаў, кніг паэзіі, паэм у прозе, нарысаў, кніг прозы, кнігі прытчаў, фантастычна-прыгодніцкай аповесці, цыклаў мініяцюр, гістарычных апавяданняў, зборнікаў гумарэсак.
Пераклаў на беларускую мову класікаў сусветнай і рускай літаратуры.
Памёр 10 сакавіка 2011 года ў Мінску.
На Першамайскай дэманстрацыі. Я. Сіпакоў, І. Навуменка, Н. Маеўская, Б. Сачанка, Ю. Свірка. 1958 год.
2013 год. Памёр Барыс Аракчэеў (1926-2013).
Беларускі мастак, педагог. Заслужаны дзеяч мастацтваў.
Працаваў у станковым жывапісе, у жанрах пейзажа, нацюрморта, тэматычных карцін і батальных сцэн.
Пад час вайны служыў у Бабруйску, Мінску.
Скончыў Мінскае мастацкае вучылішча, Тэатральна-мастацкі інстытут (першы выпуск, разам з будучымі народнымі мастакамі А. Анікейчыкам, В. Грамыкам, А. Кашкурэвічам i Л. Шчамялёвым).
Сярод яго твораў – пейзажы, нацюрморты, серыя партрэтаў сучаснікаў і знакамітых людзей. З’яўляўся адным з чатырох стваральнікаў дыярамы «Мінскі кацёл» у Музеі гісторыі Вялікай Айчыннай вайны.
Выкладаў у Мінскім мастацкім вучылішчы, Акадэміі мастацтваў, з’яўляўся настаўнікам многіх вядомых беларускіх мастакоў, сярод якіх У. Кожух, А. Кузьміч, В. Рускевіч, Ф. Янушкевіч, В. Ясюк.
Творы мастака знаходзяцца ў Нацыянальным мастацкім музеі, Фондзе Саюза Мастакоў, Магілёўскім мастацкім музеі і іншых, галерэях Гомеля, Светлагорска, Полацка, Крупак, Баранавічаў, у прыватных калекцыях замежных краін.
Міжнародны жаночы дзень – свята, якое адзначаюць у шэрагу краін як «жаночы дзень».
Сэнс, закладзены ў гэтае вызначэнне, вар’іруецца ад дня барацьбы жанчын за грамадзянскія і сацыяльныя правы да дня шанавання жанчын, што некаторымі ўспрымаецца як праява сексізму.
У 1910 годзе ў Капенгагене адбылася 2-я Міжнародная канферэнцыя працоўных жанчын. Лідэр жаночай групы сацыял-дэмакратычнай партыі Германіі Клара Цэткін прапанавала, каб Жаночы дзень адзначаўся штогод у кожнай краіне ў адзін і той жа дзень. Мэтай гэтага свята Цэткін назвала барацьбу жанчын за свае правы. Гэтая прапанова атрымала аднадушную падтрымку канферэнцыі з удзелам больш за 100 жанчын з 17 краін.
Міжнародны жаночы дзень упершыню адзначаўся 19 сакавіка 1911 года ў Аўстрыі, Германіі, Даніі і Швейцарыі. 8 сакавіка 1914 года камуністкі, суфражысткі і эмансіпе Еўропы правялі мітынгі ў знак салідарнасці са сваімі сёстрамі.
У ходзе вайны, расійскія жанчыны, работніцы ткацкіх фабрык сталі адзначаць дзень жанчын 23 лютага па юліянскім календары, аднак па грыгарыянскім календары гэта было 8 сакавіка.
У СССР Дзень жанчын стаў афіцыйным святам, але быў рабочым днём. Толькі з 1965 года гэтае свята стала не працоўным.
У 1975 годзе падчас Міжнароднага года жанчын ААН зацвердзіла дзень 8 сакавіка ў якасці Міжнароднага.
1169 год. Кіеў узяты войскам уладзімірскага князя Андрэя Багалюбскага “на шчыт” і ўпершыню падвергнуты рабаванню ва ўнутрыусобных войнах.
Летапісы павядамляюць, што за тры дні былі “разрабаваны ўвесь горад, Падол і Гара, і манастыры, і Сафія, і Дзесяцінная Багародзіца, і не было памілавання нікому і ніадкуль. Жонкі адведзены былі ў палон. Цэрквы агалілі ад абразоў, кніг, рыз, і званы вынеслі. Усімі смольнянамі, і суздальцамі, і чарнігаўцамі, і Вольгавай дружынаю ўсе святыні ўзяты былі. Запалены быў манастыр Пячэрскай Святой Багародзіцы, але Бог малітвамі Святой Багародзіцы збярог ад такой страты. І было ў Кіеве ўсім людзям стогн, і туга, і скруха няўцешная, і слёзы няспынныя”.
