Tag: композитор

Дзень у гісторыі. 8 студзеня. Дзень Бабіных каш. Адкрыты чыгуначны рух праз Магілёў. Мінск стаў сталіцай. Levi Strauss зачыніла апошнюю фабрыку ў ЗША.

Навіна ад

Зімовы пакроўчык. Сабор Прасвятой Багародзіцы. Маладзёны (Бабіны). Частаванне бабы-пупарэзніцы. Дзень Бабіных каш.

Народная традыцыя надзяляе павітуху (павівальная бабка, прыёмніца, пупарэзка, пупавязніца) – дваістым статусам: яна пасланніца Божай Маці або намесніца Яе павітухі (Ісуса Хрыста прымала бабуля Саламаніда). Саламея-павітуха – заступніца прафесіі.

“У кожнай бабкі свае схваткі”, “Пачакай, не нарадзі, а за бабкай схадзі”, “Бабка прыйдзе, усякай справе падсобіць”, “Бог з літасцю, а бабка з рукамі”.

Бабуля-павітуха на вёсцы ўсім радня далёкая. Бабка дапамагала парадзісе, бабка дбала аб лёгкіх радзімах.

Сем’і з дзецьмі прыходзілі да бабак-павітух, частавалі іх самым смачным з таго, што спецыяльна да гэтага дня нарыхтавалі, і самі частаваліся знакамітымі “бабчынамі кашамі”. Гатовую кашу ўпрыгожвалі макам, ягадамі, арэхамі, палоўкамі яек, запякалі ў ёй курыцу ці пеўніка ў залежнасці ад таго, нарадзілася ў сям’і дзяўчынка ці хлопчык.

Па традыцыі адзін з гаршкоў з кашай разбівалі “на шчасце”, а затым ужо пачыналі частаваць кожнага, хто прыйшоў “на агеньчык”, ды не абы як, а абавязкова “з закавыкай”. Напрыклад, таго, хто стаў нядаўна бацькам, кармілі кашай “з пацехай”, у якой быў намяшаны хрэн, перац, гарчыца або пакладзена солі звыш усякай меры. Лічылася, што такім чынам ён хоць у нейкай ступені падзеліць са сваёй жонкай пакуты, выпрабаваныя ёю пры родах. Маладую маці адорвалі грэцкімі арэхамі, каб прыбывала малако. А дзетак частавалі кашамі салодкімі, разлічваючы на іх прыхільнасць да нованароджанага.

А яшчэ па бабчыных кашах на лёс варажылі. Калі падчас падрыхтоўкі яна вылазіць з чыгуна ў бок печы – разлічвалі на шчаслівы год, у адваротным выпадку рыхтаваліся да непрыемнасцяў. Але каб пазбегнуць непрыемнасцей ад “нешчаслівай” кашы, то яе разам з чыгуном тапілі ў палонцы.

1903 год. Адкрыты рух цягнікоў на ўсёй Віцебска-Жлобінскай чыгунцы праз Магілёў. 

З гэтай нагоды магілёўскага губернатара і жыхароў горада павіншавалі ў сваіх тэлеграмах імператар Мікалай II, міністр шляхоў зносін князь М. Хілкоў і міністр фінансаў С. Вітэ. Гэтага моманту Магілёў чакаў каля 30 год.

1911 год. Нарадзіўся Уладзімір Дудзіцкі. 

Беларускі паэт, дзеяч беларускай эміграцыі.

Быў выключаны з «воўчым білетам» з Мінскага педтэхнікума як «нацдэм». Працаваў у газеце «Савецкая Беларусь», выдавецтве акадэміі навук.

Арыштаваны ДПУ ў лютым 1933 года, асуджаны, пакаранне адбываў у Сібіры, Казахстане, Узбекістане.

Падчас нямецкай акупацыі працаваў загадчыкам аддзела культуры Мінскай гарадской управы, кіраўніком Барысаўскага акруговага аддзела Беларускай Народнай Самапомачы, увайшоў у склад Беларускай Цэнтральнай Рады. Летам 1944 года эміграваў. Жыў у Германіі, Аўстрыі, Венесуэле, дзе заснаваў Беларускі камітэт, у ЗША, Аргенціне.

У 1950-1960-х гадах працаваў галоўным рэдактарам беларускай рэдакцыі радыё «Вызваленне» ў Мюнхене. У ЗША выкладаў рускую мову ва ўніверсітэце Блумінгтана.

Аўтар зборнікаў паэзіі, паэм, прозы, перакладаў, публіцыстыкі, успамінаў. Валодаў іспанскай, англійскай, нямецкай мовамі.

1919 год. Мінск абвешчаны сталіцай ССРБ. 

Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка Беларусь была абвешчана 1 студзеня 1919 года ў Смаленску. Існавала з 1 студзеня да 27 лютага 1919 года пад кантролем расійскага бальшавіцкага ўрада ў складзе Віцебскай, Гродзенскай, Магілёўскай, Мінскай губерняў, большай часткі Смаленскай, часткі Віленскай (без Вільні), Ковенскай, Сувалкаўскай і Чарнігаўскай губерняў – амаль 300 тысяч кв. км.

16 студзеня 1919 года ў склад РСФСР без папярэдняга абмеркавання з урадам ССРБ увайшлі Віцебская, Магілёўская і Смаленская губерні. 27 лютага 1919 года ў Вільні было аформлена стварэнне Літоўска-Беларускай ССР у складзе Мінскай, Гродзенскай, Віленскай і Ковенскай губерняў. ССРБ перастала існаваць.

1924 год. Нарадзіўся Алесь Савіцкі. 

Беларускі пісьменнік. Ганаровы грамадзянін г. Полацка.

Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны. Працаваў у рэдакцыі полацкай газеты «Сцяг камунізму», выдавецтве «Ураджай», у Літаратурным музеі Якуба Коласа, аддзеле культуры ЦК КПБ.

Аўтар мастацкіх і дакументальных кніг, аповесцяў для дзяцей. Шэраг твораў перакладзены на рускую, украінскую, узбекскую, грузінскую, славацкую мовы.

Памёр 5 кастрычніка 2015 года.

1936 год. Нарадзіўся Генадзь Каханоўскі. 

Беларускі гісторык, археолаг, краязнавец, фалькларыст, літаратуразнавец. Доктар гістарычных навук.

Удзельнік археалагічных раскопак у Крыме, Беларусі, працаваў дырэктарам Мінскага абласнога краязнаўчага музея ў Маладзечне, у Інстытуце мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору Акадэміі навук, у Нацыянальным навукова-асветніцкім цэнтры імя Ф. Скарыны. Ініцыятар стварэння і першы старшыня Беларускага краязнаўчага таварыства.

Даследаваў гісторыю археалогіі, музейнай справы, краязнаўства, пытанні аховы помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Сярод яго шматлікіх цікавых знаходак – уборы ксяндза А. Станкевіча, скарбы манет, археалагічная калекцыі керамічнага посуду, фрагменты кафлі, тканіны, дакументы, лісты беларускіх дзячаў, фотаматэрыялы, музычныя інструменты.

Памёр 15 студзеня 1994 года.

1954 год. Адбылася адміністрацыйна-тэрытарыяльная рэформа БССР. 

Ліквідаваны вобласці – Бабруйская, Баранавіцкая, Палеская (з цэнтрам у Мазыры), Пінская і Полацкая. Засталося 7 абласцей: Віцебская, Магілёўская, Мінская, Гомельская, Брэсцкая, Гродзенская, Маладзечанская (замест Вілейскай). Тэрыторыя былой Бабруйскай вобласці адыйшла ў склад Гомельскай, Мінскай, Магілёўскай абласцей.

1959 год. Генерал Шарль дэ Голь (1890-1970) стаў прэзідэнтам Францыі, першым прэзідэнтам Пятай Рэспублікі (1959-1969). 

Будучы капітанам францускай арміі падчас Першай сусветнай вайны з ліпеня па верасень 1916 года пасля ранення знаходзіўся ў нямецкім лагеры для ваеннапалонных у беларускім Шчучыне. Яму там паставілі помнік (2021 год), які так і не адкрылі дагэтуль.

Як прэзідэнт меў незвычайна шырокія паўнамоцтвы – мог у выпадку надзвычайнай сітуацыі распусціць парламент і прызначыць новыя выбары, асабіста курыраваў пытанні абароны, знешняй палітыкі і найважнейшыя ўнутраныя міністэрствы.

За 80 гадоў жыцця здолеў стаць найвялікшым героем Францыі пасля Жаны д’Арк. Двойчы ўзначальваў краіну, абодва разы прымаючы кіраўніцтва на піку нацыянальнай катастрофы і пакідаючы дзяржаву ў стане эканамічнага ўздыму і роста міжнароднага прэстыжу. 

Аўтар больш за дзясятак кніг – мемуараў і тэарэтычных прац-бэстсэлераў па ваенным мастацтве. Загадкавы, містычны, выратавальнік Францыі, аб’яднальнік французскага народа, вызваліцель Алжыра і іншых калоній імперыі. Цікава, што тэкст расійскай канстытуцыі 1993 года, шмат у чым супадае з канстытуцыяй дэ Голя.

1967 год. У Мюнхене памерла Барбара Вержбаловіч (Вербіч, Ганчарэнка). 

Беларуская оперная і канцэртная спявачка (мецца-сапрана).

У 1939-1941 гадах салістка Дзяржаўнага тэатра оперы і балета Беларусі, стварыла вобразы ў нацыянальных спектаклях «Міхась Падгорны» Я. Цікоцкага (Матка), «Кветка шчасця» А. Туранкова (Ведзьма), а таксама ў класічных операх.

Падчас акупацыі працавала ў Мінскім гарадскім тэатры, у 1943 годзе выканала партыю Свацці ў оперы «Лясное возера» М. Шчаглова-Куліковіча.

3 чэрвеня 1944 года на эміграцыі ў Германіі, працавала ў тэатральнай групе «Жыве Беларусь» (пазней – Беларускі тэатр эстрады).  З 1954 года – сакратар, дыктар беларускай рэдакцыі радыё «Свабода». Запісала некалькі грампласцінак.

У 1950-1954 гадах жыла ў ЗША: канцэртная спявачка, адна з актывістак і кіраўнікоў беларускага жаночага руху.

магіла Барбары Вержбаловіч (Вербіч) 

1980 год. Памёр Канстанцін Кіслы. 

Беларускі музыкант, кампазітар, дырыжор царкоўных і свецкіх хораў.

Падчас Першай сусветнай вайны жыў з сям’ёй у Марыупалі, працаваў  кіраўніком хору ў настаўніцкай семінарыі, на канцэртах выконваліся беларускія песні.

У 1921 годзе вярнуўся ў Заходнюю Беларусь. У Беластоку арганізаваў школьны царкоўны хор, вёў свецкі хор Таварыства беларускай школы, шырока ўводзіў у рэпертуар беларускія песні і арганізоўваў публічныя канцэрты.

У 1939 годзе арыштаваны НКУС, сядзеў у турме, з якой уцёк у 1941 годзе. Падчас вайны супрацоўнічаў з Беларускім камітэтам у Беластоку, аднавіў свой  хор, які ў 1942 годзе быў перайменаваны ў Ансамбль беларускай песні і танца, шырока прапагандаваў музычна-песенную спадчыну беларускага народа на сваіх канцэртах. 

З 1944 года ў эміграцыі ў Германіі, Бельгіі, ЗША. Пасля смерці Міколы Равенскага ў 1953 годзе стаў дырыжорам студэнцкага Ансамбля беларускай песні і танца ў бельгійскім г. Лёвене. З ансамблем выступаў у краінах Заходняй Еўропы.

У ЗША рэарганізаваў кліўлендскі хор беларускай моладзі ў жаночы ансамбль «Васількі». Адкрыў у Кліўлендзе ўласную інструментальна-музычную студыю.

Увосень 1976 года пераехаў жыць у Беласток.

1997 год. Памерла Аляксандра Саковіч (Іна Рытар). 

Беларуская пісьменніца, мемуарыст, дзеяч беларускай эміграцыі ў ЗША.

Выкладала ў БДУ, Навагрудскай настаўніцкай семінарыі, Беларускай гімназіі імя Янкі Купалы ў Рэгенсбургу.

Аўтар апавяданняў, аповесцей, успамінаў пра Я. Купалу, Я. Коласа, Я. Лёсіка, П. Бузука, М. Грамыку, У. Ігнатоўскага і іншых. У працах “Лістападаўцы”, “Да гісторыі Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэту”, “Археалагічная экспедыцыя ў 1928 г.”, “Менск у 1930-1931 гадох” паўстае карціна жыцця на Беларусі міжваеннага часу.

Упершыню ў беларускай прозе шырока паказала лёс жанчыны, сямейнае, мацярынскае шчасце якой было разбурана бязлітаснымі катаклізмамі часу.

Памерла 8 студзеня 1997 года.

2004 год. Levi Strauss & C° зачыніла апошнюю фабрыку на тэрыторыі ЗША. 

Зачынілася пашывачная фабрыка сусветна вядомай амерыканскай кампанія па вытворчасці джынсаў у Сан-Антоніа, штат Тэхас. На гэтым завяршылася больш чым 150-гадовая эпоха, на працягу якой на лэйбле найпапулярных у моладзевым асяроддзі штаноў красаваўся ганарлівы надпіс “Made in USA”. Кампанія, што ўзнікла ў Сан-Францыска ў 1853 годзе, толькі з 1981 па 1990 год з прычыны дарагой працоўнай сілы закрыла ў сябе на радзіме 58 прадпрыемстваў. Цяпер кампанія мае тры “джынсавыя штаб-кватэры”: у Сан-Францыска, Брусэлі і Сінгапуры, а асноўную частку прадукцыі пад маркай Levi Strauss вырабляюць па ліцэнзіі іншыя кампаніі.

