Tag: Беларусь

Дзень у гісторыі. 27 снежня. Асвяшчэнне Сафійскага сабора ў Канстанцінопалі. Нарадзіўся паўстанец, дзед і прадзед грэчаскіх прэм’ер-міністраў Зыгмунт Мінейка. Дзень памяці Мялеція Сматрыцкага

Навіна ад

Дзень памяці пакутнікаў Фірса, Леўкія і Калініка (праваслаўны каляндар). 

У народзе верылі, што 27 снежня розная нечысць гуляе па зямлі. Лічылася, што яна не чапае добрых гаспадароў, таму ў хаце чысценька прыбіралі і мыліся самі.

Калі ў гэты дзень пераменлівае надвор’е, будзе адліга. Цёплы дзень прадвяшчае гарачае лета. Калі крумкачы збіраюцца ў чароды і громка крычаць, варта чакаць маразоў. 

537 год. У Канстанцінопалі асвечаны Сабор Святой Сафіі.

Галоўны храмі Візантыйскай імперыі і ўсёй Усходняй хрысціянскай царквы, самы высокі ў хрысціянскім свеце на працягу 1000 гадоў. Імператар Візантыі Юстыніян I Вялікі, па загадзе якога архітэктары з Малой Азіі Анфімій Тралскі і Ісідар Мілецкі ўзвялі гэты сабор, сам заклаў першы камень у яго падмурак і строга кантраляваў будаўніцтва. Пры асвячэнні храма Юстыніян, абышоўшы яго вакол, усклікнуў: “Слава Богу, які прызнаў мяне годным здзяйснення такога цуду. Я перамог цябе, о, Саламон!”.

Вышыня Сафійскага сабора – 55,6 метраў, дыяметр купала – 31 метр. У 1453 годзе султан Мехмед II, які заваяваў Канстанцінопаль, загадаў ператварыць сабор у мячэць, стварыўшы пры гэтым асабіста першую малітву на славу Алаха. Да сабора прыбудавалі чатыры мінарэты, і сабор ператварыўся ў Вялікую мячэць Айя-Сафія, аднак большасць фрэсак і мазаік засталіся цэлымі. У 1935 годзе паводле дэкрэта Атацюрка Ая Сафія стала музеем. Помнік Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА (2020). З 2020 года зноўў мячэць. Усе мячэці ў свеце пабудаваны на ўзор Айя-Сафіі. 

1633 год. Памёр Мялецій (Максім) Сматрыцкі.

Беларускі пісьменнік і рэлігійны дзеяч, праваслаўны архіепіскап Полацкі, Віцебскі і Мсціслаўскі (1620-1628). Вучыўся у Астрожскай, Віленскай, Лейпцыгскай, Вітэнбергскай акадэміях.

Адзін з набольш вядомых прыхільнікаў абнаўлення праваслаўнай царквы ў Рэчы Паспалітай, рэформы ўніяцкай царквы.

Спачатку быў зацятым абаронцай праваслаўя, членам Віленскага праваслаўнага брацтва, рэктарам кіеўскай брацкай школы, але пасля паломніцтва ў Іерусалім і Канстанцінопаль, прыняў Унію. Папа Урбан VIII у 1631 годзе прызначыў яго архібіскупам. Мялецій лічыў, што кароль і духоўныя ўлады павінны схіліць шляхту да ліквідацыі праваслаўных цэркваў і манастыроў у сваіх уладаннях.

Аўтар палемічных твораў на рэлігійную тэматыку, найбольш аўтарытэтнага падручніка па славянскім мовазнаўстве “Граматыка славенска, правільней сінтагма» (Еўе, 1618—1619) – узор для сербскай, харвацкай, румынскай і балгарскай граматык, неаднаразова перавыдавалася да XIX стагоддзя.

«Граматыка» Сматрыцкага. Выданне 1721 года. Масква

1827 год. Памёр Ян Голанд. 

Беларускі кампазітар нямецкага паходжання, кіраўнік нясвіжскай капэлы, выкладчык музыкі ў Віленскім універсітэце.

Вядомы гамбургскі кампазітар, аўтар опер, сімфоній, кантат, музычных п’ес.

