Tag: Папа римский

Дзень у гісторыі. 10 мая. Каранацыя Лагішынскага абраза. Спаленне кніг. Мемарыял ахвярам Халакосту. Нарадзіліся Леў Бакст, Янка Маўр, Сяргей Панізнік. Загінуў С. Булак-Балаховіч.

Навіна ад

1864 год. У Магілёве расійскімі карнікамі расстраляны Міхал Аскерка (1836-1864).

Урач, паўстанцкі камісар Мінскай і Магілёўскай губерняў у 1863-1864 гадах.

Скончыў Слуцкую гімназію, Маскоўскі ўніверсітэт.

Працаваў урачом у Сенненскім і Ашмянскім паветах.

Падчас паўстання стаў паўстанцкім камісарам у Магілёўскай губерні, у Пецярбургу гуртаваў патрыятычна настроеных афіцэраў. Каардынаваў паўстанцаў на Магілёўшчыне з 5 мая 1863 года. Пасля іх паражэння, перанёс сваю дзейнасць у Мінск і Ігуменскія лясы, стаў паўстанцкім камісарам Мінскай губерні.

Арыштаваны 21 кастрычніка 1863 годзе падчас чарговай паездкі ў Пецярбург. На следстве ў Санкт-Пецярбургу і Магілёве адмаўляўся даваць паказанні.

Подзвіг Аскеркі адлюстраваны У. Караткевічам у рамане «Нельга забыць» («Леаніды не вернуцца да Зямлі»).

1866 год. У Гародні нарадзіўся Леў Бакст (1866-1924).

Сусветна вядомы мастак, сцэнограф, майстар станкавага жывапісу і тэатральнай графікі. Акадэмік Імператарскай акадэміі мастацтваў, Кавалер ордэна Ганаровага легіёна.

У розных крыніцах падаюцца розныя даты нараджэння: 27 студзеня (8 лютага), 27 красавіка, 9, 10 мая.

Вучыўся ў Пецярбургскай Акадэміі мастацтваў, парыжскіх студыях, у фінскага мастака А. Эдэльфельта.

Працаваў у Маскоўскім, Аляксандраўскім тэатрах, у прыватнай мастацкай школе Л. Звягінцавай у Пецярбургу (сярод яго вучняў – М. Шагал), ствараў партрэты, кніжныя ілюстрацыі, выступаў як мастак-графік, супрацоўнічаў з рознымі часопісамі, ствараў дэкарацыі і касцюмы для спектакляў.

З 1909 года працаваў у Парыжы – быў вядучым дэкаратарам «рускіх сезонаў за мяжой» С. Дзягілева, займаўся эскізамі дэкарацый і мадэліраваннем адзення для балетаў, працаваў у тэатрах Лондана, Нью-Йорка, Бруселя, Рыма.

Як жывапісец выстаўляўся ў Берліне, Празе, Вене, Венецыі, Рыме, Парыжы, Мюнхене.

Аўтар тэарэтычных прац у галіне мастацтва.

Памёр 27 снежня 1924 года ў Парыжы. Яго імем названы вуліцы ў Парыжы, Гародні.

Некаторыя яго творы захоўваюцца ў карпаратыўнай калекцыі Белгазпрамбанка ў Мінску.

1883 год. Нарадзіўся Іван Фёдараў (Янка Маўр, 1883-1971).

Беларускі географ, педагог, перакладчык, “бацька” беларускай дзіцячай літаратуры, прыгодніцкага, навукова-папулярнага жанраў, Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі, Заслужаны дзеяч культуры.

Уладальнік найлепшай у даваеннай Беларусі хатняй бібліятэкі. Паплечнік і сваяк Якуба Коласа.

Найбольш вядомыя яго творы: “У краіне райскай птушкі”, “Палескія рабінзоны”, “ТВТ”, “Слёзы Тубі”.

Яго творы пераведзены на шматлікія мовы, выдаваліся ў розных краінах, у т.л. ЗША, Вялікабрытаніі, Кітаі.

У гонар пісьменніка носяць вуліцы ў Мінску, Пінску, мінская абласная бібліятэка, школа ў Барысаўскім раёне.

Памёр 3 жніўня 1971 года.

1883 год. Указам Аляксандра III у Расіі ўведзены бела-сіне-чырвоны сцяг.

Афіцыйна зацверджаны як дзяржаўны напярэдадні каранацыі Мікалая II у 1896 годзе. Да гэтага дзяржаўным сцягам Расійскай імперыі лічыўся чорна-жоўта-белы сцяг, які ў цяперашні час выкарыстоўваецца рознымі манархічнымі рухамі, а бела-сіне-чырвоны сцяг з часоў Пятра I быў гандлёвым або камерцыйным сцягам Расіі.

Чырвоны колер азначаў дзяржаўнасць, сіні – колер Маці Божай, белы – колер свабоды і незалежнасці.

Адначасова расійскі трыкалёр – сімвал Уласаўскай арміі, агрэсіі супраць Грузіі, Украіны, канфліктаў і ваенных аперацый у Прыднястроўі, Сірыі і іншых кутках свету.

1918 год. Магілёўская гарадская ўправа зацвердзіла эскізы бон.

Гэта было зроблена для наступнага выпуску ў памеры 3 мільёнаў рублёў. Іх выпуск быў дазволены фінаддзелам 1-га польскага корпуса. 

Прынята рашэнне аб выпуску ў першую чаргу бон у 1 і 3 рублі, потым, пры неабходнасці ў 50 капеек, 5, 10 і 25 рублёў.

Для друку бон выбрана магілёўская друкарня Падземскага.

1931 год. У в. Новааляксандраўка Дрыбінскага раёна нарадзіўся  Сцяпан Гаўрусёў (1931-1988).

Беларускі паэт, перакладчык.

Скончыў Магілёўскае педвучылішча. Працаваў у газеце «Звязда», выдавецтве «Беларусь».

Аўтар вершаў, 13 зборнікаў паэзіі, шматлікіх рэцэнзій і літаратурна-крытычных артыкулаў.

Пераклаў на беларускую мову шэраг твораў А. Твардоўскага, М. Ісакоўскага, М. Святлова, А. Пракоф’ева, М. Дудзіна, С. Нараўчатава, Я. Райніса, Г. Гуляма, Міртэміра, Я. Судрабкална, І. Харыка, А. Туманяна, М. Джаліля.

1933 год. Нарадзіўся Уладзімір Вітко.

Беларускі мастак.

Скончыў Мінскае мастацкае вучылішча. Працаваў у Віцебску мастаком на фабрыцы «КІМ», на шаўковым камбінаце, у мастацка-вытворчых майстэрнях.

Яго творы захоўваюцца ў музеях Беларусі, Польшчы, у дырэкцыі выставак Мастацкага Фонда Беларусі, у прыватных калекцыях у Беларусі, Расіі, Польшчы, Германіі, Італіі.

Аўтар пейзажаў, выкананых пераважна ў тэхніцы алейнага жывапісу, нацюрмортаў, партрэтаў.

Для жывапіснай манеры мастака характэрнымі з’яўляюцца арыгінальнасць і смеласць каларыту, імкненне да абагульнення форм, дэкаратыўнай гучнасці, альбо, наадварот, наўмыснай прыглушанасці колеру.

Памёр 7 красавіка 2020 года.

1933 год. У Берліне і іншых гарадах Германіі нацысты ўчынілі дэманстрацыйнае спаленне кніг.

Познім вечарам у цэнтры Берліна, на плошчы Оперы, гітлераўцы ўчынілі масавае спаленне кніг, “чужых арыйскаму духу”. Агню былі адданы творы Г. Гейне, Л. Талстога, Э. Заля, М. Пруста, Э.-М. Рэмарка, Т. Мана, Г. Мана, Г. Уэлса, Д. Лондана…

Па сведчанні відавочцаў, велізарны натоўп, які атачыў гіганцкае вогнішча, прыйшоў у захапленне ад істэрычнага выступу арганізатара гэтага дзейства, рэйхсміністра народнай асветы і прапаганды Паўля Ёзэфа Гебельса. 

У свой час Гейнэ, некалі каханы Гебельсам, па-прароцку заўважыў: “Хто спальвае кнігі, калі-небудзь будзе спальваць людзей”…

1940 год. У Варшаве забіты Станіслаў Булак-Балаховіч (1883-1940).

Расійскі, беларускі і польскі вайсковы дзеяч, афіцэр кавалерыі рускай арміі, генерал-маёр Белай арміі, генерал арміі БНР, камандзір добраахвотніцкіх атрадаў польскай арміі, удзельнік грамадзянскай вайны ў Іспаніі на баку генерала Франка.

У 1921 годзе быў прызнаны Дзяржаўным камітэтам БНР «вярхоўным камандуючым над усімі ўзброенымі сіламі Беларусі». У паваенны час займаўся сельскай і лясной гаспадаркай у Белавежскай пушчы. Агенты АДПУ арганізавалі на яго некалькі замахаў.

Пасля акупацыі Польшчы Трэцім Рэйхам спрабаваў арганізаваць партызанскі атрад для барацьбы з нацысцкімі акупантамі, удзельнічаў у абароне Варшавы. 

Забіты нямецкім патрулём.

У Варшаве на будынку праваслаўнай духоўнай семінарыі ў раёне Саска-Кэмпа знаходзіцца памятная дошка ў памяць пра Булак-Балаховіча.

Вядомыя яго два вершы па-беларуску: «Покліч бацькі» і «Шарак ці брысь». Выпусціў дзве кнігі пра магчымасць вайны з Германіяй: «Вайна, будзе ці не будзе», «Далоў Гітлера ці хайль Гітлер?».

1942 год. Нарадзіўся Сяргей Панізнік.

Беларускі паэт, празаік, публіцыст.

Скончыў Магілёўскае медвучылішча, факультэт журналістыкі Львоўскага вышэйшага ваенна-палітычнага вучылішча.

Працаваў ваенным журналістам, у газеце «Вячэрні Мінск», на Дзяржтэлерадыё БССР, у выдавецтве «Юнацтва», у Нацыянальным навукова-асветніцкім цэнтры імя Ф. Скарыны, у Літаратурным музеі Янкі Купалы.

Аўтар 9 зборнікаў паэзіі, шэрагу кнігі публіцыстыкі. Піша для дзяцей: зборнікі вершаў «Адкуль вясёлка п’е ваду», «Жыцень», «Мы – грамацеі», «Золкая зёлка».

У перыядычным друку выступае па праблемах сучаснага літаратурнага працэсу.

1997 год. Урачыстая каранацыя Папай Рымскім абраза Маці Божай Каралевы Палесся – Лагішынскага абраза.

Цудадзейны абраз Маці Божай Лагішынскай быў урачыста каранаваны. Кароны, благаслаўлёныя Папам Янам Паўлам II, былі прывезеныя ў Беларусь і ўскладзеныя на абраз кардыналам Казімірам Свёнткам, які ў той час быў ардынарыем Пінскай дыяцэзіі. Маці Божая ў Лагішыне была ўрачыста абвешчана Каралеваю Палесся і заступніцаю Пінскай дыяцэзіі.

2005 год. Каля Брандэнбургскіх варот ў Берліне адкрыты мемарыял ахвярам Халакосту.

Падчас Халакосту загінула 6 000 000 габрэяў.

На плошчы 19 000 квадратных метраў (два футбольных поля) у шахматным парадку ўстаноўлены 2 711 шэрых блокаў  вышынёй ад  0,2 да 4,7 м – камены лабірынт, выхад з якога наведвальніку трэба шукаць самастойна. Пад зямлёй на плошчы 800 квадратных метраў пабудавана Месца інфармацыі з матэрыяламі аб Халакосце, яго прычынах і наступствах.

У прыватнасці, прадстаўлены спіс з ізраільскага комплексу Яд Вашэм, які змяшчае імёны каля 3 000 000 загінуўшых.

На цырымоніі адкрыцця музея прысутнічала ўся нямецкая палітычная эліта, у тым ліку прэзідэнт, федэральны канцлер і старшыня бундэстага, а таксама каля 1 000 гасцей з усяго свету, сярод якіх было некалькі чалавек, якія перажылі Халакост.

