1773 год. У складзе Магілёўскай правінцыі створаны 12 паветаў.
Сярод іх: Бабінавіцкі (скасаваны ў 1840), Беліцкі (у 1852 перайменаваны ў Гомельскі), Клімавіцкі, Копыскі (у 1861 годзе пераўтвораны ў Горацкі), Магілёўскі, Мсціслаўскі, Аршанскі, Рагачоўскі, Сенненскі, Старабыхаўскі (у 1852 перайменаваны ў Быхаўскі).
1795 год. Прэм’ерай оперы Осіпа Казлоўскага ў Маскве адкрыўся тэатр-палац “Астанкіна” М. Шарамецева.
Оперу на словы А. Пацёмкіна “Узяцце Ізмаіла або Вельміра і Смелон” напісаў ураджэнец засценка Казлоўскі каля Прапойска (зараз – Слаўгарад) Осіп (Юзаф) Казлоўскі (1757-1831).
Казлоўскі вучыўся ў Варшаўскай капэле пры касцёле Св. Яна. Быў настаўнікам музыкі Міхала Клеафаса Агінскага.
У 1780-я гады па запрашэнні Р. Пацёмкіна пераехаў у Пецярбург, дзе хутка заваяваў усеагульнае прызнанне і аўтарытэт як кампазітар і арганізатар музычнага жыцця расійскай сталіцы, як “інспектар”, “дырэктар музыкі” імператарскіх тэатраў. Пасля вяртання на радзіму, працаваў у Прапойску кіраўніком хору і аркестра графа Мурамцава.
1812 год. Салтанаўская бітва пад Магілёвам.
Адбылася 22-23 ліпеня (па стараму стылю 11-12) паміж вёскамі Салтанаўка і Фатава паміж атрадамі 7-га пяхотнага корпуса М. Раеўскага і французскімі войскамі пад камандаваннем маршала Даву.
У 9-гадзіннай бітве французы страцілі ад 1 000 да 4 200, рускія – да 2 500 чалавек.
Гарматная страляніна была чутна ў Магілёве. Значная частка корпуса Даву знаходзілася на бівуаках за Віленскай заставай.
У сувязі з боем пад Салтанаўкай вядома гісторыя пра тое, як Раеўскі ў адну з атак ішоў наперадзе палка са сваімі сынамі. Гэтая атака намалявана на знакамітай карціне Самакіша. Нягледзячы на шырокую вядомасць гэтага факта, ён з’яўляецца не больш за патрыятычнай выдумкай журналістаў, якія апісвалі ход вайны ў расійскіх газетах. Дастаткова нагадаць, што малодшаму сыну Раеўскага было ўсяго 11 год, старэйшаму – 16.
Сам Раеўскі абвяргаў гэтую гісторыю: ён сапраўды вадзіў полк у атаку са шпагай у руках, але побач з ім ішлі не сыны, а ад’ютанты і ардынарцы.
У 1912 годзе з нагоды 100-годдзя бітвы ў Салтанаўцы пабудавана мемарыяльная капліца.
1878 год. Нарадзіўся Януш Корчак (1878-1942).
Польскі педагог, дзіцячы пісьменнік, публіцыст, грамадскі дзеяч. Педагог-наватар, пачынальнік дзейнасці па абароне правоў дзяцей. Лічыцца прадвеснікам сучасных педагагічных тэндэнцый.
Адхіліўшы прапановы аб уцёках з варшаўскага гета, разам з 200 сваімі выхаванцамі загінуў у нацысцкім канцлагеры.
1918 год. Сфармаваны Трэці Урад БНР на чале з І. Серадой.
Гэта адбылося пасля адстаўкі кіраўніка Другога Ураду БНР Р. Скірмунта, у складанай геаплітычнай абстаноўцы.
Працаваў да лістапада 1918 года, калі быў утвораны чацвёрты Урад БНР на чале з А. Луцкевічам.
І. Серада сядзіць другі злева
1919 год. У в. Маслакі Горацкага раёна нарадзіўся Міхаіл Булахаў (1919-2012).
Беларускі мовазнавец. Заслужаны дзеяч навукі, доктар філалагічных навук, прафесар. Выхаванец Магілёўскага педінстытута.
Даследчык праблем сучаснай беларускай мовы, мовы старажытных беларускіх помнікаў, аўтар прац «Прыметнік у беларускай мове», «Гісторыя прыметнікаў беларускай мовы”, «Усходнеславянскія мовазнаўцы».
Памёр 4 мая 2012 года.
1930 год. У СССР уведзена сістэма працадзён для калгаснікаў.
У залежнасці ад цяжкасці працы, калгаснік мог за дзень мець 0,5-4,0 працадні (на іх налічваліся да 50% грошы, астатняе – натурай).
Але часта яны налічваліся неаб’ектыўна. Найбольш выгаднымі былі адміністрацыйныя пасады.
Працадні праіснавалі 35 гадоў ібылі заменены заробкамі.
Калгаснікам упершыню налічылі пенсіі толькі ў 1964 годзе, большасць сельскіх пенсіянераў у 1970-1980-я гады мелі ад 12,50 да 27,00 рублёў пенсіі – следства працадзён.
1932 год. У Чэрыкаве нарадзіўся Леанід Яўменаў (1932-2019).
Беларускі філосаф, пісьменнік. Доктар філасофскіх навук, прафесар, член-карэспандэнт НАНБ.
Аўтар прац па філасофіі, этыцы і эстэтыцы, зборнікаў паэзіі “Чужая планета”, “Блізкія далі”. Тэма радзімы, Беларусі, хараства роднай зямлі моцна гучаць у творах паэта. Перакладаў сучасную французскую і франкамоўную паэзію.
Памёр 6 лістапалда 2019 года.
1944 год. Заснаваны Міжнародны валютны фонд.
Мэта – садзейнічанне міжнароднаму супрацоўніцтву ў грашова-крэдытнай сферы, стабілізацыя валютных курсаў, прадстаўленне фінансавых сродкаў партнерам.
Фінансавыя сродкі МВФ фарміруюцца галоўным чынам за кошт падпіскі яго членаў – 190 дзяржаў свету. За 30 гадоў членства (з 1992), Беларусь ад МВФ атрымала падтрымку на 3,8 мільярдаў долараў ЗША.
1994 год. Першым Прэм’ер-міністрам прэзідэнцкай і другім ў незалежнай Беларусі стаў Міхаіл Чыгір.
У лістападзе 1996 года гучна сышоў у адстаўку ў знак пратэсту супраць абвешчанага А. Лукашэнкам рэферэндуму.
У 1999 годзе вылучаўся кандыдатам у прэзідэнты, спадзяючыся такім шляхам вярнуць краіну на дэмакратычны шлях развіцця. Гэтым выклікаў рэпрэсіі з боку ўладаў супраць сябе і членаў сям’і.
М. Чыгір – палітвязень, вязень сумлення.
2011 год. Тэракты ў Нарвегіі.
Адбыліся два тэрарыстычныя акты, скіраваныя супраць асоб выканаўчай улады, грамадскага маладзёжнага лагера і цывільнага насельніцтва.
Першым нападам быў выбух бомбы ва ўрадавым квартале Осла перад офісам прэм’ер-міністра Енса Столтэнберга і іншых урадавых будынкаў – загінулі 7 чалавек і 15 паранена.
Наступны больш жорсткі напад адбыўся праз 2 гадзіны ў лагеры кіруючай Працоўнай партыі Нарвегіі на востраве Уцёя. Узброены чалавек, пераапрануты ў паліцэйскага, адкрыў страляніну па ўдзельніках лагера, забіўшы 86 чалавек
1497 год. Васка да Гама адплыў з Лісабона на чале марской экспедыцыі да берагоў Індыі.
Ён павёў флот з чатырох караблёў з экіпажам у 170 чалавек. Назад вярнуліся толькі 55 матросаў і два караблі.
Партугальцы сталі першымі вядомымі еўрапейцамі, якія 20 мая 1498 года дасягнулі Калікута. Марскі шлях у Індыю быў вынайдзены.