Дзень у гісторыі. 4 студзеня. Пабудаваны самы вялікі хмарачос. Нарадзіліся апошні канцлер ВКЛ Яўхім Храптовіч, палярнік Фёдар Кабат, палітык Юрый Захаранка, кампазітар Уладзімір Браілоўскі

Навіна ад

1591 год. Слонім атрымаў герб «Леў». 

Указанне на прыналежнасць Льву Сапегу. Горад упамінаецца ў 1005, 1040 гадах, у Іпацьеўскім летапісе ў 1252 годзе як Услонім. Слонімская харугва ўдзельнічала ў Грунвальдскай бітве. 

У 1531 годзе атрымаў Магдэбургскае права. Міхал Казімір Агінскі заснаваў тут тэатр. 

Некаторы час з’яўляўся цэнтрам Слонімскай губерні. 

Буйны габрэйскі і татарскі цэнтр. Адсюль паходзіць вядомая хасідская дынастыя.

Зараз у 50-тысячным горадзе працуюць кардонна-папяровая фабрыка «Альбярцін», фабрыкі камвольна-прадзільная, мастацкіх вырабаў, мэблевая, ільнозавод, вінаробны, маторарамонтны, аўтарамонтны заводы, мясакамбінат, масласыраробчы цэх і іншыя прадпрыемствы. 

У горадзе працуюць драматычны тэатр, Спаса-Праабражэнскі сабор, касцёл Святога Андрэя, тут размешчаны сінагога (1642), ратуша (ХVIIІ ст.), будынак чыгуначнага вакзала ў стылі «мадэрн» (1922), Агінскі канал.

1729 год. Нарадзіўся Яўхім Храптовіч. 

Грамадскі, палітычны, дзяржаўны дзеяч ВКЛ, публіцыст, паэт і перакладчык. Апошні канцлер вялікі літоўскі (1793 – 1795), граф.

Пасля стварэння Адукацыйнай камісіі (1773) – першага ў свеце міністэрства адукацыі – стаў камісарам дэпартаменту Віленскай акадэміі і школаў ВКЛ, значна павялічыў колькасць школ розных узроўняў.

Аўтар вершаў на польскай мове і латыні, на гутарковай беларускай мове лацініцай. 

Памёр 4 сакавіка 1812 года.

1856 год. Гомель атрымаў герб з выявай рысі. 

Гэты герб раней належыў павятоваму цэнтру Новая Беліца, які быў уключаны ў склад горада І. Паскевічам. 

Гомель упершыню ўзгадваецца пад 1142 годам. 

У 1560 годзе атрыманы герб – у чырвоным полі сярэбраны кавалерскі крыж, у 1562 –  магдэбургскае права. 

У 1772 годзе горад падараваны Кацярынай ІІ П. Румянцаву-Задунайскаму. 

З 1852 года стаў уладаннем князя І. Паскевіча. 

Да 1919 года – павятовы цэнтр Магілёўскай губерні, у 1919-1924 – цэнтр Гомельскай губерні РСФСР (а Магілёў быў павятовым цэнтрам), з 1938 года – цэнтр вобласці. Першы абласны цэнтр БССР, які вызвалены ад фашысцкіх акупантаў (26 лістапада 1943 года). 

Зараз паўмільённы Гомель – буйны прамысловы і культурны цэнтр краіны. Працуюць прадпрыемствы машынабудавання і металаапрацоўкі (радыёзавод, станочных вузлоў, станкабудаўнічы, “Гомсельмаш”, пускавых рухавікоў, ліцейны), хімічнай (хімічны завод), лясной, цэлюлозна-папяровай, лёгкай, харчовай прамысловасці (кандытарская фабрыка «Спартак», «Малочныя прадукты», мясакамбінат, тлушчкамбінат), будаўнічых матэрыялаў, працуе шэраг універсітэтаў, цырк, тэатр, філармонія.

1897 год. Памёр Эмерык Гутэн-Чапскі. 

Беларускі калекцыянер і нумізмат.

Наўгародскі губернатар (1862-1865), санкт-пецярбургскі віцэ-губернатар (1865-1867), дырэктар Ляснога дэпартамента Расійскай імперыі.

Заснаваў Станькаўскі музей, дзе зберагаліся манеты, медалі, зброя, творы мастацтва, гістарычныя дакументы, кнігі і іншыя прадметы даўніны. Член Рускага археалагічнага, Маскоўскага нумізматычнага таварыстваў.

Аўтар кнігі «Удзельныя, велікакняжацкія і царскія грошы Старажытнай Русі збору графа Э. К. Гутэн-Чапскага», «Каталог калекцыі польскіх медалёў і манет графа Э. Гутэн-Чапскага».

У 1894 годзе пераехаў у Кракаў, куды перавёз музейныя зборы (цяпер у складзе Нацыянальнага музея).

1910 год. Нарадзіўся Навум Трахтэнберг. 

Беларускі архітэктар, педагог. Дзяржаўная прэмія за архітэктуру Ленінскага праекта ў Мінску.

З 1934 года працаваў у розных мінскіх архітэктурных майстэрнях, начальнікам аддзела планіроўкі і забудовы гарадоў Упраўлення па справах архітэктуры СНК БССР, у Дзяржпраекце. Браў актыўны ўдзел у аднаўленні разбуранага Мінска, узначальваў Майстэрню Генплана ў інстытуце «Мінскпраект», выкладаў у Беларускім політэхнічным інстытуце.

Удзельнік распрацоўкі генпланаў аднаўлення, рэканструкцыі і развіцця Бабруйска (1935-1936, 1949), Магілёва (1937-1939, разам з М. Андросавым), Мінска, Мазыра, Маладзечна, Пінска, Віцебска, зон масавага адпачынку Заслаўскага вадасховішча.

Суаўтар кнігі «Мінск: Паваенны досвед рэканструкцыі і развіцця».

Памёр 16 кастрычніка 1977 года.

1921 год.  У в. Сянькоўка Клімавіцкага раёна нарадзіўся Фёдар Кабат. 

Савецкі палярнік, які пабыў на абодвух полюсах, гідраметэаролаг. Падчас вайны – марак-падводнік у Запаляр’і, на Чарнаморскім флоце.

У 1957-1958 гадах працаваў на дрэйфуючай станцыі “Паўночны полюс-7”, у 6-й Комплекснай Антарктычнай экспедыцыі (1960-1961), 12-й Савецкай Антарктычнай экспедыцыі (1967/1968). Калі ў складаных умовах надвор’я ў лекара станцыі “Новалазараўская” Леаніда Рагозава здарыўся прыступ апендыцыту (з 30 красавіка на 1 траўня 1961 года), то яму асістыраваў, галоўным чынам, палярны гідраметэаролаг Фёдар Ф. Кабот.

Пасля вяртання з экспедыцыі ў 1968 годзе, працаваў начальнікам Аб’яднанай аэралагічнай станцыі Брэст, начальнікам Бюро эксплуатацыі і праверкі прыбораў Беларускага тэрытарыяльнага гідраметэацэнтра (Мінск), затым – дырэктарам Брэсцкай занальнай абсерваторыі.

Памёр у 1995 годзе.

1946 год. На Маскоўскім заводзе малалітражных аўтамабіляў сабраны першы легкавы аўтамабіль “Масквіч-400”. 

Чатырохмясцовая “легкавушка”, якая развівала хуткасць да 90 км/г, уяўляла сабой копію “Опель-Кадэт К38”.

Ініцыятарам выпуску гэтага аўтамабіля выступіў сам Іосіф Сталін. Ён быў улюбёны ў мадэль яшчэ да вайны. У 1940 годзе правадыру не спадабаўся двухдзверны “КІМ-10”, які быў спраектаваны па мадэлі “Форд Перфект”. Затое “Опель” прыцягнуў яго ўвагу.

У ліпені 1945 года па загадзе Сталіна былі поўнасцю вывезены ў Маскву абсталяванне і дакументацыя брандэнбургскага аўтазавода фірмы “Опель”, на аснове якіх і быў выраблены “Масквіч-400”. У 1947 годзе пачалася серыйная вытворчасць аўтамабіля.

1947 год. Нарадзіўся Уладзімір Браілоўскі. Музыка, кампазітар, педагог, менеджэр. 

Ініцыятар правядзення і мастацкі кіраўнік міжнароднага музычнага фестывалю “Залаты шлягер” у Магілёве (1995-2003).

Выкладаў у Магілёўскім музвучылішчы, загадваў музычнай часткай Магілёўскага драматычнага тэатра, дзе ім напісана музыка да 25 спектакляў, быў ініцыятарам стварэння і першым дырэктарам Магілёўскай абласной філармоніі, мастацкім кіраўніком Магілёўскага творчага аб’яднання “Арт-цэнтр”.

Аўтар 2-х мюзіклаў, музыкі да 4 спектакляў, творам для хору і аркестра, сімфоній, уверцюр для сімфанічнага аркестра, камерна-інструментальнай, вакальнай музыкі, 30 рамансаў і песень, у тым ліку «Дзявочая песня», “Каханне”, “Як над рэчанькай”, “Дняпроўскi вальс”.

1952 год. Нарадзіўся Юрый Захаранка. 

Беларускі палітычны дзеяч. Міністр унутраных спраў Беларусі (1994-1995).

У 1977-1994 гадах служыў у МУС на розных пасадах у Светлагорску, Гомелі, начальнікам Следчага камітэта МУС. У час прэзідэнцкіх выбараў 1994 году быў у выбарчым штабе кандыдата А.Лукашэнкі.

У 1994 годзе стаў генерал-маёрам і міністрам унутраных спраў.

Падначаленыя яму падраздзяленні МУС у красавіку 1995 года ўдзельнічалі ў збіцці дэпутатаў Вярхоўнага Савета 12-га склікання, якія пратэставалі супраць правядзення рэферэндуму ў Беларусі, а ў жніўні 1995 разагналі страйк работнікаў Мінскага метрапалітэну.

Пасля звальнення з пасады міністра ў кастрычніку 1995 года займаўся стварэннем Саюза афіцэраў. Актыўна ўдзельнічаў практычна ва ўсіх публічных акцыях апазіцыі. 

З 1996 года – член Палітрады Аб’яднанай грамадзянскай партыі. З лютага 1998 года ў складзе Нацыянальнага выканаўчага камітэта, створанага апазіцыяй — старшыня камітэта па бяспецы.

Бясследна знік 7 мая 1999 года.

1957 год. Памёр ураджэнец г. Чавусы Уладзімір Кудрэвіч. 

Беларускі жывапісец-пейзажыст. Бацька мастака Раісы Кудрэвіч. Заслужаны дзеяч мастацтваў.

Працаваў на чавускай пошце, у паштова-тэлеграфнай канторы, у Гомелі тэлеграфістам Лібава-Роменскай чыгункі.

Скончыў мастацкае вучылішча ў Лібаве. З 1907 года іграў на сцэне, выконваў пераважна камедыйныя ролі, з 1909 года ўдзельнік мастацкіх выстаў.

Пасля кастрычніка 1917 года ён працаваў загадчыкам клуба Заходняй чыгункі, адначасова кіраваў мінскай мастацкай студыяй, выступаў на сцэне клуба, быў  рэжысёрам і дэкаратарам спектакляў. .

1986 год. Нарадзіўся Андрэй Краўчанка. 

Беларускі лёгкаатлет. Спецыялізуецца ў мнагабор’і. Заслужаны майстар спорту Беларусі. Чэмпіён Еўропы (2011, 2014), сярэбраны прызёр Летніх Алімпійскіх гульняў 2008 года у Пекіне. Пераможца нацыянальнага адкрытага публічнага конкурсу «Трыумф. Героям спорту 2008» у Беларусі ў намінацыі «Самы яркі спартыўны момант года».

Пасля завяршэння спартыўнай кар’еры знаходзіўся на службе ў КДБ, маёр. У час пратэстаў у Беларусі ў 2020 годзе звольнены.

18 жніўня 2020 года падпісаў адкрыты ліст прадстаўнікоў спартыўнай галіны з патрабаваннем прызнаць несапраўднымі выбары прэзідэнта Рэспублікі Беларусь.

8 лістапада 2020 года быў затрыманы за ўдзел у «Маршы народаўладдзя» і прысуджаны да 10 сутак арышту.

1989 год. Вышла ў эфір першая перадача магілёўскай абласной студыі тэлебачання. 

Тады яшчэ не было ні будынку Магілёўскай студыі, ні самога тэлевізійнага павільёна. Была толькі перасоўная тэлестудыя. 

З 1989 года ў праграме Беларускага тэлебачання двойчы на тыдзень значыўся 10-хвілінны інфармацыйны выпуск “Дзень вобласці”. У студыі працавала 12 чалавек. 

Студыя была пераўтворана ў 2003 годзе ў тэлерадыёкампанію “Магілёў” – “Беларусь 4. Магілёў”.

1995 год. Памёр Уладас Дрэма. 

Літоўскі мастак і мастацтвазнаўца, гісторык культуры, педагог, супрацоўнік Беларускага музея ў Вільні. Лаўрэат Нацыянальнай прэміі Літвы, ганаровы доктар Вільнюскай мастацкай акадэміі, першы ганаровы грамадзянін Вільнюса.

Нарадзіўся ў 1910 годзе ў Рызе ў сям’і сялянаў з беларускіх Гервятаў. Скончыў факультэт прыгожых мастацтваў Універсітэта Стэфана Баторыя.

Збіральнік матэрыялаў па гісторыі рукапіснай і друкаванай кнігі ВКЛ, адзін з першых даследчыкаў кніжнай спадчыны Літвы.