Фота з адкрытых крыніц

Дзень у гісторыі. 2 красавіка. “План Маршала” Нарадзіліся Г.Х. Андэрсан, этнограф П.Баброўскі, кампазітар А. Рашчынскі. Памёрлі П. Панчанка, Папа Ян Павел II.

Навіна ад

Міжнародны дзень дзіцячай кнігі (International Children’s Book Day, з 1967 года). 

Праводзіцца ў дзень нараджэння вялікага казачніка з Даніі Ганса Хрысціяна Андэрсана. Ініцыятарам правядзення гэтага свята стала выбітная дзяячка сусветнай дзіцячай літаратуры, нямецкая пісьменніца Йела Лепман.

Яшчэ ў 1953 годзе Лепман прапанавала заснаваць “маленькую нобелеўскую прэмію” па дзіцячай літаратуры – Міжнародную прэмію імя Ганса Хрысціяна Андэрсана. З 1956 года прэмія прысуджаецца аўтару найлепшай дзіцячай кнігі. З 1966 года яе пачалі ўручаць і найлепшаму мастаку-ілюстратару.

Прэмія імя вялікага казачніка з уручэннем залатога медаля – самая прэстыжная ўзнагарода ў сваёй вобласці. Яна прысуджаецца раз на два гады, праходзіць 2 красавіка, як і Міжнародны дзень дзіцячай кнігі.

Сусветны дзень распаўсюджання інфармацыі па праблемах аўтызму.

Дата была ўстаноўлена рэзалюцыяй Генеральнай асамблеі ААН і адзначаецца з 2008 года. У Беларусі адзначаецца з 2016 года.

Мэта дня – падкрэсліць неабходнасць дапамагаць людзям, якія пакутуюць непапраўным парушэннем развіцця, каб павысіць узровень іх жыцця.

Колер свята – сіні, бо большасць аўтыстаў – хлопчыкі.

Аўтызм часта называюць захворваннем, але гэта, хутчэй, асаблівасць псіхічнага развіцця чалавека. Расстройства па-рознаму адбіваецца на розных людзях: некаторыя могуць жыць параўнальна незалежным жыццём, у той час як іншыя маюць дастаткова сур’ёзныя парушэнні і патрабуюць пажыццёвай падтрымкі з боку навакольных. Як правіла, людзі з аўтызмам адрозніваюцца гіпер- альбо гіпаадчувальнасцю да гукаў, дотыкаў, смаку, пахаў, асвятлення і колераў.

Сярод аўтыстаў шмат знакамітых і таленавітых людзей, у тым ліку акцёры Энтані Хопкінс, Дэн Эйкройд, пісьменнік Цім Бёртан, аўтар Пакемонаў Сатошы Таджыры, спявачка Кортні Лав, шведская дзяўчына-эколаг, двойчы намінантка на Нобелеўскую прэмію Грэта Тунберг

1805 год. Нарадзіўся Ганс Хрысціян Андэрсан (1805–1875).

Дацкі казачнік, пісьменнік і паэт, аўтар сусветна вядомых казак для дзяцей і дарослых: «Брыдкае качаня», «Новая світка караля», «Цень», «Прынцэса на гароху».

У Даніі існуе легенда аб каралеўскім паходжанні Андэрсена, бо ў дзяцінстве гуляў з прынцам Фрыцам, пасля – каралём Фрэдэрыкам VII, і ў яго не было сяброў сярод вулічных хлопчыкаў – толькі прынц. Пасля смерці Фрыца, за выключэннем сваякоў, адзін толькі Андэрсен быў дапушчаны да труны нябожчыка.

З дзяцінства захапляўся лялечным тэатрам. Баяўся фізічнага пакарання, таму маці аддала яго ў яўрэйскую школу, дзе фізічныя пакаранні ў дачыненні да дзяцей былі забаронены.

Аўтар 170 казак, шматлікіх раманаў, п’ес. Стаў вядомым пісьменнікам яшчэ пры жыцці.

Памяць аб Андэрсене ўвекавечаная шэрагам скульптур і іншых выбітных мясцін: у Капенгагене ў гонар Андэрсена ўсталявана статуя Русалачкі. Статуя казачніка таксама ёсць у Нью-Ёрку і Браціславе. У Любліне існуе лялечны тэатр імя Андэрсена.

1832 год. Нарадзіўся Павел Баброўскі.

Беларускі гісторык і этнограф, генерал ад інфантэрыі, сенатар.

Скончыў Полацкі кадэцкі корпус, Дваранскі полк (Канстанцінаўскае ваеннае вучылішча), Мікалаеўскую акадэмію Генеральнага штаба. Удзельнік вайны з Турцыяй (1853–1854), быў начальнікам некалькіх юнкерскіх вучылішчаў, Ваенна-юрыдычнай акадэміі. Член Рускага геаграфічнага таварыства.

Аўтар больш за 100 прац па гісторыі, правазнаўстве, археаграфіі, геаграфіі, біялогіі, педагогіцы, этнаграфіі, статыстыцы, эканоміцы, краязнаўстве, у тым ліку «Матэрыялы для геаграфіі і статыстыкі Расіі… Гродзенская губерня», нарысаў пра Гродна, Слонім, Зэльву i іншыя, па гісторыі лейб-гвардыі Эрыванскага і Праабражэнскага палкоў.

Добра ведаў беларускую мову, захапляўся гісторыяй роднага края і ўніяцкай царквы.

Памёр 16 лютага 1905 года.

1836 год. Зацвярджаецца праект будаўніцтва першай рускай чыгункі Пецярбург – Царскае Сяло.

У Беларусі першая чыгунка (участак Парэчча–Гродна дарогі Пецярбург–Варшава) пачала дзейнічаць 27 снежня 1862 года. На тэрыторыі сучаснай Магілёўскай вобласці чыгунка пачала дзейнічаць з верасня 1873 года, яна прайшла праз Асіповічы (заснаваны ў 1872) і Бабруйск.

Праз Магілёў першая чыгунка прайшла ў канцы 1902 года, рух адкрыты ў студзені 1903 года.

Чыгуначная станцыя Парэчча.

1933 год. Нарадзіўся Віктар (Вікенці) Шымук.

Беларускі пісьменьнік і перакладчык.

Скончыў БДУ. Працаваў у дзятлаўскай газеце «За новую вёску», газетах «Калгасная праўда», «Звязда», «Літаратура і мастацтва», намеснікам галоўнага рэдактара Галоўнай рэдакцыі літаратурна-драматычнага вяшчання на Беларускім радыё.

Аўтар шматлікіх аповесцей, апавяданняў, зборнікаў прозы, вершаў, сатыры, нарысаў, твораў для дзяцей, перакладаў. На шэраг яго вершаў напісаныя песні.

Памёр 18 верасня 1998 года.

1943 год. Створаны Магілёўскі падпольны абкам кампартыі.

Пастаянным месцам дыслакацыі падпольнага абкама партыі сталі Усакінскія лясы ў Клічаўскім раёне. Першым яго сакратаром стаў камандзір партызанскага злучэння Дзмітрый Маўчанскі (1901–1979). Яго імя носяць  вуліцы ў Магілёве і Маладзечна.

1948 год. Кангрэс ЗША прымае “план Маршала” аб дапамозе еўрапейскім краінам.

Пачаў ажыццяўляцца з 4 красавіка 1948 года.

“План Маршала”, “Праграма аднаўлення Еўропы” – праграма дапамогі Еўропе пасля Другой сусветнай вайны. Прапанаваны амерыканскім дзяржаўным сакратаром Дж. Маршалам. У ажыццяўленні плана ўдзельнічалі 17 еўрапейскіх краін, уключаючы Заходнюю Нямеччыну. Пазней план Маршала быў ужыты таксама да Японіі і некаторых іншых краін Усходняй Азіі. 

СССР ад плана і дапамогі адмовіўся.

План Маршала садзейнічаў устанаўленню пасляваеннага міру ў Заходняй Еўропе, аб’яднанню Еўропы. Прамысловасць была адноўлена ў кароткія тэрміны. Эканоміка еўрапейскіх краін хутка акрыяла ад наступстваў вайны. Еўрапейскія краіны атрымалі магчымасць выплаціць знешнія даўгі, у тым ліку даўгі па ленд-лізу або рэстытуцыі і рэпарацыі. Быў адноўлены і ўмацаваны еўрапейскі сярэдні клас – гарант палітычнай стабільнасці і ўстойлівага развіцця.

1949 год. Нарадзіўся Алесь Рашчынскі.

Беларускі кампазітар, фалькларыст, дырыжор, педагог.

Аўтар больш за 400 апрацовак народных песень, 8 фальклорных зборнікаў, музычны кіраўнік ансамбля «Харошкі», квартэта «Купалінка», групы–капэлы аўтэнтычнага фальклору «Агмень».

Памёр 10 жніўня 2016 года.

У 2016 годзе ў Мінску створаны народны хор імя А.Рашчынскага.

1966 год. Нарадзіўся Андрэй Кавалёў.

Беларускі хакеіст і трэнер. Заслужаны майстар спорту Рэспублікі Беларусь.

Удзельнік Алімпійскіх гульняў у Нагана і Солт-Лэйк-Сіці, чэмпіянатаў свету 1995 года у групе С, 1996 у групе В, 1997 у групе B, 1998, 1999, 2000, 2001 і 2003 гадоў у складзе зборнай Беларусі.

За нацыянальную зборную Беларусі выступаў з 1994 па 2003 год. Правёў 89 матчаў.

Выступаў за нацыянальную зборную СССР, згуляў 35 гульняў, закінуў 13 шайбаў.

Падпісаў адкрыты ліст спартыўных дзеячаў краіны, якія выступаюць за дзеючую ўладу Беларусі пасля здушэння народных пратэстаў у 2020 годзе.

1995 год. Памёр Пімен Панчанка (1917-1995).

Народны паэт Беларусі. Лаўрэат літаратурных прэмій імя Янкі Купалы, Дзяржаўнай прэміі СССР.

Юнаком жыў у Бабруйску, працаваў на дрэваапрацоўчым камбінаце, першыя вершы надрукаваў у кіраўскай раёнцы «Кіравец».

Аўтар 31 зборніка паэзіі, кнігі літаратурна-крытычных артыкулаў, перакладаў паасобных твораў Ф. Шылера, А. Міцкевіча, Я. Райніса, А. Пракоф’ева, А. Суркова, Т. Масэнкі і іншых.

Многія яго вершы пакладзены на музыку.

У сваіх творах Панчанка – шчыры патрыёт Беларусі, нястомны змагар за захаванне прыроды, за культываванне ў грамадстве высокіх маральных ідэалаў, выкрывальнік партыйнай і ўрадавай бюракратыі.

Пад канец жыцця ён пачаў бескампрамісны суд над самім сабою. Цяжка знайсці другога такога паэта, хто быў бы здольны ўзяць усю віну на сябе за тое бязладдзе ў Беларусі канца 1980-х гадоў, хто б так шчыра каяўся, хоць асабіста ні ў чым не быў вінаваты. 

Імя паэта носіць вуліца і СШ №199 у Мінску.

2005 год. Памёр Ян Павел II (Караль Вайтыла, 1920–2005).

264-ы Папа Рымскі (1981–2005).

Святар з 1946 года. Быў арцыбіскупам-мітрапалітам кракаўскім, кардыналам. Удзельнічаў у рабоце 2-га Ватыканскага сабора. Выжыў пасля замаху на яго жыццё 13 мая 1981 года.

Пантыфікат Яна Паўла ІІ вядомы адкрытым дыялогам: ён пасярэднічаў ў міжнародных канфліктах, выступаў са зваротамі аб міры, праводзіў супольныя малітвы з прадстаўнікамі іншых канфесій. Пры ім праведзена рэформа кананічнага права (1984), выдадзены новы «Катэхізіс каталіцкай царквы» (1992), рэарганізавана Рымская курыя, ажыццёўлены шматлікія кананізацыі і беатыфікацыі.

Папа правёў 104 замежныя падарожжы, наведаў 129 краін. Беатыфікаваў 1343, кананізаваў 482 асобы. Прызначыў на пасады 321 епіскапа і 232 кардыналы. Выдаў 14 Энцыклік, 15 Апостальскіх адартацый, 11 Апостальскіх канстытуцый, 45 Апостальскіх пасланняў, 30 дакументаў у форме «motu proprio», тысячы папскіх лістоў.