Назад Васка да Гама вярнуўся 29 жніўня 1499 года.
1709 год. Адбылася Палтаўская бітва.
Найбуйнейшая бітва Паўночнай вайны (1700-1721) паміж рускімі войскамі пад камандаваннем Пятра I і шведскай арміяй Карла XII.
Адбылася за 6 вёрст ад Палтавы. Перамога рускай арміі прывяла да пералому ў вайне на карысць Расіі і спыніла панаванне Швецыі ў Еўропе.
Да таго моманту, калі армія Карла падышла да Палтавы, ён страціў да траціны арміі, яго тылы былі атакаваны лёгкай конніцай Пятра – казакамі і калмыкамі, перад самай бітвай Карл ХІІ быў паранены. Бітва Карлам была прайграна і ён бег у Асманскую імперыю.
У бітве пад Палтавай шведы страцілі звыш 9 000 забітымі і 19 000 палоннымі. Страты рускіх – 1 345 чалавек.
Да гэтага, 9 кастрычніка 1708 года, адбылася першая пераможная бітва рускіх войск над шведамі, пры Лясной, пад Прапойскам (Слаўгарад) – “Маці Палтаўскай бітвы”.
1861 год. Нарадзілася Магдалена Радзівіл (Завіша, 1861-1945).
Арыстакратка, дзеяч беларускага культурнага руху, мецэнатка, падарожніца.
Фінансавала выдавецтва «Загляне сонца і ў наша аконца», Беларускае выдавецкае таварыства, газету «Беларус», адкрывала беларускамоўныя школы.
Памерла 6 студзеня 1945 года ў Швейцарыі.
У ліпені 2017года яе прах быў вернуты ў Мінск і перададзены касцёлу Св. Сымона і Алены, 17 лютага 2018 года перапахаваны ў касцёле Найсвяцейшай Тройцы на Залатой Горцыў Мінску.
1910 год. Асобнай кнігай у Пецярбургу выходзіць паэма Янкі Купалы «Адвечная песня».
Першая яго драматычная паэма.
Напісаная пад уплывам народна-песеннай сімволікі і кніжных крыніц. Складаецца з 12 часткаў-праяваў, кожная з якіх распачынаецца і заканчваецца аўтарскай рэмаркай.
Змест паэмы – аналіз жыццёвага лёсу Мужыка, які выступае як галоўны герой паэмы, трагізму яго існавання ў тагачасным грамадстве.
Паэма – твор высокага трагедыйнага гучання. Напісаная песенна-народным складам верша.
1929 год. Нарадзіўся Канстанцін Ціхановіч.
Беларускі графік.
Скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут. Працаваў мастацкім рэдактарам часопіса «Беларусь». Ілюстраваў творы беларускіх і замежных аўтараў у беларускім пэрыядычным друку.
Выканаў многія станковыя кампазыцыі, у тым ліку «Дом I з’езда РСДРП», «Ад’езд Я. Коласа ў семінарыю», трыпціхі «Памяць», «Хатынь».
Аўтар мемарыяльных медалёў, значкоў, экслібрысаў, дыяфільма «Францыск Скарына».
1941 год. Пад Магілёвам патрапіў у фашысцкі палон генерал Дз. Карбышаў (1880-1945).
Фартыфікатар, найбуйнейшы ваенны інжынер, генерал царскай і генерал-лейтэнант Чырвонай Арміі, доктар ваенных навук, прафесар Акадэміі Генштаба.
Патрапіў у палон параненым пад Магілёвам, каля в. Дабрэйка Шклоўскага раёна. Закатаваны 18 лютага 1945 года ў канцлагеры Маўтхаўзен.
1949 год. Нарадзіўся Уладзіслаў Завальнюк.
Каталіцкі святар, беларускі рэлігійны і культурны дзеяч.
Гісторык, выдавец, перакладчык і публіцыст. Магістр тэалогіі, кандыдат гістарычных навук.
Быў членам Рады ТБМ. Змагар за вяртанне беларускіх каталіцкіх святынь у Мінску, паслядоўна праводзіў беларусізацыю каталіцкай царквы ў Беларусі.
1967 год. Магілёўская вобласць узнагароджана ордэнам У Леніна.
Узнагароджана Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР за актыўны супраціў насельніцтва ў Вялікай Айчыннай вайне і дасягненні ў пасляваеннай працы народнагаспадарчага комплекса.
Узнагарода ўручана П. Машэравам ў лістападзе 1967 года.
Арка ў Магілёве з ордэнамі Айчыннай вайны і Леніна.
1974 год. Нарадзіўся Андрэй Мезін.
Беларускі хакеіст. Заслужаны майстар спорту Беларусі.
Удзельнік Алімпійскіх гульняў у Нагана і Солт-Лейк-Сіці, 11 чэмпіянатаў свету (1998-2009).
Лепшы брамнік Лігі Антарыа (1995) і Каланіяльнай Лігі (1996). Чэмпіён CoHL (1996) і IHL (1997). Срэбны прызёр чэмпіянату Германіі (1999). Лепшы хакеіст Беларусі (1998, 1999, 2005, 2006).
1974 год. У Валожыне нарадзілася Дзіяна Арбеніна.
Беларуская і расійская спявачка, паэт, музыка, мастачка. Заслужаная артыстка Чачэнскай Рэспублікі.
Сустваральніца групы “Начныя снайперы”. Аўтар больш за 250 песень, больш за 150 вершаў.
З 2014 года мае статус “амбасадара Сусветнага фонду дзікай прыроды у Расіі”, удзельнічала ў творчым дабрачынным праекце “Пакаленне”, адукацыйным праекце “Татальная дыктоўка”.
Асудзіла ўварванне Расіі ва Украіну, неаднаразова выказвалася супраць вайны, з-за чаго ў некалькіх гарадах Расіі былі адменены канцэрты пасля даносаў. У красавіку 2022 года выйшла яе антываенная песня „Не маўчы”.
1993 год. У Мінску, у будынку Тэатра оперы і балета, распачаў працу I з’езд беларусаў свету (8-10 ліпеня).
Арганізаваны Згуртаваннем беларусаў свету «Бацькаўшчына».
Мэта – аб’яднанне беларусаў свету і арганізацыйнае афармленне сусветнай беларускай супольнасці на карысць нацыянальнага адраджэння і будаўніцтва самастойнай беларускай дзяржавы.
Прысутнічала 996 дэлегатаў ад беларускіх арганізацый з Беларусі і беларускіх суполак 22 краін замежжа. На з’ездзе прынята Дэкларацыю аб прынцыпах дзяржаўнага будаўніцтва Беларусі, шматлікія дакументы. Прэзідэнтам Згуртавання беларусаў свету «Бацькаўшчына» быў абраны Радзім Гарэцкі, старшынёй Рады Ганна Сурмач.
24 верасня 2021 года Вярхоўны суд ліквідаваў Згуртаванне беларусаў свету «Бацькаўшчына».
2008 год. Тэлеканал польскага тэлебачання з трансляцыямі на беларускай і рускай мовах “БЕЛСАТ” пачаў вяшчанне са спадарожніка Sirius.
27 ліпеня 2021 года інфармацыйныя рэсурсы “Белсата” прызнаны ў Беларусі “экстрэмісцкімі”, распаўсюджанне інфармацыі з іх цягне адміністрацыйную адказнасць.
3 лістапада 2021 года прызнаны “экстрэмісцкімі” і інтэрнэт-рэсурсы рэсурсы “Белсата”.
Урачыстасці з нагоды Дня горада пройдуць у Слаўгарадзе ў суботу 27 мая. Вядомы з 1136 года як Прапойск, горад будзе адзначаць сваё 887-годдзе. У праграме святочных мерапрыемстваў – тэматычныя пляцоўкі, канцэрт, салют і нават футбольны матч другой лігі Чэмпіяната Беларусі паміж камандамі “Слаўгарад” і “Клімавічы”. Поўную праграму святкавання можна знайсці па гэтай спасылцы.