На пачатку 1780-х гадоў стаў дырыжорам нясвіжскай капэлы, ставіў у оперна-балетным тэатры Нясвіжа класічныя творы замежных і мясцовых аўтараў.

17 верасня 1784 года ў Нясвіжы адбылася прэм’ера оперы Я. Голанда «Агатка, або Прыезд пана» – адной з першых опер, што створаны і пастаўлены ў Беларусі ў XVIII стагоддзі, больш за 40 гадоў ішла на сцэнах тэатраў Рэчы Паспалітай.

У Нясвіжы ім напісаны опера «Чужое багацце нікому не служыць» і балет «Арфей і Эўрыдыка» («Арфей у пекле»).

Пасля 20-гадовай працы ў Нясвіжы, 23 гады выкладаў музыку ў Віленскім універсітэце, кіраваў універсітэцкім хорам і аркестрам, напісаў падручнік «Акадэмічны трактат аб сапраўдным мастацтве музыкі».

На сёння творы Голанда адноўлены на беларускай мове.

1906 год. Нарадзілася Аляксандра Саковіч (Іна Рытар). 

Беларуская пісьменніца, мемуарыст, дзеяч беларускай дыяспары ў ЗША.

Выкладала ў БДУ, Навагрудскай настаўніцкай семінарыі, Беларускай гімназіі імя Янкі Купалы ў Рэгенсбургу.

Уваходзіла ў кіраўніцтва Беларуска-амерыканскага задзіночання, Беларускага Інстытута Навукі і Мастацтва ў Нью-Ёрку.

Аўтар апавяданняў, аповесцей, успамінаў пра Я. Купалу, Я. Коласа, Я. Лёсіка, П. Бузука, М. Грамыку, У. Ігнатоўскага і іншых. У працах “Лістападаўцы”, “Да гісторыі Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэту”, “Археалагічная экспедыцыя ў 1928 г.”, “Менск у 1930-1931 гадох” паўстае карціна жыцця на Беларусі міжваеннага часу.

Упершыню ў беларускай прозе шырока паказала лёс жанчыны, сямейнае, мацярынскае шчасце якой было разбурана бязлітаснымі катаклізмамі часу.

Памерла 8 студзеня 1997 года.

1923 год. Нарадзіўся Анатоль Вялюгін. 

Беларускі паэт, празаік, кінасцэнарыст, перакладчык. Заслужаны дзеяч культуры. Лаўрэат Літаратурнай прэміі імя Янкі Купалы, Дзяржаўнай прэміі БССР.

Працаваў у газетах «Звязда», «Літаратура і мастацтва», часопісе «Полымя».

Аўтар больш 20 зборнікаў вершаў.

Па яго сцэнарыях пастаўлены два мастацкіх, 40 дакументальных фільмаў, у тым ліку «Бацька Нёман», «Генерал Пушча», «Белая вежа», «Я – крэпасць, вяду бой», «Магілёў – дні і ночы мужнасці».

Перакладчык на беларускую мову твораў М.Лермантава,  Ю. Тувіма, Э. Межэлайціса і іншых, паасобных вершаў У. Маякоўскага, А. Міцкевіча, У. Бранеўскага, М. Ціханава, Л. Украінкі і іншых. Склаў зборнікі «Мы іх не забудзем», «Крывёю сэрца».

Памёр 24 кастрычніка 1994 года. 

1931 год. Нарадзіўся Юрый Карачун. 

Беларускі мастак-графік, мастацтвазнаўца. Заслужаны дзеяч мастацтваў. Дырэктар Дзяржаўнага мастацкага музея Беларусі (1977-1997).

Асноўныя працы: малюнкі «Сосны», «Крым. Місхор», «Гурзуф»; акварэлі «Першы снег», «Прага».

З’яўляўся аўтарам-складальнікам альбомаў «Янка Купала ў творчасці мастакоў» і «Якуб Колас у творчасці мастакоў», аўтарам кнігі пра народнага мастака БССР Яўгена Зайцава.

Яго працы захоўваюцца ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі, Беларускім музеі народнай архітэктуры і побыту, Літаратурным музеі Якуба Коласа.

Памёр 11 чэрвеня 1997 года.