Па працягласці свайго пантыфікату ён саступае толькі Апосталу Пятру і Папу Пію IX (1846–1878).

Аўтар прац па праблемах хрысціянскай філасофіі чалавека, шматлікіх энцыклік, вершаў, паэм, п’ес.

Яго верш «Юдэйская пустыня» пераклала на беларускую мову Х. Лялько.

Ян Павал ІІ стаў першым пантыфікам у гісторыі, які пачаў звяртацца да беларускіх вернікаў па-беларуску ў сваіх святочных віншаваннях з нагоды Вялікадня і Нараджэння Хрыстовага, а таксама падчас сустрэч з дэлегацыямі беларусаў.

Святому прысвечаны шматлікія помнікі ў многіх каталіцкіх краінах. У 2013 годзе ў Магілёве на тэрыторыі касцёла Успення Панны Марыі і Святога Станіслава ўстаноўлена скульптура.

Фота з адкрытых крыніц.

Дзень у гісторыі. 19 лютага. Крыжовы паход супраць літоўцаў. Крым перададзены Украіне. Першы дазволены апазіцыйны мітынг. Нарадзіліся мастак Ю. Пешка, паэт С. Шушкевіч.

Навіна ад

Сусветны дзень кітоў (World Whale Day). 

У гэты дзень 1986 года Міжнародная кітабойная камісія (МКК), пасля 200 гадоў бязлітаснага знішчэння марскіх гігантаў, забараніла камерцыйны промысел буйных кітоў і гандаль іх мясам. Штогод у гэты дзень розныя прыродаахоўныя групы праводзяць акцыі ў абарону кітоў і іншых марскіх млекакормячых. Часта эколагі аб’ядноўваюцца і прысвячаюць гэты дзень абароне аднаго ўнікальнага віду, якому пагражае смяротная небяспека.

У цяперашні час дазволены толькі абарыгенны промысел кітоў выключна для задавальнення запатрабаванняў карэннага насельніцтва, а таксама канфіскацыя кітоў у навуковых мэтах па спецыяльных дазволах урадаў-членаў МКК.

У сярэднім даўжыня кіта складае ад 22 да 27 метраў. Самы вялікі кіт быў злоўлены ў 1926 годзе: яго даўжыня складала 33 метры, а важыла жывёла 150 тон.

Далёкія продкі кітоў былі сухапутнымі жывёламі, якія хадзілі на чатырох нагах.

1236 год. Папа Рыгор IX абвясціў першы крыжовы паход супраць літоўцаў. 

Рыга стала апорным пунктам для прыбываючых воінаў Хрыста. Усяго прыбыло больш за 2 000 саксонцаў, да іх далучылася і 200 пскавічоў, якіх моцна дапяклі набегі балцкіх плямёнаў.

Магістр Ордэна Мечаносцаў Фолквін, не асабліва гарэў жаданнем ісці ў малазнаёмую мясцовасць і таму да восені крыжакі сядзелі ў Рызе. 

Крыжакі і іх саюзнікі спустошылі значную тэрыторыю на мяжы сучасных Латвіі і Літвы. Літоўцы хаця і былі заспеты знянацку гэтым уварваннем, даволі хутка сабралі да 3 000 апалчэнцаў. 

21 верасня каля Саўле (Шаўляй) крыжакоў сустрэў са сваёй дружынай мясцовы правадыр В. Булёніс, да яго на наступны дзень далучыліся жэмайты Вікінтаса. 

Цяжкая конніца крыжакоў увязла ў балоце, што дапамагло літоўцам нанесці суперніку велізарныя страты.

1767 год. Нарадзіўся Юзаф Пешка. 

Польскі і беларускі жывапісец, прадстаўнік акадэмічнага класіцызму. 

Працаваў у Гродна, Нясвіжы, Мінску, іншых гарадах і мястэчках, выкладаў у Школе прыгожых мастацтваў, у Ягелонскім універсітэце, стаў першым дырэктарам рэарганізаванай Школы выяўленчых мастацтваў. 

Пасля падарожжаў па Беларусі пакінуў выявы краявідаў Магілёва і Шклова, Магілёўскай губерні, Віцебска, Нясвіжа, Мінска і іншых. 

Аўтар партрэтаў гістарычных дзеячаў, прац па гісторыі Рэчы Паспалітай. Яго пейзажы з’яўляюцца асабліва каштоўнымі для вывучэння архітэктуры Мінска, Магілёва.  

Памёр 4 верасня 1831 года.

Юзаф Пешка. Краявід Шклова
Юзаф Пешка. Краявід Шклова

1864 год. Нарадзіўся Вячаслаў Адамовіч. 

Беларускі палітычны і вайсковы дзеяч, выдавец, публіцыст, паэт, музыка.

Выдавец газеты «Северо-западный телеграф», удзельнік беларускага вайсковага руху, сябра Беларускай Вайсковай Камісіі, браў удзел у стварэнні таемнай сялянскай вайсковай арганізацыі «Зялёны Дуб», якую ўзначаліў яго сын Вячаслаў (атаман Дзяргач). 

Браў удзел у антыбальшавіцкай акцыі пачатку 1920-х гадоў. Пазней адышоў ад палітычнай дзейнасці, жыў у Вільні.

Памёр 21 лютага 1939 года.

1887 год. Нарадзіўся Янка Пазняк. 

Беларускі грамадска-культурны дзеяч, выдавец, публіцыст, палітык. Дзед палітыка Зянона Пазняка.

У маладосці далучыўся да беларускага руху, удзельнічаў у працы беларускіх хрысціянска-асветніцкіх суполак. 

Выдаваў каталіцкую газету «Biełarus», рэдагаваў газету «Biełaruskaja krynica», часопіс «Хрысціянская думка», быў сакратаром Прэзідыума ЦК Беларускай хрысціянскай дэмакратыі, старшынёй Прэзідыума Беларускага народнага аб’яднання, Віленскага беларускага нацыянальнага камітэта. Арганізатар беларускіх сялянскіх мастацкіх калектываў і стваральнік беларускіх вясковых школ.

Яго палітычная дзейнасць сустрэла негатыўную рэакцыю з боку польскіх уладаў. Супраць яго было заведзена 35 судовых спраў, накладаліся грашовыя штрафы, ён быў у зняволенні.

У кастрычніку 1939 года арыштаваны НКУС. Верагодна, пасля 22 красавіка 1940 года быў расстраляны ў Мінску.

супрацоўнікі рэдакцыі «Biełaruskaj krynicy» ў Вільні. Злева направа: Я. Найдзюк, У. Тарасевіч, М. Пяцюкевіч, Ян Пазняк
супрацоўнікі рэдакцыі «Biełaruskaj krynicy» ў Вільні. Злева направа: Я. Найдзюк, У. Тарасевіч, М. Пяцюкевіч, Ян Пазняк

1890 год. Нарадзіўся Казімір Сваяк (Стаповіч). 

Беларускі каталіцкі святар, грамадскі дзеяч, паэт.

Удзельнік беларускага нацыянальнага руху. Скончыў Віленскую каталіцкую духоўную семінарыю. Служыў у касцёлах у Камаях, Клюшчанах, іншых у мястэчках Заходняй Беларусі. З 1915 года вёў казанні на беларускай мове. 

Аўтар вершаў, зборніка вершаў, вершаванага апавядання. Выступаў як публіцыст, пісаў драматычныя творы. Асобнымі выданнямі выйшлі «Янка Канцавы», «Купалле». Напісаў філасофскі дзённік «Дзея маёй мыслі, сэрца і волі» з «Аўтабіяграфіяй».

Памёр 6 мая 1926 года.

У 1990 годзе А. Мальдзіс падчас візіту ў Ватыкан пры размове з Папам унёс прапанову прылічыць К. Стаповіча да ліку блаславёных.

У Вільні ўсталявана мемарыяльная дошка ў яго гонар.

1901 год. Нарадзіўся Сяргей Бусел. 

Беларускі грамадскі дзеяч, удзельнік Слуцкага паўстання.

Удзельнікк беларускага нацыянальнага руху, сябра Часовага Беларускага нацыянальнага камітэта Случчыны. У часе Слуцкага збройнага чыну прымаў удзел у фармаванні 1-й  Слуцкай брыгады войскаў БНР.

Уваходзіў у склад Беларускай вайсковай камісіі, працаваў ў ковенскім Прадстаўніцтве БНР і літоўскім Міністэрстве беларускіх спраў. 

У Празе ўдзельнічаў у эмігранцкіх арганізацыях разам з Т. Грыбам, Я. Мамонькам, П. Бадуновай, М. Чарнецкім. 

Пасля вяртання ў Вільню працаваў у Беларускім нацыянальным камітэце, у часопісе «Золак». У кастрычніку 1939 года арыштаваны НКУС і вывезены ў Мінск. 

У лютым 1940 года прыгавораны да 15 гадоў працоўна-папраўчых лагераў. Далейшы лёс невядомы.

1908 год. Нарадзіўся Станіслаў Шушкевіч.

Беларускі паэт, Заслужаны работнік культуры. Бацька палітыка С. С. Шушкевіча. 

Быў членам літаб’яднання «Маладняк», БелАПП. Працаваў у Кніжнай палаце і Дзяржаўнай бібліятэцы БССР, загадчыкам бібліятэкі Навукова-даследчага інстытута сельскай і лясной гаспадаркі, у рэдакцыях шэрагу газет.

Арыштаваны ў 1937 годзе і асуджаны на 8 год лагераў. Знаходзіўся ў лагеры і ссылцы ў Кемераўскай вобласці. У 1946 годзе вярнуўся на Радзіму. Паўторна арыштаваны ў жніўні 1949 года і сасланы ў Краснаярскі край.

Пасля 1956 года працаваў у газетах «Мінская праўда», «Літаратура і мастацтва».

Аўтар вершаў, дзясятка паэтычных зборнікаў, кнігі ўспамінаў, успамінаў пра беларускіх пісьменнікаў, кнігі прозы, зборніка сатыры і гумару. Пісаў і для дзяцей: шэраг зборнікаў вершаў, апавяданняў і казак. Выйшлі Выбраныя творы ў 2-х тамах, «Выбранае». 

Многія яго вершы пакладзены на музыку.

Памёр 1 лютага 1991 года.

1919 год. У Магілёве створана дзіцячая музычная школа. 

Ініцыятыву аматараў музыкі “праштурхнуў” кампазітар М. Чуркін. Установе, неўзабаве дзіцячай музычнай школе №1 імя М. Рымскага-Корсакава, быў выдзелены асабняк былога прамыслоўца Бачкова па Камуністычным завулку, а ў 1925 годзе быў выдзелены новы будынак. 

У 1938 годзе на базе школы было адкрыта Магілёўскае музычнае вучылішча імя Н.А. Рымскага-Корсакава. Школа (зараз – каледж музыкі і харэаграфіі) і вучылішча (цяпер – музычны каледж) да 1960 года працавалі ў адным будынку.

1954 год. Рашэннем Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР Крымская вобласць перададзена з РСФСР у склад Украінскай ССР. 

Пастанова Прэзідыума аб перадачы Крыма была прынятая аднагалосна. Фармальнасць адміністрацыйнага ўпарадкавання да 300-годдзя Пераяслаўскай рады, у 2014 годзе стала падставай для расійскай акупацыі Крыма і ўсходу Украіны. 

Прынята лічыць, што ідэя перадачы Крыма належала М. Хрушчову. 

Ніякага ажыятажу сярод насельніцтва падзея не выклікала. Народ і ў Расіі, і ва Украіне прыняў вестку аб перамене статусу Крыма на здзіўленне будзённа.

1989 год. Адбыўся мітынг на мінскім стадыёне «Дынама», арганізаваны Беларускім народным фронтам і Канфедэрацыяй беларускіх аб’яднанняў («Талака», «Тутэйшыя» і іншыя). 

Гэта быў першы ў БССР дазволены ўладамі апазіцыйны палітычны мітынг, першая масавая деманстрацыя нацыянальнай сімволікі – бел-чырвона-белых сцягоў і герба «Пагоня».  

Нягледзячы на моцны мароз узяла ўдзел каля 40  000 чалавек. 