Працаваў у Беларускім музеі ў Вільні, дырэктарам Этнаграфічнага музея, загадчыкам аддзела выяўленчага мастацтва ў Мастацкім музеі, выкладчыкам Мастацкага інстытута і Вільнюскага ўніверсітэта, супрацоўнікам Інстытута кансервавання помнікаў.

Аўтар прац з матывамі Вільні, футурыстычнага палатна «Вільня ў 2000-м годзе» (1928), стваральнік стылізаваных нацюрмортаў у тэхніцы каляровай лінагравюры. У тэхніцы гравюры на медзі ствараў найчасцей віды Старога горада.

Афармляў кнігі, аўтар плакатаў, экслібрысаў, тэатральных дэкарацый.

Напісаў звыш за 150 артыкулаў на тэму гісторыі мастацтва і архітэктуры, аўтар манаграфій пра архітэктуру Вільні, мастакоў, прац пра беларускае народнае мастацтва.

Яго імем названа вуліца ў Вільнюсе.

2010 год. Адбылося ўрачыстае адкрыццё самага высокага будынка ў свеце — Бурдж Дубай. 

Пабудаваны ў самым буйным горадзе Аб’яднаных Арабскіх Эміратаў – Дубаі. З 19 мая 2008 года – самая высокая за ўсе часы існавання чалавецтва пабудова ў свеце (да гэтага рэкорд належаў Варшаўскай радыёмачце, якая ўпала ў 1991 годзе). 

Ацэначная вышыня – 828 метраў пры колькасці паверхаў – больш за 160.

Дзень у гісторыі. 29 снежня. Знікненне паняцця “вораг народа” і з’яўленне “чорнай дзіркі”. Нарадзіліся напалову беларуска імператрыца Лізавета. Дзень памяці Дуніна-Марцінкевіча

Навіна ад

Агей, Агееў дзень (народны каляндар). 

Агей па мянушцы Шэрань Сей.

Агей Зімаўказчык: “Агей-прарок сее шэрань на парог”.

Калі ў гэты дзень моцны мароз – то яму ў Каляды трашчаць, да Вадохрышча стаяць.

Калі шэрагнь на дрэвах, то Каляды будуць цёплымі.

Калі на Агея дзень будзе са светлым інеем – чакай заўтра ясны дзень. Снег да платоў прываліць ушчыльную – дрэннае лета, застанецца прамежак – ураджайнае.

Халодны Агей – да лютай зімы.

Які Агей, такі і красавік.

Калі мароз ударыць, то будзе стаяць марознае надвор’е яшчэ тры тыдні.

 1709 год. Нарадзілася Лізавета Пятроўна, імператрыца расійская (1741-1762). 

Дачка Пятра I і беларускі Марты Скаўронскай (Кацярыны I, польскае skowronek – жаўрук).

Марта Скаўронская (1684-1727) – расійская імператрыца (з 1721 як жонка імператара, з 1725 як кіруючая імператрыца), паходзіла з беларускіх сялян Мінскага ваяводства, прыгонных Сапегаў, католікаў. Яе бацька Самуіл Скаўронскі (або Янка Скаўрашчук, Скаварошчанка, Скавароцкі) збег у Інфлянты, дзе арэндаваў фальварак. 

У верасні 1702 года Марта трапіла ў палон да Б. Шарамецева, потым да А. Меншыкава, а той прывёз яе ў чэрвені 1706 года ў Магілёў і перадаў Пятру І.

Імператрыца Лізавета аднавіла ролю Сената, калегій, Галоўнага магістрата, адмяніла смяротную кару, унутрыдзяржаўныя мытні, стварыла Улажэнную камісію для выпрацоўкі новага збору законаў, зрабіла першыя крокі да палітыкі асвечанага абсалютызму.

Па яе загаду былі адчынены першы ў краіне Маскоўскі ўніверсітэт (1755), Акадэмія мастацтваў.

1842 год. Нарадзіўся Восіп Лунц. 

Беларускі ўрач і навуковец.

Выхаванец Маскоўскага ўніверсітэта, доктар медыцыны.

Тэрапеўт, заснавальнік процітуберкулёзнай дапамогі ў Мінску. У 1898 годзе заснаваў першы ў Беларусі дзіцячы супрацьтуберкулёзны санаторый. Член камісіі па арганізацыі БДУ.

Даследаваў пытанні эндакрыналогіі, туберкулёзу, педыятрыі.

Памёр у 1930 годзе.

Фота: Дом Лунца па вуліцы Захар’еўскай у Мінску (у цэнтры, самы нізкі будынак).

1863 год. Нарадзіўся Міхал Дзявочка. 

Першы вядомы беларускі спартсмен-веласіпедыст.

Працаваў служачым на Лібава-Роменскай чыгунцы.

Пераможца гонак Масква – Ніжні Ноўгарад і Пецярбург – Масква. У гонках на трэку ў 1894 годзе стаў чэмпіёнам Расіі, у 1896 — чэмпіёнам Англіі.

Фота носілюстратыўны характар. Цыклісты Польшчы

1883 год. Нарадзіўся Яўген Барычэўскі. 

Беларускі літаратуразнавец і перакладчык. Прафесар.

Вучыўся ў Берлінскім, Маскоўскім універсітэтах, жыў у Германіі, Італіі. Настаўнічаў у Маскве, працаваў у Наркамасветы РСФСР, у БДУ, Інбелкульце, Інстытуце літаратуры і мастацтва АН БССР, у Вышэйшым педінстытуце.

Сябраваў з Хадасевічам, Брусавым, Пастэрнакам.

Аўтар шэрагу кніг, сярод якіх хрэстаматыі «Мир искусств в образах поэзии…», «Тэорыя санету», у якой адзначаў, што ўпершыню строгія страфічныя формы з’явіліся ў М. Багдановіча. Удзельнічаў у падрыхтоўцы выдання 2-томнага збору твораў Багдановіча, даследчык творчасці Янкі Купалы, Якуба Коласа, М. Гарэцкага і інш.

На пачатку 1930-х гадоў абвінавачваўся за «ідэалістычныя» падыходы да выкладання, варожае сацыяльнае паходжанне, «нацдэмаўшчыну». Паводле адных крыніц рэпрэсаваны, паводле іншых не быў арыштаваны.

Памёр 12 верасня 1934 года.

1884 год. Памёр ураджэнец фальварка Панюшкавічы (зараз – Бабруйскі раён) Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч. 

Беларускі паэт і драматург, тэатральны крытык. Заснавальнік нацыянальнай драматургіі, тэатра, першы класік новай беларускай літаратуры. Пляменік і выхаванец магілёўскага біскупа Станіслава Богуш-Сестранцэвіча.

Падчас паўстання 1863-1864 гадоў арыштоўваўся за распаўсюджванні «шкодных для ўрада» ідэй, да самай смерці быў пад наглядам паліцыі. Яго дачка Каміла за сувязь з паўстанцамі была выслана ў Сібір.

Шмат падарожнічаў па Беларусі, Літве, Польшчы, Украіне. 

Сябраваў з кампазітарам С. Манюшкам. 

Валодаў некалькімі мовамі, выдатна ведаў беларускую вусна-паэтычную творчасць, пісьмовыя літаратуры.

Пісаў па-беларуску і па-польску. Выступаў як драматург і акцёр.

Аўтар оперных лібрэта, драмы «Сялянка» («Ідылія»), у якіх сяляне гавораць па-беларуску, паэтычных твораў, аповесцей, камедый «Пінская шляхта» і «Залёты».

Распрацоўваў новыя жанравыя формы – вершаванае апавяданне і аповесць, баладу.

Арганізатар тэатральнай трупы (больш за 20 чалавек) – першага беларускага тэатра (1840-1852), які выступаў у фальварку Люцынка, у Мінску, Бабруйску, Глуску і іншых месцах, пакуль не быў забаронены ўладамі (паказваліся спектаклі нелегальна да 1856 года).

Імя класіка носяць вуліца ў Мінску, Магілёўскі абласны тэатр драмы і камедыі ў Бабруйску, тэатральная прэмія, Міжнародны фестываль нацыянальнай драматургіі.

У Мінску 3 верасня 2016 года адкрыты помнік кампазітару С. Манюшку і В. Дуніну-Марцінкевічу.

1912 год. Нямецкія рыбакі вылавілі ў Алеры, прытоку Везера, адной з галоўных рэк Германіі, кітайскага махнанога краба (Eriocheir sinensis). 

Насельнік узбярэжжа Кітая, на тысячы кіламетраў падымаецца ўверх па плыні рэк, якія ўпадаюць у акіян.

У наступныя дзесяцігоддзі “прышэльцы”, якія распладзіліся на ўзбярэжжы Паўночнага мора, сталі сапраўдным бедствам для Цэнтральнай Еўропы. Яны наносяць велізарную шкоду рыбалоўству, спрытна крадуць з сетак рыбу, ірвуць самі сеткі, а таксама сваімі норамі шкодзяць плацінам, дамбам.

1934 год. Нарадзіўся Віктар Тарасаў. 

Беларускі акцёр. Народны артыст БССР і СССР. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Беларусі.

Акцёр шырокага творчага дыяпазону. Выканаўца больш за 30 тэатральных роляў.

Дасканалым майстэрствам пераўвасаблення, высокай акцёрскай тэхнікай, псіхалагічнай дасканаласцю і адзінствам знешняй і ўнутранай характарнасці вызначаюцца ролі: Заслонаў («Канстанцін Заслонаў» А. Маўзона), Ф. Скарына («Напісанае застаецца» А. Петрашкевіча), Сцяпан Дзямідчык («Апошні журавель» А. Дударава і А. Жука), Гараднічы («Рэвізор» М. Гогаля), Сафонаў («Рускія людзі» К. Сіманава) і іншых.

Здымаўся ў 60 фільмах, у тым ліку «Бацька», «Крушэньне імпэрыі», «Уваскрэсная ноч», «Дзяржаўная граніца», «Дэбют», «Вадзіцель аўтобуса», «Песня пра зубра». Удзельнічаў у тэлепастаноўках: «Крах», «Людзі на балоце».

Памёр 9 лютага 2006 года.

1937 год. Расстраляны Яфім Мінін. 

Беларускі мастак. Займаўся гравюрай, жывапісам, ілюстрацыямі кніг; піянер беларускага экслібрысу і майстар ксілаграфіі.

З віцебскага старажытнага стараверскага роду (з пачатку XVIII ст.).

Выкладаў у Віцебскіх мастацка-практычным інстытуце, мастацкім тэхнікуме.

У 1929 годзе, пасля выставы Асацыяцыi рэвалюцыйных мастакоў Украiны, усе яго гравюры набыў музэй Кiеўскага ўнiверсітэта. Шмат гравюр набыў маскоўскі Музей выяўленчых мастацтваў iмя Пушкiна.

У 1930-х гг. афармляў літаратурныя творы М. Горкага і І. Тургенева.

Член Віцебскага акруговага таварыства краязнаўства, Беларускага таварыства бібліяфілаў, Камісіі гісторыі мастацтва Інстытута беларускай культуры.

Аўтар ксіліграфій з выявамі краявідаў Віцебска і яго наваколля, помнікаў драўлянага беларускага дойлідства, помнікаў гісторыі і архітэктуры.

Творы мастака захоўваюцца ў калекцыях Нацыянальнага мастацкага музэя Беларусі, Беларускага дзяржаўнага архіва-музея літаратуры і мастацтва, Віцебскага абласнога краязнаўчага музея, зборах бібліятэк Масквы, Санкт-Пецярбургу, Кіева, .

Арыштаваны 1 лістапада 1937 году, асуджаны да расстрэлу.

1956 год. Нарадзіўся Зміцер Колас. 

Беларускі перакладчык. Сын тэатральнага крытыка і літаратара Георгія Коласа, малодшы брат Уладзімера Коласа.

Скончыў перакладчыцкі факультэт Інстытута замежных моў.

Працаваў перакладчыкам у Алжыры, выкладчыкам мастацкага перакладу на францускім факультэце Інстытута замежных моў.

Загадваў выдавецтвам пры Беларускім гуманітарным ліцэі, працаваў галоўным рэдактарам выдавецтва «Энцыклапедыкс».

Займаецца выдавецкай справай, кіруе ўласным выдавецтвам.

Перакладчык на беларускую мову твораў А. Камю, Ж.-П. Сартра, Гі дэ Мапасана, А. Роб-Грые, Н. Сарот, Л. Арагона і яшчэ двух дзясяткаў аўтараў, Таксама пераклаў урыўкі з «Песні пра Ралянда».

1956 год. Нарадзіўся Мікалай Андрэеў. 

Беларускі акцёр, рэжысёр.

Скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут і Ленінградскі інстытут тэатра, музыкі і кінематаграфіі.

Працаваў артыстам дзяржаўнага лялечнага тэатра, галоўным рэжысёрам Гродзенскага абласнога тэатра лялек, кіраўніком курса акцёраў тэатра лялек у Гродзенскім вучылішчы мастацтваў.

З красавіка 2004 года ўзначальваў Мінскі абласны тэатр лялек “Батлейка” ў Маладзечне. Сярод яго пастановак:  — «Чароўная дудачка» У. Вольскага, «Чортаў скарб» У. Караткевіча, «Тысяча і адна ноч», «Самазабойца» М. Эрдмана, «Тутэйшыя» Янкі Купалы і іншыя.

Памер 31 студзеня 2020 года.

1958 год. З Крымінальнага кодэкса выключана паняцце “вораг народа”. 

Словазлучэнне “вораг народа” ўпершыню было выкарыстана ў расійскай рэвалюцыйнай практыцы ў жніўні 1917 года ва ўлётках Камітэта народнай барацьбы з контррэвалюцыяй. 

