У Мемфісе, штат Тэнэсі, супрацоўнікі паліцыі забілі 29-гадовага цемнаскурага Тайры Нікалса. Пяцёра афіцэраў паліцыі ўжо абвінавачаны ў забойстве і затрыманы. Расавага складніка не выяўлена, бо ўсе паліцэйскія таксама афраамерыканцы.
Як паведаміла выданне The Guardian, супрацоўнікі праваахоўных органаў спрабавалі спыніць мужчыну за “неасцярожнае кіраванне аўтамабілем”, хаця пазней кіраўнік дэпартаменту паліцыі Мемфіса заявіў, што парушэння з яго боку не было. Нікалс адмовіўся падпарадкавацца патрабаванню паліцэйскіх, што прывяло да пераследу і яго наступнага затрымання.
На кадрах, якія апублікавала паліцыя Мемфіса, бачна, што афіцэры білі Тайра палкамі, кулакамі і нагамі, у тым ліку па галаве і твары. Лежачы на асфальце, Нікалс клікаў сваю маці. Адзін з афіцэраў двойчы ўдарыў мужчыну па галаве, калі на яго ўжо былі надзеты кайданы, і ён не ўяўляў ніякай пагрозы. Ніхто з афіцэраў не паспрабаваў дапамагчы затрыманаму.
Па дадзеных газеты, Нікалас быў дастаўлены ў бальніцу толькі праз поўгадзіны пасля збіцця. Праз тры дні ён памёр праз “вялікае кровазліццё, выкліканае моцным збіццём”.
Справа забойства Тайра Нікалса набыла грамадскі рэзананс таму, што кадры з месца затрымання былі апублікаваны самім кіраўніцтвам штата. Пяцёра афіцэраў, якія ўдзельнічалі ў збіцці, былі звольнены з паліцыі. Іх абвінавацілі ў забойстве і іншых звязаных з гэтым інцыдэнтам злачынствах, у тым ліку ў перавышэнні паўнамоцтваў і злоўжыванні ўладай.
Пасля публікацыі відэаматэрыялаў пра збіццё тысячы амерыканцаў выйшлі на акцыі пратэсту супраць гвалту паліцыі. Мітынгі плануюцца ў Мемфісе і як мінімум сямі буйных гарадах ЗША, у тым ліку ў Вашынгтоне і Нью-Ёрку.
Розніца паміж гэтай справай і падобнымі выпадкамі смерці афраамерыканцаў пры затрыманні паліцыяй, заключаецца ў тым, што ўсе пяць супрацоўнікаў паліцыі, як і сам Нікалс, з’яўляюцца афраамерыканцамі. Хоць спіс абвінавачванняў, выстаўленых супраць іх, не мае расавага кампанента, адвакаты сям’і Нікалса настойваюць на тым, што праблема заключаецца ў культуры паводзін паліцыі Мемфіса, якая, на іх думку, прасякнутая расізмам у адносінах да афраамерыканцаў.
Нагадаем, што ў чэрвені 2021 года ў ЗША скончыўся судовы працэс па справе аб забойстве з боку паліцыі цёмнага амерыканца Джорджа Флойда. Былому паліцэйскаму супрацоўніку Дэрэку Шовіну было прысуджана 22 гады пазбаўлення волі. Суддзя заявіў, што падсудны “праявіў асаблівую жорсткасць адносна Флойда і злоўжываў сваёй уладай”.
Для лепшага кантролю за паліцыяй і каб перадухіліць падобныя трагедыі на кожным амерыканскім паліцэйскім замацавана нагрудная відэакамера, якая дазваляе дакладна прасачыць дзеянні служкаў парадку. Як бачна, і гэтая мера не гарантуе выпадкаў празмернай жорсткасці з боку паліцэйскіх.
Дзень мабілізацыі супраць ядзернай пагрозы (Day of mobilization against the nuclear threat, з 1985 года).
Адзначаецца з моманту прыняцця Дэлійскай дэкларацыі аб прынцыпах свабоды ад ядзернай зброі і негвалтоўнага міру. Дэкларацыя змяшчае заклік да спынення гонкі ядзернага ўзбраення, скарачэння і паступовай ліквідацыі ядзерных арсеналаў і ліквідацыі пагрозы ядзернай вайны.
Заснавальнікі даты сцвярджаюць, што магчымасці ратавання ад уздзеяння ядзернага выбуху вельмі абмежаваныя. У выніку буйнамаштабнай ядзернай вайны адбудзецца глабальная кліматычная катастрофа.
Хоць ядзерная зброя выкарыстоўвалася ў ваенных дзеяннях усяго двойчы, у 1945 годзе, усе наступныя дзесяцігоддзі міжнародная дыпламатыя і ваенная стратэгія дзяржаў знаходзіліся пад моцным уплывам планаў вядзення магчымай ядзернай вайны, якія распрацоўваліся.
Трынітраталуолавы эквівалент бомбы, скінутай на Хірасіму, складаў 13 кт. Выбуховая моц савецкай стратэгічнай ракеты SS-18, у 1540 разоў больш.
Занепакоенасць выклікае агрэсія Расіі, якая мае значны ядзерны арсенал, супраць Украіны.
Міжнародны Дзень Без інтэрнэту (International Internet-Free Day), апошняя нядзеля студзеня.
Сваю гісторыю гэтае свята вядзе з пачатку 2000-х гадоў, а ініцыятарам яго ўстановы, па адных дадзеных, з’яўляецца “Брытанскі Інстытут сацыяльных вынаходстваў”, а па іншых – брытанскі некамерцыйны анлайн-праект “DoBe.org”.
Галоўная мэта дадзенага свята – цалкам адцягнуць людзей ад кампутараў і глабальнай сеткі хаця б на адзін дзень, каб пражыць гэты дзень выключна ў “рэальным” свеце, мець зносіны з іншымі людзьмі выключна “ўжывую” або прысвяціць яго свайму ўлюбёнаму хобі, вядома ж, не звязанаму з інтэрнэтам.
Дзень беларускай навукі (з 1993 года).
Апошняя нядзеля студзеня. Вядучым даследчым і навуковым цэнтрам краіны з’яўляецца Нацыянальная акадэмія навук Беларусі, заснаваная ў 1928 годзе. У Нацыянальнай акадэміі працуе больш за 18 тысяч даследчыкаў, тэхнікаў, дапаможнага і абслуговага персаналу, сярод якіх нямала дактароў і кандыдатаў навук.
Адзін з найважнейшых паказчыкаў навуковай дзейнасці – навукаёмістасць ВУП – у апошнія гады складае каля 1%. Гэта вышэй, чым у большасці краін СНД, але значна ніжэй, чым у развітых краінах. У краінах супастаўных з Беларуссю па памеры і насельніцтве – Фінляндыі і Швецыі – навукаёмістасць ВУП роўная 3%.
1720 год. Нарадзіўся Францішак Багамолец.
Польскі і беларускі драматург, публіцыст, выдавец. Выкладчык у Віленскім, Варшаўскім езуіцкіх калегіумах. Вылучаўся шматбаковай дасведчанасцю.
Заснаваў і рэдагаваў у Варшаве часопісы «Wiadomości Uprzywilejowane Warszawskie», «Kurier Warszawski».
Аўтар вершаў, больш за 20 камедый для школьнага тэатра, у якіх з пазіцый памяркоўнага асветніцтва крытыкаваў норавы Рэчы Паспалітай, заганы шляхты. Складаў вершы.
Апублікаваў хронікі М. Бельскага, М. Стрыйкоўскага, М. Кромера, А. Гваньіні, лісты Я. Каханоўскага, П. Каханоўскага, С. Любамірскага, М. Сарбеўскага.