Спяваў Сяржук Сокалаў-Воюш. Выступалі лідары Фронту, кандыдаты ў народныя дэпутаты СССР, якіх падтрымліваў БНФ.

Перадвыбарчым лозунгам Фронту быў заклік «Заводы – рабочым, зямля – сялянам, улада – народу». Шэраг кандыдатаў, каго БНФ прапагандаваў і падтрымліваў на выбарах, сталі народнымі дэпутатамі СССР: А. Адамовіч і В. Быкаў – па спісах творчых саюзаў, С. Габрусеў, А. Дабравольскі, А. Жураўлёў, М. Ігнатовіч, С. Шушкевіч – ад выбарчых акруг.

1993 год. Памёр ураджэнец Беларусі Часлаў Кудаба (Худаба). 

Беларускі і літоўскі географ-краязнавец, эколаг, Лаўрэат Дзяржпрэміі Літвы. 

Барацьбіт за незалежнасць Літвы. Кіраўнік праекта па стварэнню геаграфічнага атласа Літвы, аўтар манаграфій, кніг, артыкулаў аб прыродзе, культуры, экалагічным стане Літвы, Беларусі, пра хараство Нарачанскага краю. 

Кніга «Па Віліі: падарожныя запісы» прысвечана Беларусі і ўключае гісторыю, этнаграфію, краявіды, культуру, літаратурнае жыццё вёсак, мястэчак і гарадоў, якія мінае р. Вілія.

Дзень у гісторыі. 6 лютага. Дзень бармэна і без мабільнага тэлефона. Чатырохмоўе БССР. Нарадзіліся паэт Аркадзь Куляшоў, мастак Уладзімір Стальмашонак

Навіна ад

Міжнародны дзень бармэна (International bartender day, з 1951 года).

Устаноўлены  ў дзень утварэння  Міжнароднай асацыяцыі бармэнаў і ў дзень Святога Аманда – апякуна вінаробаў, півавараў.

У ЗША ў час «залатой ліхарадкі» ўладальнікі крамаў увялі моду на продаж разліўных спіртных напояў. Аматараў выпіўкі аказалася так шмат, што гаспадарам гандлёвых кропак прыйшлося наняць яшчэ аднаго чалавека, спецыяльна для продажу спіртнога. І выдзеліць яму асобнае месца з бар’ерам.

Бармэн – «чалавек за стойкай» – майстар прыгатавання дзіўных напояў для падняцця настрою. Ён трошачкі чараўнік, трошачкі артыст і трошачкі псіхолаг.

І ад бармэна, часта, залежыць поспех установы. І самае галоўнае ў гэтай справе – здолець адгадаць жаданне, адчуць густы кліента, а для гэтага трэба быць не проста камунікабельным і прыемным у зносінах, але і валодаць якасцямі сапраўднага псіхолага. Бо часта кліентам патрэбна не толькі выпіўка, але і спачуванне, разуменне і ўменне слухаць.

У працы бармэна існуе тры асноўныя стылі: класічны, флейрынг (фрыстайл) і спідміксінг.

Класічны стыль запатрабаваны ў дарагіх элітных установах, галоўнае ў ім стрыманасць.

Фрыстайл – стыль, які прадугледжвае свабодныя дзеянні бармэна за стойкай, нешта сярэдняе паміж тэатральным шоў і звычайнай працай бармэна. Тут выкарыстоўваецца і жангліраванне ёмістасцямі, і піратэхнічныя эфекты.

Спідміксінг – гэта стыль, які прадугледжвае хуткае змешванне напояў пры абавязковым выкананні рэцэптур кактэйляў.

У Беларусі бармэны з’явіліся ў 1965 гоздзе, калі пачалі масава прязджаць замежныя турысты.

1191 год. Папа Рымскі Клімент ІІІ зацвердзіў статут Тэўтонскага ордэна.

Ордэн тэўтонскіх рыцараў шпіталя святой Марыі ў Іерусаліме, Нямецкі, Прускі – духоўна-рыцарскі ордэн у Акры, які складаўся толькі з немцаў. 

У 1226 годзе ордэн захапіў частку Мазовіі, як плацдарм ва Усходняй Еўропе і ў наступныя стагоддзі ўсталяваў кантроль над усім балтыйскім узбярэжжам, меў сталіцу ў горадзе Марыенбург (Мальбарк).

Магутнасць Ордэна зломлена ў Грунвальдскай бітве 1410 года. Па Таруньскім міры 1466 года ордэн прызнаў сябе васалам Польшчы.

Ордэн адноўлены ў Аўстрыі ў 1834 годзе ў якасці каталіцкага шляхецкага саюза. Пасля 1918 года існуе толькі святарская галіна ордэна з рэзідэнцыяй у Вене. Таксама Тэўтонскі ордэн працягвае існаваць у межах пратэстантызму ў Утрэхце.

1800 год. Нарадзіўся Ігнат Кулакоўскі. 

Беларускі дзяржаўны дзеяч, педагог, паэт, перакладчык. Прадзед Людвікі Сівіцкай (Зоські Верас).

Працаваў суддзёй, наглядальнікам, апекуном вучэльняў, бібліятэк Гродзенскай губерні, дырэктарам Беластоцкай гімназіі, членам Савета беластоцкага Інстытута шляхетных дзяўчат.

Член Гродзенскага губернскага статыстычнага камітэта, Віленскай археалагічнай камісіі, Лонданскага геаграфічнага таварыства, Таварыства даследнікаў старажытнасцей у Капенгагене.

Ведаў лацінскую, санскрыт, французскую, італьянскую, іспанскую, рускую, чэшскую, нямецкую і шведскую мовы, з якіх рабіў пераклады.

Увайшоў у гісторыю найперш дзякуючы сваёй вялікай «Запісцы…» (1834) у Міністэрства народнай асветы, у якой патрабаваў увядзення выкладання «гісторыі краю, славянскай мовы і літаратуры», вывучэння «народных гаворак» у школах краю і стварэння адмысловых падручнікаў для беларускага юнацтва. На думку Кулакоўскага, гэтыя падручнікі павінны знаёміць вучняў з уласнай гісторыяй беларусаў.

Збіраў гістарычныя матэрыялы, прадметы нацыянальнай даўніны, склаў «Кароткае гістарычнае апісанне г. Гродна», «Статыстычнае апісанне гарадоў Гродзенскай губерні». Аўтар вершаў.

Памёр у 1870 годзе.

1887 год. Нарадзіўся Уладзіслаў Талочка. 

Беларускі рэлігійны і культурна-асветны дзеяч, культуролаг, гісторык, літаратурны крытык.

Служыў святаром у Вільні, адзін з ініцыятараў і арганізатараў Віленскага камітэта дапамогі пацярпелым ад вайны, беларускага дзіцячага прытулку «Золак», член  беларускай  «Хрысціянскай дэмакратычнай злучнасці», актыўны ўдзельнік беларускіх ініцыятыў.

За сваю дзейнасць з 1920-х гадоў пераследаваўся польскімі свецкімі і духоўнымі ўладамі.

Адзін з першых каталіцкіх святароў, хто ўжыў беларускую мову ў набажэнствах.

Падтрымліваў выданне каталіцкай газеты «Беларус», выкладаў рэлігію ў беларускіх школах, на курсах для непісьменных рабочых.

Прыхільнік ідэі экуменізму.

Памёр 13 лістапада 1942 года.

1898 год. Нарадзіўся Леў Акіншэвіч. 

Беларускі і ўкраінскі гісторык, мемуарыст, правазнавец.

Актывіст беларускага нацыянальнага руху, працы беларускай дыяспары ва Украіне, грамадзянін БНР. 

Працаваў ва Украінскай акадэміі навук, спецыялізаваўся ў галіне беларускага, украінскага і польскага права, даследаваў гісторыю казацтва на Беларусі. Супрацоўнічаў з Інбелкультам і Беларускай акадэміяй навук.

Аўтар прац пра казацтва на Беларусі, па гісторыі права на Беларусі і Украіне. Быў асабіста знаёмы з беларускімі навукоўцамі У. Пічэтам, Яз. Лёсікам, С. Некрашэвічам, В. Ластоўскім, Д. Даўгялам, пісьменнікамі Я. Коласам, Я. Купалам, Ц. Гартным і іншымі.

У 1932 за адмову стаць сакрэтным супрацоўнікам НКУС звольнены з работы ў акадэміі навук, потым – абвінавачаны ў беларускім і ўкраінскім нацыяналізме. 

Працаваў прафесарам Нежынскага педінстытута, у Казахстане, Смаленску.

У Смаленску прызваны ў армію, трапіў у нямецкі палон, пасля вызвалення з яго, працаваў  у Кіеўскім універсітэце, Львове,  ва Украінскім вольным універсітэце ў Празе, у Мюнхене.

У 1949 годзе пераехаў у ЗША. Выкладаў у Калумбійскім універсітэце, працаваў у Даследчым цэнтры па вывучэнні СССР у Вашынгтоне, пасля ў бібліятэцы Кангрэса ЗША, супрацоўнічаў з беларускіміі і ўкраінскімі арганізацыямі.

Памёр 7 лістапада 1980 года.

У 2021 годзе ў мінскім “Кнігазборы” выдадзена кніга “Леў Акіншэвіч. Выбранае”.

1914 год. У  в. Саматэвічы Касцюковіцкага раёна нарадзіўся Аркадзь Куляшоў. 

Народны паэт Беларусі. Заслужаны работнік культуры Украіны.

Вучыўся ў Мсціслаўскі педтэхнікуме, Беларускім педінстытуце.

Аўтар вершаў, многіх дзясяткаў кніг паэзіі, зборнікаў, паэм, балад, Збораў твораў у 2-х, 4-х, 5-ці тамах.

Сааўтар сцэнарыяў фільмаў «Чырвонае лісце», «Першыя выпрабаванні» (па трылогіі Якуба Коласа «На ростанях») і «Запомнім гэты дзень».

Перакладчык твораў рускіх і еўрапейскіх класікаў.

Лаўрэат Дзвух Дзяржаўных прэмій СССР за паэмы «Сцяг брыгады», «Новае рэчышча», Дзяржаўнай прэміі БССР імя Янкі Купалы за пераклады вершаў і паэм М. Лермантава, «Энеіды» І. Катлярэўскага і «Спева аб Гаяваце» Г. Лангфела, прэміі Ленінскага камсамола Беларусі.

Імя паэта носяць вуліцы ў Мінску і ў Магілёве, Магілёўскі дзяржаўны ў ніверсітэт. Працуе Літаратурны музей А. Куляшова, устаноўлена Літаратурная прэмія імя А.Куляшова.

Памёр 4 лютага 1978 года.

1921 год. Выйшаў дэкрэт, які надаў беларускай, яўрэйскай (ідыш), польскай і рускай мовам статус дзяржаўных у БССР. 

Гэта паспрыяла яднанню народаў, спрыла развіццю культур, стварэнню газет, часопісаў, тэатраў, нацыянальных суполак, нават, справаводства – суды вяліся на чатырох мовах. Наданне чатыром мовам статусу дзяржаўных было адлюстравана і ў гербе БССР.

1928 год. Нарадзіўся Уладзімір Стальмашонак.  

Беларускі мастак. Народны мастак, Заслужаны дзеяч мастацтваў.

Выкладаў у Беларускай акадэміі мастацтваў, з’яўляўся старшынёй праўлення Саюза мастакоў Беларусі.

Працаваў у галіне станковага жывапісу, манументальнага мастацтва, графікі, дэкаратыўна-афарміцельскага мастацтва. 

Аўтар партрэтаў Якуба Коласа, Р. Шырмы, Ф. Скарыны, Кірылы Тураўскага, Пятра Мсціслаўца, Ефрасінні Полацкай і іншых. 

Аўтар больш за 20 партрэтаў прадстаўнікоў роду Радзівілаў, шматлікіх карцін, прысвечаных князям ВКЛ, малюнкаў, акварэляў. 

Работа «Вольга Мініч з вогненнай вёскі» стала галоўнай ілюстрацыяй да кнігі «Я з вогненнай вёскі». 

Аўтар карціны «Зона», прысвечанай Чарнобыльскай трагедыі, 18 вітражоў для рэстарана «Мінск» у Патсдаме, вітража для станцыі метро «Плошча Перамогі», мазаікі на станцыі «Маскоўская», 24 партрэтаў ганаровых грамадзян Беларусі для залі прыёмаў і пасяджэнняў Мінскай ратушы.