1173 год. У Ерусаліме спачыла Еўфрасіння Полацкая (1104-1173).
Полацкая князёўна і ігумення, прылічаная да святых, асветніца і апякунка Беларусі праваслаўнымі і грэка-каталікамі, першая ў Цэнтральна-Усходняй Еўропе падарожніца.
У паломніцтва ў 1167 годзе ішла па Дняпру, праходзіла месца, дзе зараз стаіць Магілёў.
У 1187 годзе яе мошчы былі перанесены з Ерусаліму ў Кіева-Пячорскую лаўру. У 1910 годзе пры вяртанні машчэй з Кіева ў Полацк, рака з парэшткамі святой стаяла тры дні ў Іосіфаўскім саборы Магілёва. Штогод 5 чэрвеня адзначаецца як Дзень Святой Еўфрасінні, ладзяцца пілігрымкі ў Полацк.
1753 год. У Навагрудку памерла Францішка Уршуля Радзівіл (1705-1753).
Беларуская і польская пісьменніца, першая вядомая жанчына-драматург у ВКЛ, мастак. Жонка Міхала Радзівіла Рыбанькі.
Аўтар каля 80 паэтычных твораў, п’ес, камедый, трагедый і опер, у аснове якіх ляжаць вядомыя літаратурныя або фальклорныя сюжэты.
Яе драматычныя творы былі падрыхтаваны да друку Якубам Побугам Фрычынскім і надрукаваны ў Жоўкве ў 1754 годзе – “Камедыі і трагедыі…”
Пастаноўкі п’ес адбываліся на сцэнах розных радзівілаўскіх сядзібаў. Пасля смерці мужа п’есы ставіліся ў вузкім коле радзівілаўскага асяроддзя. Чарговы ўздым нясвіжскага тэатра пачаўся з 1777 годзе, калі з эміграцыі вярнуўся яе сын Караль Станіслаў Радзівіл «Пане Каханку».
Доўгі час імя Францішкі Уршулі было невядома шырокаму чытачу. Толькі ў 2003 годзе ў свет выйшла кніга выбраных твораў у беларускім перакладзе. Пераклад шэрагу твораў пісьменніцы на беларускую мову здзейснілі Н. Русецкая, Н. Гардзіенка, А.Хадановіч, Ж. Некрашэвіч-Кароткая, Л. Баршчэўскі і іншыя.
1761 год. Шчучыну нададзены герб.
Амаль 16-тысячны раённы цэнтр Гродзенскай вобласці, вядомы з І паловы XV стагоддзя, адзін з цэнтраў піярскага ордэна.
З 1795 года ў складзе Расійскай імперыі. Сярод выхаванцаў Шчучынскай школы піяраў вядомыя І. Дамейка, М. Догель, К. Нарбут, А. Петрашкевіч, Ю. Корсак.
У 1921-1939 гадах у складзе Польшчы, цэнтр павета Навагрудскага ваяводства. З 1939 года – у БССР, у Баранавіцкай (да 1962), Гродзенскай абласцях.
Знакаміты сваім ваенным аэрадромам (у розны час у раёне знаходзілася каля 20 авіяцыйных частак). Цікава, што на пачатку 1990-ых тут былі сканцэнтраваныя амаль усе знішчальнікі-перахватчыкі тыпу МіГ-25БМ, якія былі выраблены ў СССР.
У горадзе зараз працуюць ААТ «Аўтапровад», прадпрыемствы сельскагаспадарчага і трактарнага машынабудавання, харчовай прамысловасці.
1842 год. Нарадзілася Марыя Канапніцкая (1842-1910).
Пісьменніца, паэтэса, перакладчыца, буйнейшы майстар польскай рэалістычнай літаратуры.
Змагарка за правы жанчын. Блізкая сяброўка Элізы Ажэшкі. Неаднаразова наведвала Беларусь, перапісвалася з Я. Лучынай.
Аўтар цыклаў вершаў, эпічных паэм, зборнікаў апавяданняў, цыклаў народных песняў «З лугоў і палёў», «На жалейцы», кнігі «Міцкевіч, яго жыццё і душа» (1899).
Асноўныя матывы яе творчасці — сялянская нядоля, жыццё гарадской беднаты, любоў да радзімы, вера ў народ, у надыход справядлівасці.
1871 год. Памёр Яраслаў Дамброўскі (1836-1871).
Адзін з кіраўнікоў паўстання 1863-1864 гадоў, генерал Парыжскай камуны. Скончыў Брэсцкі кадэцкі корпус, служыў у Санкт-Пецярбургскім Дваранскім палку, у артбрыгадзе, якая ўдзельнічала ў Каўказскай вайне. Вучыўся ў Мікалаеўскай акадэміі Генеральнага штаба.
Быў членам і кіраўніком гуртка апазіцыйна настроеных афіцэраў, вёў у Варшаве падпольную працу ў складзе Цэнтральнага Нацыянальнага Камітэта. Распрацаваў план паўстання.
Быў арыштаваны і зняволены ў Варшаўскую цытадэль, адкуль кіраваў паўстаннем. Асуджаны да 15 гадоў катаржных работ, але ў 1864 здолеў уцячы з маскоўскай перасыльнай турмы.
З 1865 года жыў у Парыжы, удзельнік Аб’яднання польскай эміграцыі.
Актыўны ўдзельнік Парыжскай камуны: камандзір легіёна, камендант Парыжскага ўмацаванага раёна і камандуючы войскамі заходняга сектара абароны Парыжу, генерал.
Атрымаў цяжкае кулявое раненне ў баі і памёр у парыжскім шпіталі Ларыбуазьер.
1910 год. Янка Купала закончыў сваю паэму-баладу «Курган».
У паэме паказаны вобраз гусляра, які не прадаўся князю за грошы, не стаў ягоным песняром. Гусляр не здрадзіў сабе і свайму народу. Ён застаўся сапраўдным мастаком, вольным і незалежным духоўна. Гусляр загінуў, але перамог князя ў гэтым паядынку. Курган – гэта не магіла старца-гусляра, а помнік чыстаму сумленню, годнасці і таленту.
1938 год. Нарадзіўся Аляксей Мацвееў.
Доктар геолага–мінералагічных навук, прафесар, акадэмік НАНБ. Заслужаны дзеяч навукі.
Скончыў геаграфічны факультэт БДУ. Працаваў у Белдзіправадгас Міністэрства меліярацыі і воднай гаспадаркі БССР, Інстытуце геалагічных навук (дырэктар), у БДУ
Аўтар каля 400 надрукаваных работ, у тым ліку 23 манаграфій і кніг.
1945 год. Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР г.п. Прапойск перайменаваны ў г. Слаўгарад.
Вядомы з 1136 года. Назва Прапойск паходзіць ад упадзення р. Проня ў р. Сож.
Паводле папулярнай легенды, перайменаваны ў сувязі з прысваеннем дывізіі, якая вызваляла горад, звання гвардзейскай – найменне «Гвардзейская Прапойская дывізія» аказалася немілагучным. Але ніякіх вайсковых падраздзяленняў і злучэнняў з назвамі «Прапойскі» ці «Слаўгарадскі» ніколі не існавала, а легенда з’явілася, верагодна, на падставе мемуараў генерала А. Гарбатава.
Па іншай легендзе, новае імя Прапойску – Слаўгарад – асабіста даў Сталін, упісаўшы яго ў спіс гарадоў, у гонар якіх давалі салют Перамогі ў Маскве. Сталін нібыта вырашыў, што «Прапойск» – не надта мілагучная для такога гістарычнага моманту назва.
Зараз у горадзе 7,8 тысяч жыхароў, працуюць філіялы ААТ “Дамачай”, “Бабушкіна крынка”, “Чырвоны харчавік”.
1946 год. Кастусь Езавітаў загінуў у мінскай турме НКУС (1893-1946).