Выступаў супраць засілля ў літаратуры лацінскай мовы, але дапускаў запазычанні з блізкароднасных моў, у тым ліку з беларускай. Збіраў беларускія прыказкі і прымаўкі, якімі хацеў дапоўніць зборнік С. Рысінскага.
Меў непасрэднае дачыненне да першай польскай оперы – «Ашчасліўленая беднасць», напісанай паводле яго лібрэта кампазітарам М. Каміньскім і пастаўленай 11 ліпеня 1778 ў Нацыянальным тэатры ў Варшаве.
Памёр 24 красавіка 1784 года.
1864 год. У Вільні арыштаваны Вінцэнт-Канстанцін Каліноўскі.
Палітычны дзеяч, публіцыст, паэт. Адзін з кіраўнікоў паўстання 1863-1864 гадоў.
Царскім уладам ён быў выдадзены камісарам Магілёўскай губерні Вітаўтам Парфяновічам.
Публічна павешаны 22 сакавіка 1864 года на гандлёвай плошчы Лукішкі ў Вільні.
Таемна пахаваны на Гедзімінавай (Замкавай) гары ў Вільні, побач з іншымі лідарамі і ўдзельнікамі паўстання, забітымі на загад расійскай акупацыйнай улады. Усе магілы былі зраўняныя з зямлёй.
Урачыстае перапахаванне К. Каліноўскага і іншых паўстанцаў адбылося 22 лістапада 2019 года на могілках Росы ў Вільні.
Адзін з першых беларускіх мастацкіх фільмаў быў «Кастусь Каліноўскі» (1928).У 1943 годзе ў гонар героя была названая савецкая партызанская брыгада, якая дзейнічала каля Гродна і Беластока.
У гонар деяча названыя вуліцы ў Мінску, Гродна, Магілёве, Пінску і іншых гарадах Беларусі, гімназія № 1 у г. Свіслач. Адзіны беларускі помнік усталяваны ў Свіслачы. Бюст усталяваны ў Нью-Ёрку.
Указ прэзідэнта Беларусі ад 15 студзеня 1996 года № 26 зацвердзіў Ордэн Кастуся Каліноўскага. Узнагарода не выкарыстоўваецца, але не выходзіла і адпаведнай пастановы аб яе скасаванні.
У 2022 годзе на Украіне створаны беларускі полк імя Каліноўскага.
1878 год. Нарадзіўся Уладзімір Самойла. Беларускі публіцыст, літаратурны крытык, філосаф.
Удзельнік беларускага літаратурна-грамадскага руху, адзін з заснавальнікаў кніжнага таварыства «Мінчук» (1906). Супрацоўнічаў у мінскіх і віленскіх перыядычных выданнях «Минский курьер», «Наша ніва».
Хатні настаўнік Івана Луцэвіча, адыграў значную ролю ў творчым станаўленні Янкі Купалы, адзін з першых высока ацаніў яго здольнасці і літаратурную творчасць.
Аўтар артыкулаў, эсэ прысвечаных творчасці расійскіх і замежных пісьменнікаў.
З 1918 года жыў у Вільні, працаваў выкладчыкам у гімназіі і публіцыстам у газетах «Віленская мова», «Віленскія навіны», быў адным з вядучых публіцыстаў заходнебеларускага друку вызваленчага кірунку, рэцэнзентам на выданні Інбелкульта і Акадэміі Навук, працаваў бібліятэкарам Беларускага музея імя І. Луцкевіча.
Арыштаваны НКУС у кастрычніку 1939 года. Вязень беластоцкай турмы.
Расстраляны, верагодна, у 1941 годзе.
1884 год. Нарадзіўся Антон Луцкевіч.
Беларускі палітычны і грамадскі дзеяч, публіцыст, літаратурны крытык, гісторык, мовазнаўца, выдавец.
Адзін з заснавальнікаў Беларускай сацыялістычнай грамады, сябра рэдакцый газет “Наша доля” і “Наша ніва”, адзін з выдаўцоў газеты “Гоман”. Старшыня Віленскай беларускай рады, сябра Рады БНР.
Ініцыятар абвяшчэння і аўтар праекта Трэцяй Устаўной граматы, паводле якой Беларуская Народная Рэспубліка абвешчаная незалежнай дзяржавай. З кастрычніка 1918 года старшыня Народнага сакратарыята БНР, з лістапада – старшыня Рады Народных Міністраў (прэм’ер-міністр) і міністр замежных спраў.
Грамадска-палітычны дзеяч у Заходняй Беларусі.
Арыштаваны НКУС 30 верасня 1939 года ў Вільні. Перавезены ў мінскую турму, 14 чэрвеня 1941 года прыгавораны да 8 гадоў лагераў. Памёр 23 сакавіка 1942 года ў лагеры ў Аткарску Свярдлоўскай вобласці.
1904 год. У Магілёўскім Іосіфаўскім кафедральным саборы праасвяшчэнным Максімам быў прачытаны народу Найвышэйшы маніфест аб вайне з Японіяй і здзейснены малебен аб дараванні перамогі расійскім войскам.
У маі 1910 года тут 3 дні знаходзіліся мошчы Святой Еўфрасінні Полацкай, якія накіроўваліся з Кіева ў Полацк. Праз 25 гадоў, 29 студзеня 1929 года гарадскія улады вырашылі сабор зачыніць. У 1932 годзе, у будынку адкрыўся музей гісторыі рэлігіі і атэізму. У 1937 годзе было прынята рашэнне аб зносе сабора і будаўніцтве гасцініцы “Дняпро” для новай беларускай сталіцы ў Магілёве.
Сабор Святога Іосіфа – першы ўзор класіцызму ў культавым дойлідстве на тэрыторыі Беларусі, праваслаўны сабор на Саборнай плошчы ў Магілёве. Першы камень у падмурак будучага сабора, ля пляцоўкі з драўлянай царквой Уваскрэсення Хрыстова, быў закладзены 29 мая 1780 г. Кацярынай ІІ і аўстрыйскім імператарам Іосіфам II.
Храм быў пабудаваны ў 1798 годзе па праекце М. Львова і ўпрыгожаны карцінамі і іконамі Ул. Баравікоўскага.
У кастрычніку 2011 года намеснік старшыні Магілёўскага гарвыканкама Ігар Шардыка заявіў, што Іосіфаўскі сабор у ліку першых стаіць у чарзе на аднаўленне разбураных архітэктурных помнікаў Магілёва. Прайшло 11 гадоў, але ніякіх выразных крокаў па аднаўленні святыні не зроблена.
1924 год. Нарадзіўся Арцём Баханькоў.
Беларускі мовазнавец, доктар філалагічных навук, прафесар.
Працаваў ў Інстытуце мовазнаўства акадэміі навук, загадчыкам кафедры беларускай мовы пры Прэзідыуме НАН Беларусі.
Даследаваў лексіку, дыялекталогію, гісторыю беларускай мовы, лексіку мовы Ф. Скарыны. Аўтар і суаўтар шматлікіх даследаванняў, сярод якіх «Гістарычная лексікалогія беларускай мовы», «Лексікалогія сучаснай беларускай літаратурнай мовы», «Тлумачальны слоўнік беларускай мовы», «Беларуска-рускі слоўнік».
Памёр 12 жніўня 2001 года.
1956 год. Нарадзіўся Сяргей Бароўскі.
Беларускі футбаліст і трэнер.
У 1972-1987 гадах – гулец, у 1984-1985 – капітан мінскага «Дынама». У чэмпіянаце СССР правёў 400 матчаў, з іх 270 у вышэйшай лізе. Чэмпіён СССР (1982).
У 1981-1985 гадах выступаў за зборную СССР, у 1982 годзе ўдзельнічаў у чэмпіянаце свету ў Іспаніі.