Узяцце Кіева ўспрымалася сучаснікамі як нешта беспрэцэдэнтнае: “яго не было ніколі”, пісаў суздальскі летапісец.
З гэтага моманту Кіеўская Русь няўхільна рухалася да поўнага заняпаду.
1882 год. Нарадзіўся Аляксандр Чарвякоў (Чарвяк).
Дзяржаўны дзеяч БССР, партыйны дзеяч РКП(б) і КП(б)Б. Старшыня Беларускага нацыянальнага камісарыята, падпісант “Маніхвэста аб абвяшчэнні ССРБ” 1 студзеня 1919 года, член Часовага рабоча-сялянскага савецкага ўрада Беларусі. Камісар асветы ССРБ, намеснік наркама асветы Літоўска-Беларускай ССР, член ЦВК Літоўска-Беларускай ССР.
Падпісант Дэкларацыі аб абвяшчэнні незалежнасці Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі Беларусі 31 ліпеня 1920 года. Першы Старшыня ЦВК БССР (1920-1937), СНК БССР (1920-1924), Прэзідыума ЦВК СССР ад БССР (1922-1937), 1-ы Народны камісар замежных спраў БССР (1920-1923).
Скончыў Віленскі настаўніцкі інстытут. Служыў у царскай арміі, прапаршчык. Прымаў актыўны ўдзел у ліпеньскіх падзеях у Петраградзе 1917 года, пазнаёміўся з І. Сталіным.
Адзін з арганізатараў і кіраўнікоў Беларускай сацыял-дэмакратычнай рабочай партыі, удзельнік Кастрычніцкай рэвалюцыі ў Петраградзе, Першага Усебеларускага з’езда ў Мінску (1917).
Вялікую ўвагу аддаваў умацаванню і развіццю беларускай савецкай дзяржаўнасці, нацыянальнай культуры, асветы, ліквідацыі непісьменнасці, прыхільнік беларусізацыі. Аўтар прац па гісторыі барацьбы беларускага народа за савецкую ўладу, эканамічным і культурным становішчы беларускай рэспублікі.
У канцы 1920 – пачатку 1930-х гадоў стаў абвінавачвацца ў падтрымцы поглядаў М. Бухарына.
Асабліва жорстка яго крытыкавалі на XVI з’ездзе КП(б)Б, ад яго патрабавалі тлумачэнняў, чаму ў часе праверкі партыйных дакументаў не выкрыў ні аднаго «ворага народа», абвінавачвалі ў тым, што ён з’яўляецца ідэйным натхняльнікам і кіраўніком нацыянал-апартуністычнай плыні ў партыі.
16 чэрвеня 1937 года ў перапынку з’езда застрэліўся ў сваім службовым кабінеце.
1910 год. Нарадзіўся Пётр Конюх.
Беларускі сусветна вядомы оперны спявак, бас, “беларускі Шаляпін”.
Падчас Другой сусветнай вайны ваяваў польскім корпусе генерала Андэрса на поўначы Афрыцы і на поўдні Еўропы. Удзельнік бітвы пры Монтэ-Касіна.
Скончыў Рымскую акадэмію мастацтваў. Спяваў у операх усяго свету на беларускай, італьянскай, польскай, французскай, англійскай, нямецкай, рускай і ўкраінскай мовах. Жыў у ЗША, выконваў беларускія песні, дапамагаў ставіць голас беларускаму спеваку Данчыку.
27 гадоў працаваў у хоры данскіх казакоў С. Жарава, запісваў беларускія песні на пласцінкі, у тым ліку і «Магутны Божа». У 1975 г. прыязджаў у Беларусь.
Памёр у ЗША 14 ліпеня 1994 года.
1910 год. Францужанка Эліз дэ Лараш стала першай жанчынай-пілотам.
Здзейсніла экзаменацыйны палёт і стала 36 пілотам у Францыі і першай жанчынай-пілотам.
Лараш раз’язджала з “лятаючым цыркам” па Еўропе. У чэрвені 1919 гады паставіла два “жаночых” сусветных рэкорды – на вышыню і далёкасць палёту.
18 ліпеня 1919 года дэ Лараш загінула ў авіякатастрофе на аэрадроме Кротуа. Яна ляцела пасажыркай.
Помнік лётчыцы ўстаноўлены ў аэрапорце Ле Буржэ.
1917 год. Нарадзіўся Сяргей Селіханаў.
Беларускі скульптар, класік партрэтнага жанру ў беларускай скульптуры. Народны мастак. Лаўрэат Ленінскай прэміі за стварэнне цэнтральнай скульптурнай групы мемарыяльнага комплексу «Хатынь».
Прадстаўнік старэйшага пакалення беларускіх савецкіх скульптараў, адзін з найбольш вядомых скульптараў эпохі росквіту сацыялістычнага рэалізму ў мастацтве.