Беларускі палітычны, грамадскі і ваенны дзеяч, публіцыст, перакладчык і педагог. Актыўны ўдзельнік беларускага нацыянальна-дзяржаўнага адраджэння, дзеяч БНР, арганізатар беларускай дзейнасці ў міжваеннай Латвіі.
Удзельнік З’езда, Камітэта воінаў-беларусаў Паўночнага фронту, Цэнтральнай беларускай вайсковай рады, Усебеларускага з’езда.
Браў удзел у абвяшчэнні незалежнасці Беларускай Народнай Рэспублікі, народны сакратара ваенных спраў ва ўрадзе БНР, палкоўнік.
У 1921-1941 гадах жыў Латвіі, дзе займаўся грамадска-палітычнай і культурна-асветніцкай дзейнасцю сярод беларусаў, арганізацыяй школьнай справы. За беларускую нацыянальную дзеянасць арыштоўваўся латвійскімі ўладамі ў 1924, 1930, 1933 і 1935 гадах.
Падчас Другой сусветнай вайны кіраваў у Рызе Беларускім цэнтральным камітэтам, які займаўся арганізацыяй беларускіх школ у Латвіі, удзельнічаў у Другім Усебеларускім кангрэсе, быў генеральным інспектарам Беларускага вызваленчага войска, міністрам ваенных спраў Беларускай Цэнтральнай Рады.
У красавіку 1944 года затрыманы СМЕРШам. Загінуў 23 мая 1946 года ў мінскай турме.
Аўтар многіх кніг і артыкулаў па гісторыі нацыянальна-вызваленчага руху, беларусазнаўстве, вершаў, школьных дапаможнікаў. Падрыхтаваў да друку невядомыя раней творы М. Багдановіча. Укладальнік біяграфічнага слоўніка дзеячаў беларускага нацыянальнага адраджэння, апекаваўся стварэннем архіва беларускага нацыянальна-вызваленчага руху.
1954 год. Нарадзіўся Алесь Грудзіна.
Грамадскі дзеяч са Шклова, краязнавец, педагог.
1959 год. Нарадзіўся Аляксандр Смалянчук.
Беларускі гісторык беларускі, доктар гістарычных навук, прафесар.
Скончыў Гродзенскі ўніверсітэт, стажыраваўся ў Варшаўскім і Ягелонскім універсітэтах.
Працаваў настаўнікам гісторыі ў сярэдняй школе, навуковым супрацоўнікам Рэспубліканскага музея гісторыі рэлігіі і Гродзенскага абласнога гістарычна-археалагічнага музея, у Гродзенскім дзяржаўным універсітэце імя Янкі Купалы, Еўрапейскім гуманітарным універсітэце, дырэктарам Інстытута гістарычных даследаванняў ЕГУ.
Асноўныя тэмы даследаванняў: гісторыя польскага руху ў Беларусі і Літве ў XIX – пачатку XX стагоддзяў, гісторыя беларускага нацыянальнага руху, палітычная гісторыя Беларусі XIX – XX стагоддзяў і яе адлюстраванне ў памяці жыхароў Беларусі (вусная гісторыя), краязнаўства.
Узнагароджаны медалём 100 гадоў БНР Рады Беларускай Народнай Рэспублікі.
1986 год. Ткачыха магілёўскай стужкаткацкай фабрыкі Ніна Дзянісенка стала першым у горадзе поўным кавалерам ордэна Працоўнай Славы.
Яна стала 277-м поўным кавалерам у СССР.
На фабрыцы “Стужка“ прапрацавала з 1961 года да выхада на пенсію ў 1996. Ахвотна і з цікавасцю авалодвала прафесіяй ткачыхі, актыўна пераймала вопыт старэйшых, стала перадавіком вытворчасці. Асабістыя заданні некалькіх пяцігодак выконвала датэрмінова, дабіваючыся завяршэння за 5 гадоў сямі гадавых планаў.
Узнагароджвалася ордэнамі Працоўнай Славы 3-й і 2-й ступеняў у 1975 і 1981 гадах.
Дэпутатка Вярхоўнага Савета БССР (1980-1985).
Н. Дзянісенка другая справа.
1987 год. Памёр ураджэнец в. Гарадзец Быхаўскага раёна Канстанцін Лукашоў (1907–1987).
Заснавальнік Беларускага геаграфічнага таварыства (1954) і яго прэзідэнт (1957–1960), акадэмік, віцэ–прэзідэнт АН БССР, рэктар БДУ (1956–1969), дырэктар Інстытута геалагічных навук.
У 24 гады стаў загадчыкам кафедры, у 25 – дэканам, потым – рэктарам Ленінградзскага ўніверсітэта. Падчас вайны прадстаўляў СССР у ЗША, дзе адказваў за набыццё па “ленд–лізу” бронетэхнікі, самалётаў, узбраення.
Апублікаваў больш за 500 навуковых прац, у тым ліку 55 манаграфій і кніг.
1990 год. На вайсковай базе «Лясная» ў Баранавіцкім раёне ліквідавалі апошнюю балістычную ракету тыпу Р-12 (СС-4) з Пружан.
Гэта адбылося ў межах дамоўленнасцяў 1987 года паміж СССР і ЗША.
У Беларусі былі знішчаны ўсе ракеты дальнасцю 500-5500 км. Пасля развалу СССР Беларусь была 8-ай краінай у свеце па запасах ядзернага ўзбраення: 1120 ядзерных боезапасаў на ўзбраенні 180 часцей агульнай колькасцю 40 тыс. чалавек.
1992 год. Закладзены і асвечаны арцыбіскупам Максімам першы камень новай будучай магілёўскай ратушы.
У 1578 годзе, праз год пасля атрымання горадам граматы на магдэбургскае права, у Магілёве пачалося ўзвядзенне гарадской ратушы. Першапачаткова яна была драўлянай, таму неаднаразова згарала дашчэнту, і яе месцазнаходжанне мянялася.
4 верасня 1679 года гараджане прыступілі да будаўніцтва каменнай ратушы, асноўны корпус якой быў узведзены да 1681 года, а поўнасцю будаўніцтва завяршылі ў 1698 годзе. Вышыня 8-граннай 5-яруснай вежы са шпілем была роўная 47 метрам – самы высокі будынак у горадзе.
У час Вялікай Айчыннай вайны ратуша была моцна пашкоджана. 28 снежня 1952 года на нарадзе архітэктараў БССР па ахове помнікаў архітэктуры, было прынята рашэнне аб яе аднаўленні, аднак рэстаўрацыя ратушы так і не была распачатая, а ў ліпені 1957 года яна была ўзарвана.
Аднаўленне ратушы пачалі толькі ў 2007 годзе. У 2008 годзе ў дзень горада адбылося яе ўрачыстае адкрыццё.
1996 год. Пад Баранавічамі разбіўся Су-27 ВПС Беларусі.
Загінуў падпалкоўнік і начальнік баранавіцкай базы Уладзімір Карват (1958-1996), які пасмяротна стаў першым Героем Беларусі.
Загінуў пры выкананні вучэбна-трэніровачнага палёту, спрабуючы адвесці самалёт, які страціў кіраванне і падаў, ад населенага пункта.
2021 год. Авіяцыйны інцыдэнт з рэйсам Ryanair 4978 у Беларусі.
Выконваўся міжнародны рэгулярны пасажырскі рэйс авіякампаніі Ryanair з Афін у Вільнюс. Калі самалёт знаходзіўся над Беларуссю, ён быў перанакіраваны ў Нацыянальны аэрапорт Мінск у суправаджэнні ваеннага знішчальніка. Тут быў затрыманы беларускі апазіцыйны актывіст Раман Пратасевіч і яго сяброўка Соф’я Сапега, пасля борт вылецеў з Мінска і прызямліўся ў Вільнюсе.
27 мая 2021 года Міжнародная арганізацыя грамадзянскай авіяцыі абвясціла аб пачатку расследавання ў сувязі з сітуацыяй з рэйсам Ryanair FR4978. 20 ліпеня 2022 года апублікавана канчатковая справаздача аб інцыдэнце з лайнерам. Паводле яе высноваў, віна за захоп самалёта ляжыць на беларускіх уладах.