1925 год. Памёр Зыгмунт Мінейка. 

Кіраўнік паўстання 1863-1864 гадоў у Ашмянскім павеце. Ганаровы грамадзянін Грэцыі.

Лектар генуэзскай ваеннай школы. Паўстанцкі ваенны начальнік Ашмянскага павета, камандзір атрада. Быў палонены і прыгавораны рускімі карнікамі да расстрэлу. Адбываў катаргу ў Сібіры, з якой збег.

Скончыў акадэмію генштаба ў Парыжы, жыў у Асманскай імперыі і 20 гадоў будаваў чыгункі, масты, каналы ў Балгарыі, Фракіі  Фесаліі і Эпіры. Удзельнік вайны Грэцыі з Турцыяй за Крыт (1891). Папулярызатар Алімпійскіх гульняў у Афінах. Аўтар успамінаў.

Яго зяць – Георгіяс Папандрэу-старэйшы (1888-1968) быў прэм’ер-міністрам Грэцыі, унук – Андрэас Папандрэу (1919-1996), быў прэм’ерам Грэцыі (1981-1989, 1993-1996), праўнук – Георгіяс Папандрэу-малодшы, быў прэм’ер-міністрам Грэцыі ў 2009-2011 гадах.

У гонар Мінейкі названыя сярэдняя школа пры пасольстве Польшчы ў Афінах, вуліца ў Ашмянах.

1932 год. Увядзенне пашпартнай сістэмы. 

Падпісана пастанова ЦВК і Саўнаркама “Аб устанаўленні адзінай пашпартнай сістэмы па Саюзе ССР і абавязковай прапіскі пашпартоў”. Усе грамадзяне СССР ад 16 гадоў, якія пастаянна пражывалі ў гарадах, рабочых пасёлках, якія працавалі на транспарце, у саўгасах, абавязаны былі мець пашпарты. Сельскае насельніцтва краіны пашпартамі не забяспечвалася, за выключэннем тых, хто пражываў у 10 кіламетровай памежнай зоне.

Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 года пашпарты ўнутры краіны былі адменены, пашпартная сістэма ліквідавана. Усім грамадзянам было дадзена права свабоднага перамяшчэння па ўсёй тэрыторыі краіны. Дэкрэт ад 20 ліпеня 1923 года “Аб пасведчанні асобы” забараняў патрабаваць ад грамадзян абавязковае прад’яўленне пашпартоў і іншых відаў на жыхарства, якія абмяжоўваюць іх права перамяшчацца.

У канцы 1920-х – пачатку 1930-х гадоў дзяржава канчаткова вярнула сабе кантрольныя функцыі, у тым ліку і кантроль за перамяшчэннем насельніцтва. Пашпарты не выдаваліся вайскоўцам, інвалідам і жыхарам сельскай мясцовасці.

1938 год. Указам Прэзідыума Вярхоўнай Рады СССР уведзена званне Героя Сацыялістычнай Працы. 

Першым Героем Сацыялістычнай Працы стаў Іосіф Сталін. Усяго званне прысвоена 20 613 дзеячам, у тым ліку 201 – двойчы і 15 – тройчы. БССР была на 7 месцы па ўзнагародам – 549. Сярод трохразовых Герояў Сацыялістычнай Працы – ураджэнец Мінска акадэмік Я.  Зяльдовіч, сярод двойчы Герояу – палітычны дзеяч А. Грамыка, авіканструктар П. Сухі, сярод 11 Героеў Савецкага Саюза і Сацыялістычнай Працы – П. Машэраў, К. Арлоўскі. Героямі Сацыялістычнай працы былі пісьменнікі  К. Крапіва, І. Шамякін, В. Быкаў,  П. Броўка, аграрнікі У. Бядуля, У. Ралько і іншыя.

 

1956 год. Нарадзіўся Аляксандр Рогалеў. 

Беларускі мовазнавец, краязнавец, даследчык гісторыі тапаніміі Гомельшчыны. Доктар філалагічных навук, прафесар.

Аўтар звыш 2000 навуковых, навукова-папулярных і краязнаўчых публікацый, у тым ліку шэрагу кніг.