Найбольш вядомыя яго помнікі – К. Заслонаву ў Оршы, М. Казею ў Мінску, «Няскораны чалавек» у Хатыні.
Аўтар партрэтаў І. Мележа, А.Якімовіча, Г. Цытовіча і іншых.
У яго гонар у Віцебску, Мінску ўстаноўлены мемарыяльныя дошкі.
Памёр 28 верасня 1976 года.
1928 год. Памёр Пётр Крачэўскі (1879-1928).
Беларускі палітычны і грамадска-культурны дзеяч, трэці старшыня Рады БНР.
Удзельнік Усебеларускага з’езда. Арганізатар Усебеларускай канферэнцыі 1921 года ў Празе, якая асудзіла Рыжскі мірны дагавор і пацвердзіла ідэалы незалежнасці Беларусі, дамогся ад урада Чэхаславакіі стыпендый для беларускіх студэнтаў.
Адзін са стваральнікаў Беларускага загранічнага архіва ў Празе, выдавец альманаха «Замежная Беларусь».
Аўтар вершаванай драмы «Рагнеда», вершаў, гістарычных і літаратурных эсэ, перакладаў з рускай, чэшскай і ўкраінскай моў.
Пахаваны на Ольшанскіх могілках у Празе.
Дзеячы БНР, 1918 год. Злева направа, сядзяць: А. Бурбіс, Я. Серада, Я. Варонка, В. Захарка; стаяць: А. Смоліч, П. Крачэўскі, К. Езавітаў, А. Аўсянік, Л. Заяц
1931 год. Нарадзіўся Сямён Падокшын.
Беларускі філосаф і гісторык-медыявіст, даследчык культуры Адраджэння і Рэфармацыі, культуролаг. Доктар філасофскіх, кандыдат гістарычных навук.
Працаваў у Інстытуце філасофіі і права АН БССР.
Аўтар прац «Рэфармацыя і грамадская думка Беларусі і Літвы (2-я палова XVI – пачатак XVII ст.», «Скарына і Будны: Нарыс філасофскіх поглядаў», «Францыск Скарына», «Філасофская думка эпохі Адраджэння ў Беларусі: Ад Францыска Скарыны да Сімяона Полацкага», «Унія. Дзяржаўнасць. Культура: Філасофска-гістарычны аналіз», «Беларуская думка ў кантэксце гісторыі і культуры» і іншых.
Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР.
Памёр 21 снежня 2004 года.
1941 год. Нарадзілася Жанна Дапкюнас.
Беларускі літаратуразнавец і арганізатар музейнай справы. Унучатая пляменніца Янкі Купалы.
Скончыла БДУ. Працавала намеснікам дырэктара, дырэктарам у Літаратурным музеі Янкі Купалы. Заснавальнік і нязменны намеснік старшыні Міжнароднага фонду Янкі Купалы.
Ініцыятар і арганізатар стварэння ландшафтнага заказніка «Купалаўскі», філіялаў Літаратурнага музея Янкі Купалы ў Акопах (Лагойскі раён) і Яхімоўшчыне (Маладзечанскі раён, 2001).
Кіравала творчай групай па стварэнні галоўнай экспазіцыі музея, экспазіцый у філіялах музея ў Вязынцы і Ляўках, музея-кватэры Янкі Купалы ў Пячышчах (Татарстан), гісторыка-літаратурнага музея «Над ракою Арэсай» у Любанскім раёне.
Аўтар шматлікіх артыкулаў пра жыццёвы шлях і творчасць Янкі Купалы, навукова-папулярнага кінафільма «Янка Купала», радыёперадач, складальнік зборніка Я. Купалы «Публіцыстыка», 3-га тома збору твораў Купалы ў трох тамах, укладальнік кніг, буклетаў і альбомаў, якія прысвечаны Купале.
1952 год. Нарадзіўся Аляксандр Козак.
Беларускі акцёр, тэатральны дзеяч, Заслужаны дзеяч мастацтваў, дырэктар і мастацкі кіраўнік Брэсцкага акадэмічнага тэатра драмы, дырэктар Міжнароднага тэатральнага фестывалю «Белая Вежа» (Брэст).
Скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут. Усё сваё жыцце прысвяціў служэнню ў Брэсцкім тэатры драмы імя Ленінскага камсамола Беларусі.
Найбольш значныя яго ролі ў пастаноўках «Брэсцкая крэпасць» К. Губарэвіча, «Пакажыце пропуск» Я. Шабана, «І змоўклі птушкі» І. Шамякіна, «Апраўданне крыві» паводле І. Чыгрынава і іншыя.
1954 год. Нарадзіўся Андрэй Саннікаў.