1562 год. Беларускі асветнік Сымон Будны (1530-1593) у Нясвіжы надрукаваў свой “Катэхізіс”.
Яго Катэхізіс перавыдаваўся 2 разы: у Стакгольме (1628), у Мінску (2005). Да 2005 года бібліятэкі Беларусі не мелі ніводнага асобніка гэтай кнігі, а пазнаёміцца з ёй маглі толькі даследчыкі, у аддзеле рэдкай кнігі Нацыянальная бібліятэкі і толькі з ксеракопіяй.
С. Будны – філосаф і гісторык, актыўны ўдзельнік рэфармацыйнага руху, адзін з заснавальнікаў навуковай крытыкі Бібліі, прыхільнік кальвінізму, антытрынітарызму. Адзін з заснавальнікаў кальвінісцкай друкарні ў Нясвіжы. Акрамя Катэхізісу, выдаў Бібліію, Новы Запавет у перакладзе на старабеларускую і польскую мовы.
Памёр з клятвай, што не ведае ніякага Бога і ніякага Хрыста.
Помнікі асветніку ўсталяваны ў Нясвіжы і ва ўнутраным дворыку БДУ (кампазіцыя «Дыспут: Цяпінскі і Будны»).
1757 год. Пад Прапойскам (зараз – Слаўгарад) нарадзіўся Восіп Казлоўскі.
Беларускі, польскі і расійскі кампазітар, арганіст. Класік рускай музыкі даглінкаўскай пары.
Вучыўся ў Варшаўскай капэле пры касцёле Святога Яна. Настаўнік музыкі Міхала Клеафаса Агінскага, Караля Ельскага. Выдавец твораў Агінскага. Аўтар неафіцыйнага гімна Расійскай імперыі паланэза «Гром перамогі, гучы», «інспектар музыкі» імператарскіх тэатраў, фактычны кіраўнік музычнага і тэатральнага жыцця Пецярбурга.
Пасля 1819 года жыў у Прапойску, дзе працаваў кіраўніком хору і аркестра графа Мурамцава.
Аўтар музыкі да спектакля «Дажынкі ў Залессі», «Рэквіема» (на смерць караля С. Панятоўскага), аркестравых і фартэпіянных паланэзаў, песен-рамансаў, меладрам.
Ён наблізіў жанр «трагедыі на музыцы» да оперы. Адзін з пачынальнікаў рускага раманса. Аўтар уверцюр і антрактаў для аркестра, якія падрыхтавалі глебу для рускага праграмнага сімфанізму.
Памёр 11 сакавіка 1831 года.
З ушанаваннем памяці кампазітара на радзіме ўтварылася кур’ёзная сітуацыя: на мемарыяльнай шыльдзе замест яго партрэта размешчана выява яго аднафамільца – дыпламата, паэта, князя Пятра Казлоўскага (1783–1840).
1890 год. Нарадзіўся Саламон Міхоэлс (Воўсі).
Акцёр, рэжысёр, яўрэйскі грамадскі і дзяржаўны дзеяч. Народны артыст СССР, лаўрэат Сталінскай прэміі. Адзін з арганізатараў і кіраўнік Дзяржаўнага яўрэйскага тэатра ўМаскве, старшыня Яўрэйскага антыфашысцкага камітэта (1942-1948).
У 1923 годзе пастановай ЦВК БССР Маскоўскаму яўрэйскаму тэатру было нададзена званне секцыі Беларускага акадэмічнага тэатра.
Здымаўся ў фільме беларускай кінастудыі «Вяртанне Нейтана Бекера», быў кансультантам фільма «Шукальнікі шчасця», здымаўся ў фільмах расійскіх кінастудый, у тым ліку, «Цырк» (роля гледача ў цырку, які спявае калыханку на ідышы).
Забіты ў Мінску супрацоўнікамі дзяржбяспекі 13 студзеня 1948 года.
У яго гонар адкрыты маскоўскі Міжнародны культурны цэнтр імя Міхоэлса, названыя плошча ў Тэль-Авіве і вуліца ў Даўгаўпілсе, яму прысвечаны фільмы, песні, у тым ліку А. Галіча, раман братоў Вайнераў «Пятля і камень у зялёной траве».
У 1998 годзе была прынята пастанова Савета міністраў Беларусі аб усталяванні мемарыяльнай дошкі С. Міхоэлсу на будынку Рускага драмтэатра імя М. Горкага ў Мінску. Але пастанова не выканана.
1928 год. Застрэлены камуністамі Міхаіл Гурын-Маразоўскі (1891-1928).
Беларускі палітык, журналіст.
Скончыў Пскоўскі настаўніцкі інстытут, настаўнічаў. Удзельнік 1-й сусветнай вайны,прапаршчык кавалерыі. Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі служыў у Чырвонай Арміі, вучыўся ў Акадэміі Генштаба.
Рэдагаваў газеты «Белорусская деревня» і «Савецкая Беларусь». У 1921 годзе за крытыку Галоўпалітасветы БССР, пазбаўлены права абірацца на кіраўнічыя пасады, засланы на падпольную работу ў Заходнюю Беларусь дляпадрыхтоўкі ўзброенага паўстання і далучэння да БССР. Але апынуўшыся на тэрыторыі Польшчы, парваў з кампартыяй і стаў пазбаўляць Кампартыю Заходняй Беларусі ад уплыву бальшавікоў. Пачаў ствараць сваю свабодную нацыянальную партыю, стаў падпольна выдаваць віленскую газету «Чырвоны сцяг».
На “працэсе 56-і” над лідарамі БСРГ даў паказанні супраць Б. Тарашкевіча і С. Рак-Міхайлоўскага.
Сябар, паэт Міхась Чарот лічыў Гурын-Мазароўскага смелым і парывістым дзеячам пачатку 1920-х гадоў і сцвярджаў, што той быў ініцыятарам таго, што ў Беларусі з’явіўся свой першы самалёт.
Застрэлены С. Клінцэвічам і А. Капуцкім пад час правядзення серыі палітычных забойстваў па рашэнні ЦК КПЗБ.
1943 год. Нарадзіўся Леанід Кучко.
Беларускі акцёр.
Скончыў Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі інстытут.
Працаваў у тэатрах Магілёва, Мінска, Томска, Новасібірска, Бабруйска (1987-2018).
Вядомы гледачу па спектаклях: «Свае людзі – злічымся», «Лес», «Пучына» А. Астроўскага, «Выходзілі бабкі замуж», «Любіш? Не любіш?» Ф. Булякова, «Далей-цішыня» В. Дэльмара, «Добры чалавек з Сычуані» Б. Брэхта, «Страчаны лебедзь» Ю. Сохара, «Лісток на ветры» А. Дзялендзіка, «Прымакі» Я. Купалы, «Нерон» Ю. Сохара) і іншым.
Здымаўся ў расійскіх, беларускіх і сумесных праектах, сярод якіх фільмы і серыялы “Цёмная ноч”, “Чалавек вайны”, “Выклік”, “Дэтэктыўнае агенцтва “Іван ды Мар’я”, “Суд”.
Памёр 15 студзеня 2023 года. Пахаваны на могілках “Усходняе” ў Бабруйску.
1952 год. На востраве Рэюньён у Індыйскім акіяне прайшоў дождж з рэкорднай кольскасцю ападкаў.
За адны суткі (15-16 сакавіка) у мястэчку Кілаос дождж абрынуў на зямлю 1870 мм ападкаў. А за 5 дзён з 13 па 18 сакавіка гэтага года лівень праліў на зямлю 3854 мм, за сем дзён тут выпала 4110 мм ападкаў.
Увогуле, Рэюньён – уладальнік рэкордаў па моцных ліўнях.
28-29 лютага 1964 года тут быў адзначаны самы інтэнсіўны ў свеце 12-гадзінны лівень, калі выпала 1350 мм.