Першым “ворагам народа” названы генерал Л. Карнілаў, які падняў мяцеж.

Тэрмін “вораг народа” ужываўся і ў афіцыйных дакументах, у прыватнасці, у частцы 2 артыкула 131 Канстытуцыі СССР гаварылася: “Асобы, якія замахваюцца на грамадскую, сацыялістычную ўласнасць, з’яўляюцца ворагамі народа.”

Юрыдычна паняцце перажыло сталінскую эпоху і знікла з савецкага заканадаўства толькі ў 1977 годзе, з прыняццем “Брэжнеўскай Канстытуцыі”.

Ворагі народа былі і раней, і ў многіх дзяржавах. Напрыклад, Рымскі сенат абвясціў Нерона ворагам народа ў 68 годзе нашай эры. А ў новы час тэрмін “вораг народа” атрымаў шырокі распаўсюд у часы Французскай рэвалюцыі для пазначэння супернікаў рэжыму і для абгрунтавання масавага тэрору. 

“Ворагі народа” заўсёды ёсць там, дзе існуюць недэмакратычныя рэжымы.

1967 год. Дж.-А. Уілер упершыню ўжыў у публічнай лекцыі тэрмін «чорная дзірка». 

Чорная дзі́рка – вобласць у прасторы-часе, гравітацыйнае прыцягненне якой настолькі вялікае, што пакінуць яе не могуць нават аб’екты, якія рухаюцца з хуткасцю святла, у тым ліку кванты самога святла. Мяжа гэтай вобласці называецца гарызонтам падзей, а яе характэрны памер – гравітацыйным радыусам. 

Дзень у гісторыі. 27 снежня. Асвяшчэнне Сафійскага сабора ў Канстанцінопалі. Нарадзіўся паўстанец, дзед і прадзед грэчаскіх прэм’ер-міністраў Зыгмунт Мінейка. Дзень памяці Мялеція Сматрыцкага

Навіна ад

Дзень памяці пакутнікаў Фірса, Леўкія і Калініка (праваслаўны каляндар). 

У народзе верылі, што 27 снежня розная нечысць гуляе па зямлі. Лічылася, што яна не чапае добрых гаспадароў, таму ў хаце чысценька прыбіралі і мыліся самі.

Калі ў гэты дзень пераменлівае надвор’е, будзе адліга. Цёплы дзень прадвяшчае гарачае лета. Калі крумкачы збіраюцца ў чароды і громка крычаць, варта чакаць маразоў. 

537 год. У Канстанцінопалі асвечаны Сабор Святой Сафіі.

Галоўны храмі Візантыйскай імперыі і ўсёй Усходняй хрысціянскай царквы, самы высокі ў хрысціянскім свеце на працягу 1000 гадоў. Імператар Візантыі Юстыніян I Вялікі, па загадзе якога архітэктары з Малой Азіі Анфімій Тралскі і Ісідар Мілецкі ўзвялі гэты сабор, сам заклаў першы камень у яго падмурак і строга кантраляваў будаўніцтва. Пры асвячэнні храма Юстыніян, абышоўшы яго вакол, усклікнуў: “Слава Богу, які прызнаў мяне годным здзяйснення такога цуду. Я перамог цябе, о, Саламон!”.

Вышыня Сафійскага сабора – 55,6 метраў, дыяметр купала – 31 метр. У 1453 годзе султан Мехмед II, які заваяваў Канстанцінопаль, загадаў ператварыць сабор у мячэць, стварыўшы пры гэтым асабіста першую малітву на славу Алаха. Да сабора прыбудавалі чатыры мінарэты, і сабор ператварыўся ў Вялікую мячэць Айя-Сафія, аднак большасць фрэсак і мазаік засталіся цэлымі. У 1935 годзе паводле дэкрэта Атацюрка Ая Сафія стала музеем. Помнік Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА (2020). З 2020 года зноўў мячэць. Усе мячэці ў свеце пабудаваны на ўзор Айя-Сафіі. 

1633 год. Памёр Мялецій (Максім) Сматрыцкі.

Беларускі пісьменнік і рэлігійны дзеяч, праваслаўны архіепіскап Полацкі, Віцебскі і Мсціслаўскі (1620-1628). Вучыўся у Астрожскай, Віленскай, Лейпцыгскай, Вітэнбергскай акадэміях.

Адзін з набольш вядомых прыхільнікаў абнаўлення праваслаўнай царквы ў Рэчы Паспалітай, рэформы ўніяцкай царквы.

Спачатку быў зацятым абаронцай праваслаўя, членам Віленскага праваслаўнага брацтва, рэктарам кіеўскай брацкай школы, але пасля паломніцтва ў Іерусалім і Канстанцінопаль, прыняў Унію. Папа Урбан VIII у 1631 годзе прызначыў яго архібіскупам. Мялецій лічыў, што кароль і духоўныя ўлады павінны схіліць шляхту да ліквідацыі праваслаўных цэркваў і манастыроў у сваіх уладаннях.

Аўтар палемічных твораў на рэлігійную тэматыку, найбольш аўтарытэтнага падручніка па славянскім мовазнаўстве “Граматыка славенска, правільней сінтагма» (Еўе, 1618—1619) – узор для сербскай, харвацкай, румынскай і балгарскай граматык, неаднаразова перавыдавалася да XIX стагоддзя.

«Граматыка» Сматрыцкага. Выданне 1721 года. Масква

1827 год. Памёр Ян Голанд. 

Беларускі кампазітар нямецкага паходжання, кіраўнік нясвіжскай капэлы, выкладчык музыкі ў Віленскім універсітэце.

Вядомы гамбургскі кампазітар, аўтар опер, сімфоній, кантат, музычных п’ес.

На пачатку 1780-х гадоў стаў дырыжорам нясвіжскай капэлы, ставіў у оперна-балетным тэатры Нясвіжа класічныя творы замежных і мясцовых аўтараў.

17 верасня 1784 года ў Нясвіжы адбылася прэм’ера оперы Я. Голанда «Агатка, або Прыезд пана» – адной з першых опер, што створаны і пастаўлены ў Беларусі ў XVIII стагоддзі, больш за 40 гадоў ішла на сцэнах тэатраў Рэчы Паспалітай.

У Нясвіжы ім напісаны опера «Чужое багацце нікому не служыць» і балет «Арфей і Эўрыдыка» («Арфей у пекле»).

Пасля 20-гадовай працы ў Нясвіжы, 23 гады выкладаў музыку ў Віленскім універсітэце, кіраваў універсітэцкім хорам і аркестрам, напісаў падручнік «Акадэмічны трактат аб сапраўдным мастацтве музыкі».

На сёння творы Голанда адноўлены на беларускай мове.

1906 год. Нарадзілася Аляксандра Саковіч (Іна Рытар). 

Беларуская пісьменніца, мемуарыст, дзеяч беларускай дыяспары ў ЗША.

Выкладала ў БДУ, Навагрудскай настаўніцкай семінарыі, Беларускай гімназіі імя Янкі Купалы ў Рэгенсбургу.

Уваходзіла ў кіраўніцтва Беларуска-амерыканскага задзіночання, Беларускага Інстытута Навукі і Мастацтва ў Нью-Ёрку.

Аўтар апавяданняў, аповесцей, успамінаў пра Я. Купалу, Я. Коласа, Я. Лёсіка, П. Бузука, М. Грамыку, У. Ігнатоўскага і іншых. У працах “Лістападаўцы”, “Да гісторыі Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэту”, “Археалагічная экспедыцыя ў 1928 г.”, “Менск у 1930-1931 гадох” паўстае карціна жыцця на Беларусі міжваеннага часу.

Упершыню ў беларускай прозе шырока паказала лёс жанчыны, сямейнае, мацярынскае шчасце якой было разбурана бязлітаснымі катаклізмамі часу.

Памерла 8 студзеня 1997 года.

1923 год. Нарадзіўся Анатоль Вялюгін. 

Беларускі паэт, празаік, кінасцэнарыст, перакладчык. Заслужаны дзеяч культуры. Лаўрэат Літаратурнай прэміі імя Янкі Купалы, Дзяржаўнай прэміі БССР.

Працаваў у газетах «Звязда», «Літаратура і мастацтва», часопісе «Полымя».

Аўтар больш 20 зборнікаў вершаў.

Па яго сцэнарыях пастаўлены два мастацкіх, 40 дакументальных фільмаў, у тым ліку «Бацька Нёман», «Генерал Пушча», «Белая вежа», «Я – крэпасць, вяду бой», «Магілёў – дні і ночы мужнасці».

Перакладчык на беларускую мову твораў М.Лермантава,  Ю. Тувіма, Э. Межэлайціса і іншых, паасобных вершаў У. Маякоўскага, А. Міцкевіча, У. Бранеўскага, М. Ціханава, Л. Украінкі і іншых. Склаў зборнікі «Мы іх не забудзем», «Крывёю сэрца».

Памёр 24 кастрычніка 1994 года. 

1931 год. Нарадзіўся Юрый Карачун. 

Беларускі мастак-графік, мастацтвазнаўца. Заслужаны дзеяч мастацтваў. Дырэктар Дзяржаўнага мастацкага музея Беларусі (1977-1997).

Асноўныя працы: малюнкі «Сосны», «Крым. Місхор», «Гурзуф»; акварэлі «Першы снег», «Прага».

З’яўляўся аўтарам-складальнікам альбомаў «Янка Купала ў творчасці мастакоў» і «Якуб Колас у творчасці мастакоў», аўтарам кнігі пра народнага мастака БССР Яўгена Зайцава.

Яго працы захоўваюцца ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі, Беларускім музеі народнай архітэктуры і побыту, Літаратурным музеі Якуба Коласа.

Памёр 11 чэрвеня 1997 года.

1925 год. Памёр Зыгмунт Мінейка. 

Кіраўнік паўстання 1863-1864 гадоў у Ашмянскім павеце. Ганаровы грамадзянін Грэцыі.

Лектар генуэзскай ваеннай школы. Паўстанцкі ваенны начальнік Ашмянскага павета, камандзір атрада. Быў палонены і прыгавораны рускімі карнікамі да расстрэлу. Адбываў катаргу ў Сібіры, з якой збег.

Скончыў акадэмію генштаба ў Парыжы, жыў у Асманскай імперыі і 20 гадоў будаваў чыгункі, масты, каналы ў Балгарыі, Фракіі  Фесаліі і Эпіры. Удзельнік вайны Грэцыі з Турцыяй за Крыт (1891). Папулярызатар Алімпійскіх гульняў у Афінах. Аўтар успамінаў.

Яго зяць – Георгіяс Папандрэу-старэйшы (1888-1968) быў прэм’ер-міністрам Грэцыі, унук – Андрэас Папандрэу (1919-1996), быў прэм’ерам Грэцыі (1981-1989, 1993-1996), праўнук – Георгіяс Папандрэу-малодшы, быў прэм’ер-міністрам Грэцыі ў 2009-2011 гадах.

У гонар Мінейкі названыя сярэдняя школа пры пасольстве Польшчы ў Афінах, вуліца ў Ашмянах.

1932 год. Увядзенне пашпартнай сістэмы. 

Падпісана пастанова ЦВК і Саўнаркама “Аб устанаўленні адзінай пашпартнай сістэмы па Саюзе ССР і абавязковай прапіскі пашпартоў”. Усе грамадзяне СССР ад 16 гадоў, якія пастаянна пражывалі ў гарадах, рабочых пасёлках, якія працавалі на транспарце, у саўгасах, абавязаны былі мець пашпарты. Сельскае насельніцтва краіны пашпартамі не забяспечвалася, за выключэннем тых, хто пражываў у 10 кіламетровай памежнай зоне.

Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 года пашпарты ўнутры краіны былі адменены, пашпартная сістэма ліквідавана. Усім грамадзянам было дадзена права свабоднага перамяшчэння па ўсёй тэрыторыі краіны. Дэкрэт ад 20 ліпеня 1923 года “Аб пасведчанні асобы” забараняў патрабаваць ад грамадзян абавязковае прад’яўленне пашпартоў і іншых відаў на жыхарства, якія абмяжоўваюць іх права перамяшчацца.

У канцы 1920-х – пачатку 1930-х гадоў дзяржава канчаткова вярнула сабе кантрольныя функцыі, у тым ліку і кантроль за перамяшчэннем насельніцтва. Пашпарты не выдаваліся вайскоўцам, інвалідам і жыхарам сельскай мясцовасці.

1938 год. Указам Прэзідыума Вярхоўнай Рады СССР уведзена званне Героя Сацыялістычнай Працы. 

Першым Героем Сацыялістычнай Працы стаў Іосіф Сталін. Усяго званне прысвоена 20 613 дзеячам, у тым ліку 201 – двойчы і 15 – тройчы. БССР была на 7 месцы па ўзнагародам – 549. Сярод трохразовых Герояў Сацыялістычнай Працы – ураджэнец Мінска акадэмік Я.  Зяльдовіч, сярод двойчы Герояу – палітычны дзеяч А. Грамыка, авіканструктар П. Сухі, сярод 11 Героеў Савецкага Саюза і Сацыялістычнай Працы – П. Машэраў, К. Арлоўскі. Героямі Сацыялістычнай працы былі пісьменнікі  К. Крапіва, І. Шамякін, В. Быкаў,  П. Броўка, аграрнікі У. Бядуля, У. Ралько і іншыя.

 

1956 год. Нарадзіўся Аляксандр Рогалеў. 

Беларускі мовазнавец, краязнавец, даследчык гісторыі тапаніміі Гомельшчыны. Доктар філалагічных навук, прафесар.

Аўтар звыш 2000 навуковых, навукова-папулярных і краязнаўчых публікацый, у тым ліку шэрагу кніг.