Вывучае паходжанне геаграфічных назваў Беларусі, гісторыю беларускай мовы і этнаса, праводзіць краязнаўчыя даследаванні Гомеля і Гомельшчыны, а разам з тым займаецца «эзатэрычнай лінгвістыкай».

1964 год. Памёр Мікалай Чуркін. 

Беларускі кампазітар і фалькларыст. Адзін з заснавальнікаў беларускай прафесійнай музыкі. Народны артыст.

Настаўнічаў, выкладаў музыку і маляванне, кіраваў аматарскімі харавымі калектывамі ў Баку, Коўне, Вільні,  Мсціславе, Магілёве, Мінску.

Сабраў больш за 3 000 мелодый песень і танцаў розных народаў.

53 беларускія мелодыі ў яго запісе і апрацоўцы змешчаны ў «Беларускім зборніку» Е. Раманава (1910); склаў зборнікі «Беларускія народныя песні і танцы» і «Беларускія народныя песні».

Сярод твораў – оперы паводле твораў Янкі Купалы, творы для дзяцей, музычныя камедыі, сімфаньеты, сімфанічныя сюіты, сюіты і уверцюра «Памяці Янкі Купалы» для аркестра беларускіх народных інструментаў, 11 струнных квартэтаў, хары, рамансы; музыка для драматычных спектакляў; апрацоўкі народных песень і танцаў, песні для дзяцей на словы беларускіх паэтаў.

На доме па вуліцы Кісялёва, 3 у Мінску ўстаноўлена мемарыяльная дошка.

1979 год. Памёр Іван Ралько. Беларускі літаратуразнавец, крытык, паэт.

Настаўнічаў, працаваў у Інстытуце літаратуры імя Янкі Купалы АН БССР. Аўтар вершаў, зборніка паэзіі, крытычных даследаванняў. Даследаваў праблемы сучаснай паэзіі, гісторыі і тэорыі беларускага вершаскладання. Асобнымі выданнямі выйшлі працы «Беларускі верш: Старонкі гісторыі і тэорыі» – першае ў беларускім літаратуразнаўстве гісторыка-тэарэтычнае даследаванне праблем беларускага верша, «Вершаскладанне: Даследаванне і матэрыялы», «Верш і мова: Праблема тэорыі і гісторыі беларускага верша».

Перакладчык з украінскай і польскай моў.

1998 год. Памёр Навум Кіслік. 

Беларускі пісьменнік, перакладчык.

Выкладаў у Дрысе, працаваў у газеце «Літаратура і мастацтва», часопісе «Полымя».

Аўтар вершаў, кніг паэзіі, перакладаў, выбранай паэзіі.

Пераклаў на рускую мову раман І. Мележа «Людзі на балоце», творы А. Карпюка, У. Караткевіча «Хрыстос прызямліўся ў Гародні», зборнікаў паэзіі Я. Купалы, творы Я. Коласа, М. Багдановіча, П. Броўкі, Р. Барадуліна і іншых.

У 1982 годзе выдаў кнігу перакладаў беларускай паэзіі «Спелый бор».

Дзень у гісторыі. 26 снежня. Дзень падарункаў. Уключэнне Інфлянтаў у ВКЛ. Заснаванне «Беларусбанка». Самае смяротнае цунамі ў гісторыі

Навіна ад

Дзень падарункаў (Boxing day, літаральна “дзень скрынак”). 

Згодна з каляднымі традыцыямі, у ноч з 25-га на 26 снежня, Санта-Клаўс кладзе пад навагоднюю ёлку падарункі ў святочных скрынках. Свята адзначаецца ў Вялікабрытаніі і ў краінах Брытанскай садружнасці нацый, у іншых каталіцкіх краінах, у Нарвегіі.

Святы Стэфан, першапакутнік, дыякан (у каталікоў). 

Адзін з семярых памочнікаў апосталаў у ерусалімскім Касцёле для служэння бедным. Першы, хто прыняў пакутніцкую смерць за Хрыста, якая апісана ў Дзеях Апосталаў. 