Памёр 7 чэрвеня 2013 года.

1963 год. Нарадзіўся Валеры Гапееў. 

Беларускі пісьменьнік і журналіст.

Працаваў у раённай газеце «Івацэвіцкі веснік», стварыў сайт «Івацэвіцкі край».

Друкаваўся ў часопісах «Бярозка», «Першацвет», «Полымя», «Маладосць».

Аўтар твораў у супольных зборніках, 12 кніг. Лаўрэат 4 літаратурных прэмій, у тым ліку «Залаты апостраф» часопіса «Дзеяслоў», прэміі Цёткі.

2020 год. Памёр Кірк Дуглас (Ісэр Даніеловіч). 

Амерыканскі кінаакцёр і прадзюсар. 

Амерыканскі Інстытут Кіно прызнаў яго адным з лепшых кінаакцёраў усіх часоў. Сярод яго самых вядомых фільмаў – «Спартак» (загалоўная роля), «Сем дзён у траўні», «Прага жыцьця».

З гомельскіх і чавускіх яўрэяў. Яго бацькі, Гершэл і Брына Даніеловіч эмігравалі ў ЗША з Чавусаў.

Тройчы намінаваўся на «Оскар» (за ролі ў фільмах «Чэмпіён», «Злодзей і прыгажуня» і «Прага жыцця»), узнагароду атрымаў толькі ў 1996 годзе.

Атрымаў шэраг узнагародаў, у тым ліку зорку на Галівудскай Алеі Славы. У яго гонар названы праспект у горадзе Палм-Спрынгз, штат Каліфорнія.

Займаўся гуманітарнай дапамогай, за што атрымаў Прэзідэнцкі Медаль за Свабоду, Ордэн Французскага Легіёна, Нацыянальны Медаль за дасягненні ў галіне мастацтва. Быў паслом добрай волі ў Дэпартаменце ЗША.

Бацька акцёраў Майкла, Эрыка Дугласаў, прадзюсараў Джоэля, Пітэра Дугласаў.

Калядную імшу магілёўскага касцёла пакажуць па БТ

Навіна ад

Таксама на каталіцкае Раство будзе трансляцыя з Ватыкана.

24 снежня ў 21:45 пачнецца жывая трансляцыя святочнай імшы з касцёла Успення Прасвятой Багародзіцы ў Магілёве на тэлеканале “Беларусь-1” – паведамляе БелТА. Узначаліць яе дапаможны біскуп Магілёўскай дыяцэзіі Аляксандр Яшэўскі. Адразу пасля гэтага, у 23:30, тэлеканал пакажа святочную імшу з Ватыкана з удзелам Папы Рымскага Францішка.

Раніцай 25 снежня ў 7:25 на «Беларусь-1» са Словам на Божае Нараджэнне да вернікаў звернецца кіраўнік Рымска-каталіцкай царквы ў Беларусі, арцыбіскуп-мітрапаліт Мінска-Магілёўскі Юзаф Станеўскі.

У 15:30 у трансляцыі з Ватыкана пасланне і благаслаўленне Папы Францішка «Гораду і свету» пакажа тэлеканал «Беларусь 3».

Фота: catholic.by

Дзень у гісторыі. 17 снежня. Гудагайскі землятрус на месцы БелАЭС. Знойдзены каляндар ацтэкаў. Нарадзіліся краязнавец Даніла Васілеўскі і папа Францыск I

Навіна ад

Міжнародны дзень абароны секс-працаўніц ад гвалту і жорсткасці (International Day to End Violence Against Sex Workers, з 2003 года) закліканы звярнуць увагу грамадства на праблемы, звязаныя з жорсткасцю і гвалтам, якім нярэдка падвяргаюцца работнікі сферы сэксуальных паслуг.

Абыякавасць да праблем работнікаў гэтай сферы выклікана своеасаблівай філасофіяй “яны самі выбралі свой лёс і атрымалі па заслугах”. Прыкладам падобнага ханжаскага светапогляду, можна прывесці некаторыя выказванні на інтэрнэт-парталах нават пасля пажару ў клубе расійскай Пермі, сутнасць якіх зводзілася да таго, што “нармальныя людзі па начных клубах не ходзяць”.

У Еўрапейскім саюзе Міжнародны камітэт па правах сэкс-работнікаў, з 2005 года выкарыстоўвае чырвоны парасон як сімвал супраціўлення дыскрымінацыі сэкс-работнікаў. Традыцыйнымі сталі «Маршы чырвоных парасонаў».

Дзень беларускага кіно. 

У гэты дзень у 1924 годзе было ўтворана прафесійнае аб’яднанне беларускіх кінематаграфістаў і фатографаў “Белдзяржкіно”, якое было перайменавана ў “Савецкая Беларусь”. Дзейнічала да пераезда ў Мінск у 1939 годзе ў Ленінградзе. Першым фільмам аб’яднання стала драма “Лясная быль” (1926) – аб гісторыі барацьбы беларусаў з палякамі. Фільм зняў ураджэнец Полацка, заснавальнік беларускага кіно рэжысёр Юрый Тарыч.

У даваенны час на студыі створаны некалькі дзясяткаў мастацкіх фільмаў, у тым ліку “Кастусь Каліноўскі” (1928), “Гатэль “Савой” (1930), “Палескія рабінзоны” (1935).

Студыя аднавіла сваю працу ў 1946 годе і атрымала сваю сучасную назву – “Беларусьфільм”. Выпускае фільмы мастацкія і тэлевізійныя ігравыя, хранікальна-дакументальныя і навукова-папулярныя, анімацыйныя.

Многія фільмы студыі атрымалі шырокае прызнанне і адзначаны прэміямі на міжнародных кінафестывалях.

У складзе «Беларусьфільма» працуюць творчыя аб’яднанні «Летапіс», «Тэлефільм», майстэрня анімацыйных фільмаў. Пры «Беларусьфільме» працуе Тэатр-студыя кінаакцёра.

Варвары, Барбары (народны каляндар). «Мікола і Варвара ноч урвалі».

Кліча Варвару Спірыдон (25 снежня): “Ты б, Варвара, дня наддала!»

Варвара не прымусіць доўга чакаць, з ледзяной імглой, з сонечнай ніткай да Спірыдона на парог, а з парога – ды ў чырвоны кут.

Зорнае неба – да халадоў, да цяпла – цьмянае, сляпое.

На Барбару заход чырвоны – дзень будзе ясны, заход у аблоках – чакай снягі.

На Барбару зіма дарогу заварыць, масты замасціць.

Трашчыць Варуха, беражы нос і вуха.

Варвара масціць, Сава цвікі вострыць, Мікола прыбівае.

Да гэтага дня становіцца як быццам крыху святлей, і бабулькі кажуць: “Варвара ад ночы ўкрала, ды да дня дадала”.

 

1790 год. У Мексіцы знойдзены  вялізны базальтавы дыск з легендарным ацтэкскім календаром. 

Ён быў знойдзены пры раскопках гісторыкам Антоніа дэ Леон-і-Гама. Мае дыяметр 3,66 м, вагу 24 тоны.

У цэнтры дыска з разьбянымі выявамі намалявана аблічча бога Сонца Танатыу. Навуковец ведаў пра дыск толькі па апісаннях у старажытных дакументах. Калі ён апублікаваў аб гэтым паведамленне, іспанскае духавенства высмеяла даследчыка. Служыцелі царквы былі ўпэўненыя, што камень – проста ахвярны алтар, а складаныя малюнкі і арнаменты – чыста дэкаратыўныя.

Гіпотэза вучонага падцвердзілася толькі праз 20 гадоў, калі ў Мексіку прыбыў Гумбальта. Ён не толькі пацвердзіў меркаванне Леон-і-Гама аб тым, што восем трыкутнікаў-“прамянёў”, якія ідуць ад цэнтра, азначаюць дзяленне часовых адзінак, але і выявіў шмат сімвалаў, якімі ацтэкі пазначалі свае 18-дзённыя месяцы. Аснову ацтэкскага календара складаў 52-гадовы цыкл – спалучэнне 260-дзённай рытуальнай паслядоўнасці, якая складалася з камбінацыі тыднёвага (13 дзён) і месячнага (20 дзён) цыклаў, з сонечным або 3 дзённым годам (18-20-дзённых месяцаў і 5 так званых нешчаслівых дзён). Цяпер Камень Сонца захоўваецца ў музеі антрапалогіі.

1908 год. Адбыўся Гудагайскі землятрус. 

Пра гэта здарэнне напісаў невядомы аўтар у “Нашай Ніве” ў студзені 1909 года: “17 снежня а пятай гадзіне зрання, яшчэ было цёмна, жонку арандатара фальварку Сяржанты разбудзіў страшэнны гром. Звінела шкло ў вокнах і здалося гаспадыні, што падае дом. Але ўсё сціхла. Хутка прыбег гаспадар, што быў пры скаціне ў хляве, і таксама расказаў, што і ён чуў гул: быццам бы гром праляцеў па небе, і зямля задрыжэла, і жывёлы падалі на калені. Выбегшы з хлява, ён убачыў недалёка быццам роў глыбокі, куторы цягнуўся, мусіць, з вярсту ўздоўж з Поўначы на Паўднёвы Усход.

Думаюць, што гэта водгалас таго страшэннага трасення зямлі, што зруйнавала ў Італіі некалькі вялікіх гарадоў і без ліку вёсак. Гэты землятрус, як кажуць, адазваўся ў некалькіх месцах Віленскай губерні”.

У раёне землятрусу ў 2013-2020 гадах пабудавана Беларуская АЭС. 

1889 год. Нарадзіўся Даніла Васілеўскі. 

Беларускі краязнавец, гісторык, літаратуразнавец, педагог.

Актыўны прыхільнік беларусізацыі. Арганізатар Віцебскага губернскага бюро краязнаўства, намеснік старшыні Аршанскага акруговага таварыства краязнаўства, заснавальні і рэдактар зборніка «Аршаншчына» (1926). Член Аршанскай філіі “Маладняка”

З 1930 года пачаў выкладаць у Магілёўскім педінстытуце, першы дэкан геаграфічнага факультэта. Удзельнік раскопак верхнепалеалітычнай стаянкі Бердыж.

Арыштаваны 9 снежня 1936 года прама на рабочым месцы пры студэнтах і выкладчыках. Высланы на Поўнач.

Аўтар артыкулаў у часопісах «Маладняк», «Наш край», «Працы навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі», газетах.

Даследаваў гісторыю рэвалюцыйнага руху, беларускай літаратуры XIX стагоддзя, беларускага кнігадрукавання, развіцця мясцовай прэсы, краязнаўчыя, гістарычныя, этнаграфічныя і сацыяльна-эканамічныя праблемы.

Апошнія гады жыў у Феадосіі, дзе і памёр 28 снежня 1963 года.

1919 год. Канец свету, якога многія чакалі не адбыўся. 

Сейсмолаг і метэаролаг з Сан-Францыска Альберт Порта ўпершыню прадказаў на гэты дзень канец свету ў сувязі з так званым парадам планет, калі шэсць планет Сонечнай сістэмы павінны былі выстраіцца па ўмоўнай прамой лініі.

Паводле прадказальніка, магутная магнітная віхура павінна была выклікаць выбліскі на Сонцы, у полымі якіх згарыць усё жывое на Зямлі. Па ўсім свеце была адзначана масавая істэрыя і шматлікія самагубствы.

1934 год. Праз 16 дзён пасля забойства С.М. Кірава, ленінградскі завод “Чырвоны пуцілавец” перайменаваны ў Кіраўскі. Пачалася чарада перайменаванняў па ўсяму СССР. 

У Магілёве і раённых цэнтрах з’явіліся вуліцы Кірава, магілёўскі паселак імя Кірава, на тэрыторыі якога ў 1935 годзе пачаў працаваць завод імя Кірава, Качарычы перайменаваная ў пасёлак Кірава – сённяшні горад Кіраўск і раённы цэнтр Магілёўскай вобласці.

 

1926 год. У СССР пачаўся Першы Ўсесаюзны перапіс насельніцтва.