Вывучае паходжанне геаграфічных назваў Беларусі, гісторыю беларускай мовы і этнаса, праводзіць краязнаўчыя даследаванні Гомеля і Гомельшчыны, а разам з тым займаецца «эзатэрычнай лінгвістыкай».

1964 год. Памёр Мікалай Чуркін. 

Беларускі кампазітар і фалькларыст. Адзін з заснавальнікаў беларускай прафесійнай музыкі. Народны артыст.

Настаўнічаў, выкладаў музыку і маляванне, кіраваў аматарскімі харавымі калектывамі ў Баку, Коўне, Вільні,  Мсціславе, Магілёве, Мінску.

Сабраў больш за 3 000 мелодый песень і танцаў розных народаў.

53 беларускія мелодыі ў яго запісе і апрацоўцы змешчаны ў «Беларускім зборніку» Е. Раманава (1910); склаў зборнікі «Беларускія народныя песні і танцы» і «Беларускія народныя песні».

Сярод твораў – оперы паводле твораў Янкі Купалы, творы для дзяцей, музычныя камедыі, сімфаньеты, сімфанічныя сюіты, сюіты і уверцюра «Памяці Янкі Купалы» для аркестра беларускіх народных інструментаў, 11 струнных квартэтаў, хары, рамансы; музыка для драматычных спектакляў; апрацоўкі народных песень і танцаў, песні для дзяцей на словы беларускіх паэтаў.

На доме па вуліцы Кісялёва, 3 у Мінску ўстаноўлена мемарыяльная дошка.

1979 год. Памёр Іван Ралько. Беларускі літаратуразнавец, крытык, паэт.

Настаўнічаў, працаваў у Інстытуце літаратуры імя Янкі Купалы АН БССР. Аўтар вершаў, зборніка паэзіі, крытычных даследаванняў. Даследаваў праблемы сучаснай паэзіі, гісторыі і тэорыі беларускага вершаскладання. Асобнымі выданнямі выйшлі працы «Беларускі верш: Старонкі гісторыі і тэорыі» – першае ў беларускім літаратуразнаўстве гісторыка-тэарэтычнае даследаванне праблем беларускага верша, «Вершаскладанне: Даследаванне і матэрыялы», «Верш і мова: Праблема тэорыі і гісторыі беларускага верша».

Перакладчык з украінскай і польскай моў.

1998 год. Памёр Навум Кіслік. 

Беларускі пісьменнік, перакладчык.

Выкладаў у Дрысе, працаваў у газеце «Літаратура і мастацтва», часопісе «Полымя».

Аўтар вершаў, кніг паэзіі, перакладаў, выбранай паэзіі.

Пераклаў на рускую мову раман І. Мележа «Людзі на балоце», творы А. Карпюка, У. Караткевіча «Хрыстос прызямліўся ў Гародні», зборнікаў паэзіі Я. Купалы, творы Я. Коласа, М. Багдановіча, П. Броўкі, Р. Барадуліна і іншых.

У 1982 годзе выдаў кнігу перакладаў беларускай паэзіі «Спелый бор».

Дзень у гісторыі. 12 снежня. Памёр Стэфан Баторый, Нарадзіўся Сімяон Полацкі. СССР уводзіць войскі ў Аўганістан

Навіна ад

1586 год. Памёр Стэфан Баторый. 

Кароль польскі і вялікі князь літоўскі.

Зрабіў значны ўклад ва ўмацаванне Рэчы Паспалітай, спрыяў падняццю яе аўтарытэту ў Еўропе. Умацаваў армію. Прывёў Лівонскую вайну да задавальняльнага для Рэчы Паспалітай выніку.

Пры ім кожны трэці сойм праходзіў у Гродне, там жа меў і рэзідэнцыю. Памёр у Гродне.

Адна з цэнтральных вуліц Гродна носіць імя Стэфана Баторыя.

 

1629 год. Нарадзіўся  Сімяон Полацкі (Самуіл Пятроўскі-Сітняновіч). 

Паэт, пісьменнік, энцыклапедыст-асветнік, рэлігійны дзеяч, іераманах ордэна базыльян. 

Аўтар вершаў, п’есаў, падручнікаў, філасофскіх твораў.

Скончыў Кіева-Магілянскую, Віленскую езуіцкую акадэміі. Выкладаў у брацкай школе ў Полацку.

Лічыў, што сапраўдны цар – той, хто дбае аб грамадзянах, думае пра іх патрэбы. Тыран – рабуе і крыўдзіць падданых.

У Маскве вучыў царскіх дзяцей Аляксея Цішайшага, у тым ліку будучага імператара Пятра.

Прынёс у Расію заходнюю філасофію і эстэтыку, высокую кніжную паэзію і мастацтва школьнай драматургіі. Арганізаваў друкарню ў Крамлі, у якой выйшлі «Буквар языка славенска», «Псалтыр рыфматворная» .

Па яго ініцыятыве была заснавана Славяна-грэка-лацінская акадэмія, 

У Полацку з 1994 года працуе Музей-бібліятэка Сімяона Полацкага. Пастаўлены яму помнік.

Памёр 25 жніўня 1680 года ў Маскве.

 

1828 год. Нарадзіўся Міхал Грушвіцкі. 

Беларускі і польскі кампазітар, піяніст.

У сталым узросце амаль да са­май смер­ці жыў у Выганічах (цяпер – Валожынскі раён), займаўся сельскай гаспадаркай.

Напісаў кантаты паводле паэмы А. Міцкевіча «Дзяды» і твораў У. Сыракомлі.

Выступаў з аўтарскімі канцэртамі ў Мінску.

Памёр  18 сакавіка 1904 года.

 

1875 год. Вынайдзена дугавая лямпа без рэгулятара – “электрычная свечка” Паўла Яблачкава. 

Сваё вынаходніцтва інжынер прадставіў на лонданскай выставе фізічных прыбораў, якая праходзіла 15 красавіка 1876 года ў Лондане. У многіх краінах свету былі заснаваны кампаніі па камерцыйнай эксплуатацыі “свечкі Яблачкава”. Яны з’явіліся ў продажы і пачалі разыходзіцца ў вялікай колькасці. Кожная свечка каштавала каля 20 капеек і гарэла 1,5 гадзіны. Па заканчэнні гэтага часу даводзілася ўстаўляць у ліхтар новую. Пасля былі прыдуманы ліхтары з аўтаматычнай заменай свечак.

 

1886 год. Нарадзілася Юліяна Вітан-Дубейкаўская. 

Беларуская мастацтвазнаўца, педагог, мемуарыстка. Жонка вядомага беларускага дзеяча Лявона Вітан-Дубейкаўскага.

У час вучобы ў віленскай гімназіі пазнаёмілася з Алаізай Пашкевіч. Была заручана з Іванам Луцкевічам, але ён неўзабаве памёр у 1919 годзе.

Брала ўдзел у адкрыцці першай пачатковай беларускай школы, беларускіх настаўніцкіх курсаў і Віленскай беларускай гімназіі.

З сакавіка 1941 года жыла ў Германіі.

Аўтар успамінаў, кніг пра дзеячаў беларускага нацыянальнага руху, мемуараў.

Паводле кнігі «Мае ўспаміны» Галінай Дзягілевай пастаўлены спектакль «Віленскія мроі» ў тэатры аднаго акцёра «Зніч».

Памёрла 28 верасня 1969 года ў нямецкім Нюрнбергу.

 

1901 год. Італьянскі вынаходнік Гульельма Марконі праводзіць першы сеанс трансатлантычнай радыёсувязі. 

У канадскім Сэнт-Джоне, а 12:30 Марконі са сваім асістэнтам Джорджам Кемпам з дапамогай прыёмніка з правадной антэнай, якая была прымацавана да паветранага шара, прынялі тры слабыя сігналы брытанскай радыёстанцыі. Упершыню радыёпаведамленне перасекла акіян – 3500 км. Эксперымент паказаў, што радыёсігналы могуць распаўсюджвацца далёка за межы гарызонту.

 

1928 год. У Бабруйску нарадзіўся Уладзімір Санін (Рыўкін).  

Савецкі пісьменнік, сцэнарыст, драматург, палярнік, падарожнік.

 Працаваў на радыё, пісаў для перадачы “З добрай раніцай!”.

Неаднаразова ўдзельнічаў у экспедыцыях у Арктыку, у тым ліку на дрэйфуючую станцыю “Паўночны полюс-15”, у Антарктыку (1970/1971), па акіянах уздоўж экватара.

Аўтар гумарыстычных аповесцей, аповесцей-падарожжаў, цыклаў раманаў аб Арктыцы, Антарктыцы, аб прадстаўніках гераічных прафесій (пажарныя, лётчыкі, маракі, палярнікі), некалькіх дзясяткаў аповесцяў, апавяданняў, зборнікаў прозы, п’ес, шматлікіх артыкулаў.

Яго аповесці прасякнуты добрым тонкім гумарам і іроніяй. Аўтара адрозніваюць цікавасць да выпрабаванняў чалавека ў цяжкіх умовах, маральна-псіхалагічныя праблемы.

Па яго творах зняты фільмы “Мужчыны не плачуць”, “72 градусы ніжэй за нуль”, “Антарктычная аповесць” (тры серыі), “Кропка вяртання”, “Белы праклён”.

 

1955 год. Нарадзіўся Вячаслаў Сасноўскі. 

Беларускі эканоміка-географ. Кандыдат геаграфічных навук.

Працаваў ў Беларускіх дзяржаўных эканамічным, педагагічным універсітэтах.

Даследчык геаграфіі якасці жыцця насельніцтва Беларусі.

Аўтар многіх артыкулаў для Беларускай энцыклапедыі, суаўтар энцыклапедычных выданняў “Брэсцкая вобласць” і “Віцебская вобласць”, геаграфічнага атласа настаўніка.

 

1968 год.  Нарадзіўся Усевалад Гарачка. Беларускі паэт.

Адзін са стваральнікаў літаратурнага руху «Бум-Бам-Літ» (1994). Член Беларускага ПЭН-цэнтра.

Аўтар вершаў, крытычных артыкулаў, эсэ, апавяданняў, кніг паэзіі «Пралетарскія песні», «Даты», сааўтар некалькіх кніг, у т.л. «Тазік беларускі».

Друкаваўся ў газетах «Літаратура і мастацтва», «Наша Ніва», часопісе «Крыніца».

 

1979 год. Палітбюро ЦК КПСС афіцыйна прыняло рашэнне аб уводзе савецкіх войскаў у Аўганістан. 

Рашэнне было прынята ў вузкім коле – на сустрэчы Л. Брэжнева з Ю. Андропавым, Дз. Усцінавым, А. Грамыкай, К. Чарненкам – пяццю членамі палітбюро з 12.

Першыя савецкія часці перасеклі мяжу 25 снежня 1979 года а 18:00 па мясцовым часе. Першым мяжу перасек 781-й разведбат 108 мотастралковай дывізіі (Узбекістан). 

На аэрадромы Кабула і Баграма па паветры былі перакінуты віцебскія (103 дывізія), полацкія (350 полк палкоўніка Г. Шпака, ураджэнца Асіповічаў) дэсантнікі. Пры пасадцы разбіўся Іл-76 разам з вайскоўцамі – загінула 10 летчыкаў і 37 дэсантнікаў. 

Увечары 27 снежня спецгрупамі КДБ і атрадам Галоўнага разведвальнага ўпраўлення была ажыццёўлена спецаперацыя “Шторм-333”. У выніку яе быў захоплены палац Тадж-Бек, дзе размяшчалася рэзідэнцыя новага кіраўніка Аўганістана Х. Аміна, а сам ён быў забіты. Было спешна аформлена абранне генеральным сакратаром кіруючай партыі Б. Кармаля, які напярэдадні нелегальна прыбыў з СССР.

 

1991 год.  Расія выйшла са складу СССР. 

Расія ратыфікуе  Белавежскія пагадненні, якія былі падпісаны 8 снежня 1991 года, ставіць кропку ў існаванні СССР і ўваходзіць у склад Садружнасці Незалежных Дзяржаў. 

Да гэтага пагадненні ратыфікавалі Беларусь і Україна (10 снежня), пазней – Казахстан (23 снежня), Таджыкістан (25 снежня), Арменія і Туркменістан (26 снежня 1991), Узбекістан (4 студзеня 1992), Кыргызстан (6 сакавіка 1992), Азербайджан (24 верасня 1993), Грузія (3 снежня 1993), Малдова (8 красавіка 1994).

2006 год. Памерла Ніна Тарас (Жданук, 1916-2006). 

Беларуская пісьменніца. 

Удзельнічала ў рэвалюцыйным руху ў Заходняй Беларусі, падпольшчыца і партызанка падчас Вялікай Айчыннай вайны.

Працавала ў раённых газетах, у Дзяржаўным выдавецтве БССР, газетах “Піянер Беларусі”, “Звязда”.

Аўтар 8 зборнікаў вершаў, паэм, кніг паэзіі для дзяцей “Казкі пра абавязкі”, “Наш бор”. Паасобныя вершы сталі папулярнымі песнямі, напрыклад, як “Сонца за хмарамі ўранні…”.

Перакладала з рускай, украінскай, польскай моў.

Ніна Тарас

Дзень у гісторыі. 11 снежня. Міжнародны дзень гор. ВКЛ страціла калонію Табага. У Мінску заснавана першая паліклініка. Дзень памяці паэта Сяргея Грахоўскага

Навіна ад

Сусветны дзень дзіцячага тэлебачання (World Children’s Television Day, другая нядзеля снежня, з 1994 года)

Тэма дзіцячага тэлебачання вельмі актуальная ў наш час, магчыма, таму, што мы ўсе выхадцы з дзяцінства. Свята аб’яўлена Дзіцячым фондам ААН (ЮНІСЕФ).