Для прыкладу, месячная норма ападкаў у Беларусі рэдка перавышае 100 мм.
1954 год. У Лондане заснавана Англа-беларускае таварыства.
Грамадская арганізацыя ўтворана членамі Згуртавання беларусаў у Вялікабрытаніі, дзеячамі беларускай эміграцыі і англійскімі навукоўцамі-беларусістамі для пашырэння ведаў пра Беларусь сярод грамадзян Каралеўства.
Разам з Беларускай бібліятэкай і музеем імя Ф. Скарыны ў Лондане таварыства з’яўляецца цэнтрам беларускага навукова-культурнага жыцця Вялікабрытаніі. У 1965-1988 гадах выпускала «Часопіс беларускіх даследаванняў», у якім славісты ЗША, Ізраіля, Германіі, Англіі, Польшчы друкавалі артыкулы па гісторыі, палітыцы, культурных праблемах жыцця беларускага народа.
3 1966 года арганізуе штогадовыя курсы лекцый па гісторыі літаратуры і культуры Беларусі. Выдае кнігі беларускіх аўтараў на беларускай і англійскай мовах.
Прэзідэнтамі і Старшынямі Таварыства з’яўляліся вядомыя брытанскія палітыкі, даследчыкі. Зараз арганізацыю ачольвае філолаг-славіст, прафесар, папулярызатар беларускай літаратуры, уладальнік медаля 100 гадоў БНР Рады Беларускай Народнай Рэспублікі Арнольд Мак-Мілін.
1964 год. Нарадзіўся Міхал Анемпадыстаў.
Беларускі дызайнер, фатограф, графік, паэт, публіцыст, перакладчык. Сябра Беларускага ПЭН-клуба.
Удзельнік Беларускай Майстроўні.
Працаваў у жанрах ужытковай графікі, ілюстрацыі, плаката, фатаграфіі. Удзельнічаў у калектыўных і персанальных выстаўках за мяжой і на Беларусі.
Адзін з актыўных стваральнікаў беларускай рок-паэзіі 1990-х. Аўтар ідэі і тэкстаў культавага музычнага праекта «Народны альбом» (1997, «альбом года»). Песні на яго вершы выконваюцца гуртамі «Новае Неба», «N.R.M.», «IQ48», Касяй Камоцкай.
Аўтар перакладаў тэкстаў польскіх гуртоў «Brygada Kryzys», «Republika», «Chłopcy z placu broni», «Perfekt», Марка Грэхуты.
У 2006 годзе абраны «Чалавекам году» па версіі інтэрнэт-парталу «Tuzin.fm».
Памёр 23 студзеня 2018 года.
М. Анемпадыстаў, Л. Вольскі.
1964 год. Нарадзіўся Уладзімір Давыдоўскі.
Беларускі музыкант, літаратар і журналіст.
Скончыў Мінскае мастацкае вучылішча імя Глебава і факультэт журналістыкі БДУ. Адзін з заснавальнікаў беларускага рок-гурта «Мроя», стваральнік гурта «Вялікае Княства».
Аўтар інфармацыйнага праекта «Сусветная служба Беларускай Маладзёжнай». Удзельнічаў у музычных і кнігавыдавецкіх праектах, тэматычна звязаных з гісторыяй Вялікага княства Літоўскага.
Працаваў у тыднёвіку «Літаратура і мастацтва», на радыёстанцыях «Беларуская маладзёжная», Радыё «Рацыя», «Радыё Свабода».
Каардынатар парталаў «Вялікае Княства. Навіны» і «Вялікае Княства. Эліта».
2000 год. Памёр ураджэнец в. Стары Дзедзін Клімавіцкага раёна Павел Пруднікаў (1911-2000).
Беларускі пісьменнік. Заслужаны работнік культуры. Стрыечны брат паэта Алеся Пруднікава.
У 15 гадоў разам з А. Пруднікавым стаўмясцовым школьным паэтам, дзеткорам, юнкорам, селькорам розных газет. Так, у прыватнасці, калі быў знойдзены скарб старажытных манет у роднай вёсцы, напісаў рэпартаж у «Беларускаю вёску».
Працаваў на будаўніцтве шаўковай фабрыкі ў Магілёве, ў БелТА.
Рэпрэсаваны ў 1937 годзе. Некалькі месяцаў утрымліваўся ў ленінградскіх «Крыжах», потым да 1945 года быў у сібірскай ссылцы.
Вярнуўся да паўнацэннай літаратурнай дзейнасці толькі ў 1959 годзе і гэтую падзею разглядаў як сваё другое нараджэнне.
Аўтар зборнікаў вершаў, выбраных твораў, кнігі для дзяцей «Заранка», кніг успамінаў аб беларускіх літаратарах, пачынаючы са Зм. Жылуновіча (Цішкі Гартнага) і канчаючы Іванам Мележам, у тым ліку якія загінулі на вайне ці падчас вялікага тэрору ў СССР, твораў на тэму сталінскіх рэпрэсій.
У Клімавіцкім і Браслаўскім краязнаўчых музеях працуюць экспазіцыі, прысвечаныя пісьменніку.
2014 год. Пачатак новай хвалі істэрыі “Крымнаш” у сувязі з “рэферэндумам”, паводле якога Крым быў анэксіраваны Расіяй.
Сусветная супольнасць не прызнала рэферэндум легітымным. Нягледзячы на знаходжанне расійскіх войскаў на тэрыторыі Беларусі, Беларусь не прызнала Крым расійскім.
2022 год. Парламенцкая асамблея Савета Еўропы (ПАСЕ) прагаласавала за выключэнне Расійскай Федэрацыі з Савета Еўропы за ваенную агрэсію супраць Украіны.
Галасавала 216 дэпутатаў Парламенцкай асамблеі і ніводны дэпутат не прагаласаваў супраць.
У ПАСЕ лічаць, што вайна Расіі супраць Украіны вядзецца з лютага 2014 года, а 24 лютага 2022 года пачалася актыўная фаза.
Міжнародны дзень добраахвотнікаў у імя эканамічнага і сацыяльнага развіцця (International Volunteer Day, з 1985 года) устаноўлены па прапанове Генеральнай Асамблеі ААН
Валанцёры – гэта людзі, якія ў свой вольны час працуюць на грамадства.
Добраахвотнікаў можна сустрэць у якасці персаналу на Алімпійскіх гульнях або ў якасці рознарабочых пры аднаўленні разбурэнняў. Такія людзі добраахвотна выклікаюцца дапамагаць прыбіраць грамадскую тэрыторыю, распаўсюджваць плакаты ці брашуры сацыяльнай кампаніі, гатовы бясплатна праводзіць экскурсіі па родным горадзе, быць перакладчыкамі на вялікіх міжнародных спартыўных спаборніцтвах. Больш за тое, добраахвотнікі дапамагаюць персаналу ў дзіцячых дамах і дамах састарэлых, спяшаюцца на дапамогу пры ліквідацыі наступстваў стыхійных бедстваў.
І грамадства, несумненна, мае патрэбу ў рэзультатыўнай працы валанцёраў. ААН увесь час заклікае дзяржавы прымаць меры ў мэтах павышэння дасведчанасці аб важным унёску службы добраахвотнікаў, і тым самым заахвочваць яшчэ больш людзей ва ўсіх сферах дзейнасці прапаноўваць свае паслугі ў якасці добраахвотнікаў як на радзіме, так і за мяжой.
Пракоп і Сава (народны каляндар). «Прыйдзе Пракоп хмуры – раскапае гуры». «Барбара мосьціць, Сава цьвікі вострыць, а Мікола прыбівае».
1360год. З’яўленне франка.
Французскі кароль Ян II Добры з мэтай сабраць грошы для выплаты выкупу ангельцам падпісаў спецыяльны ўказ аб чаканцы залатой манеты вагой 3,88 грама і дыяметрам 29 міліметраў з лацінскім надпісам на аверсе Johannes Dei gratia Francorum rex – “кароль франкаў”.