У перапісным лістку акрамя губерні, вобласці, акругі стаяла і такая адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка як кантон. 

Згодна з перапісам насельніцтва БССР склала 4 мільёны 986 тысяч чалавек. У гарадах жыла  848 000 (17%), у сельскай мясцовасці – 4 138 000 (83%). 

Насельніцтва па гарадах і мястэчках (тысяч чалавек), якія зараз уваходзяць у склад Магілёўскай вобласці: 

Бабруйск – 51,3, 

Магілёў – 50,2, 

Быхаў – 11,9, 

Мсціслаў – 8,0, 

Шклоў – 7,4, 

Клімавічы – 7,0, 

Горкі – 6,7, 

Чавусы – 5,8,  

Крычаў – 5,6, 

Чэрыкаў – 5,0, 

Асіповічы – 4,0, 

Глуск – 4,0, 

Прапойск (Слаўгарад) – 3,7, 

Краснаполле – 3,5,  

Хоцімск – 2,9, 

Касцюковічы – 2,7, 

Бялынічы – 2,4, 

Клічаў – 1,7, 

Круглае – 1,6, 

Дрыбін – 0,9.

1926 год. У СССР пачаўся Першы Ўсесаюзны перапіс насельніцтва

1936 год. Нарадзіўся Францыск I (Хорхе Марыё Бергольё). 

266-ы Папа рымскі. Першы ў гісторыі папа з Новага Свету і першы за больш за 1200 гадоў папа не з Еўропы, першы папа-езуіт. Абраны 13 сакавіка 2013 года.

Нарадзіўся ў Буэнас-Айрэсе. Па адукацыі хімік-тэхнолаг. Вольна размаўляе на іспанскай, італьянскай і нямецкай мовах. У 1969 годзе пасвечаны ў святары. У 2011 годзе стаў арцыбіскупам Буэнас-Айрэса.

У лютым 2016 года Францыск сустрэўся з Патрыярхам Маскоўскім і ўсяе Русі Кірылам. Такога ўзроўню сустрэча стала першай за ўсю гісторыю цэркваў. 

1970 год. Званне Ганаровы грамадзянін Магілёва нададзена заслужанай настаўніцы Алене Казлоўскай, Героям Савецкага Саюза генерал-маёру Мікалаю Каралёву, генерал-лейтэнанту Дзмітрыю Смірнову.

А. Казлоўская (1897-1978) скончыла магілёўскі педінстытут, працавала да 1974 года ў школах горада.

Мікалай Каралёў (1906-1972) – ураджэнец в. Амінавічы (зараз Асіповіцкі раён),  адзін з арганізатараў і кіраўнікоў партызанскага руху на тэрыторыі Магілёўскай вобласці ў гады Вялікай Айчыннай вайны. Яго імем названа вуліца ў Магілёве, на доме па Першамайскай, 67, дзе ён жыў, устаноўлена мемарыяльная дошка.

Смірноў Дзмітрый (1901-1975) камандзір 121-га стралковага корпуса 50-й арміі, які вызваляў Магілёў, Шклоў, Быхаў.

 Фота: генера-маёр М. Каралёў

1980 год. Памёр Антон Антановіч. 

Беларускі мовазнавец. Доктар філалагічных навук, прафесар.

Скончыў Віленскі ўніверсітэт і працаваў у ім.

Першы даследчык помнікаў старога беларускага пісьменства, якія ўзніклі на тэрыторыі Літвы.

Даследаваў помнікі татарска-мусульманскай пісьменнасці на беларускай мове. Аўтар кнігі «Беларускія тэксты, пісаныя арабскім пісьмом, і іх графіка-арфаграфічная сістэма».

Антановічам выяўлены 24 вядомыя і невядомыя дагэтуль татарсія рукапісы XVII – пачатку XX стагоддзяў, з іх 10 хамаілаў (дапаможнікаў дзеля служыцеляў рэлігійнага культу), 8  кітабаў, тэфсіры, тэджвід, беларуска-турэцкі слоўнік 1836 года.

Вучоны пакінуў багатую навуковую бібліятэку і многа каштоўных навуковых матэрыялаў – усё гэта захоўваецца ў Віленскім універсітэце. 

1988 год. Адбыўся І з’езд Беларускага аб’яднання студэнтаў (БАС). 

БАС – беларуская грамадская арганізацыя студэнтаў у Польшчы, якая займаецца грамадска-культурнай, асветнай, выдавецкай, турысцкай дзейнасцю. Заснавана ў 1988 годзе.

Гурткі БАС дзейнічаюць у ВНУ Беластока, Варшавы, Гданьска, Любліна, Ольштына, адзін у ЗША. На некамерцыйнай аснове каля мястэчка Гарадок Беластоцкага павета з 1990 да 2019 года праводзіўся штогадовы фестываль беларускай альтэрнатыўнай і рок-музыкі «Басовішча».

2006 год. Памёр Іван Навуменка (1926-2006). 

Беларускі пісьменнік і літаратуразнавец. Акадэмік, доктар філалагічных навук, прафесар. Заслужаны дзеяч навукі. Лаўрэат прэміі Ленінскага камсамола Беларусі, Дзяржаўнай прэміі імя Якуба Коласа.

У гады Вялікай Айчыннай вайны ўдзельнік камсамольскага падполля, партызан, удзельнічаў у вызваленні Васілевічаў, ваяваў у складзе Чырвонай Арміі.

Працаваў ў газетах, часопісе «Маладосць», загадчыкам кафедры беларускай літаратуры БДУ, дырэктарам Інстытута літаратуры імя Я. Купалы АН БССР,  віцэ-прэзідэнт АН БССР, Старшынём Вярхоўнага Савета БССР (1985-1990).

Аўтар апавяданняў, каля 20 кніг апавяданняў, аповесцей,  раманаў, п’ес, Збора твораў у 6 тамах, літаратуразнаўчых прац пра творчасць Якуба Коласа, пісьменнікаў-дэмакратаў, Янкі Купалы і іншых. 

2008 год Міністэрства юстыцыі Беларусі выдала пасведчанне аб рэгістрацыі Руху «За свабоду». 

Аб’яднанне грамадзян Беларусі для сумеснай рэалізацыі грамадзянскіх, сацыяльных, культурных і іншых правоў было заснавана ў 2006 годзе пасля прэзідэнцкіх выбараў кандыдатам у прэзідэнты ад аб’яднаных дэмакратычных сіл А. Мілінкевічам. 19 лістапада 2021 года Вярхоўны суд Беларусі пазбавіў рух «За свабоду» рэгістрацыі.

Стратэгічнымі мэтамі аб’яднання былі свабодныя выбары ў краіне, абарона незалежнасці, давядзенне ўзроўню жыцця ў Беларусі да еўрапейскіх стандартаў, з канчатковай мэтай інтэграцыі ў ЕС.

А. Мілінкевіч
А. Мілінкевіч

2015 год. Памёр ураджэнец Полацка Барыс Супруновіч (1933–2015). 

Савецкі і расійскі вучоны, кандыдат геаграфічных навук, прафесар.

Працаваў дэканам, прафесарам Маскоўскага фінансавага інстытута.

Аўтар падручнікаў “Эканоміка прадпрыемства”, “Знешнеэканамічная дзейнасць”, “Расія ў сучаснай сусветнай гаспадарцы. Энцыклапедыя рынкавай гаспадаркі”, “Міжнародныя эканамічныя адносіны”.

Памёр 17 снежня 2015 года ў Маскве.

У яго гонар у Фінансавым універсітэце існуе аўдыторыя яго імя.

Дзень у гісторыі. 5 снежня. Прынята “сталінская” Канстытуцыя. Падпісаны Будапешцкі мемарандум. Нарадзіліся Юзаф Пілсудскі, Мікола Равенскі, Алесь Разанаў.

Навіна ад

Міжнародны дзень добраахвотнікаў у імя эканамічнага і сацыяльнага развіцця (International Volunteer Day, з 1985 года) устаноўлены па прапанове Генеральнай Асамблеі ААН

Валанцёры – гэта людзі, якія ў свой вольны час працуюць на грамадства. 

Добраахвотнікаў можна сустрэць у якасці персаналу на Алімпійскіх гульнях або ў якасці рознарабочых пры аднаўленні разбурэнняў. Такія людзі добраахвотна выклікаюцца дапамагаць прыбіраць грамадскую тэрыторыю, распаўсюджваць плакаты ці брашуры сацыяльнай кампаніі, гатовы бясплатна праводзіць экскурсіі па родным горадзе, быць перакладчыкамі на вялікіх міжнародных спартыўных спаборніцтвах. Больш за тое, добраахвотнікі дапамагаюць персаналу ў дзіцячых дамах і дамах састарэлых, спяшаюцца на дапамогу пры ліквідацыі наступстваў стыхійных бедстваў.

І грамадства, несумненна, мае патрэбу ў рэзультатыўнай працы валанцёраў. ААН увесь час заклікае дзяржавы прымаць меры ў мэтах павышэння дасведчанасці аб важным унёску службы добраахвотнікаў, і тым самым заахвочваць яшчэ больш людзей ва ўсіх сферах дзейнасці прапаноўваць свае паслугі ў якасці добраахвотнікаў як на радзіме, так і за мяжой.

Пракоп і Сава (народны каляндар). «Прыйдзе Пракоп хмуры – раскапае гуры». «Барбара мосьціць, Сава цьвікі вострыць, а Мікола прыбівае».

1360 год. З’яўленне франка. 

Французскі кароль Ян II Добры з мэтай сабраць грошы для выплаты выкупу ангельцам падпісаў спецыяльны ўказ аб чаканцы залатой манеты вагой 3,88 грама і дыяметрам 29 міліметраў з лацінскім надпісам на аверсе Johannes Dei gratia Francorum rex –  “кароль франкаў”. 

Адсюль пайшла назва манеты франк, пазней і валюты, якая мела хаджэнне ў Францыі да ўвядзення еўра ў 2002 годзе. 

У наш час франк захоўваецца ў Швейцарыі (швейцарскі) і некаторых краінах Цэнтральнай і Заходняй Афрыкі.

 

1484 год. Папа Інакенцій VIII выдаў булу “З найвялікшай стараннасцю”. 

У адпаведнасці з ёй інквізітарам надаваліся выключныя паўнамоцтвы ў справе палявання на ведзьмаў. Быў пакладзены пачатак аднаму з самых крывавых і працяглых у гісторыі чалавецтва нялюдскіх пераследаў нявінных ахвяр. 

Рымская інквізіцыя ранняга Новага часу разгледзела, як лічыцца, 50-70 тысяч спраў, пры гэтым адправіла на пакаранне смерцю каля 1300 чалавек. 

Паляванне на ведзьмаў было больш разбуральным – тут налічваюць некалькі дзесяткаў тысяч спаленых. 

Іспанская інквізіцыя скасавана ў 1808 годзе Жозэфам Банапартам, французская канчаткова скасавана ў 1834 годзе. 

Інквізіцыя (лац. Inquisitio – “вышук”, “расследаванне”) існуе і сёння, толькі памяняла шыльду. Кангрэгацыя інквізіцыі на Другім Ватыканскім саборы 1965 года была перайменавана ў Кангрэгацыю веравучэння, якая існуе дагэтуль і займаецца абаронай веры і маральнасці каталікоў, у прыватнасці расследуе сэксуальныя злачынствы.

На выяве: Галілей перад Рымскай інквізіцыяй.

 

1579 год. Пірацкая брыганціна Фрэнсіса Дрэйка “Залатая лань” уступіла ў гавань Сант’яга (Чылі). 

Там стаяў на якары іспанскі галіён “Капітан” – флагман эскадры. Іспанцы прынялі ангельцаў за сваіх, сустрэлі “Залатую лань” прывітальным барабанным боем. Піраты спусцілі на ваду лодку, спакойна прысталі да галіёна і падняліся на яго борт. Карабель быў захоплены без адзінага стрэлу. 

Здабыча аказалася багатай: 37 тысяч залатых дукатаў, фарфор, срэбра, і ў дадатак – дзве тысячы бочачак віна. 

Калі праз 10 месяцаў Фрэнсіс Дрэйк вярнуўся на радзіму, яго сустрэлі як нацыянальнага героя. Каралева Лізавета наведала карабель і на палубе пасвяціла яго ў рыцары, крыху пазней удастоіла звання адмірала.