Кожны год, другая нядзеля снежня на ўсіх тэле- і радыёкампаніях свету эфірны час прысвячаецца дзецям і дзіцячым перадачам.

Магчыма, шмат хто з сучасных хлопчыкаў і дзяўчынак у будучыні будзе працаваць на тэлебачанні.

 

Міжнародны дзень танга (International Tango Day). 

Святкуецца ў дзень нараджэння аргенцінскага спевака і кінаакцёра, “Караля танга” Карласа Гардэля (1887-1935). 

Слова “танга” адразу асацыюецца ў нас са словам “запал”. У гэтым танцы ёсць гісторыя кахання і жыцця, выяўленая целам пад музыку. 

Слова “танга” з’явілася значна раней, чым сам танец. Першапачаткова гэтае слова выкарыстоўвалася на адным з Канарскіх астравоў для пазначэння “сходы афрыканцаў для танцаў, для ігры на барабанах”, дарэчы, гэтыя барабаны таксама зваліся “танга”.

Танга нарадзілася ў Буэнас-Айрэсе як танец бедных кварталаў, імігрантаў.

Яно было забаронена ў Германіі і СССР у 1920-1930-я гады.

У Аргенціне ў гэты дзень праводзіцца чэмпіянат свету па танга. Чэмпіянат вельмі ганаровы, і каб патрапіць на яго, пары праходзяць адборачныя туры на сваёй радзіме – у Амерыцы, Еўропе.

 

Міжнародны дзень гор  (International mountain day, з 2003 года). 

Заснаваны ААН. Горы – найпрыгажэйшы твор прыроды. У горных раёнах, якія займаюць каля 22% тэрыторыі сушы, пражываюць каля 1 мільярда чалавек – кожны восьмы жыхар Зямлі. Горы гэта крыніца прэснай вады, карысных выкапней, запаведнік для многіх відаў флоры і фауны, месца адпачынку і турызму. Народы, якія насяляюць горную мясцовасць, часта пакутуюць ад прыродных катастроф.

Міжнародны дзень гор спрыяе прыцягненню ўвагі грамадскасці да надзённых праблем горных раёнаў.

 

1659 год. Курляндыя саступіла галандцам востраў Табага ў Карыбскім моры. 

“Дваранская рэспубліка” Курляндскае герцагства знаходзілася ў леннай залежнасці ад ВКЛ і Рэчы Паспалітай. Курляндыя, а адпаведна і ВКЛ, мела свае калоніі Табага ў Амерыцы і востраў Джэймс у вусці Гамбіі на Гвінейскім ўзбярэжжы Афрыі.

Табага разам з востравам Трынідад зараз уваходзіць у склад дзяржавы Трынідад і Табага. Востраў плошчай 303 км² належыў Курляндыі ў 1654-1659 гадах пад назвай Новая Курляндыя. Саступлены больш шматлікім галандскім пасяленцам. 

 

1876 год. Нарадзіўся Мечыслаў Карловіч. 

Беларускі і польскі кампазітар і дырыжор, вядомы сімфанічнымі кампазіцыямі, альпініст, аматар Татраў, фатограф, публіцыст і журналіст.

Нарадзіўся ў Вішнёве (зараз Смаргонскі раён). Жыў, вучыўся і займаўся творчасцю ў Гайдэльбергу, Празе, Дрэздэне, Варшаве, Берліне, Закапанэ.

Аўтар 22 песень і розных аркестравых п’ес, у тым ліку 6 сімфанічных паэм, сімфоній, канцэртаў. Прадстаўнік пост-рамантычнага кірунку. 

Яго імя носяць Шчэцінская філармонія, Дзяржаўны комплекс музычнай школы ў Кракаве. У памяць аб ім ўстаноўлены помнік ў Быдгашчы, каля Паморскай філармоніі.

Загінуў у Татрах пад снежнай лавінай 8 лютага 1909 года падчас адзіночнай паездкі на горных лыжах, каля падножжа Малы Касцёлец. Зараз там стаіць мемарыяльная дошка.

 

1879 год. У Мінску заснавана першая  бясплатная «лякарня для прыходных бедных хворых» – першая мінская «паліклініка».

Адкрылася на сродкі Мінскага таварыства лекараў. Ініцыятар адкрыцця і першы кіраўнік установы – доктар медыцыны, адзін з заснавальнікаў унутраполасцевай хірургіі ў Беларусі Сігізмунд Свянціцкі (1836-1910). Яму дапамагаў Іван Стржалка. Прыём вялі каля 15 урачоў і 10 фельчараў. Установа была закрыта праз недахоп фінансавання ў 1881 годзе.

Фота: Дом доктара Свянціцкага ў Мінску.

 

1920 год. У Беларусі была створана Надзвычайная камісія па ліквідацыі непісьменнасці. 

У ліквідацыі непісьменнасці актыўна ўдзельнічалі культармейцы – асобы, якія ўмеюць пісаць. Імі з’яўляліся рабочыя, інтэлігенцыя, студэнты, навучэнцы. 

Непісьменнасць сярод дарослага насельніцтва ў Беларусі была ў асноўным ліквідавана да 1932 года.

 

1934 год. Нарадзіўся Анатоль Воінаў. 

Беларускі архітэктар, гісторык архітэктуры, педагог. Кандыдат архітэктуры.

Сын архітэктара Аляксандра Воінава.

Працаваў у інстытуце Белдзяржпраект, дэканам архітэктурнага факультэта Беларускага політэхнічнага інстытута.

Па яго праектах пабудаваны рэстаран «Заслаўе» на Заслаўскім вадасховішчы, будынкі Інстытута матэматыкі, Інстытута фізікі АН БССР, Вылічальнага цэнтра статупраўлення БССР, 120-кватэрныя жылыя дамы ў Светлагорску. 

Удзельнічаў у распрацоўцы серыі тыпавых праектаў жылых дымоў, праектаванні зон адпачынку ў раёнах возера Нарач і Заслаўскага вадасховішча.

Аўтар і сааўтар прац «Гісторыя архітэктуры Беларусі. Савецкі перыяд», «Жыллёвае будаўніцтва ў БССР», «Архітэктура Савецкай Беларусі».

 

1938 год. Расстраляны НКУС Алесь Сташэўскі. Беларускі палітык.

Удзельнік Першай Сусветнай вайны (падпаручнік), беларускага нацыянальнага руху ў Яраслаўлі, Беларусі.

Дзеяч антыпольскага падполля і партызанскага руху, камандзір роты ў Чырвонай арміі.

Быў сакратаром ЦВК і СНК БССР, старшынёй Полацкага акруговага выканкама, правадніком беларусізацыі,  народным камісарам унутраных спраў БССР (1926-1928), наркамам юстыцыі і пракурорам БССР (1928-1930).

У канцы 1930 года быў абвінавачаны як удзельнік «антыпартыйнай» групы Ігнатоўскага–Жылуновіча, зняты з высокіх пасад. Працаваў старшынёй Бабруйскага райвыканкама, загадчыкам рабфака БДУ, дырэктарам Гомельскага аграпедагагічнага інстытута.

Арыштаваны ў 1937 годзе, асуджаны да вышэйшай меры пакарання.

 

1946 год. Пры ААН арганізаваны ЮНІСЕФ. 

Дзіцячы фонд (UNICEF, United Nations International Children’s Emergency Fund) – міжнародны надзвычайны фонд дапамогі дзецям ААН. Мэтай фонду было аказанне дапамогі дзецям, якія пацярпелі падчас Другой сусветнай вайны, тэрмін дзеяння фонду быў абмежаваны.

У 1953 годзе ААН пашырыла круг дзейнасці арганізацыі і падоўжыла тэрмін яе паўнамоцтваў на нявызначаны час. Фонд атрымаў новую назву – Дзіцячы фонд ААН з захаваннем абрэвіятуры ЮНІСЕФ. Штаб-кватэра фонду размешчана ў Нью-Ёрку. У 1965 годзе Дзіцячы фонд ААН атрымаў Нобелеўскую прэмію міру.

 

  

2002 год. Памёр Сяргей Грахоўскі. 

Беларускі паэт, празаік і перакладчык.

Заслужаны работнік культуры.

У дзяцінстве выхоўваўся ў мястэчку Глуск. Працаваў на Бабруйскім дрэваапрацоўчым камбінаце, у Дзяржвыдавецтве БССР, у газетах, часопісах, на Беларускім радыё, выкладчыкам на рабфаку БДУ.

Арыштоўваўся НКУС, МДБ у 1936 і 1947 гадах, пакаранне адбываў у ГУЛАГу, ссылцы.

Аўтар 14 зборнікаў паэзіі, 5 кніг вершаў для дзяцей, у тым ліку «Ад вясны да вясны» (1959), «Знаходка» (1985), апавяданняў «Агеньчык у акне» (1972), кніг нарысаў, апавяданняў, аповесцей,  успамінаў, публіцыстыкі, перакладаў.

Аўтар вядомага верша «Ветразь», дзе не ўжыў ніводнага слова сугучнага з рускімі адпаведнікам:

 

У выраі ветразь знікае

За хваляй, нібы на спачын,

І змора яго не злякае,

Не спыніць тугой далячынь.

У змроку зіхоткая здрада

Завабіць хлуснёй у віры,

На золку сканае прынада

І кволы прамень на жвіры.

Раптоўна згаданыя мроі

У карунках пяшчотнай тугі

Павольна знікаюць, як строі,

У бязважкасці кволай смугі.

Знікае ўсхвалёваны ветразь:

З кунегаю пільна сачу,

Як водар аздобіў паветра,

І ў бездані знічкі лічу.

 

Дзень у гісторыі. 4 снежня. Пачаў працу Берасцейскі манетны двор. Знесена яйка з выявай каметы, а сама камета прыляцела праз 12 дзён. Выйшаў апошні нумар газеты «Наша ніва» на тарашкевіцы.

Навіна ад

Увядзенне ў Храм Найсвяцейшай Багародзіцы (праваслаўная цэрква). 

Бацькі Дзевы Марыі, праведныя Іаакім і Ганна, маліліся з-за сваёй няплоднасці і далі абяцанне, што калі народзіцца дзіця, прысвяціць яго служэнню Богу. Малітвы іх былі пачутыя Госпадам, і ў іх нарадзілася дачка. Калі Прасвятой Дзеве споўнілася тры гады, бацькі вырашылі выканаць абяцанне. Сабраўшы родзічаў і знаёмых, са спяваннем малітваў і з запаленымі свечкамі ў руках яны прывялі яе, апранутую ў лепшую вопратку, у Ерусалімскі храм. Там сустрэлі Дзеву Марыю першасвяшчэннік і мноства духавенства.

Слова «Найсвяцейшая» азначае, што Божая Маці па сваіх дасканаласцях і сваёй святасці стаіць ня толькі вышэй за людзей, але і за святых анёлаў. «Вечнадзева» — значыць, што Божая Маці да Нараджэння Хрыста была Дзева, і ў Нараджэнне і пасля Нараджэння дзівосным чынам засталася такою ж.

 

1533 год. Памёр Васіль III Іванавіч. 

Вялікі князь маскоўскі (1505-1533).

Быў жанаты з Аленай Глінскай, дачкой літоўскага князя Васіля Глінскага, ад шлюба з якой меў сыноў Івана (будучы Іван Жахлівы), Юрыя.

У выніку двух маскоўска-літоўскіх войнаў (1507-1508 і 1512-1522) далучыў смаленскія землі, на яго бок перайшоў Міхал Глінскі. Далучыў да Масквы Пскоў (1510), Смаленск (1514), Разань (1521), Ноўгарад-Северскі (1522).

 

1665 год. Пачала працу Берасцейская мынца (менніца, манетны двор). 

Створана падчас грашовай рэформы караля Яна Казіміра для выбіцця літоўскіх медных шэлягаў – “барацінак” (у гонар прадстаўніка  арэндатара мынцы Тытуса Лівіюша Бараціні).

Працавала да 16 снежня 1666 года, калі была зачыненая каралеўскім распараджэннем.

На мынцы выбіта 240 680 150 медных шэлягаў на суму 2 674 268 злотых і 10 грошаў ці 240 680 150 шэлягаў (1 злоты = 90 грошам, 1 грош = 3 шэлягам).

Шэлягі, выбітыя на берасцейскай мынцы, падобныя да барацінак бітых віленскай мынцай. На авэрсе – партрэт Яна Казіміра, вакол надпіс IOAN CAS REX, пад партрэтам манаграма Бараціні – TLB. На рэверсе – Пагоня, вакол надпіс SOLI MAG DVC LIT 1665/1666. Над Пагоняю Вялікакняская карона, пад Пагоняю манаграма вялікага падскарбія літоўскага Гэраніма Крышпіна Кіршэнштэйна – KHPL. Некаторыя беларускія даследчыкі сцьвярджаюць, што гэта першае ў гісторыі Рэчы Паспалітай ўжыванне на манэтах не лацінскага, а польскага ці беларускага скароту.

Берасцейскія барацінкі адрозніваюцца ад віленскіх малой манаграмаю KHPL, і «Пагоняю», якая мае толькі шчыт, у той час, як «Пагоня» на віленскіх барацінках акрамя выгнутага шчыта мае «крылы».

 

1680 год. Курыца ў Рыме знясла яйка з выявай вялікай каметы, якую людзі ўбачылі 16 снежня таго ж года. 

Навуковага тлумачэння гэтаму няма.

Гэта была Вялікая камета ці Камета Кірха, ці Камета Ньютана. Адкрыта германскім астраномам Г. Кірхам у лістападзе 1680 года. Стала адной з самых яркіх камет XVII стагоддзя. Была бачнай няўзброеным вокам нават днём і адрознівалася доўгім хвастом. Апошні раз назіралася 19 сакавіка 1681 года.