Беларускі палітычны і грамадскі дзеяч.Унук рэжысёра К. Саннікава. Мае ранг Надзвычайнага і Паўнамоцнага Пасла, каардынатар грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь», кандыдат у прэзідэнты Рэспублікі Беларусь на выбарах у 2010 годзе, палітвязень Беларусі, вязень сумлення.
Скончыў Дыпламатычную акадэмію Міністэрства замежных спраў СССР у Маскве.
Працаваў у Нью-Ёрку ў сакратарыяце ААН, саветнікам прадстаўніцтва Беларусі ў Швейцарыі, намеснікам міністра замежных спраў Беларусі.
У 1996 годзе, напярэдадні рэфэрэндуму падаў у адстаўку ў знак пратэсту. Выступіў ініцыятарам стварэння «Хартыі-97». Разам з Г.Карпенкам стварыў Каардынацыйныю Раду дэмакратычных сілаў Беларусі. Адзін з ініцыятараў грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь» (2008), арганізатар шматлікіх маршаў пратэсту, акцый супраць фальсіфікацыі выбараў у 2001, 2004, 2006, 2008 гадах.
У 2010 годзе быў зарэгістраваны ў якасці кандыдата ў Прэзідэнты Беларусі. Затрыманы падчас мітынгу супраць афіцыйных вынікаў прэзідэнцкіх выбараў 19 снежня 2010 года ў Мінску, жорстка збіты і змешчаны пад варту ў СІЗА КДБ. Жонка палітыка, Ірына Халіп, таксама была арыштаваная, а трохгадовага сына Даніка ўлады спрабавалі выкрасці з дзіцячага садку і адправіць у дзіцячы дом.
11 студзеня 2011 года Amnesty International прызнала Саннікава вязнем сумлення.
14 мая 2011 года судом асуджаны да 5 гадоў пазбаўлення волі. Пакаранне адбываў ў калоніях Наваполацка, Бабруйска, Віцебска. У 2012 годзе памілаваны А. Лукашэнкам, атрымаў палітычны прытулак у Вялікабрытаніі.
1962 год. Нарадзіўся Славамір Адамовіч.
Беларускі паэт, грамадскі дзеяч. Адзін з заснавальнікаў Таварыства маладых літаратараў «Тутэйшыя», лідар арганізацыі «Правы рэванш», сябра «Таварыства вольных літаратараў», актывіст Руху салідарнасці «Разам».
Скончыў БДУ. Працаваў у «Настаўніцкай газеце». Атрымаў літаратурную прэмію «Гліняны вялес» за зборнік вершаў «Каханне пад акупацыяй».
За верш «Убей президента!» быў арыштаваны 6 красавіка 1996 года. У турме КДБ трымаў сухую галадоўку. Праз 10 месяцаў выпушчаны пад падпіску пра нявыезд.
У жніўні 1997 на адным з апазіцыйных мітынгаў публічна зашыў сабе рот у знак пратэсту супраць ціску ўладаў на незалежныя СМІ і незалежных журналістаў.
У 2000 годзе жыў ў Нью-Ёрку, потым у Нарвегіі, Беларусі.
2004 год. У Парыжы памёр Міхась Наўмовіч (1922–2004).
Дзеяч беларускай эміграцыі, старшыня Беларускага Згуртавання ў Францыі «Хаўрус» і член рады БНР, мастак, фізіятэрапэўт.
Скончыў Наваградскую гімназію (1944). Пасля далучэння Заходняй Беларусі да БССР не хацеў разумець і прызнаваць савецкую ўладу, таму ў гімназіі адбываліся канфлікты на гэтай глебе.
У 1944 годзе быў мабілізаваны ў Беларускую краёвую абарону, адкуль уцёк, прабраўся ў Францыю і далучыўся да францускіх партызанаў, потым уступіў у армію Андэрса.
Пасля дэмабілізацыі ў 1947 годзе пераехаў у Парыж. Скончыў факультэт скульптуры Нацыянальнай вышэйшай школы прыгожых мастацтваў, школу фізіятэрапіі ў Парыжы. Выкладаў анатомію і марфалогію ў дзяржаўных і прыватных школах фізіятэрапіі і мастацтва.
З 1946 года ўзначальваў Аб’яднанне беларускіх работнікаў у Францыі. Сустваральнік Беларускай незалежніцкай арганізацыі моладзі, выдавец часопіса «Моладзь», кіраўнік Аб’яднання беларускіх студэнтаў, Беларускага аб’яднання камбатантаў, прадстаўнік у Францыі Беларускага камітэту дапамогі ахвярам радыяцыі, арганізаванага ў 1989 годзе пры Беларускай каталіцкай місіі ў Лондане з ініцыятывы айца Аляксандра Надсана.