У 1989 годзе пачаў трэнерскую кар’еру: нацыянальная зборная,у розных клубах Латвіі, Малдовы, Літвы, Украіны, Беларусі (“Металург”, “Дынама” Мінск, “Шахцёр”, БАТЭ).
Пад яго кіраўніцтвам зборная атрымала адну з найвядомейшых перамог – у 1995 годзе над зборнай Нідэрландаў (1:0) і адно з найцяжэйшых паражэнняў – у 2000 годзе ад Андоры (0:2).
У 2014 годзе прывёў салігорскі «Шахцёра» да перамогі ў Кубку Беларусі 2013/2014, вывеў яго ў раўнд плэй-оф Лігі Еўропы, на 3 месца чэмпіяната Беларусі.
1573 год – 450 год з дня абвяшчэння Варшаўскай канфедэрацыі.
Яна тычылася забеспячэння свабоды вызнання і вызначыла асновы рэлігійнай памяркоўнасці шляхты і вольных людзей у Польскім каралеўстве і Вялікім Княстве Літоўскім.
Лічыцца пачаткам узаконенай рэлігійнай свабоды ў дзяржаве, з’яўляецца першым падобным дакумэнтам у Еўропе. Скасавала рэлігійныя матывацыі ў якасці адмазкі за злачынства: забіў ці скраў – ідзеш па крымінальцы і без розніцы пан ці халоп і якой веры. Дыскутуй, непрымай – але рукі не распускай.
У 2003 годзе тэкст канфедэрацыі ўнесены ў спіс Памяць свету ЮНЕСКА.
1577 год. Кароль і вялікі князь Стэфан Баторы надаў Мазыру Магдэбургскае права і герб.
Горад вядомы з 1155 года, калі ён перайшоў ад Кіеўскага да Чарнігаўскага княства. Працяглы час быў у складзе Тураўскага княства. Уваходзіў у склад Кіеўскага ваяводства Каралеўства Польскага, з 1569 года далучыўся да Менскага ваяводства ВКЛ.
Рэгіянальны цэнтр базыльянаў, цыстэрыянаў, марыявітак, езуітаў.
У 1793-1917 гадах быў у складзе Расійскай імперыі, у БССР з 1919 года. У 1938-1954 быў цэнтрам Палескай вобласці.
Сёння ў сталіцы Мазырскага Палесся, горадзе над Прыпяццю жыве 105 тысяч жыхароў, дзейнічаюць нафтаперапрацоўчы, машынабудаўнічы завод, «Мазырсельмаш», «Беларускабель», «Мазырсоль», іншыя прадпрыемствы. Адзін з 4-х беларускіх гарадоў з трамваем. Працуюць драмтэатр,філармонія, педагагічны ўніверсітэт імя І. П. Шамякіна.
1588 год. Жыгімонт III Ваза зацвердзіў Трэці статут Вялікага княства Літоўскага.
Звод законаў феадальнага права, які закончыў кадыфікацыю права ў ВКЛ.
Пасля таго як быў прыняты Статут Вялікага Княства Літоўскага 1566, кадыфікацыйная работа не спынілася. Праз два гады Гарадзенскі сойм унёс папраўкі ў некаторыя артыкулы і стварыў камісію для дапрацоўкі Статута. Камісія для выпраўлення Статута была выбрана і на Люблінскім сойме 1569.
Да канца 1584 работа над Статутам была скончана, але ў сувязі з тым, што ён ігнараваў акт Люблінскай уніі 1569, прадстаўнікі Польшчы доўгі час не дапускалі яго зацвярджэння на агульным сойме Рэчы Паспалітай.
1781 год. Нарадзіўся Юзаф Дашчынскі.
Беларускі піяніст і кампазітар. Капітан нацыянальнай віленскай гвардыі.
Выкладчык ігры на фартэпіяна ў Віленскім універсітэце, дырыжор аркестра мінскага губернскага маршалка Л. Ракіцкага, з якім ён выступаў у розных гарадах Беларусі.
Аўтар больш як 100 музычных твораў, якія выдаваліся ў Ляйпцыгу, Вільні, Вене, Пецярбургу, Варшаве, Маскве, у тым ліку вальсы, паланэзы. Таксама аўтар літургічнага твора – Вастрабрамская літанія.
За адзін з вакальных паланэзаў у 1812 годзе быў адораны брыльянтавым пярсцёнкам ад расійскага імператара Аляксандра І.
Памёр 10 верасня 1844 года.
1889 год. Нарадзіўся Язэп Мамонька.
Беларускі нацыянальны дзеяч, публіцыст.
Стваральнік першага беларускага вайсковага аб’яднання ў Рызе (1917), адзін з заснавальнікаў і каіраўнікоў Цэнтральнай беларускай вайсковай рады, дэлегат Першага Усебеларускага з’езда, дзеяч Беларускай Народнай Рэспублікі, сябра прэзідыума Народнай Рады БНР. Удзельнік Першай і Другой Усебеларускіх канферэнцый.
У 1920-х гадах жыў у Чэхаславакіі і Латвіі.
На хвалі беларусізацыі пераехаў у БССР і адразу 11 верасня 1928 года быў арыштаваны ДПУ, у 1929 годзе прыгавораны да 10 гадоў лагераў, 2 верасня 1937 – да расстрэлу.
Расстраляны 10 верасня 1937 года ў Карэліі.
Рэабілітаваны Генеральнай пракуратурай Расіі 25 сакавіка 1993 года.
Палута Бадунова і Язэп Мамонька, 1921 г.
1919 год. Нарадзіўся Павел Кармунін.
Народны артыст Беларусі.
Акцёр франтавых брыгад мастацкай самадзейнасці, тэатра Савецкай ваеннай адміністрацыі ў Берліне, Казанскага тэатра, Беларускага тэатра імя Янкі Купалы.
Акцёр запомніўся гледачам па ролях Лявона Зябліка («Раскіданае гняздо» Я. Купалы), дзеда Цярэшкі («Рудабельская рэспубліка» паводле С. Грахоўскага), Торгалы («Брама неўміручасці» К. Крапівы), Кудасава («Пагарэльцы» А. Макаёнка), Аўдзея («Страсці па Аўдзею» У. Бутрамеева) і іншых, па кінастужцы «Рагаты бастыён».
Памёр 1 красавіка 2002 года.
1919 год. Афіцыйнае адкрыццё заснаванага Марка Шагалам Віцебскага народнага мастацкага вучылішча.
Вучылішча пачало працу ў памяшканні былога дому банкіра Вішняка па вуліцы Бухарынскай, 10 (цяпер вуліца Газеты «Праўда»).
Мэтр запрасіў на працу вядомых мастакоў Івана Пуні, Ксенію Багуслаўскую, Надзею Любавіну, Івана Цільбергза, Мсціслава Дабужынскага, Аляксандра Рома, Казіміра Малевіча, Юдаля Пэна і іншых.
Першым дырэктарам ўстановы стаў М. Дабужынскі.
Асобнае месца ў рабоце школы займала «Вольная майстэрня» Марка Шагала, арганізаваная на манер парыжскіх акадэмій. Асноўны ўпор у ёй рабіўся на самастойную працу навучэнцаў.
1940 год. У в. Змітраўка 2-я Клічаўскага раёна нарадзіўся Леанід Дайнэка.
Беларускі пісьменнік, лаўрэат дзяржаўнай прэміі Беларусі імя К.Каліноўскага і Літаратурнай прэміі імя І.Мележа.
Адзін з найлепшых беларускіх гістарычных пісьменнікаў.
Працаваў у часопісе «Маладосць», выдавецтве «Мастацкая літаратура». Заснавальнік фірм «Пасад» і «БелПі» (брэнд «Крамбамбуля» і іншыя).