Дрэйк стаў першым мараплаўцам, які абышоў зямны шар, захаваўшы пры гэтым цэлым судна і жыццё большасці матросаў (Магелан, як вядома, дадому не вярнуўся). 

У 1588 годзе ён фактычна камандаваў англійскім флотам пры разгроме “Непераможнай армады”. 

Імем Дрэйка названы  самы шырокі ў свеце праліў – паміж Амерыкай і Антарктыдай.

Зрэшты, народнае прызнанне адміралу Дрэйку прынеслі зусім не яго пірацкія прыгоды і ваенныя перамогі. У баварскім  Афенбургу стаіць помнік: Дрэйк з кветкай у руцэ. Гэта кветка бульбы. На помніку надпіс: “Сэру Фрэнсісу Дрэйку, услаўленаму мараплаўцу, які распаўсюдзіў бульбу ў Еўропе. Мільёны земляробаў свету дабраслаўляюць яго несмяротную памяць. Яго дарунак – вялікая дапамога ўсім беднякам, каштоўнае прынашэнне, якое палягчае горкую патрэбу і нягоды немаёмных”.

1867 год. Нарадзіўся Юзаф Пілсудскі. 

Польскі дзяржаўны і палітычны дзеяч, першы кіраўнік адроджанай Польшчы. Падарожнік па Амерыцы, Еўропе, Японіі.

Галоўнакамандуючы Войска польскага, першы маршал Польшчы, двойчы прэм’ер (1926-1928 і 1930). Кавалер вялікай колькасці ордэнаў і ганаровых адзнак, як польскіх, так і замежных, ганаровы доктар шэрагу ўніверсітэтаў міжваеннай Польшчы. 

Пілсудскі — асоба, заслугі якой перад незалежнаю Польшчай паўсюдна прызнаныя.

Пра беларусаў пісаў, што трэба “адзначыць неакрэсленасць іх нацыянальных пачуццяў”. Беларусаў з заходніх губерняў ставіў вышэй за жыхароў усходу Беларусі, бачыў розніцу паміж беларусамі-праваслаўнымі і беларусамі-каталікамі.

У постаці Пілсудскага выяўляліся пэўныя рысы беларускасці, якія ставілі яго ў лепшае святло ў параўнанні з беларускімі савецкімі дзеячамі. Нарадзіўся ён на Віленшчыне, ведаў беларускую мову, карыстаўся ёю, меў кантакты з дзеячамі беларускага нацыянальнага адраджэння, у свой час нават займаўся кантрабандным увозам “Дудкі беларускай” Ф. Багушэвіча.

Памёр 12 мая 1935 года. Пахаванне стала вялікай маніфестацыяй нацыянальнага адзінства. Была абвешчана нацыянальная жалоба. Цела было змешчана ў крыпце святога Леанарда ў Вавелі. У 1936 годзе сэрца Пілсудскага палажылі ў труну яго маці на могілках Росы ў Вільні (маўзалей Маці і сэрца сына).

У міжваенны час, а таксама пасля Другой Сусветнай вайны, вакол асобы маршала будаваўся пэўны культ. Пасля падзення камунізму ў Польшчы, Пілсудскі лічыцца адной з найважнейшых асоб у гісторыі польскай дзяржавы. У яго гонар названыя многія вуліцы, плошчы і школы, пастаўлены помнікі.

1886 год. Нарадзіўся Мікола Равенскі. 

Беларускі кампазітар, дырыжор, музычны крытык.

Працаваў рэгентам у Навагрудку, Чэрвені, хормайстрам мінскага гарадскога тэатра, выкладчыкам у музычным тэхнікуме, Беларускай кансерваторыі.

3 1944 года на эміграцыі ў Германіі, Бельгіі. Працаваў у Лёвенскім універсітэце, дзе стварыў студэнцкі ансамбль беларускай музыкі, кіраваў хорам беларускіх студэнтаў Бельгіі, з якім гастраляваў па Еўропе. Супрацоўнічаў з Беларускім інстытутам навукі і мастацтва.

Музычная і кампазітарская творчасць цесна звязана з беларускім фальклорам.

Аўтар апрацовак беларускіх народных песень і песень на вершы М. Багдановіча, Янкі Купалы, Якуба Коласа, К. Буйло, Ц. Гартнага, З. Бядулі, оперы «Браніслава» (лібрэта У. Дубоўкі; у 1930 годзе канфіскавана), першай беларускай аперэты на словы В. Дуніна-Марцінкевіча «Залёты», музыкі для «Пагоні», на тэксты царкоўных малітваў, у тым ліку «Магутны Божа» (на словы Н. Арсенневай).

Аўтар даследавання «Характэрныя рысы беларускай народнай песні».

Памёр 9 сакавіка 1953 года ў бяльгійскім Лёвене.

 

1908 год Нарадзілася Ганна Абуховіч. 

Беларуская акцёрка тэатра і кіно. Народная артыстка.

Дэбютавала як акцёрка нямога кіно ў 1929 годзе. З 1937 года акцёрка Дзяржаўнага рускага драматычнага тэатра Беларусі.

Стварыла шэраг яркіх, псіхалагічна глыбокіх драматычных вобразаў у пастаноўках па творах А. Астроўскага, Х. Вуаліёкі, У. Шэкспіра, К. Губарэвіча, А. Петрашкевіча і іншых.

Здымалася ў 9 кінафільмах.

Аўтар ўспамінаў «Паўстагоддзя на сцэне» (1987).

У яе гонар на вул. Леніна, 5 у Мінску ўсталяваная памятная дошка.

Памерла 13 лістапада 1986 года.

 

1929 год. Нарадзіўся Яўген Кудрашоў. 

Беларускі эканаміст. Кандыдат эканамічных навук, дацэнт.

Скончыў прыродазнаўчае аддзяленне настаўніцкага, геаграфічны факультэт Магілёўскага педагагічнага інстытута.

Працаваў выкладчыкам, дацэнтам, дэканам геаграфічнага,  гістарычнага факультэтаў, рэктарам (1971-1994) Магілёўскага педінстытута. 

Памёр 20 кастрычніка 2011 года.

 

1936 год. У СССР прынята другая Канстытуцыя. 

Увайшла ў гісторыю пад назвай “Сталінская”, другая Канстытуцыя пасля 1924 года, “канстытуцыя развітога сацыялізму”. Замацавала знішчэнне прыватнай уласнасці на сродкі вытворчасці і эксплуататарскія класы, адмову ад дыктатуры пралетарыяту. Эканамічнай асновай абвяшчалася планавая сацыялістычная сістэма гаспадаркі і сацыялістычная ўласнасць.

Упершыню ў гісторыі СССР усім грамадзянам гарантаваліся роўныя правы: усеагульнае, роўнае і прамое выбарчае права пры тайным галасаванні; права на працу і адпачынак, матэрыяльнае забеспячэнне ў старасці і ў час хваробы, права на бясплатную адукацыю. Абвяшчалася свабода сумлення, слова, друку, сходаў і мітынгаў, а таксама недатыкальнасць асобы і таямніца перапіскі.

Усе багацці краіны аб’яўляліся ўсенародным здабыткам. Зямля, якая займалася калгасамі, перадавалася ім у вечнае карыстанне.

Камуністычная партыя абвяшчалася прадстаўніком “кіруючага ядра” ўсіх грамадскіх і дзяржаўных арганізацый працоўных (у Канстытуцыі 1924 года партыя не згадвалася). Вышэйшым органам заканадаўчай улады станавіўся Вярхоўны Савет.

Дзейнічала да 7 кастрычніка 1977 года, калі была прынята “брэжнеўская” канстытуцыя, якая ставіла мэты пабудовы бескласавага камуністычнага грамадства, замацоўвала за кожнай саюзнай рэспублікай права выхаду са складу СССР. У 1990 годзе ў Канстытуцыю было ўнесена некалькі паправак, якія пашыралі правы і свабоды грамадзян, а таксама змянілі палітычную сістэму краіны. Але Асноўны закон спыніў сваё дзеянне ў сувязі з распадам СССР у 1991 годзе.


1941 год. Дзень пачатку контрнаступлення савецкіх войскаў супраць нямецка-фашысцкіх войскаў у бітве пад Масквой. 

Контрнаступленне, як другі этап бітвы за Маскву, пачалося на досвітку – савецкія войскі перайшлі ў наступ на фронце ад Калініна да Яльца. Інфармацыя пра контрнаступленне прагучала па радыё толькі ў ноч на 13 снежня. Да гэтага часу савецкія войскі разбілі ўдарныя танкавыя групоўкі суперніка і, прасунуўшыся ад зыходнай лініі паўночней сталіцы на 60 км, а паўднёвей – на 120 км, ухілілі непасрэдную небяспеку Маскве. 16  снежня савецкія войскі вызвалілі Калінін (цяпер Цвер), 19 снежня  выйшлі на мяжу ракі Лама і Руза, да 25 снежня на раку Ака, 28 снежня быў вызвалены Казельск, 30 снежня – Калуга.

Гэта была першая буйная параза нямецка-фашысцкай арміі ў Другой сусветнай вайне. У бітве пад Масквой гітлераўцы страцілі больш за 500 000 чалавек, 1300 танкаў, 2500 гармат. Адчувальнай аказалася і маральная шкода, нанесеная ворагу – гітлераўскія ваенныя трыбуналы асудзілі каля 62000 салдат і афіцэраў за дэзерцірства, самавольнае пакіданне пазіцый і непадпарадкаванне загадам старэйшых афіцэраў. З займаных пастоў былі зняты 35 вышэйшых чыноў германскага войска.

 

1943 год. Паводле аператыўнай зводкі Саўінфармбюро: на паўночны захад ад Прапойска Чырвоная Армія авалодала населенымі пунктамі “Дваровы, Боўкі, Дабужа. На паўночны захад ад Гомеля нашы войскі з упартымі баямі прасунуліся наперад”.

 

1947 год. Нарадзіўся Алесь Разанаў. 

Беларускі паэт-наватар, аўтар новых паэтычных форм, перакладчык. Лаўрэат прэмій: Дзяржаўнай імя Я. Купалы, Гердэра, «Залаты апостраф», імя Наталлі Арсенневай.

У кастрычніку 1968 года разам В. Ярацам, Л. Барташам звярнуўся ў ЦК КПБ з лістом на імя П. Машэрава (ліст падпісала некалькі соцень чалавек) з патрабаваннемі вяртання выкладання на беларускай мове, за што атрымаў ярлык «нацыяналіст», а пасля наведвання Л. Геніюш у Зэльве, быў выключаны з БДУ. 

Настаўнічаў, працаваў у  газеце «ЛіМ», часопісах «Родная прырода», «Крыніца», выдавецтве «Мастацкая літаратура». Быў віцэ-прэзідэнтам Беларускага ПЭН-цэнтра.

Аўтар многіх паэтычных зборнікаў, якія лічацца этапнымі для беларускай паэзіі, сярод якіх – «Каардынаты быцця», «Шлях-360», «Сума немагчымасцяў».

Яго шматлікія вершаваныя тэксты – гэта вершы аб прадметах і рэчах, прыродных з’явах і жывых істотах.

У зборніках апошніх дзесяцігоддзяў паэт адкрыў багацце лексічных, музычных, сэнсавых магчымасцей і дэманстраваў амаль у кожным новым творы ідэю вобразнай невычэрпнасці нацыянальнай моўнай стыхіі.

Перакладаў з літоўскай, латышскай, грузінскай, балгарскай, сербскахарвацкай, чэшскай, англійскай моў.

Склаў кнігу паэзіі Я. Купалы «Выйду з сэрцам, як з паходняй!..» (1982). Выдаў па-нямецку зборнік «Wortdichte» (2003).

«Алесь Разанаў быў паэтам ад Бога, і ў беларускай паэзіі зрабіў сапраўдную мадэрністычную рэвалюцыю» (Зм. Дзядзенка).

Памёр 26 жніўня 2021 года.

 

1994 год. Падпісаны Будапешцкі мемарандум. 