Адсюль пайшла назва манеты франк, пазней і валюты, якая мела хаджэнне ў Францыі да ўвядзення еўра ў 2002 годзе.
У наш час франк захоўваецца ў Швейцарыі (швейцарскі) і некаторых краінах Цэнтральнай і Заходняй Афрыкі.
1484 год. Папа Інакенцій VIII выдаў булу “З найвялікшай стараннасцю”.
У адпаведнасці з ёй інквізітарам надаваліся выключныя паўнамоцтвы ў справе палявання на ведзьмаў. Быў пакладзены пачатак аднаму з самых крывавых і працяглых у гісторыі чалавецтва нялюдскіх пераследаў нявінных ахвяр.
Рымская інквізіцыя ранняга Новага часу разгледзела, як лічыцца, 50-70 тысяч спраў, пры гэтым адправіла на пакаранне смерцю каля 1300 чалавек.
Паляванне на ведзьмаў было больш разбуральным – тут налічваюць некалькі дзесяткаў тысяч спаленых.
Іспанская інквізіцыя скасавана ў 1808 годзе Жозэфам Банапартам, французская канчаткова скасавана ў 1834 годзе.
Інквізіцыя (лац. Inquisitio – “вышук”, “расследаванне”) існуе і сёння, толькі памяняла шыльду. Кангрэгацыя інквізіцыі на Другім Ватыканскім саборы 1965 года была перайменавана ў Кангрэгацыю веравучэння, якая існуе дагэтуль і займаецца абаронай веры і маральнасці каталікоў, у прыватнасці расследуе сэксуальныя злачынствы.
Там стаяў на якары іспанскі галіён “Капітан” – флагман эскадры. Іспанцы прынялі ангельцаў за сваіх, сустрэлі “Залатую лань” прывітальным барабанным боем. Піраты спусцілі на ваду лодку, спакойна прысталі да галіёна і падняліся на яго борт. Карабель быў захоплены без адзінага стрэлу.
Здабыча аказалася багатай: 37 тысяч залатых дукатаў, фарфор, срэбра, і ў дадатак – дзве тысячы бочачак віна.
Калі праз 10 месяцаў Фрэнсіс Дрэйк вярнуўся на радзіму, яго сустрэлі як нацыянальнага героя. Каралева Лізавета наведала карабель і на палубе пасвяціла яго ў рыцары, крыху пазней удастоіла звання адмірала.
Дрэйк стаў першым мараплаўцам, які абышоў зямны шар, захаваўшы пры гэтым цэлым судна і жыццё большасці матросаў (Магелан, як вядома, дадому не вярнуўся).
У 1588 годзе ён фактычна камандаваў англійскім флотам пры разгроме “Непераможнай армады”.
Імем Дрэйка названы самы шырокі ў свеце праліў – паміж Амерыкай і Антарктыдай.
Зрэшты, народнае прызнанне адміралу Дрэйку прынеслі зусім не яго пірацкія прыгоды і ваенныя перамогі. У баварскім Афенбургу стаіць помнік: Дрэйк з кветкай у руцэ. Гэта кветка бульбы. На помніку надпіс: “Сэру Фрэнсісу Дрэйку, услаўленаму мараплаўцу, які распаўсюдзіў бульбу ў Еўропе. Мільёны земляробаў свету дабраслаўляюць яго несмяротную памяць. Яго дарунак – вялікая дапамога ўсім беднякам, каштоўнае прынашэнне, якое палягчае горкую патрэбу і нягоды немаёмных”.
Польскі дзяржаўны і палітычны дзеяч, першы кіраўнік адроджанай Польшчы. Падарожнік па Амерыцы, Еўропе, Японіі.
Галоўнакамандуючы Войска польскага, першы маршал Польшчы, двойчы прэм’ер (1926-1928 і 1930). Кавалер вялікай колькасці ордэнаў і ганаровых адзнак, як польскіх, так і замежных, ганаровы доктар шэрагу ўніверсітэтаў міжваеннай Польшчы.
Пілсудскі — асоба, заслугі якой перад незалежнаю Польшчай паўсюдна прызнаныя.
Пра беларусаў пісаў, што трэба “адзначыць неакрэсленасць іх нацыянальных пачуццяў”. Беларусаў з заходніх губерняў ставіў вышэй за жыхароў усходу Беларусі, бачыў розніцу паміж беларусамі-праваслаўнымі і беларусамі-каталікамі.
У постаці Пілсудскага выяўляліся пэўныя рысы беларускасці, якія ставілі яго ў лепшае святло ў параўнанні з беларускімі савецкімі дзеячамі. Нарадзіўся ён на Віленшчыне, ведаў беларускую мову, карыстаўся ёю, меў кантакты з дзеячамі беларускага нацыянальнага адраджэння, у свой час нават займаўся кантрабандным увозам “Дудкі беларускай” Ф. Багушэвіча.
Памёр 12 мая 1935 года. Пахаванне стала вялікай маніфестацыяй нацыянальнага адзінства. Была абвешчана нацыянальная жалоба. Цела было змешчана ў крыпце святога Леанарда ў Вавелі. У 1936 годзе сэрца Пілсудскага палажылі ў труну яго маці на могілках Росы ў Вільні (маўзалей Маці і сэрца сына).
У міжваенны час, а таксама пасля Другой Сусветнай вайны, вакол асобы маршала будаваўся пэўны культ. Пасля падзення камунізму ў Польшчы, Пілсудскі лічыцца адной з найважнейшых асоб у гісторыі польскай дзяржавы. У яго гонар названыя многія вуліцы, плошчы і школы, пастаўлены помнікі.
Працаваў рэгентам у Навагрудку, Чэрвені, хормайстрам мінскага гарадскога тэатра, выкладчыкам у музычным тэхнікуме, Беларускай кансерваторыі.
3 1944 года на эміграцыі ў Германіі, Бельгіі. Працаваў у Лёвенскім універсітэце, дзе стварыў студэнцкі ансамбль беларускай музыкі, кіраваў хорам беларускіх студэнтаў Бельгіі, з якім гастраляваў па Еўропе. Супрацоўнічаў з Беларускім інстытутам навукі і мастацтва.
Музычная і кампазітарская творчасць цесна звязана з беларускім фальклорам.
Аўтар апрацовак беларускіх народных песень і песень на вершы М. Багдановіча, Янкі Купалы, Якуба Коласа, К. Буйло, Ц. Гартнага, З. Бядулі, оперы «Браніслава» (лібрэта У. Дубоўкі; у 1930 годзе канфіскавана), першай беларускай аперэты на словы В. Дуніна-Марцінкевіча «Залёты», музыкі для «Пагоні», на тэксты царкоўных малітваў, у тым ліку «Магутны Божа» (на словы Н. Арсенневай).
Аўтар даследавання «Характэрныя рысы беларускай народнай песні».
Беларуская акцёрка тэатра і кіно. Народная артыстка.
Дэбютавала як акцёрка нямога кіно ў 1929 годзе. З 1937 года акцёрка Дзяржаўнага рускага драматычнага тэатра Беларусі.
Стварыла шэраг яркіх, псіхалагічна глыбокіх драматычных вобразаў у пастаноўках па творах А. Астроўскага, Х. Вуаліёкі, У. Шэкспіра, К. Губарэвіча, А. Петрашкевіча і іншых.
Здымалася ў 9 кінафільмах.
Аўтар ўспамінаў «Паўстагоддзя на сцэне» (1987).
У яе гонар на вул. Леніна, 5 у Мінску ўсталяваная памятная дошка.
Памерла 13 лістапада 1986 года.
1929 год. Нарадзіўся Яўген Кудрашоў.
Беларускі эканаміст. Кандыдат эканамічных навук, дацэнт.
Скончыў прыродазнаўчае аддзяленне настаўніцкага, геаграфічны факультэт Магілёўскага педагагічнага інстытута.
Працаваў выкладчыкам, дацэнтам, дэканам геаграфічнага, гістарычнага факультэтаў, рэктарам (1971-1994) Магілёўскага педінстытута.