Аўтар гістарычных раманаў часоў Полацкага княства і Вялікага княства Літоўскага – «Меч князя Вячкі», «След ваўкалака», «Жалезныя жалуды», «Назаві сына Канстанцінам», зборнікаў вершаў.
Некаторыя вершы пакладзены на музыку.
Памёр 21 жніўня 2019 года.
1943 год. Нарадзіўся Міхаіл Пташук.
Беларускі кінарэжысёр, акцёр, прадзюсар. Народны артыст БССР.
Працаваў рэжысёрам у тэатрах Масквы і Казані, на кінастудыі «Беларусьфільм».
Атрымалі шырокую вядомасць яго экранізацыі вядомых літаратурных твораў беларускіх пісьменнікаў – «Вазьму твой боль» (паводле І. Шамякіна), «Чорны замак Альшанскі» (У. Караткевіч), «Знак бяды» (паводле В. Быкава). Сярод фільмаў 1980-1990-х – гісторыка-палітычныя стужкі «Наш браняпоезд», “Кааператыў «Палітбюро», «У жніўні 44-га…».
Лаўрэат шматлікіх прэмій, узнагарод на прэстыжных кінафестывалях.
Загінуў у аўтакатастрофе 26 красавіка 2002 года ў Маскве, па шляху на прысуджэнне прэміі «Ніка».
1986 год. Узарваўся амерыканскі касмічны карабель «Чэленджэр». Загінула сем астранаўтаў.
Гэта адбылося ў 14:01 на 73-й секундзе пасля старту з мыса Канавэрал. Да гэтага часу выказваюцца розныя меркаванні аб прычынах гэтай катастрофы, якая забрала жыццё сямі астранаўтаў.
Большасць экспертаў схіляюцца да той версіі, што выбух мог адбыцца з-за пашкоджанняў у паскаральніку першай ступені з цвёрдым палівам.
2003 год. У Вялікабрытаніі пачаўся продаж новага віду паліва – GlobalDiesel.
Часткова складаецца з тых жа элементаў, што і маргарын, а таксама маянэз. Продаж арганізаваны ў супермаркетах сеткі Sainsbury’s. Вытворца – кампанія Greenwich.
У GlobalDiesel, якое мае вельмі нізкае ўтрыманне серы, дададзены адпрацаваны рапсавы алей. Прымяненне новага паліва зніжае выкід вуглякіслага газу на 5%. Паліва эканамічнае і таннае ў вытворчасці.
2017 год. Памёр Аляксандр Ціхановіч.
Беларускі эстрадны спявак. Народны артыст Беларусі.
Саліст ВІА «Верасы», Дзяржаўнага аркестра сімфанічнай і эстраднай музыкі Беларусі, стваральнік і кіраўнік першага ў Беларусі Тэатра песні (і студыі пры ім; з 2003 г. – прадзюсерскі цэнтр «Прафіартвідыён»), музычны кіраўнік беларускага канала «Сталічнае тэлебачанне».
Аўтар папулярных эстрадных песень.
2018 год. Памерла Нэлі Багуслаўская.
Беларуская спявачка, адна з першых зорак беларускай эстрады. Заслужаная артыстка БССР.
Салістка ансамбля «Арбіта-67» (разам з У. Мулявіным), Беларускай філармоніі.
Пераможца Усесаюзнага конкурса песні ў Маскве (1966).
Яе выканальніцкая манера вылучалася мяккасцю, шчырасцю, натуральнасцю. Сярод лепшых інтэрпрэтацый — песні «Белая Русь» Ю.Семянякі, «Спадчына» І. Лучанка.
Памёрла 28 студзеня 2018 года. Пахавана ў Мінску на Усходніх могілках каля мужа Ізмаіла Капланава.
Вашынгтон патрабуе ад Анкары не запраўляць і не абслугоўваць расійскія і беларускія самалёты амерыканскай вытворчасці. Адпачынак беларускіх турыстаў пад новай пагрозай спынення.
Турцыя застаецца адной з нешматлікіх краін на еўрапейскім кантыненце, дзе расійскія і беларускія авіякампаніі працягваюць лётаць. Але газета Wall Street Journal са спасылкай на свае крыніцы піша, што ЗША запатрабавалі ад Турцыі прытрымлівацца амерыканскіх санкцый, якія накладзены ў лютым 2020 года супраць расійскіх і беларускіх авіяперавозчыкаў. Ад туркаў патрабуюць спыніць пастаўкі запасных частак і паліва тым самалётам, якія выраблены ў ЗША.
Міністэрства гандлю ЗША афіцыйна пацвердзіла, што нядаўна папярэдзіла замежныя кампаніі авіагаліны пра неабходнасць выканання патрабаванняў амерыканскага экспартнага кантролю адносна расійскіх, беларускіх і іранскіх самалётаў.
Без тэхнічнага абслугоўвання самалётаў амерыканскай вытворчасці, найперш “Боінгаў”, наладжваць рэгулярныя палёты ў Турцыю вельмі праблематычна.
Злучаныя Штаты Амерыкі прызналі ПВК “Вагнер” злачыннай арганізацыяй і прынялі санкцыі супраць звязаных з ёй кампаній за дзеянні вагнераўцаў у Лівіі, Сірыі, Цэнтральна-Афрыканскай Рэспубліцы, Малі, а цяпер і Ўкраіне.
BBC паведаміла, што Міністэрства фінансаў ЗША афіцыйна абвясціла прыватную расійскую кампанію “Вагнер” на чале з расійскім бізнесмэнам Яўгенам Прыгожыным транснацыянальнай злачыннай арганізацыяй і ўвяло санкцыі супраць шэрагу кампаній і асоб, звязаных з ёй. У санкцыйным спісе шэсць асобаў і 12 кампаній.
У прэс-рэлізе міністэрства гаворыцца, што ПВК “Вагнер” на сталай аснове займаецца злачыннай дзейнасцю – “уключаючы масавыя расстрэлы, згвалтаванні, выкраданне і фізічны гвалт у Цэнтральна-Афрыканскай Рэспубліцы і Малі”.
Прадстаўнік Савета нацыянальнай бяспекі ў Белым доме Джон Кірбі заявіў што, “[ПВК “Вагнер”] здзяйсняе жорсткія злачынствы і парушае правы чалавека ва Украіне і іншых рэгіёнах. Мы нястомна будзем працаваць над ідэнтыфікацыяй, уздзеяннем і пераследам тых, хто дапамагае “Вагнер”.
Новы статус ПВК “Вагнер” дазволіць ураду ЗША прымяніць больш шырокія санкцыі супраць груп, якая ваююць ва Украіне, а таксама ў Сірыі, Лівіі і Цэнтральна-Афрыканскай Рэспубліцы.
Стварэнне прыватных ваенных кампаній для ўдзелу ва ўзброеных канфліктах не прадугледжана расійскім заканадаўствам. Так, артыкул 208 Крымінальнага кодэкса Расійскай Федэрацыі “Арганізацыя незаконнага ўзброенага фарміравання альбо ўдзелу ў ім прадугледжвае 10 – 20 гадоў пазбаўлення волі за стварэнне ўзброенага фарміравання, якое не прадугледжана федэральным законам”.
Нягледзячы на адсутнасць заканадаўчай базы, у цяперашні час толькі ва Ўкраіне ваююць каля 50 тысяч наймітаў Вагнера, з якіх каля 80% байцоў узяты з турмаў. Крымінальная па складзе кампанія цяпер афіцыйна прызнана крымінальнай і злачыннай.
Міжнародны дзень памяці ахвяр Халакоста (International Holocaust Remembrance Day, з 2005 года).
Устаноўлены Генеральнай Асамблеі ААН і прымеркаваны да гадавіны вызвалення канцлагера Асвенцым у 1945 годзе.