Існуе надзвычайнае падабенства смерці Ісуса і Стэфана – ілжывыя сведкі, смерць па-за горадам, адданне Ісуса Айцу, а Стэфана – Ісусу, прабачэнне забойцам. Культ святога распачаўся з IV стагоддзя. Дата яго нараджэння невядомая. Па паходжанні быў габрэем-эліністам. «Муж поўны веры і Духа Святога», «чыніў вялікія цуды і знакі сярод народу»

Сцяпан (народны каляндар). «Кожны сабе пан».

Дзень археолага Беларусі (прапануемая дата). 

Некаторыя даследчыкі, як Леанід Калядзінскі, прапануюць святкаваць дзень у гонар таго, што 26 снежня  1818 года вядомаму археолагу, этнографу і фалькларысту Зарыяну Даленге-Хадакоўскаму Віленскім універсітэтам упершыню ў Расійскай імперыі была выдадзена Грамата на правядзенне археалагічных даследаванняў.

Ва ўсходнееўрапейскай версіі Дзень археолага адзначаецца 15 жніўня.

1566 год. Гарадзенскі сойм уключыў Інфлянцкае княства ў склад ВКЛ. 

Лівонцы прызналі сябе часткай ВКЛ, але захавалі свае мясцовыя правы.

Кіраваў гэтай калоніяй губернатар, які прызначаўся каралём і вялікім князем літоўскім. Сталіцай быў горад Дынабург (Дзвінск, зараз – Даўгаўпілс). Ахоплівала тэрыторыі Лівоніі, якія знаходзіліся на поўначы і ўсходзе ад Дзвіны (Відзэмэ, Латгалія, Паўднёвая Эстонія).

1783 год. Фізік Луі Себасцьян Ленорман прадэманстраваў першы ў гісторыі скачок з парашутам з вялікай вышыні. 

Ленорман пачаў свае эксперыменты па скачках з парашутам, натхнёны прадстаўленнем тайскага эквілібрыста, які выкарыстоўваў пляжны парасон для балансу. Перш чым здзейсніць публічны скачок з вежы абсерваторыі, Ленорман праверыў свае парашуты на жывёлах.

Навуковец спачатку скокнуў з даху аднапавярховага дома ў Парыжы, затым з вежы абсерваторыі ў Манпелье вышынёй 26 метраў. 

Ленорман увёў ва ўжытак назоў “парашут” (грэцкае “para” – “супраць” і французскага “chute” – “падаць”), прапаноўваў выкарыстоўваць яго для выратавання людзей падчас пажараў.

Ленорман выкарыстоўваў так званы цвёрды парашут, гэта значыць з каркасам. Яго канструкцыя натхніла Андрэ-Жака Гарнэрэна, першага ў свеце парашуціста, на стварэнне гібкага парашута – без каркаса.

 1812 год. Рэшткі напалеонаўскай арміі перайшлі раку Нёман у заходнім напрамку. 

Да гэтага 600-тысячнае войска пераходзіла Нёман ва ўсходнім напрамку 24 чэрвеня 1812 года. За паўгода Напалеон страціў каля 550 тысяч чалавек, усю конніцу і артылерыю. У бітве пры Бярэзіне 26-28 лістапада Напалеон страціў каля 30 тысяч салдат і афіцэраў і накіраваўся ў Вільню.

1891 год. Нарадзіўся Алесь (Аляксей) Вініцкі. 

Гісторык беларускай эміграцыі.

Настаўніцкая дзейнасць была перарвана ўдзелам у Першай сусветнай вайне (капітан). 

Падчас Другой сусветнай вайны займаўся школьніцтвам на акупаванай тэрыторыі Нясвіжскага раёна, адчыніў Нясвіжскую беларускую настаўніцкую семінарыю. 

У канцы вайны быў вывезены на прымусовыя працы ў Германію. Актыўна ўдзельнічаў у стварэнні Беларускага камітэта ў Рэгенсбургу, быў сябрам Рады БНР, удзельнічаў у аднаўленні Беларускай праваслаўнай аўтакефальнай царквы, працаваў у Беларускай гімназіі імя Янкі Купалы.

У 1956 годзе эмігрыраваў у ЗША, займаўся зборам матэрыялаў пра беларусаў у Германіі, па гісторыі беларускага скаўтынгу, гісторыі асветы на Беларусі, пра рэлігійныя справы.