 

1911 год. У Бабруйску нарадзіўся Ісак Давідовіч. 

Беларускі жывапісец і графік.

Працаваў у галіне станковага і манументальна-дэкаратыўнага жывапісу, у станковай і кніжнай графіцы, маляваў ілюстрацыі і плакаты, ствараў капэрты для Белпошты.

Сярод манументальных твораў – роспіс плафона «Дружба народаў» тэатра юнага гледача, пано «Беларускія народныя майстры» ў канферэнц-зале Беларускага таварыства дружбы і культурнай сувязі з замежнымі дзяржавамі. 

Афармляў кнігі З. Бядулі, Максіма Танка, Івана Мележа.

Памёр на наступны дзень апасля 82-га года нараджэння, 5 снежня 1993 года.

Фота: Давідовіч І. Курлаўскі расстрэл, 1939

 

1935 год. Нарадзілася Сцепаніда Сцепанюк. 

Легендарная беларуская ткачыха, народны майстар.

Адрадзіла «спадніцы-палатнянкі» і ткала маларыцкія касцюмы цалкам па традыцыйнай тэхналогіі – “кажушком”. У 2012 годзе апранула ў маларыцкі строй заслужаны аматарскі калектыў ансамбль танцу «Радасць» Брэсцкага ГДК.

Праводзіла майстар-класы для дзяцей і дарослых у Беларусі, Ўкраіне і Польшчы.

Шмат дзесяцігоддзяў спявала ў праваслаўнай царкве, уладальніца прыгожага сапрана.

У верасні 2021 года ў яе хаце здарыўся пажар, згарэла ўся яе калекцыя — натканыя ручнікі, посцілкі, наміткі, спадніцы-буркі і нават строй, які жанчына выткала сабе на смерць. Сама яна дзівам уратавалася.

Памерла 1 ліпеня 2022 года.

 

1939 год. У складзе БССР былі ўтвораны Баранавіцкая, Беластоцкая, Брэсцкая, Вілейская і Пінская вобласці. 

Утвораны на тэрыторыі далучанай Заходняй Беларусі. У гэты час тэрыторыя БССР склала 223 тысячы км². 

Пасля ўтварэння новых абласцей, іх колькасць узрасла да 10. 

Да гэтага, 15 студзеня 1938 года, былі ўтвораны Мінская, Віцебская, Гомельская, Віцебская, Палеская (цэнтр – Мазыр) вобласці.

 

1957 год. Памёр Леў Дашкевіч. Беларускі фотамастак, навуковец, вынаходнік, публіцыст, педагог.

Вандраваў у якасці фатографа Камісіі па апісанні мясцовасцей і плямён Каўказа, служыў дзяржаўным фатографам урада Азербайджанскай рэспублікі.

У Мінску чытаў курсы лекцый па сусветнай літаратуры і фатаграфіі ў інстытуце народнай адукацыі, выкладаў францускую мову ў Беларускім політэхнічным інстытуце, працаваў у Навукова-тэрміналагічнай камісіі Наркамасветы БССР, навуковым фатографам на медыцынскім факультэце БДУ, у Доме тэхнікі, на геаграфічным факультэце БДУ, 1-й клініцы Мінскага медінстытута, Інстытуце тэарэтычнай і клінічнай медыцыны АН БССР.

Яго фатаграфічныя працы друкаваліся ў выданнях: Азбукін М. «Географія Эўропы», Грамыка М. «Пачатковая географія», «Чатырохстолецьце беларускага друку», Багдановіч М. «Творы», «Сучаснае беларускае мастацтва», «Беларусь Савецкая: Фотаальбом» і іншых.

У верасні-снежні 2002 года ў Нацыянальным музеі гісторыі і культуры Беларусі адбылася выстаўка твораў Дашкевіча «Зачараваны Беларуссю».

 

1972 год. Памёр Мікалай Аладаў. 

Беларускі кампазітар і педагог. Народны артыст.

Адзін з арганізатараў і першых выкладчыкаў Беларускага музычнага тэхнікума і кансэрваторыі, адзін са стваральнікаў беларускай кампазітарскай арганізацыі, прафесар і дырэктар кансерваторыі.

Сваімі творамі заклаў асновы многіх жанраў беларускае прафесійнае музыкі. Даў першыя ў беларускай музыцы ўзоры драматычнай і лірыка-псіхалагічнай сімфоніі.

Кампазітару ўласцівы сімфанічнасць музычнага мыслення, шырокае выкарыстанне сродкаў поліфаніі, актыўнае стаўленне да фальклёрнага матэрыялу.

Рэдактар шматлікіх музычных выданняў, збіральнік і даследчык фальклёру.

Блізкі сябар Янкі Купалы.  

Аўтар каля 10 сімфоній, опер, у тым ліку «Тарас на Парнасе», паэм, рамансаў на вершы Я. Купалы і М.Багдановіча, кантат і іншых твораў.

 

1980 год. Памерла Вольга Галіна (па мужу Александроўская, дзявочае Грудзінская). 

Беларуская актрыса. Народная артыстка.

Служыла актрысай ў Беларускім дзяржаўным тэатры (цяпер Купалаўскі, Мінск), выкладала ў Беларускім тэатральна-мастацкім інстытуце.

Сярод найбольш значных роляў Марыя Аляксандраўна («Сям’я» І. Папова), Купавіна («Ваўкі і авечкі» А. Астроўскага), Соф’я («Апошнія» М. Горкага), Ранеўская, Аркадзіна («Вішнёвы сад», «Чайка» А. Чэхава). Іграла ў пастаноўкаў па творах Я. Рамановіча, Лопэ дэ Вэга, У. Шэкспіра, А. Астроўскага, Л. Талстога, М. Горкага і іншых.

Выступала ў перыядычным друку з успамінамі пра дзеячаў беларускага тэатра, з рэцэнзіямі на спектаклі, артыкуламі-разважаннямі пра сутнасць акцёрскага майстэрства.

 

1989 год. Генеральная Асамблея ААН ухваліла Міжнародную канвенцыю аб барацьбе з вярбоўкаю, выкарыстаннем, фінансаваннем і навучаннем наймітаў. 

Беларусь ратыфікавала канвенцыю 28 мая 1997 года. 

Канвенцыя ўяўляе сабой дамову паміж краінамі і ААН, якая накіравана на барацьбу з наймітамі, ставіць па-за законам розныя прыватныя вайсковыя кампаніі па тыпу ПВК Вагнера.

 

1989 год. У Маскве кіраўнікі Балгарыі, Венгрыі, ГДР, Польшчы і СССР асудзілі ўвод іх войскаў у Чэхаславакію ў жніўні 1968 года. 

У заяве кіраўнікоў гэтых краін рашэнне аб уступленні саюзных войскаў у Чэхаславакію прызнана памылковым і асуджана як неабгрунтаванае ўмяшанне ва ўнутраныя дзяржавы.

Нагадаем, што ў студзені 1968 года ў ЧССР быў узяты курс на дэмакратычнае абнаўленне сацыялізму. Гэта выклікала трывогу ў СССР. Увод войск у Чэхаславакію пачаўся 20 жніўня 1968 года ў 23.00. У ноч на 21 жніўня былі ўведзены войскі СССР, Польшчы, ГДР, Венгрыі і Балгарыі з чатырох напрамкаў. На аэрадромы ЧСССР былі перакінуты паветрана-дэсантныя войскі СССР, якія ўзялі пад кантроль найважнейшыя аб’екты, перш за ўсё ў Празе і Брно.

На працягу 36 гадзін войска (300 000 чалавек) краін Варшаўскай дамовы (акрамя Румыніі) ўсталявалі поўны кантроль над чэхаславацкай тэрыторыяй. 200-тысячнае чэхаславацкае войска не аказвала ніякага супраціву. Яно заставалася ў казармах, выконваючы загад свайго міністра абароны.

Кіраўніцтва Кампартыі Чэхаславакіі было арыштавана і дастаўлена ў Маскву. Але план сфарміраваць “рэвалюцыйны ўрад” з лаяльных СССР чэхаславацкіх дзеячаў праваліўся. Усе пласты грамадства Чэхаславакіі выступілі рэзка супраць знаходжання замежных войскаў на тэрыторыі краіны.

У канцы жніўня чэхаславацкія кіраўнікі былі вернуты на радзіму. 16 кастрычніка 1968 года была створана Цэнтральная група войскаў СССР у Чэхаславакіі са штабам у Мілавіцы пад Прагай і ў складзе дзвюх танкавых і трох мотастралковых дывізій.

Цэнтральная група войскаў была выведзена з ЧССР толькі ў 1991 годзе па дамове 26 лютага 1990 года. Войскі СССР размяшчаліся ў 67 паселішчах Чэхіі і ў 16 Славакіі. У баявым складзе налічвалася звыш за 1100 танкаў, 2500 БМП, 1200 артсістэм, 100 самалётаў, 170 верталётаў. Агульная колькасць вайскоўцаў складала звыш 92 000, грамадзянскага персанала – 45 000.

 

2008 год. Выйшаў апошні нумар газеты «Наша ніва», надрукаваны тарашкевіцай.

Ад заснавання і да №595 (45) за 4 снежня 2008 года газета друкавалася «тарашкевіцай». Аднак, на сайце газеты перадрук паведамленняў беларускіх інфармацыйных агенцтваў і артыкулаў з іншых беларускамоўных выданняў на беларускай літаратурнай мове размяшчаўся і раней. 

Выкарыстанне газетай старога правапісу стала падставай для дыскусій як сярод аўтараў газеты, так і сярод чытачоў інтэрнэт-версіі газеты ў сувязі з абавязковым пераводам выдання з 1 верасня 2010 года на новы правапіс паводле Закона аб правілах беларускай арфаграфіі і пунктуацыі. 

У 2007 годзе заснавальнік газеты і першы яе рэдактар С. Дубавец прызнаў ранейшую правільнасць, але далейшую бесперспектыўнасць выбару газеты на карысць тарашкевіцы.

Дзень у гісторыі. 27 лістапада. Слуцкае паўстанне. Нечаканая радзіма рускай марской пяхоты. Спыненне дзейнасці Вярхоўнага Савета Беларусі

Навіна ад

Дзень Герояў Беларусі. 

У гонар пачатку Слуцкага паўстання 1920 года (27 лістапада – 28 снежня). Лозунг паўстання: “Ні польскіх паноў, ні маскоўскіх камуністаў”. Першае самастойнае вайсковае выступленне беларусаў за сваю нацыянальную незалежнасць. Удзельнічалі жыхары Слуцкага і часткова Бабруйскага паветаў. Армія паўстанцаў дасягнула 4 тыс. чалавек і змагалася за незалежнасць БНР. Нягледзячы на гераізм паўстанцаў, перавага была на баку рэгулярнай арміі бальшавікоў. Надзеі на дапамогу Польшчы і на тое, што іх падтрымаюць у іншых месцах Беларусі, не спраўдзіліся, не адбылося і аб’яднання слуцкіх паўстанцаў з арміяй Булак-Балаховіча. У канцы снежня  атрады паўстанцаў перайшлі праз раку Лань, дзе іх сустрэлі і інтэрнавалі польскія жаўнеры.

Юстыніян і Піліп (народны каляндар). 

Пярэдадзень Піліпаўскага посту, які доўжыцца да 6 студзеня 2023 года.

Канец вясельным тыдням, надыходзіць Кудзеліца – першы тыдзень прадзення ў Піліпаў пост.

Калі шэрань на Піліпа ўсе дрэвы ўпрыгожыць – будзе багаты ўраджай аўса.

Крумкач каркае да адлігі.

Воблачна або снежна – да дрэннага мая.

1705 год. Паводле загаду Пятра I створана марская пяхота. 

Першы “рускі” “полк марскіх салдат” графа Ф. Галавіна быў ўтвораны ў беларускім Гродна ў складзе 1200 чалавек. Полк прызначаўся для службы ў абардажна-дэсантных камандах на баявых караблях ветразнага флота. Камплектаванне палка ажыццяўлялася не рэкрутамі, а падрыхтаваным асабовым складам вайсковых частак, што было выклікана падвышанымі патрабаваннямі да баявой падрыхтоўкі марской пяхоты і больш складанымі баявымі задачамі, якія ўскладаюцца на яе ў параўнанні з вайсковымі часткамі.

Рускія крыніцы звычайна замоўчваюць факт месца фарміравання палка ў Гродна.

1815 год. Рускі цар Аляксандр I падараваў Канстытуцыю Царству Польскаму. 

Царства, або Польскае Каралеўства, альбо Кангрэсавая Польшча ці «Кангрэсоўка», была ўтворана 20 чэрвеня 1815 года ў выніку Венскага кангрэсу, які аформіў новую палітычную карту Еўропы пасля напалеонаўскіх войнаў. Аляксандр І хацеў далучыць да сваёй імперыі амаль усе землі сучаснай Польшчы (Вялікага герцагства Варшаўскага), але гэтаму супрацьстаялі Аўстрыя і Францыя, якія не жадалі ўзмацнення Расіі.

Тэрыторыя польскай «квазідзяржавы» складала 128 тыс. км² з насельніцтвам 3,2 мільёны чалавек.

Дзеля таго, каб прывабіць сваіх новых падданых і задаволіць чаканні палякаў, якія спадзяваліся на атрыманьне дзяржаўнай аўтаноміі і дзеля гэтага змагаліся на баку Напалеона, Аляксандр І пайшоў на палітычныя саступкі, надаўшы Польскаму Каралеўству пашыраныя дзяржаўныя магчымасці. Польскае Каралеўства захавала свае грошы, войска, атрымала канстытуцыю.