Прысвечаны трагедыі Халакоста, якая адбылася падчас Другой сусветнай вайны і якая прывяла да гібелі 6 мільёнаў яўрэяў ад рук нацысцкага рэжыму.
Біблейскае слова «Халакост» азначае «усеспаленне» або «ахвяра ўсеспалення». Пад гэтым тэрмінам разумеюць масавае знішчэнне розных сацыяльных і этнічных груп падчас існавання нацысцкай Германіі, жахлівую спробу нацыстаў цалкам вынішчыць габрэйскі народ.
Габрэі Магілёва, 1941 год.
1527 год. Перамога войска ВКЛ на чале з Канстанцінам Астрожскім над войскам крымскіх татараў у бітве на рацэ Альшаніцы.
На прытоку Дняпра Альшаніцы, паміж Каневам і Кіевам, 7 000 коннікаў вялікага гетмана К. Астрожскага, палявога гетмана Я. Радзівіла, князёў Юрыя Сямёнавіча Слуцкага, Андрэя Неміровіча, Івана і Аляксандра Вішнявецкіх і іншыя дагналі войска татар у 24 000 чалавек на чале з царэвічам Малаем, разбілі іх і вызвалілі 80 000 палонных, вярнулі нарабаваную маёмасць.
Малай узяты ў палон, а потым забіты.
Пасля гэтага Крымскае ханства спыніла значныя набегі на землі ВКЛ.
1880 год. Амерыканскі вынаходнік Томас Эдысан запатэнтаваў электрычную лямпачку.
Эдысан неяк заявіў: «Мы зробім электрычнасць гэтакай таннай, што толькі багатыя будуць паліць свечкі».
Ягоная з Дж. П. Морганам кампанія Edison Electric Light да канца 1883 года выпускала 3/4 лямпаў напальвання ў ЗША. Каб заваяваць рынак, Эдысан усталяваў продажную цану лямпачкі 40 цэнтаў пры яе сабекошце 110 цэнтаў.
Чатыры гады Эдысан павялічваў выпуск лямпачак, зніжаючы іх сабекошт, аднак трываў страты. Калі сабекошт лямпы зваліўся да 22 цэнтаў, а іх выпуск вырас да 1 мільёна штук, ён за адзін год пакрыў усе выдаткі.
У 1892 годзе кампанія Эдысана з’ядналася з іншымі кампаніямі ў General Electric.
Эдысан атрымаў у ЗША 1093 патэнты і каля 3 тысяч у іншых краінах. Удасканаліў тэлеграф, тэлефон, кінаапаратуру, пабудаваў першыя электравозы, вынайшаў фанограф, прапанаваў выкарыстоўваць у пачатку тэлефоннай гутаркі слова «алё».
1904 год. Нарадзіўся Іван Чымбург.
Беларускі філосаф, кандыдат філасофскіх навук. Рэктар БДУ.
Скончыў Слуцкую беларускую гтімназію, Саратаўскі ўніверсітэт. Працаваў выкладчыкам у Варонежы, БДУ.
Пасля дэмабілізацыі ў 1944 годзе працаваў загадчыкам кафедры марксізму-ленінізму БДУ, дырэктарам Інстытута гісторыі партыі ЦК КП(б)Б, рэктарам БДУ(1949-1952).
Пры яго рэктарстве была зачынена кафедра гісторыі БССР, адбылося аб’яднанне біялагічнага і хімічнага факультэтаў, некаторых кафедр, пераўтварэнне геаграфічнага факультэта ў геолага-геаграфічны, былі ўтвораны кафедры філасофіі і логікі (яе і ўзначаліў), эксперыментальнай фізікі, глебазнаўства, наладжана праца аспірантуры, навуковых экспедыцый, студэнцкміх навуковых таварыстваў.
У 1952-1970 гадах працаваў у Інстытуце філісофіі і права АН БССР, у Беларускім політэхнічным інстытуце, Мінскім педінстытуце.
Памёр у1978 годзе.
1913 год. Адбылася першая пастаноўка знакамітай камедыі Янкі Купалы «Паўлінка».
Была пастаўлена рэжысёрам А. Бурбісам у віленскім рабочым клубе «Сокал» сіламі Беларускага музычна-драматычнага гуртка ў прысутнасці Купалы.
Выканаўцай ролі Паўлінкі стала Соф’я Маркевіч (Маркевічанка).
На спектакль 1 лютага станоўча адгукнулася газета «Наша ніва».
1935 год. Нарадзіўся Зіновій Бабій.
Беларускі оперны спявак, акцёр. Народны артыст. Пры жыцці яго называлі «Беларускі Арфей» або «Наш Каруза».
Вучыўся ў Кіеўскай і Беларускай кансерваторыях, працаваў у оперных тэатрах Кіева, Львова, у Дзяржаўным тэатры оперы і балета Беларусі.
Характару голасу і артыстычнай індывідуальнасці спевака ў найбольшай ступені адпавядалі партыі драматычнага плана.
Талент і майстэрскае валоданне голасам дазволілі артысту ствараць непаўторныя вобразы на сцэне, у тым ліку, у класічных операх – Фаўст («Фаўст» Ш. Гуно), Хазэ («Кармэн» Ж. Бізэ), Каніо («Паяцы» Р. Леанкавала), у творах рускіх кампазітараў – Герман («Пікавая дама» П. Чайкоўскага), Арэст («Арэстэя» С. Танеева), у операх нацыянальнага рэпертуару – Сяргей («Алеся» Я. Цікоцкага).
Меў вялікі канцэртны рэпертуар, які ўключаў 18 сольных праграм з твораў розных эпох і стыляў.
Гастраляваў у Балгарыі, Венгрыі, ГДР, Польшчы, Францыі, Канадзе.
Памёр 27 ліпеня 1984 года ў Мінску.
1938 год. Расстраляны НКУС Уладзімір Беняшэвіч.
Гісторык царквы, візантыст, акадэмік Берлінскай, Мюнхенскай і Страсбургскай акадэмій навук.
Скончыў юрыдычны факультэт Пецярбургскага ўніверсітэта, слухаў лекцыі ў Лейпцыгскім, Берлінскім, Гайдэльбергскім універсітэтах.
Працаваў прафесарам Пецярбургскага / Ленінградскага ўніверсітэта, галоўным бібліятэкарам аддзела рукапісаў Публічнай бібліятэкі, рэдактарам перыёдыкаў “Памятники древнерусского канонического права”, “Обзор трудов по славяноведению, 1908-1913”.
Склаў бібліяграфію па гісторыі, этнаграфіі, мовазнаўстве, літаратуры Беларусі.
Арыштоўваўся ДПУ ў 1929, 1931 гадах, асуджаны да лагераў.
Дзякуючы хадайніцтву А. Эйнштэйна, Ф. Нансена і У. Бонч-Бруевіча вызвалены ў 1933 годзе.
27 лістапада 1937 года зноў арыштаваны. Расстраляны разам з двума сынамі і братам.
1955 год. У Магілёве нарадзіўся Аляксандр Саковіч.
Беларускі пратэстанцкі святар, пастар заснаванай ім поўнаевангельскай царквы «Слова веры».
З 1970-х гадоў у Мінску займаўся падпольным распаўсюджаннем хрысціянскай літаратуры.
Кіраваў Рэлігійным аб’яднаннем супольнасцяў хрысціян поўнага Эвангелля ў Рэспубліцы Беларусь (РАСХПЭ), ініцыяваў адкрыццё Біблейскага каледжа РАСХПЭ.
З’ехаў на лячэнне ў Дзюсельдорф, дзе і памёр 19 сакавіка 2015 года.
1973 год. Нарадзіўся Валянцін Бялькевіч.