Аўтар больш за 10 скульптурных твораў з каменю, у тым ліку помніка на магіле М. Равенскага, скульптур для касцёлаў, мосту Аляксандра III і Новага мосту ў Парыжы, працы «Вяселле ў Кане Галілейскай», пераможца конкурсу на стварэнне статуі Жанны д’Арк.
Аформіў выдадзеныя ў замежжы кнігі «Спадчына» Янкі Купалы, «Сымон-музыка» Якуба Коласа, «Матчын дар» Алеся Гаруна, альманах «Ля чужых берагоў». Маляваў і акварэллю.
Некаторыя мастацкія працы захоўваюцца ў Беларускай бібліятэцы і музэі імя Ф. Скарыны ў Лондане.
Сусветны дзень камплімента (World Compliment Day).
Няма дакладных звестак аб тым, кім і калі заснавана гэта свята, але галоўнае вядома, што гэта было спантаннае жаданне простых людзей зрабіць адзін з дзён у годзе больш яркім, цёплым, запамінальным і збліжальным.
Французскае “compliment” – асаблівая форма пахвалы, выказванне адабрэння, прызнання, ветлівыя, прыемныя словы. Пры дапамозе кампліменту можна лёгка паказаць канкрэтнаму чалавеку сваю павагу, выказаць захапленне, прадэманстраваць сімпатыю.
Камплімент – просты, але магутны сродак, які дапамагае ўсталёўваць добрыя адносіны з іншымі людзьмі. Камлімент, які своечасова прагучаў, можа разрадзіць абстаноўку, пераламаць напружаную сітуацыю і нават паўплываць на асабістае жыццё і кар’еру. Нядзіўна, што мастацтва рабіць кампліменты даўно ўжо стала неад’емнай часткай бізнэс-культуры.
Найважнейшая ўмова эфектнага кампліменту – гэта шчырасць.
Цікавы эксперымент праводзілі японскія генетыкі. Двум галінкам сакуры цэлы тыдзень казалі: адной, што яна – “гадасць, пачвара”, а другой: “прыгажуня, разумніца!” Да канца эксперыменту першая зачахла, а другая зацвіла пышным колерам.
Гэтае свята лішні раз нагадвае нам аб вялікай сіле слова, якое сказана шчыра і ад чыстага сэрца!
Цікавыя факты.
41% жанчын лічаць, што камплімент гэта найлепшы падарунак, што здольны надоўга ўзняць настрой.
Для мозгу атрыманне кампліменту – такая ж грамадская ўзнагарода, як узнагароджанне грашыма.
Сусветны дзень грамадзянскай абароны ( World Civil Defense Day, з 1990 года).
Заснаваны па рашэнні Генеральнай асамблеі Міжнароднай арганізацыі грамадзянскай абароны (МАГА) ў мэтах прыцягнення грамадскай увагі да важных задач, якія выконваюцца нацыянальнымі службамі грамадзянскай абароны і абароны – выратавання жыцця і навакольнага асяроддзя.
Датай свята выбраны дзень уступлення ў сілу ў 1972 годзе статута Міжнароднай арганізацыі грамадзянскай абароны.
Сярод напрамкаў дзейнасці МАГА: падрыхтоўка нацыянальных кадраў у галіне кіравання ў перыяд надзвычайных сітуацый; аказанне тэхнічнай дапамогі дзяржавам у стварэнні і ўдасканаленні сістэм папярэджання надзвычайных сітуацый і абароны насельніцтва; прапаганда досведу і ведаў па грамадзянскай абароне і пытаннях кіравання ў перыяд надзвычайных сітуацый.
Дзень «Нуль дыскрымінацыі» (Zero Discrimination Day, з 2014 года)
У гэты дзень святкуецца індывідуальнасць і непаўторнасць кожнага. Дзень «Нуль дыскрымінацыі» – гэта магчымасць аб’яднацца супраць дыскрымінацыі і адзначыць права кожнага жыць з годнасцю паўнавартасным і прадуктыўным жыццём. Пол, нацыянальнасць, узрост, асаблівыя патрэбы, паходжанне, рэлігія, мова, колер скуры або любая іншая прыкмета не павінна быць прычынай для дыскрымінацыі.
Сімвалам нулявой дыскрымінацыі з’яўляецца малюнак матыля як знака пераўтварэнняў.
5509год да нашай эры. Пачатак старажытнай эры ад “стварэння свету” па ўльтрасакавіцкім стылі.
Ультрасакавіцкі стыль – гэта гістарычны каляндарны стыль, які ўжываўся ў даўніну разам з вераснёўскім і сучасным студзеньскім. Пачатак года тут прыпадаў на 1 сакавіка. Выкарыстоўваўся ў старажытных беларускіх княствах, Маскоўскай дзяржаве і Венецыянскай рэспубліцы, у Паўночнай Італіі і Англіі.