Міжнародная дамова пра гарантыі бяспекі ў сувязі з далучэннем Украіны да «Дамовы пра нераспаўсюджанне ядзернай зброі». Падпісана паміж Украінай, ЗША, Расіяй і Вялікабрытаніяй. Украіна набыла «бяз’ядзерны статус». Дамова ўтрымоўвае пункты, якія прадстаўляюць Украіне гарантыі яе суверэнітэту і бяспекі.

Паводле дадзенага Мемарандума, краіны-падпісанты абавязаліся: паважаць незалежнасць, суверэнітэт і дзяржаўныя межы Украіны; устрымлівацца ад пагрозы сілай і яе ўжывання супраць тэрытарыяльнай цэласнасці і палітычнай незалежнасці Украіны; ніякая іх зброя ніколі не будзе выкарыстоўвацца супраць яе, акрамя мэт самаабароны ці любой іншай праявай у адпаведнасці са статутам ААН; устрымлівацца ад эканамічнага ціску, накіраванага на тое, каб падпарадкаваць сваім уласным інтарэсам ажыццяўленне Украінай, якая мае рацыю, уласцівую яе суверэнітэту; дамагацца неадкладных дзеянняў Савета Бяспекі ААН з мэтай аказання дапамогі Украіне, калі яна стане ахвярай акту агрэсіі ці аб’ектам пагрозы агрэсіі з ужываннем ядзернай зброі; не ўжываць ядзерную зброю супраць Украіны, акрамя выпадку нападу на іх, іх і падапечныя тэрыторыі, узброеныя сілы, іх саюзнікаў і іншыя.

Падпісант дадзенай дамовы Расійская Федэрацыя адкрыта парушыла Мемарандум, калі 1 сакавіка 2014 года стала на шлях ваеннага ўварвання ў суверэнную дзяржаву Ўкраіну, суб’ект міжнароднага права, а ў ноч на 24 лютага 2022 года развязала поўнамаштабную вайну супраць Украіны.

Фота: Прэзідэнты ЗША Б.Клінтан, Расіі Б.Ельцын, Украіны Л. Краўчук

Дзень у гісторыі. 16 кастрычніка. Пачатак уніяцкай царквы. Пакаранне Нюрнбергскім трыбуналам вярхушкі гітлераўскага рэжыма. Дзень нараджэння барда Сокалава-Воюша. Першы паказ “Рабыні Ізауры” ў СССР

Навіна ад

Сусветны дзень харчавання (з 1999). Устаноўлены ў гонар даты ўтварэння Арганізацыі харчавання і сельскай гаспадаркі ААН 16 кастрычніка 1945 года, калі ўпершыню краіны свету афіцыйна абвясцілі адной з найважнейшых задач выкараненне голаду на планеце.

У цэлым 2,3 мільярды жыхароў планеты – каля траціны ўсяго насельніцтва – сутыкаюцца з недахопам прадуктаў харчавання. 

Гэта на 350 мільёнаў больш, чым да пандэміі. Каля 924 мільёнаў жывуць ва ўмовах вострага дэфіцыту харчавання – на 207 больш, чым у 2020 годзе. 

Ужо зараз становіцца зразумела, што перамагчы праблему голаду да 2030 года ўжо немагчыма.

Сітуацыя з харчовым забеспячэннем у свеце значна пагоршылася ў сувязі з нападам Расіі на Украіну, з вайной паміж гэтымі найбуйнейшымі сусветнымі пастаўшчыкамі збожжа, алейных культур і ўгнаенняў.

Сусветны дзень анэстэзіі. 

Анэстэзія – страта адчувальнасці нерваў. Штучная анэстэзія прымяняецца для абязбольвання пры хірургічных аперацыях.

16 кастрычніка 1846 года зубны лекар Томас Мортан правёў першую ў гісторыі аперацыю пад эфірным наркозам. Гісторыя новай вобласці медыцыны анэстэзіялогіі звязана са з’яўленнем наркозу ў 1846 годзе.

1596 год. У Берасці ў кафедральнай Свята-Мікалаеўскай царкве пачаўся царкоўны Сабор. 

Працаваў 16-20 кастрычніка. 

У Брэст на запрашэнне мітрапаліта Кіеўскага Міхаіла Рагозы з’ехаліся ўсе епіскапы, кіраўнікі найбольш значных манастыроў, прадстаўнікі духавенства і манаства, а таксама прыхільнікі і праціўнікі уніі з ліку свецкіх асоб.

У выніку працы Сабора Кіеўская мітраполія 18 кастрычніка афіцыйна абвясціла аб’яднанне Праваслаўнай царквы ў Рэчы Паспалітай з Каталіцкай царквой пад уладай Папы Рымскага. 

Унія зацверджана каралём Рэчы Паспалітай Жыгімонтам III Вазам.

У 1839 годзе ўніяцтва на беларускіх землях было забаронена. Да 1874 – 1875 гадоў уніяцкія парафіі (некалькі дзясяткаў тысячаў вернікаў) яшчэ існавалі на невялікай тэрыторыі – у Сапоцкінскім краі і на Падляшшы.

1894 год. У в. Міхалёва Бабруйскага раёна нарадзіўся Феафан Шырокі.

Генерал-маёр авіяцыі. Удзельнік  Першай сусветнай, Грамадзянскай, Вялікай Айчыннай войн.

Калі быў камандзірам 20 авіябрыгады у Прымор’і, у 1938 годзе быў арыштаваны ДПУ і знаходзіўся каля года пад следствам.

У вайну камандаваў дывізіяй дальняй бамбардзіровачнай авіяцыі. Удзельнік баёў за Маскву, Ленінград, Сталінград, Курск, па вызваленні Украіны, Беларусі, Венгрыі, Польшчы, Усходняй Прусіі.

Памёр у 1979 годзе ў Кіеве.

1925 год. У Берліне завяршылася Другая Ўсебеларуская канфэрэнцыя – нарада беларускіх палітычных дзеячоў у эміграцыі. 

Працавала 12-16 кастрычніка 1925 года. 

Склікана А. Цвікевічам у выніку расколу ў беларускім эмігранцкім асяроддзі, пераменаў  у БССР і Заходняй Беларусі пасля Першай Усебеларускай канфэрэнцыі ў Празе (1921).

Канферэнцыя прызнала Менск “адзіным цэнтрам нацыянальна-дзяржаўнага адраджэння Беларусі», БССР, савецкую уладу, абвясціла «ўсялякія спробы актыўнай барацьбы» супраць Менску “здрадай справе вызваленчага беларускага руху”, ліквідавала ў Берліне палітычны эмігранцкі цэнтр БНР.

Старшыня Рады БНР П. Крачэўскі, яго намеснік В. Захарка, Прэзідыум Рады БНР не прызналі рашэнняў канфэрэнцыі.

1935 год. Нарадзіўся Барыс Забораў. 

Беларускі і францускі жывапісец і графік. 

З 1979 года жыў у Францыі.

Працаваў у галіне кніжнай графікі і ў розных жанрах станковага жывапісу.

Займаўся мастацкім афармленнем кніг балгарскіх паэтаў,  Я. Райніса, У. Шэкспіра, Я. Купалы, Р. Барадуліна, Я. Корчака, Ф. Дастаеўскага, А. Пушкіна, О. Уайльда.

У Нацыянальным мастацкім музэі  Беларусі захоўваецца каля 50 яго графічных прац. 

Яго палотно «Аўтапартрэт з мадэллю” захоўваецца ў галерэі Уфіцы ў Фларэнцыі.

Памёр у 2021 годзе.

1946 год. Па прыгаворы Нюрнбергскага трыбунала пакараныя дзесяць нацысцкіх верхаводаў. 

Былі павешаны: Іаахім фон Рыбентроп, Вільгельм Кейтэль, Эрнст Кальтэнбрунэр, Альфрэд Розенберг, Ганс Франк, Вільгельм Фрык, Юліус Штрэйхер, Фрыц Заукель, Альфрэд Ёдль, Артур Зэйс-Інкварт. 

Сярод павешаных абавязкова апынуліся б таксама Адольф Гітлер і Герман Герынг. Але Герынг за дзень да прывядзення прысуду ў выкананне пакончыў з сабой, а Гітлер зрабіў гэта яшчэ раней. 

Марцін Борман – быў прысуджаны да смяротнага пакарання завочна, бо здолеў уцячы. Найверагодней, мяркуюць сучасныя даследчыкі, ён загінуў у баях у 1945 годзе пры спробе ўцёкаў з Германіі інкогніта.

Нюрнбергскі суд – напамін сучасным дыктатарам і распальшчыкам вайны, што іх злачынствы не застануцца беспакаранымі.

13 кастрычніка 2022 года ПАСЕ прызнала сучасны расійскі рэжым тэрарыстычным. “За” прагаласавалі 99 дэлегатаў, адзін устрымаўся. Прыняцце рэзалюцыі ПАСЕ прадугледжвае стварэнне трыбунала. У рэзалюцыі таксама адзначаецца, што знаходжанне Расіі ў Савеце Бяспекі ААН – нелегальнае.

1948 год. Нарадзіўся Яўген Сямашка. Беларускі журналіст, гісторык.

Працаваў журналістам ў Ашмянах, Гродне, Мінску. Галоўны рэдактар газеты «Белорусская нива».

Даследуе дзейнасць польскага антысавецкага падполля на Беларусі ў 1940-я гады. Аўтар кнігі “Армія Краёва на Беларусі” (1994).

1957 год. Нарадзіўся Сяржук Сокалаў-Воюш. 

Беларускі бард, журналіст, пісьменнік.

Працаваў ў школе, навуковым супрацоўнікам філіяла музея Якуба Коласа ў Мікалаеўшчыне, загадчыкам літаратурнай часткі лялечнай трупы Беларускага дзяржаўнага акадэмічнага тэатра імя Якуба Коласа, на радыё “Свабода”.

З 1991 года на эміграцыі.

Аўтар зборніка «Кроў на сумётах», кнігі «Крывавы памол», паэмы «Мяккі знак», пастаноўшчык  п’есы-казкі «Свецяць, свецяць зорачкі».

Перакладчык на беларускую мову твораў рускіх, польскіх і ўкраінскіх пісьменьнікаў.

У ЗША і Канадзе выйші  альбомы з яго песнямі.

1978 год. Караль Вайтыла (1920-2005) абраны 264-м папам рымскім і ўзяў сабе імя Ян Павел ІІ. 

Кананізаваны (у 2014). 

Першы Папа неітальянскага паходжання за апошнія 455 гадоў, першы са славян. 

Антыкамуніст, антысталініст, міратворац. 

Першы Папа, які кантактаваў з іерархамі іншых канфесій і веравызнанняў. 

Прем’ер-міністр Ізраіля А. Шарон назваў Яна Паўла ІІ “чалавекам міру, сябрам габрэйскага народа”. 

Першы пантыфік, які пачаў звяртацца да беларускіх вернікаў па-беларуску ў сваіх святочных віншаваннях, падчас сустрэч з дэлегацыямі беларусаў.

1983 год. Створана група “Мумі Троль”. 

Стваральнік – Ілля Лаценка, унук архітэктара, аўтара “лагуценкавак” або “хрушчовак”, ураджэнца Магілёва  Віталя Лагуценкі. 

Сам лідар групы мае запісы песень на беларускай мове, у тым ліку песні «Кантрабанды» у перакладзе А. Хадановіча для праекта «Перазагрузка-2».

1988 год. Пачаўся паказ бразільскага серыяла “Рабыня Ізаура” на Цэнтральным тэлебачанні СССР. 

Пачатак эры мыльных опер у СССР. 

Сам раман Бернарда Гімарайнша “Рабыня Ізаура” (1875) налічвае каля 50 старонак. 

Для пракату серыяла ў СССР тэленавела была перамантавана ў больш звыклы для савецкага тэлегледача фармат: 15 серый па 60-70 хвілін. 

Першыя 5 серый тэлесерыяла былі прадэманстраваны 16-20 кастрычніка 1988 года, наступныя – з 26 лютага па 7 сакавіка 1989 года. У верасні 1990 года тэлесерыял быў прадэманстраваны паўторна.

Пасля паказу фільма ва ўжыванне трывала ўвайшло слова “фазенда”, у асноўным для іранічнага абазначэння ўчасткаў на лецішчах, з’явіліся шматлікія кошкі, кабылы, каровы Ізаўры.