Беларускі футбаліст.
У 1991-1996 выступаў за «Дынама (Мінск)». У 1995 быў прызнаны найлепшым футбалістам Беларусі.
У 1996 перайшоў у «Дынама (Кіеў)». Менавіта ён арганізоўваў ільвіную долю імклівых і паражальных контратак, якія сталі фірмовым стылем «Дынама» канца 1990-х. У 2001 прызнаны найлепшым гульцом украінскага чэмпіянату.
Да кастрычніка 2005 года уваходзіў у нацыянальную зборную Беларусі, за якую згуляў 56 матчаў, забіў 10 галоў, быў адным з лідараў у кваліфікацыі да чэмпіянату свету ФІФА 2002 года.
У 2008 годзе атрымаў украінскае грамадзянства.
«Мозг» каманды, прыроджаны плэймейкер, «дырыжор» гульні, які здольны адной вострай перадачай вырашыць лёс матчу. Вельмі тэхнічны і элегантны футбаліст, ад гульні якога заўзятары атрымлівалі велічэзнае эстэтычнае задавальненне. Майстар звышдакладных перадач, футбаліст, які «гуляе» галавой і цудоўна «бачыць» поле.
Адрозніваўся джэнтэльменскімі паводзінамі на полі. Абіраўся капітанам і віцэ-капітанам каманды.
Памёр 1 жніўня 2014 года ў Кіеве.
2004 год. У выніку абрушвання даху ў школе ў Краснаполле загінула 4 чалавекі.
Трагедыя адбылася а 10:28 раніцы ў спартыўнай зале СШ №1 у Краснаполлі: абрынулася сцяна, а за ёй і столь. Падчас трагедыі ў зале знаходзілася каля 40 чалавек. Загінуў настаўнік П. Любашэнка і трое вучняў.
Дах мог накрыць 250 чалавек.
Трохпавярховая школа была адкрыта ў 2002 годзе. Будаўніцтва было пачата ў 1988 годзе, але закансервавана на 11 гадоў з-за недахопу грошай.
На думку спецыялістаў, трагедыя можа быць вынікам памылкі праекціроўшчыкаў ці тых, хто праводзіў паўторную экспертызу будынка пасля кансервацыі.
Разбор даху школы ў Краснаполлі, 2004 год.
2003 год. Памерла Ніна Абрамчык (Ляўковіч).
Беларускі грамадска-палітычны дзеяч, пісьменніца, паэтка, фалькларыстка.
Была членам Беларускага студэнцкага саюза ў Вільні, настаўнічала на Пружаншчыне.
З 1941 года жыла ў Берліне, дзе пабралася шлюбам з Міколам Абрамчыкам, будучым Прэзідэнтам Рады БНР, потым у Парыжы.
Працавала ў газеце «Раніца» і Беларускім камітэце самапомачы, старшынёй Аб’яднання беларускіх жанчын у Францыі, у парыжскім Музеі чалавека. Удзельнічала ў міжнародным кангрэсе «Мацярынскае жыццё», арганізаваным у 1947 годзе Жаночым грамадзянскім і сацыяльным хаўрусам.
У Германіі выдала «Сымон-музыка» Якуба Коласа, «Ад родных ніў» Л. Геніюш, апрацавала і выдала ў 1942-1943 гадах кнігі «Беларусь у песнях», «Гісторыя Беларусі ў картах», «Калядныя песні», «Пад гоман вясёлы»
Аўтар вершаў, апавяданняў, даследаванняў па фалькларыстыцы і этналогіі, па гісторыі і значэнні колераў у беларускай культуры «Couleurs de Biélorussie (Belarus)» (Колеры Беларусі).
Пахавана ў Парыжы на могілках Пэр-Ляшэз каля свайго мужа.
Апошні з буйных расійскіх дзяржаўных банкаў страціў доступ да карэспандэнцкіх рахункаў ЗША, без якіх аперацыі ў доларах немагчымыя.
Газпрамбанк – трэці ў Расіі банк па велічыні актываў спыняе пераводы ў доларах з 27 студзеня, паведаміла ў аўторак прэс-служба банка. Фактычна ЗША адключылі апошні буйны расійскі дзяржаўны банк ад долараў.
Пасля пачатку ўварвання ва Ўкраіну Банк Расіі на чале з Эльвірай Набіўлінай быў ліквідаваны як суб’ект сусветнай фінансавай сістэмы, яго рахункі былі арыштаваныя. З лета і іншыя расійскія банкі масава атрымлівалі лісты ад амерыканскіх контрагентаў пра закрыццё іх доларавых рахункаў. У выніку да канца жніўня ў Расіі практычна не засталося банкаў, якія мелі доступ да асноўнай разліковай валюты свету.
Газпрамбанк з лета заставаўся адзіным з вялікіх дзяржаўных расійскіх банкаў, які захоўваў доступ да міжнароднай сістэмы плацежнай сістэмы Swift. Фактычна ён стаў новым цэнтральным банкам Расіі. За гэты час банк назапасіў залішнюю валюту ад нафты і газу на сваіх рахунках.
Але цяпер санкцыі паўплывалі і на Газпрамбанк. Гэта можа паставіць пад пагрозу мільярды долараў ад сыравіны, якія расійскія кампаніі атрымалі ў 2022 годзе. Адключэнне яго прывядзе да фактычнага прыпынення гандлю ў доларах у Расіі.
Цяпер банк просіць кліентаў не карыстацца сваімі паслугамі для пераводу долараў, а таксама запэўнівае, што і людзі, і юрыдычныя асобы захаваюць “бесперапынны доступ да сваіх грошай”. Банк будзе працягваць пераводы ў іншых валютах, сцвярджае яго прэс-служба.
Больш падрабязна даведацца пра сітуацыю ў Газпрамбанку можна ў публікацыі Frank Media і на канале РБК.
Дачка Газпрамбанка – Белгазпрамбанк пакуль аперацыі з доларамі здзяйсняе.
Ад шэльфавага ледавіка Антарктыды адкалоўся айсберг у 1 500 квадратных кіламетраў. Гэта як плошча Лондана, паведамляе партал Science Alert са спасылкай на Антарктычную службу Вялікабрытаніі.
Айсберг таўшчынёй 150 метраў аддзяліўся ад шэльфавага ледніка Бранта. Першыя разрывы на шэльфе былі знойдзены вучонымі яшчэ 10 гадоў назад.
Навукоўцы лічаць, што адколіна не звязана з кліматычнымі зменамі, што гэта вынік натуральнага руху льда. Спецыялісты працягнуць адсочваць рух новага айсберга і нададуць яму імя.
У 2022 годзе ад Антарктыды ўжо адколваліся гіганцкія айсбергі: адзін на пачатку года меў плошчу 1 270 квадратных кіламетраў (гэта як плошча Горацкага раёна), другі – у маі – 4 320 квадратных метраў, што амаль ўдвая перавышае плошчу самага вялікага ў Магілёўскай вобласці Быхаўскага раёна (2 240).
Навукоўцы канстатуюць, што плошча марскога лёду ў Антарктыцы рэкордна зменшылася ў другі раз за 5 апошніх гадоў.
Міжнародны дзень мытніка (International Customs Day, з 1983).
Прафесійнае свята ўсіх працаўнікоў мытных службаў планеты. Устаноўлена да 30-годдзя Сусветнай мытнай арганізацыі (World Customs Organization). На сённяшні дзень Сусветная мытная арганізацыя аб’ядноўвае 182 дзяржавы-члены, якія кантралююць 98% усяго міжнароднага гандлю.
Беларусь уступіла ў Сусветную мытную арганізацыю ў 1993 годзе.