Стыль ужываўся з летазлічэннем «ад стварэння свету» (Канстанцінопальская эра), а таксама і «ад Раства Хрыстовага». У ўсходнеславянскіх народаў існаваў да 1492, у гарадах Паўночнай Італіі і Англіі да 1752 года.
Пачатак года 1 сакавіка паходзіць са старажытнарымскага рэспубліканскага календара Нумы Пампілія. Паколькі год пачынаўся з сакавіка, нумары месяцаў з верасня (“сёмы”) па снежань (“дзесяты”) адпавядалі іх назвам. Толькі пасля рэформы Юлія Цэзара яны зрушыліся на дзве пазіцыі, бо год пачаў пачынацца са студзеньскіх календ (1 студзеня).
З 1492 (7000–7001) года пераважным стаў вераснёўскі год.
Сёння 1 сакавіка 2023 года адпавядае “ультрасакавіцкаму” 16 лютага 7531 года.
Стварэнне свету. Мініяцюра сярэднявечнага рукапісу, XIII стагоддзе
1555 год. У Ліёне апублікавана кніга прароцтваў Настрадамуса.
Мішэль дэ Нотрдам апублікаваў свае першыя прадказанні ў кнізе пад назвай “Прароцтвы Мішэля Настрадамуса” у форме рыфмаваных чатырохрадкоўяў (катрэны), якія былі згрупаваны ў цэнтурыі (сотні ці стагоддзі). Акрамя гэтага ўсе свае прадказанні Настрадамус старанна зашыфраваў і запісаў на міксе чатырох моў – лацінскай, старафранцузскай, італьянскай і грэцкай.
У кнізе практычна не ўказвалася ніякіх дат, часовая паслядоўнасць не выконвалася, ды і самі катрэны былі пераблытаныя. І, тым не менш, даследнікамі творчасці Настрадамуса прыкмячаецца даволі шмат цікавых і дакладных гістарычных супадзенняў.
Настрадамус звяртаўся пры складанні прадказанняў да планетарных схем, якія, паводле некаторых меркаванняў, лічаць, што нябесныя целы аказваюць уплывы на справы людзей. З пункта гледжання сучаснай навукі дадзенае сцвярджэнне малаверагодна.
Вялікая частка крытыкаў сыходзіцца ў меркаванні, што працы Настрадамуса ўяўляюць сабой толькі асабістыя здагадкі і інтуітыўныя прагнозы.
Некаторыя з прадказанняў Настрадамуса.
2016. Еўропа амаль бязлюдная.
2018. Новай сусветнай дзяржавай становіцца Кітай. Краіны, якія развіваюцца, ператвараюцца з эксплуатуемых у эксплуататараў.
2028. Стварэнне новай крыніцы энергіі. Голад паступова пераадольваецца. Стартуе пілатуемы касмічны карабель да Венеры.
2046. Вырошчваюцца любыя органы. Замена органаў становіцца адным з найлепшых метадаў лячэння.
2066. Падчас нападу на мусульманскі Рым ЗША ўжываюць новы від зброі – кліматычны. Рэзкае пахаладанне.
2480. Сутыкнуцца два штучныя Сонцы. Зямля ў прыцемках.
1581 год. У Вільні створаны Трыбунал Вялікага Княства Літоўскага.
Вышэйшы апеляцыйны суд, пастановы якога мелі сілу пастановаў сойма, пачаў працу ў 1582 годзе. Складаўся з 46 суддзяў-дэпутатаў, якія выбіраліся на сойміках са шляхты па два ад кожнага павету тэрмінам на адзін год (з 1588 яшчэ выбіраліся тры дэпутаты ад зямлі Жамойцкай).
Трыбунал разглядаў апеляцыі на рашэні земскіх, замкавых і падкаморскіх судоў, а таксама скаргі на рашэні павятовай адміністрацыі. Да юрысдыкцыі трыбуналу адносіліся таксама справы духоўных асоб; пры разглядзе такіх спраў удзельнічалі дэпутаты ад духавенства.
Сесіі трыбуналу праходзілі пад старшынствам выбранага ім маршалка, пастановы прымаліся большасцю галасоў на аснове Статутаў ВКЛ, соймавых канстытуцыяў і звычаёвага права. Сесіі трыбуналу праходзілі ў Вільні, Менску, Наваградку, Троках, Гродна.
1881 год. Ігнат Грынявіцкі бомбай смяротна параніў рускага цара Аляксандра II.І сам атрымаў смяротнае раненне.
Рэвалюцыянер-царазабойца нарадзіўся ў1856 годзе ў фальварку Басін (цяпер у складзе в. Калінаўка Клічаўскага раёна) у сям’і каталіцкага шляхціца.