На дзеянні Аляксандра І вялікі ўплыў аказваў Адам Чартарыйскі, які таксама ўдзельнічаў у распрацоўцы польскай канстытуцыі.

Паводле канстытуцыйнага ўкладу польская дзяржава навекі далучалася да Расейскай імпэрыі, вярхоўная заканадаўчая і выканаўчая ўлада знаходзілася ў руках расійскага цара. Жыхары Польшчы атрымалі выбарчыя правы. Гарантавалася асабістая свабода і недатыкальнасць. Канстытуцыйная аўтаномія Каралеўства Польскага праіснавала да Лістападаўскага паўстання 1830 года, пасля падаўлення якога, дзяржаўная аўтаномія была фактычна ліквідавана. Тым ня менш, Каралеўства Польскае як дзяржаўная форма праіснавала да 1917 году.

nlr.ru

1867 год. Нарадзіўся Іван Жалтоўскі. 

Беларускі дойлід, тэарэтык, педагог. Заслужаны дзеяч мастацтваў БССР і РСФСР, акадэмік АН БССР, Акадэміі архітэктуры СССР. Лаўрэат Сталінскай прэміі.

Пабудаваў шмат будынкаў ў Маскве і Падмаскоўі. Да 1917 года быў адным з найбольш запатрабаваных архітэктараў, які будаваў дамы для самых багатых людзей Расіі.

Праекціроўшчык пінскай званіцы кафедральнага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі.

Удзельнік паслярэвалюцыйнай перапланіроўкі Масквы. Пад яго кіраўніцтвам ўзводзяцца будынкі Маскоўскіх ГЭС, Дзяржбанка, кінатэатраў «Слава» і «Буревестник», будынкі ў Сочы, Грозным, Махачкале, Таганрозе, Ашхабадзе, Ніжнім Тагіле, Ялце, Харкаве,  Гомелі, Мазыры, Пінску. Яго вучні Баршч і Паруснікаў стваралі ансамбль праспекта Сталіна ў Мінску.

У сярэдзіне 1950-х гадоў у майстэрні-школе Жалтоўскага выконваліся ўсе конкурсныя работы, што праводзіліся ў Маскве: Барадзінская панарама, Палац піянераў, Палац працы, Палац Саветаў на Ленінскіх гарах, пантэон Вялікім людзям, Дом саюзаў ВЦСПС на Крымскай набярэжнай.

Памёр 16 ліпеня 1959 года.

У Пінску названы праспект яго імём, на будынку былога Пінскага рэальнага вучылішча ўсталяваная мемарыяльная дошка.

1874 год. У беларускім Моталі нарадзіўся Хаім Вейцман. 

Навуковец-хімік, першы прэзідэнт Ізраіля (1948). Адзін з лідараў сіянісцкага руху.

Скончыў Пінскае рэальнае вучылішча (1892).

У 1920-1931 і 1935-1946 гадах узначальваў сусветную Сіянісцкую арганізацыю.

У 1940-х гадах пераехаў у Палесціну, дзе ўзначаліў яўрэйскі нацыянальны рух. Заснавальнік Яўрэйскага ўніверсітэта ў Іерусаліме, навукова-даследчага інстытута па тэарэтычных і прыкладных прыродазнаўчых навуках у Рэхаваце.

Уладальнік каля 100 патэнтаў у галіне прамысловага прымянення шэрагу хімічных працэсаў.

Аўтар аўтабіяграфіі «Выпрабаванні і памылкі».

Яго пляменнік Эзер Вейцман, у 1993 годзе таксама абраны прэзідэнтам Ізраіля.

Памёр 9 лістапада 1952 года.

wikimedia.org

1900 год. Нарадзіўся Рыгор Пукст. 

Беларускі кампазітар. Заслужаны дзеяч мастацтваў.

Выкладаў у Омскім, Гомельскім  музтэхнікумах, Беларускай дзяржаўнай кансерваторыі.

Аўтар опер «Машэка», «Марынка», «Свіцязянка», 6 сімфоній, хораў, рамансаў. Аўтар вядомай «Перапёлачкі». Пісаў музыку да фільмаў і тэатральных спектакляў.

Памёр 11 лістапада 1960 года.

1903 год. Нарадзіўся Піліп Пестрак. 

Беларускі пісьменнік. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР. Заслужаны дзеяч культуры. Грамадска-палітычны дзеяч Заходняй Беларусі.

Працаваў начальнікам Упраўлення па справах мастацтва пры СНК БССР, у Інстытуце мовы, літаратуры і мастацтва АН БССР, літкансультантам Саюза пісьменнікаў БССР.

Друкаваўся ў часопісах «Родныя гоні», «Краты».

Аўтар зборнікаў вершаў, раманаў, п’ес. П’еса «Пад зоркамі» ставілася ў Гродзенскім абласным драматычным тэатры. На яго вершы напісаны песні.

Пераклаў на беларускую мову творы польскіх, украінскіх, латышскіх, літоўскіх пісьменнікаў.

Яго імем  названы вуліцы ў Мінску і Гродне.

Памёр 22 жніўня 1978 года.

wikimedia.org

1906 год. Нарадзіўся Юрый Арынянскі. 

Беларускі акцёр і рэжысёр.  Заслужаны дзеяч мастацтваў.

Вучыўся ў Маскве. З 1939 года працаваў на Беларусі ў тэатрах Гродна, Брэста, Гомеля.

Сярод лепшых пастановак: «Тры сястры» А. Чэхава, «Сэрца на далоні» І. Шамякіна, «Выклік багам» А. Дзялендзіка.

Памёр у 1989 годзе.

1918 год. У склад Літоўскай Тарыбы кааптаваны 6 прадстаўнікоў Віленскай беларускай рады. Створана Міністэрства беларускіх спраў Літвы.

Орган выканаўчай улады ў літоўскім урадзе ў 1918-1923 гадах. Дзейнічала на тэрыторыі Гродзеншчыны і Віленшчыны, яго ўзначальвалі Язэп Варонка, потым – Дамінік Сямашка.

Створаны 1-ы беларускі пешы полк у Гродне, Гродзенская павятовая рада, беларуская краёвая ўправа і камітэт сувязі культурна-нацыянальнага адраджэння. У 1923 годзе, пасля канчатковага далучэння Віленшчыны да Польшчы, адносіны з літоўскім урадам пагоршыліся і міністэрства спыніла сваю дзейнасць.

1921 год. Нарадзіўся Уладзімір Тарасевіч. 

Каталіцкі святар-бенедыкцінец, біскуп, апостальскі візітатар для беларусаў-католікаў на Захадзе. Доктар багаслоўя.

Напярэдадні Другой сусветнай вайны пераехаў у ЗША.

У 1958-1986 гадах узначальваў беларускую ўніяцкую парафію Хрыста Спаса ў Чыкага. Архімандрыт. Епіскап каталіцкай царквы ўсходняга абраду, адначасова Папам Рымскім прызначаны на пасаду апостальскага візітатара для беларусаў-католікаў заходняга і ўсходняга абрадаў на эміграцыі.

Адзін з заснавальнікаў уніяцкага англа-рускамоўнага часопіса «Церковный голос», выдаваў бюлетэні «Праўда», «Да злучэння».

Памёр 2 снежня 1986 года. Пахаваны на могілках бенедыкцінскага кляштара Св. Пракопа ў Лайле, штат Ілінойс.

wikimedia.org

1932 год. Памёр Дамінік Сямашка. 

Польскі, беларускі і літоўскі палітычны дзеяч.

Член загранічнага саюза польскіх сацыялістаў у Парыжы, Львове і Цюрыху.

Аўтар праекта стварэння Народнага ўніверсітэта імя А. Міцкевіча.

Удзельнік беларускага нацыянальнага руху на Віленшчыне, удзельнік пасяджэння Рады Беларускай Народнай Рэспублікі, якая абвясціла незалежнасць БНР, член Літоўскай Тарыбы.

Прыхільнік федэрацыі Беларусі і Літвы.

У чэрвені 1920 – лютым 1922 кіраўнік Міністэрства беларускіх спраў Літвы. Падтрымліваў ідэю «вялікай Літвы».

Працаваў у літоўскай пажарнай ахове.

1938 год. Расстраляны НКУС Сымон Рак-Міхайлоўскі. 

Беларускі публіцыст, грамадскі і палітычны дзеяч, сябра Рады БНР. Пасол сейма Польшчы.

Дзеяч Беларускай сацыялістычнай грамады, Беларускай сацыял-дэмакратычнай партыі і Беларускай сялянска-работніцкай грамады. Публікаваўся ў газетах “Наша Ніва”, “Беларусь”, “Звон” і іншых. Аўтар музыкі на словы М. Багдановіча “Зорка Венера”.

Яму прыпісваюць аўтарства дуэта-балады «Што за хлопец, што за дзяўчына?».

Працаваў у сектары навукі Наркамасветы, дырэктарам Беларускага дзяржаўнага сацыяльна-гістарычнага музея. У 1931-1932 гадах быў сябрам ЦВК БССР.

Арыштаваны ДПУ ў 1933 годзе, у 1934 прыгавораны да расстрэлу. Прысуд заменены на 10 гадоў лагераў. Вязень Салавецкіх лагераў. У  верасні 1937 этапаваны ў Мінск, 14 лістапада 1938 года НКУС прыгавораны да расстрэлу. Расстраляны ў Мінску.

У яго гонар усталяваны мемарыяльныя дошкі на колішнім будынку манастыра базыльян у Барунах, у якім у 1920-1922 гадах дзейнічала беларуская настаўніцкая семінарыя, дырэктарам якой ён быў, у в. Максімаўка Маладзечанскага раёна.

wikimedia.org

  1938 год. Нарадзілася Зоя Літвінава. 

Беларуская мастачка. Заслужаны дзеяч мастацтваў.

Працуе ў розных жанрах станковага жывапісу. Сярод галоўных твораў: пано «Стары і новы Вільнюс» (кінатэатр «Вільнюс», Мінск), палотны «Мая Радзіма», «Мадонна», роспіс капліцы Св. Марыі (Хапфагартанс, Аўстрыя).

Творы захоўваюцца ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі, Траццякоўскай галерэі, Рускім музеі ў Санкт-Пецярбургу, грамадскіх і прыватных зборах Беларусі, Расіі, Аўстрыі, Германіі, ЗША, Італіі, Вялікабрытаніі, Ізраіля і іншых.

1947 год. У Бабруйску нарадзіўся Эдуард Белагураў. 

Беларускі мастак. Стварыў шэраг манументальных роспісаў, у тым ліку будынкаў бабруйскіх СШ № 1, вучылішчаў № 226, медыцынскага, механіка-техналагічнага тэхнікума, будынкаў у Рагачове.

Працаваў у станковым жывапісе ў жанрах тэматычнай карціны і партрэта.

Аўтар партрэтаў мастакоў М. Ісаёнка, У. Тоўсціка, К. Паплаўскай і іншых, аўтапартрэтаў: ад кубічных да рэалістычных, глыбока псіхалагічных работ, нацюрмортаў, пейзажаў, сюжэтных карцін.

Яго творы зберагаюцца ў дзяржаўных музеях і прыватных зборах Беларусі, Расіі і іншых краін.

Памёр 17 мая 1998 года.

sb.by

1967 год. Нарадзіўся Генадзь Вінярскі. 

Географ, беларускі кнігавыдавец.

У 1995-2018 гадах – выканаўчы дырэктар, дырэктар выдавецтва «Беларускі кнігазбор», МГА «Беларускі кнігазбор», МГА «Белкнігазбор». «Беларускі кнігазбор» – кніжны праект класікі беларускай літаратуры і літаратуры пра Беларусь ад старажытнасці да нашых дзён. Праект «Беларускі кнігазбор» складаецца з трох асноўных серый: «Мастацкая літаратура», «Гістарычна-літаратурныя помнікі», «Пераклады замежнай класiкі».

Наклады першых тамоў былі ад 4 000 да 10 000 («Філаматы і Філарэты»).

З 2018 года дырэктар ПУП «Кнігазбор».

1996 год. Спынена дзейнасць Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь па выніках праведзенага рэферэндуму. 

Вярхоўны Савет – найвышэйшы пастаянна дзеючы прадстаўнічы і заканадаўчы орган дзяржаўнай улады ў Рэспубліцы Беларусь у 1991 – 1996 гадах. Валодаў вяршэнствам і паўнатой заканадаўчай улады і ажыццяўляў яе ад імя народа ў межах і формах, вызначаных Канстытуцыяй і законамі краінамі. 

За гады існавання яго Старшынямі былі С. Шушкевіч (1991-1994), В. Кузняцоў (в.а, 26.01.-28.01.1994), Мечыслаў Грыб (1994-1996), Сямен Шарэцкі (10.01.-27.11.1996). Складаўся з адной палаты (260 дэпутатаў). Дэпутаты выбіраліся грамадзянамі краіны на аснове ўсеагульнага выбарчага права тэрмінам на 5 гадоў.

Штогод праводзіліся веснавая і асенняя сесіі, пры неабходнасці – спецыяльныя і нечарговыя пасяджэнні. Да кампетэнцыі Вярхоўнага Савета належала прыняцце Канстытуцыі і ўнясенне ў яе змяненняў і дапаўненняў, прыняцце законаў і пастаноў, кантроль за іх выкананнем, назначэнне чарговых выбараў прэзідэнта краіны, правядзенне рэспубліканскіх рэферэндумаў, вызначэнне асноўных кірункаў унутранай і міжнароднай палітыкі, іншыя пытанні.

Функцыі былога вышэйшага прадстаўнічага органа адышлі да Нацыянальнага сходу і прэзідэнта Беларусі.

апошні Старшыня ВС Беларусі Сямён Шарэцкі, litamerica.us