У Вялікім Княстве Літоўскім мытнямесцілася ў каморы. Мыта (цло) збіралі з купцоў за правоз тавараў праз мяжу і па землях ВКЛ.
1564 год. Войскі ВКЛ у ходзе Лівонскай вайны разбілі маскоўскую армію на рацэ Ула.
Вялікалітоўская кавалерыя ў 10 000 шабель на чале з вялікім гетманам Мікалаем Радзівілам Рудым, Р. Сангушкам і Р. Хадкевічам перамагла 24-тысячную маскоўскую армію П. Шуйскага на рацэ Уле на Іванскіх палях пад Чашнікамі.
Імклівая франтальная атака, спалучаная з нападам з тылу, павярнула маскоўцаў наўцёкі, якіх гналі «5 міляў» і значную частку ўзялі ў палон.
Мясцовыя сяляне не толькі прыносілі важныя звесткі пра рух маскоўскага войска, але і ўдзельнічалі ў бітве. Ваяводу Шуйскага забіў сякерай адзін з мясцовых сялян.
Гэтая перамога, разам з наступнай перамогай на Дуброўне пад Оршай у тым жа годзе, сарвала планы вялікага маскоўскага паходу 1564 года.
1617 год. Мінскі кашталян Пётр Тышкевіч пацвердзіў права мусульман на мячэць пабудаваную ў Татарскай слабадзе.
Слабада ўзнікла ў сувязі з пасяленнем тут у пачатку XVI стагоддзя ўзятых у палон крымскіх татараў, якія ўдзельнічалі ў набегах на беларускія землі і былі разбітыя пад Клецкам у 1506 годзе, хаця існуе меркаванне, што масавае пасяленне палонных татараў у Мінску ўзнікла значна раней, яшчэ ў часы вялікага князя Вітаўта.
Першая драўляная мячэць з’явілася ў Мінску ў 1599 годзе, на яе месцы на пачатку 1900-х гадоў быў узведзены мураваны будынак, разбураны ў 1962 годзе для будаўніцтва гасцініцы «Юбілейная». Каля мячэці знаходзіўся мізар, які таксама быў знішчаны ў 1960-я.
На тэрыторыі краіны было больш за 10 мячэцей, зараз засталіся ў Іўе, Мінску, Смілавічах, Навагрудку, Слоніме.
Мінская мячэць, 1918.
1690 год. Памёр Марцыян Аляксандр Агінскі.
Дзяржаўны і ваенны дзеяч Вялікага Княства Літоўскага. Адзін з уплывовых магнатаў. Чашнік, стольнік, крайчы і канцлер вялікі літоўскі, ваявода троцкі.
Граф «на Дуброўне», меў ва ўласнасці многія землі, у тым ліку Рагачоўскае староства.
Удзельнік Паўночнай вайны (1655-1660), вайны з Маскоўскай дзяржавай (1654-1667). На чале ўласнага палка браў удзел у Хоцінскай бітве (1673). Удзельнік падпісання «Вечнага міру» (1686) з Масковіяй.
Сябар праваслаўнага Віленскага Святадухаўскага і Магілёўскага Богаяўленскага брацтваў.
1784 год. Бенджамін Франклін выказаў шкадаванне аб тым, што арол стаў сімвалам ЗША, заяўляючы, што ён упадабаў бы індычку.
Пасля абвяшчэння незалежнасці першых штатаў ЗША ў 1776 годзе перад амерыканцамі стаў выбар – каго лічыць нацыянальным сімвалам. Эмблемай свабоднай Амерыкі вырашана было зрабіць толькі тую птушку, якая насяляе толькі ЗША.
Такіх выявілася дзве – белагаловы арлан і дзікая індычка. Спрэчкі працягваліся цэлых 6 гадоў. Бенджамін Франклін быў катэгарычна супраць арлана, лічыў яго ганебным, баязлівым і злосным: “Гэта птушка нізкай маралі, як тыя людзі, хто жыве жорсткасцю і рабаваннем. Індычка ж, хоць дурная і самазадаволеная, але ўсё ж лепшы выбар.”
1874 год. Пры абароне сваёй царквы ад ператварэння яе ў праваслаўную загінула 13 беларускіх сялян-уніятаў з в. Пратулін на Падляшшы.
500 уніятаў вёскі, узброеныя каламі, занялі абарону вакол царквы, каб не пусціць туды праваслаўнае духавенства. Супраць вернікаў 2 роты царскіх салдатаў ужылі зброю: 9 чалавек забіта, з 14 цяжка параненых 4 памерлі. Аналагічныя сутыкненні уніятаў з войскамі адбыліся ў вёсках Дралёва (загінула 5 чалавек) і Палубічы.
У 1875 у Парыжы ў іх гонар быў выбіты медаль з надпісам «Братам-русінам, замардаваным маскоўскім царызмам, за вернасць царкве і Польшчы. 1874» з імёнамі 18 уніятаў, забітых у Пратуліне і Дралёве.
6 кастрычніка 1996 года 13 падляшскіх мучанікаў урачыста беатыфікаваны ў Рыме.
1905год. У Паўднёвай Афрыцы знойдзены самы вялікі ў гісторыі чалавецтва алмаз “Кулінан” – 3106 каратаў, 621,2 грам.
Выпадкова вынайдзены кіраўніком рудніка “Прэм’ер” Ф. Уэлсам пры вячэрнім абыходзе, калі ён заўважыў яркі бляск і зіхаценне, якія зыходзілі з кропкі на сценцы кар’ера.
Сваю назву атрымаў у гонар уладальніка рудніка Т. Кулінана. Камень дзівіў усіх не толькі сваімі вагой і памерам 10 x 6,5 x 5 сантыметраў – з’яўляўся абломкам буйнейшага крышталя, – але і дзіўнай чысцінёй, поўнай адсутнасцю мінеральных уключэнняў, бурбалак і расколін.
Кошт дыямента быў такі высокі, што на працягу шэрагу гадоў на яго не знаходзілася пакупніка. Ён два гады быў выстаўлены на ўсеагульны агляд у банку ў Ёханэсбургу.
Камень быў набыты за 150 000 фунтаў стэрлінгаў і падораны англійскаму каралю да дня яго нараджэння 9 лістапада 1907 года.
Сучасныя эксперты-гемалогі лічаць, што пакупнікам унікальны камень дастаўся практычна дарма: па цэнах таго часу яго кошт складаўся не менш за 8 мільёнаў фунтаў, а цяперашні эквівалентны кошт – 94 тоны золата.
У 1908 годзе “Кулінан” вырашана было разбіць на часткі і аграніць. Для гэтага яго адправілі ў Амстэрдам да знакамітых ювеліраў братам Асскор. Алмаз быў расколаты на 9 буйных частак і каля 100 дробных.
Агранка камянёў была завершана ў 1912 годзе. Было атрымана 105 дыяментаў агульнай вагой 1063,65 карата, 34,25% ад масы зыходнага каменя. 9 самых буйных і знакамітых дыяментаў складаюць гонар англійскай кароны.
1947 год. Нарадзілася Святлана Акружная.
Беларуская актрыса. Народная артыстка Беларусі.
Скончыла Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут. З 1969 года працуе ў Беларускім нацыянальным драматычным акадэмічным тэатры імя Якуба Коласа.
Сыграла больш за 30 роляў у тэатры, а таксама ў кіно, у тым ліку, у фільмах “Плач перапёлкі”, “Зацюканы апостал” і іншых. Пра яе асаблівы талент напісана больш 450 нарысаў і артыкулаў у кнігах, часопісах, газетах і біяграфічных даведніках, зняты дакументальны фільм «Святлана» (рэжысёр А. Трафіменка).
1961 год. Нарадзіўся Уэйн Грэцкі.