Студэнтам Пецярбургскага тэхналагічнага інстытута ўдзельнічаў у польска-беларускіх і расійскіх рэвалюцыйных гуртках, быў членам партыі «Народная воля», сузаснавальнікам яе беларускай фракцыі.
У. Караткевіч прысвяціў Грынявіцкаму верш «Смяротная страта (1 сакавіка 1881 г.)». У 1975-1998 гадах яго імя насіў мост у Санкт-Пецярбургу (цяпер Нова-Канюшанны мост).
1917 год. Нарадзіўся Фёдар Шмакаў.
Беларускі акцёр, рэжысёр. Народны артыст Беларусі і СССР. Ганаровы грамадзянін Віцебска.
Пасля заканчэння Ленініградскага тэатральнага інстытута, з 1939 года працаваў у Дзяржаўным рускім драматычным тэатры Беларусі ў Магілёве, з 1941 года, больш за 60 год, працаваў у трупе Нацыянальнага акадэмічнага тэатра імя Якуба Коласа.
На яго творчым рахунку каля 200 роляў у тэатры і каля 30 роляў у кіно.
Узнагароджаны Дзяржаўнай прэміяй БССР, прэміяй «За духоўнае адраджэнне», прызам «Крыштальная Паўлінка».
Самыя запамінальныя яго ролі ў тэатральных пастаноўках –«Несцерка», «Пяюць жаваранкі», «Сэрца на далоні», «Кастусь Каліноўскі», «А досвіткі тут ціхія…», «Гамлет», «Сямнаццаць імгненняў вясны». Сярод фільмаў трэба выдзеліць «Узнятая цаліна», «Мора ў вагні», «Доўгія вёрсты вайны», «Час выбраў нас», «Людзі на балоце», «Подых навальніцы», «Дзяржаўная мяжа. Год сорак першы», «Плач перапёлкі».
Памёр 2 мая 2009 года.
1933 год. Памёр у ссылцы Уладзімір Жылка (1900-1933).
Беларускі паэт, перакладчык, крытык.
Працаваў у мінскай 21-й беларускай пачатковай школе, аграномам, наведваў клуб «Беларуская хатка», супрацоўнічаў з Ядвігіным Ш., Я. Купалам, З. Бядулем, М. Чаротам, Л. Родзевічам.
З 1920 года вёў падпольную, культурна-асветніцкую дзейнасць у Заходняй Беларусі, Літве, Латвіі, Чэхаславакіі. Працаваў у віленскай беларускай кнігарні, апекаваў тэатральную майстроўню пры Віленскай беларускай гімназіі, супрацоўнічаў з газетамі «Наша будучыня» і «Новае жыццё», рэдагаваў пражскі часопіс «Прамень».
У 1926 годзе пасля ўдзелу ў мінскай Акадэмічнай канферэнцыі па рэформе беларускага правапісу, застаўся ў БССР. Працаваў у Інбелкульце, газетах «Беларуская вёска», «Звязда», у Мінскім музычным тэхнікуме, на Белдзяржкіно. Член аб’яднанняў «Маладняк», «Узвышша».
Аўтар вершаў, паэм, зборнікаў вершаў, многіх артыкулаў, у тым ліку, «У справе ацэнкі беларускага адраджэння», артыкулаў пра месца беларускай культуры ў славянскім свеце, пра творчасць беларускіх паэтаў, рэцэнзій на творы сучаснікаў, гісторыка-філасофскага эцюда «Беларусь-Крыўя», перакладаў еўрапейскіх паэтаў.
У 1930 года арыштаваны ДПУ, у 1931 прыгавораны да 5 гадоў ссылкі. Адбываў яе ва Уржуме Кіраўскай вобласці.
Памёр ад туберкулёзу лёгкіх. Пахаваны на мясцовых могілках.
1936 год. Нарадзілася Лідзія Савік.
Беларускі літаратуразнавец, крытык. Кандыдат філалагічных навук. Адна з арганізатараў і сакратар Рады Згуртавання беларусаў свету «Бацькаўшчына», член Міжнароднай асацыяцыі беларусістаў.
Працавала ў школах, у акадэмічных Цэнтральнай бібліятэцы імя Я. Коласа, Інстытуце літаратуры імя Янкі Купалы, Беларускім універсітэце культуры. Выкладала ў ВНУ беларускую літаратуру, чытала спецкурсы пра творчасць рэпрэсаваных і эмігранцкіх пісьменнікаў.
Выдала творы рэпрэсаваных пісьменнікаў Я. Нёманскага, С. Баранавых, Б. Мікуліча і іншых, нарысы жыцця і творчасці Н. Арсенневай, М. Сяднёва, У. Дудзіцкага, Хв. Ільяшэвіча, У. Случанскага.