Увайшла ў гісторыю пад назвай“Сталінская”, другая Канстытуцыя пасля 1924 года, “канстытуцыя развітога сацыялізму”. Замацавала знішчэнне прыватнай уласнасці на сродкі вытворчасці і эксплуататарскія класы, адмову ад дыктатуры пралетарыяту. Эканамічнай асновай абвяшчалася планавая сацыялістычная сістэма гаспадаркі і сацыялістычная ўласнасць.
Упершыню ў гісторыі СССР усім грамадзянам гарантаваліся роўныя правы: усеагульнае, роўнае і прамое выбарчае права пры тайным галасаванні; права на працу і адпачынак, матэрыяльнае забеспячэнне ў старасці і ў час хваробы, права на бясплатную адукацыю. Абвяшчалася свабода сумлення, слова, друку, сходаў і мітынгаў, а таксама недатыкальнасць асобы і таямніца перапіскі.
Усе багацці краіны аб’яўляліся ўсенародным здабыткам. Зямля, якая займалася калгасамі, перадавалася ім у вечнае карыстанне.
Камуністычная партыя абвяшчалася прадстаўніком “кіруючага ядра” ўсіх грамадскіх і дзяржаўных арганізацый працоўных (у Канстытуцыі 1924 года партыя не згадвалася). Вышэйшым органам заканадаўчай улады станавіўся Вярхоўны Савет.
Дзейнічала да 7 кастрычніка 1977 года, калі была прынята “брэжнеўская” канстытуцыя, якая ставіла мэты пабудовы бескласавага камуністычнага грамадства, замацоўвала за кожнай саюзнай рэспублікай права выхаду са складу СССР. У 1990 годзе ў Канстытуцыю было ўнесена некалькі паправак, якія пашыралі правы і свабоды грамадзян, а таксама змянілі палітычную сістэму краіны. Але Асноўны закон спыніў сваё дзеянне ў сувязі з распадам СССР у 1991 годзе.
1941 год. Дзень пачатку контрнаступлення савецкіх войскаў супраць нямецка-фашысцкіх войскаў у бітве пад Масквой.
Контрнаступленне, як другі этап бітвы за Маскву, пачалося на досвітку – савецкія войскі перайшлі ў наступ на фронце ад Калініна да Яльца. Інфармацыя пра контрнаступленне прагучала па радыё толькі ў ноч на 13 снежня. Да гэтага часу савецкія войскі разбілі ўдарныя танкавыя групоўкі суперніка і, прасунуўшыся ад зыходнай лініі паўночней сталіцы на 60 км, а паўднёвей – на 120 км, ухілілі непасрэдную небяспеку Маскве. 16 снежня савецкія войскі вызвалілі Калінін (цяпер Цвер), 19 снежня выйшлі на мяжу ракі Лама і Руза, да 25 снежня на раку Ака, 28 снежня быў вызвалены Казельск, 30 снежня – Калуга.
Гэта была першая буйная параза нямецка-фашысцкай арміі ў Другой сусветнай вайне. У бітве пад Масквой гітлераўцы страцілі больш за 500 000 чалавек, 1300 танкаў, 2500 гармат. Адчувальнай аказалася і маральная шкода, нанесеная ворагу – гітлераўскія ваенныя трыбуналы асудзілі каля 62000 салдат і афіцэраў за дэзерцірства, самавольнае пакіданне пазіцый і непадпарадкаванне загадам старэйшых афіцэраў. З займаных пастоў былі зняты 35 вышэйшых чыноў германскага войска.
1943 год. Паводле аператыўнай зводкі Саўінфармбюро: на паўночны захад ад Прапойска Чырвоная Армія авалодала населенымі пунктамі “Дваровы, Боўкі, Дабужа. На паўночны захад ад Гомеля нашы войскі з упартымі баямі прасунуліся наперад”.
Беларускі паэт-наватар, аўтар новых паэтычных форм, перакладчык. Лаўрэат прэмій: Дзяржаўнай імя Я. Купалы, Гердэра, «Залаты апостраф», імя Наталлі Арсенневай.
У кастрычніку 1968 года разам В. Ярацам, Л. Барташам звярнуўся ў ЦК КПБ з лістом на імя П. Машэрава (ліст падпісала некалькі соцень чалавек) з патрабаваннемі вяртання выкладання на беларускай мове, за што атрымаў ярлык «нацыяналіст», а пасля наведвання Л. Геніюш у Зэльве, быў выключаны з БДУ.
Настаўнічаў, працаваў у газеце «ЛіМ», часопісах «Родная прырода», «Крыніца», выдавецтве «Мастацкая літаратура». Быў віцэ-прэзідэнтам Беларускага ПЭН-цэнтра.
Аўтар многіх паэтычных зборнікаў, якія лічацца этапнымі для беларускай паэзіі, сярод якіх – «Каардынаты быцця», «Шлях-360», «Сума немагчымасцяў».
Яго шматлікія вершаваныя тэксты – гэта вершы аб прадметах і рэчах, прыродных з’явах і жывых істотах.
У зборніках апошніх дзесяцігоддзяў паэт адкрыў багацце лексічных, музычных, сэнсавых магчымасцей і дэманстраваў амаль у кожным новым творы ідэю вобразнай невычэрпнасці нацыянальнай моўнай стыхіі.
Перакладаў з літоўскай, латышскай, грузінскай, балгарскай, сербскахарвацкай, чэшскай, англійскай моў.
Склаў кнігу паэзіі Я. Купалы «Выйду з сэрцам, як з паходняй!..» (1982). Выдаў па-нямецку зборнік «Wortdichte» (2003).
«Алесь Разанаў быў паэтам ад Бога, і ў беларускай паэзіі зрабіў сапраўдную мадэрністычную рэвалюцыю» (Зм. Дзядзенка).
Памёр 26 жніўня 2021 года.
1994 год. Падпісаны Будапешцкі мемарандум.
Міжнародная дамова пра гарантыі бяспекі ў сувязі з далучэннем Украіны да «Дамовы пра нераспаўсюджанне ядзернай зброі». Падпісана паміж Украінай, ЗША, Расіяй і Вялікабрытаніяй. Украіна набыла «бяз’ядзерны статус». Дамова ўтрымоўвае пункты, якія прадстаўляюць Украіне гарантыі яе суверэнітэту і бяспекі.
Паводле дадзенага Мемарандума, краіны-падпісанты абавязаліся: паважаць незалежнасць, суверэнітэт і дзяржаўныя межы Украіны; устрымлівацца ад пагрозы сілай і яе ўжывання супраць тэрытарыяльнай цэласнасці і палітычнай незалежнасці Украіны; ніякая іх зброя ніколі не будзе выкарыстоўвацца супраць яе, акрамя мэт самаабароны ці любой іншай праявай у адпаведнасці са статутам ААН; устрымлівацца ад эканамічнага ціску, накіраванага на тое, каб падпарадкаваць сваім уласным інтарэсам ажыццяўленне Украінай, якая мае рацыю, уласцівую яе суверэнітэту; дамагацца неадкладных дзеянняў Савета Бяспекі ААН з мэтай аказання дапамогі Украіне, калі яна стане ахвярай акту агрэсіі ці аб’ектам пагрозы агрэсіі з ужываннем ядзернай зброі; не ўжываць ядзерную зброю супраць Украіны, акрамя выпадку нападу на іх, іх і падапечныя тэрыторыі, узброеныя сілы, іх саюзнікаў і іншыя.
Падпісант дадзенай дамовы Расійская Федэрацыя адкрыта парушыла Мемарандум, калі 1 сакавіка 2014 года стала на шлях ваеннага ўварвання ў суверэнную дзяржаву Ўкраіну, суб’ект міжнароднага права, а ў ноч на 24 лютага 2022 года развязала поўнамаштабную вайну супраць Украіны.
Фота: Прэзідэнты ЗША Б.Клінтан, Расіі Б.Ельцын, Украіны Л. Краўчук
-8qrbwci0rraaaaep13ofqrwi.jpg)