Знакаміты канадскі хакеіст. Унук выхадца з Гродзеншчыны Цярэнція Грэцкі.
Адзін з самых вядомых спартсменаў XX стагоддзя. У Нацыянальнай хакейнай лізе, дзе Грэцкі атрымаў мянушку «Вялікі», ён усталяваў 61 рэкорд і неаднаразова заваёўваў індывідуальныя прызы Лігі, уключаючы 9 прызоў самаму каштоўнаму гульцу і 10 — лепшаму бамбардзіру сезону.
Быў у ліку 5 спартсменаў, якія запалілі агонь Алімпіяды-2010 у Ванкуверы.
Увайшоў у сімвалічную зборную стагоддзя «Centennial All-Star Team» Міжнароднай федэрацыі хакея з шайбай.
1972 год. Югаслаўка Вясна Вулавіч засталася жывой пасля падзення з самалёта з вышыні 10160 метраў. Рэкорд Кнігі Гінэса.
Самалёт югаслаўскай кампаніі JAT, на якім яна была сцюардэсай, пралятаючы над нямецкай вёскай Хінтэрхермсдорф, узарваўся ў паветры, а яго абломкі ўпалі ў раёне чэхаславацкай вёскі Србска-Камяніцы.
Вуловіч аказалася адзінай выжылай у гэтым рэйсе, паколькі знаходзілася ў хвасце самалёта і была прышпілена рамянямі бяспекі.
Яна была некалькі сутак у коме, правяла некалькі месяцаў у шпіталях: пералом чэрапа, зламаныя абедзве нагі і тры пазванкі, з-за чаго некаторы час была паралізаваная ніжэй пояса.
Пасля трагедыі, ужо не змагла быць сцюардэсай і працавала ў кампаніі JAT на адміністрацыйнай пасадзе.
1990 год. Вярхоўны Савет БССР прыняў Закон «Аб мовах». Абвяшчэнне беларускай мовы дзяржаўнай.
Закон аб мовах павінен быў спыніць татальную русіфікацыю Беларусі. Беларуская мова абвяшчалася адзінай дзяржаўнай у Беларусі, расійская мова — «мовай міжнацыянальных зносін».
Але на Рэферэндум 1995 года, разам з іншымі пытаннямі, першым было вынесена: «Ці згодныя вы з наданнем рускай мове роўнага статусу з беларускай?».
Улетку 1998 года у Закон «Аб мовах у Рэспубліцы Беларусь» былі ўнесены змены і дапаўненні. У адпаведнасці з імі была выключаная ўзнёслая прэамбула Закона і ўстаноўлены ў якасці дзяржаўных моваў беларуская і руская мовы.
З прыняццем новай рэдакцыі Закона аб мовах ад 13 ліпеня 1998 года было спынена прыярытэтнае развіццё беларускай мовы, як і адменена дзяржаўная праграма яе развіцця.
Некаторыя сацыялагічныя даследаванні паказваюць, што 1/3 беларусаў заяўлялі пра свабоднае валоданне беларускай мовай, але толькі каля 6 % беларусаў гавораць, што ўвесь час карыстаюцца беларускай мовай, амаль 74 % увесь час карыстаюцца рускай, а 21 % не карыстаюцца беларускай мовай наогул.
У афіцыйнай сферы выкарыстанне беларускай мовы вельмі абмежаванае. Справаводства ў Беларусі амаль цалкам рускамоўнае.
Назвы населеных пунктаў на дарожных паказальніках падаюцца, у асноўным, на беларускай мове, хоць часам сустракаюцца і рускамоўныя шыльды.
Удзельная вага вучняў школ з беларускай мовай навучання каля 10% і яна мае тэндэнцыю да скарачэння.
8 лістапада 2021 года Вярхоўны суд Беларусі ліквідаваў “Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны”.
1994 год. Памёр Алесь Адамовіч.
Беларускі пісьменнік і грамадскі дзеяч.
Крытык, навуковец, кінасцэнарыст, публіцыст. Доктар філалагічных навук, прафесар, член-карэспандэнт Акадэміі навук БССР. Член Саюза пісьменнікаў СССР, Саюза журналістаў СССР і Саюза кінематаграфістаў.
Дырэктар Усесаюзнага НДІ кінематаграфіі, сустаршыня Міжнароднага фонду «Дапамога ахвярам Чарнобыля». Народны дэпутат СССР. Удзельнік працы Сойму БНФ.
Найбольш вядомы па творах, якія экранізаваны – «Вайна пад стрэхамі», «Сыны сыходзяць у бой» (аўтар і выканаўца песень У. Высоцкі), «Хатынская аповесць», «Я з вогненнай вёскі», «Карнікі» (ляглі ў аснову сцэнару кінафільма «Ідзі і глядзі»).
Суаўтар «Блакаднай кнігі», аўтар серыі артыкулаў пра творчасць Максіма Гарэцкага, кніг публіцыстыкі.
У п. Глушы Бабруйскага раёна, дзе прайшло дзяцінства пісьменніка, ёсць вуліца яго імя, у 2018 адкрыты арт-аб’ект — «Прыпынак Адамовіча», у 2019 – адкрыты бюст.
2003 год. Памёр Уладзімір Мулявін.
Беларускі і рускі артыст, спявак, кампазітар, народны артыст БССР і СССР, Заслужаны дзеяч культуры Польшчы, заснавальнік і мастацкі кіраўнік ансамбля «Песняры».
Працаваў у Беларускай дзяржаўнай філармоніі, у ансамблі Беларускай ваеннай акругі. Стварыў ВІА «Лявоны» (1968), які ў 1970 годзе змяніў назву на «Песняры».
У 1976 годзе гастраляваў з «Песнярамі» у ЗША разам з амерыканскай кантры-групай «Нью Крысці Мінстрэлс».
У яго творчай дзейнасці своеасаблівае выканальніцкае майстэрства спалучалася з глыбокім веданнем народнай песеннай творчасці, захаваннем і ўзбагачэннем яе лепшых традыцый. Аўтар шматлікіх апрацовак беларускіх народных песень, якія вызначылі стыль і творчую накіраванасць ансамбля, арганічна спалучаюць стылістыку беларускай народнай песеннасці і эстраднай музыкі.
Узнагароджаны медалём і ордэнам Францыска Скарыны.
14 мая 2002 года трапіў у аўтакатастрофу, 26 студзеня 2003 года памёр у Маскве ў шпіталі імя Бурдэнкі.
ЮНЕСКА ўключыў гістарычны цэнтр Адэсы ў свой спіс аб’ектаў сусветнай спадчыны, якая знаходзіцца ў небяспецы, хаця расійскі дэлегат катэгарычна выступаў супраць гэтага рашэння.
Гэтае пытанне разглядалася з 2009 года, але ўвесь час адкладалася. Цяпер ва ўмовах расійскага ўварвання ва Ўкраіну рашэнне было зацверджана ў Парыжы па паскоранай працэдуры, бо падчас вайны Адэса некалькі разоў абстрэльвалася расіянамі.
Расійскі прадстаўнік некалькі разоў спрабаваў затрымаць галасаванне Камітэта ЮНЕСКА. Тым не менш яно адбылося. Шэсць членаў прагаласавалі за ўключэнне Цэнтра Адэсы ў спіс, адзін быў супраць, яшчэ 14 устрымаліся.
У межах цэнтра Адэсы цяпер знаходзяцца 42 помнікі культурнай спадчыны нацыянальнага і мясцовага значэння. Рашэнне зробіць немагчымымі дзеянні забудоўшчыкаў на гэтай тэрыторыі.
Акрамя таго, магчымае знішчэнне расійскімі ракетамі спадчыны ЮНЕСКА, як лічаць украінскія эксперты, будзе разглядацца міжнародным судом у Гаазе.