Аўтар шматлікіх артыкулаў і рэцэнзій пра творчасць сучасных аўтараў, у тым ліку В. Быкава, Я. Брыля, І. Шамякіна, С. Грахоўскага, А. Жука, В. Іпатавай, М. Гіля, У. Караткевіча, Л. Геніюш.
Аўтар, суаўтар манаграфій, кніг, у тым ліку «Пад мірным небам Бацькаўшчыны», «Каб не астыла цяпло зямлі», «Беларускія пісьменнікі і літаратурны працэс 20-30-х гадоў», «Сыны і пасынкі Беларусі», «Гістарычны шлях беларускай нацыі і дзяржавы», «Культура беларускага замежжа», «Космас беларуса: жыццяпіс Б. У. Кіта, асветніка, вучонага, патрыёта».
1937 год. У Віцебску забіты Іегуда Пэн. (1854-1937).
Беларускі мастак-жывапісец, педагог, дзеяч “яўрэйскага рэнесансу” ў беларускім мастацтве пачатку XX стагоддзя. Уладальнік першай у Расіі віцебскай прыватнай Школы малявання і жывапісу (1897–1918).
Вучнямі Пэна былі сусветна вядомыя мастакі, у тым ліку В. Цадкін, Л. Лейтман, М. Шагал, С. Юдовін. Разам з Шагалам стварыў Віцебскае народнае мастацкае вучылішча.
У ноч з 28 лютага на 1 сакавіка забіты ў сваёй віцебскай хаце. Існуе версія, што да забойства датычны НКУС.
У гонар мастака ў Віцебску адчынена мемарыяльная дошка.
2014 год. Памёр Леанід Левін (1936-2014).
Беларускі архітэктар, скульптар. Заслужаны архітэктар.Лаўрэат Ленінскай прэміі і Дзяржаўнай прэміі Беларусі. Акадэмік Міжнароднай і Беларускай акадэміі архітэктуры.
Працаваў у Інстытуце «Мінскпраект», кіраваў Майстэрняй па забудове цэнтра Мінска, «Творчай майстэрняй архітэктара Л. Левіна».
Член Савета Сусветнага кангрэса рускамоўнага яўрэйства, Генеральнага Савета Еўраазіяцкага яўрэйскага Савета. Старшыня Беларускага аб’яднання яўрэйскіх арганізацый і абшчын, Мінскага яўрэйскага дабрачыннага фонду «Хэсэд-Рахамім», гістарычнага таварыства «Трасцянец», Міжнароднай яўрэйскай акадэміі мастацтва.
Аўтар, суаўтар мемарыяльных комплексаў “Хатынь”, ахвярам халакоста «Яма», у п. Красны Бераг Жлобінскага раёна, «Праклён фашызму» (Докшыцкі раён),,«Прарыў» каля г.п. Ушачы і іншых, шматлікіх помнікаў, у тым ліку Я. Купале, Я. Коласу ў Мінску, К. Заслонаву, «Кацюша» ў Оршы, М. Гастэлу ў Радашковічах.
Аўтар праект дэталёвай планіроўкі і забудовы цэнтра Мінска, рэгенерацыі Траецкага прадмесця, Верхняга горада, Нямігі, Ракаўскага прадмесця
Аўтар сцэнаграфіі спектакля «Палёты з Анёлам».
Аўтар кнігі «Хатынь».
2015 год. Памерла ураджэнка Магілёва Вікторыя Мазур (1946-2015).
Беларуская артыстка аперэты, лірыка-драматычнае сапрана, салістка Беларускага дзяржаўнага акадэмічнага музычнага тэатра. Народная артыстка.
Скончыла Магілёўскае музычнае вучылішча, Беларускую кансерваторыю.
Больш за 30 гадоў служыла ў Беларускім акадэмічным музычным тэатры з самага пачатку яго заснавання, першая яго прыма. Згуляла больш за 40 роляў у аперэтах, музычных камедыях, мюзіклах, выступала на шматлікіх канцэртах перад гледачамі Беларусі і замежных краін.
2021 год. Памёр Барыс Нешатаеў (1947-2021).
Расійскі, украінскі і беларускі фізіка-географ, доктар геаграфічных навук, прафесар. Нарадзіўся ў г. Кудымкар Пермскага края.
У 1958–1963 гадах з бацькамі жыў у Магілёве. Пасля сканчэння Пермскага ўніверсітэта, працаваў настаўнікам у школе, у Пермскім, Сумскім, Смаленскім універсітэтах. У 1995-1996 – прафесар кафедры біялогіі і хіміі, стваральнік і загадчык (1996-2002) кафедры геаграфіі і аховы прыроды Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А. Куляшова, браў удзел у мерапрыемствах Магілёўскага аддзела Беларускага геаграфічнага таварыства, член рэдакцыйнай калегіі часопіса “Магілёўскі мерыдыян”, даследчык Магілёўскай вобласці, рэчышных працэсаў.