У 1994 годзе ў мінскім выдавецтве «Тэхналогія» выйшла кніга «Матэрыялы да гісторыі беларускай эміграцыі ў Нямеччыне ў 1939-1951 гадох».

1893 год. Нарадзіўся Яўген Цікоцкі. 

Беларускі кампазітар. Народны артыст БССР і СССР. Адзін з заснавальнікаў беларускай оперы і сімфоніі ў БССР. Лаўрэат дзяржаўных прэмій СССР і БССР.

Падчас вайны з палякамі, паміж баямі пры вызваленні Рагачова, Магілёва, Пухавіч, Бабруйска, у баявым маршы да Брэста, у вольныя хвіліны выступаў у перасоўных вайсковых клубах як піяніст і акампаніятар.

У 1920-1934 гадах творчасць звязана з Бабруйскам, піша музыку для паказальнага вайсковага тэатра, працуе піяністам у кінатэатры, дае канцэрты, стварае музычную школу (1927).

З 1934 года працаваў ў Мінску, пісаў музыку для Беларускага радыё, выкладаў у музычнай школе, кіраваў Беларускай філармоніяй, узначальваў Саюз кампазітараў БССР. Актыўны абаронца ад руйнавання архітэктурнай спадчыны сталіцы.

Аўтар шэрагу опер, гераічных паэм, 6 сімфоній, сімфанічных паэм, канцэртаў, песень, музыкі да драматычных спектакляў і фільмаў.

Памёр 24 лістапада 1970 году ў Мінску.

Імя дзеяча прысвоена бабруйскім дзіцячай музычнай школе №1, завулку.

1922 год. Заснаванне Ашчаднага банка «Беларусбанк» (АААТ “СБ “Беларусбанк”). 

У гэты дзень Савет Народных Камісараў Расіі сваёй пастановай заснаваў Ашчадныя касы. 

«Беларусбанк» – найбуйнейшы ў Беларусі банк, займае лідзіруючыя пазіцыі ў беларускай банкаўскай сістэме па ўзроўні ўласнага капіталу, актываў, крэдытаў, дэпазітаў. Патрапіў пад санкцыі Еўрапейскага саюза летам 2021 года. 

У часы СССР з 1922 па 1987 год у краіне дзейнічала сістэма Дзяржаўных працоўных ашчадных кас СССР. У 1987 годзе яна пераўтворана ў Беларускі рэспубліканскі банк Ашчаднага банка СССР, які праз 4 гады, у 1991 годзе, быў рэарганізаваны ў Ашчадны банк Рэспублікі Беларусь.

1937 год. Нарадзіўся Уладзімір Гніламёдаў. 

Беларускі літаратуразнавец, крытык, пісьменнік. Доктар філалагічных навук, прафесар. Акадэмік.

Працаваў дырэктарам Інстытута літаратуры імя Янкі Купалы, інструктарам аддзела культуры, загадчыкам сектара мастацкай літаратуры ЦК КПБ, у Інстытуце мовы і літаратуры імя Якуба Коласа і Янкі Купалы НАНБ, галоўным рэдактарам выдавецтва «Галіяфы». 

Вывучае гісторыю, тэорыю і метадалогію беларускай літаратуры і літаратурнай крытыкі XX стагоддзя, творчасць класікаў беларускай літаратуры.

Падрыхтаваў 14 кандыдатаў навук.

Аўтар шматлікіх брашур крытыкі, манаграфій, зборнікаў літаратурна-крытычных артыкулаў.

1937 год. Расстраляны Антук Крыніца (сапраўднае імя Антон Ждановіч). 

Беларускі акцёр тэатра. Удзельнік стварэння Першага беларускага таварыства драмы і камедыі, яго вядучы акцёр. Брат акцёра Фларыяна Ждановіча.

З 1918 года працаваў у Беларускім савецкім тэатры, з 1920 года ў БДТ-1. Сярод найлепшых роляў: Лявон, Сцяпан Крыніцкі («Раскіданае гняздо», «Паўлінка» Я. Купалы), Сымон Мікула, Паўлюк («Рысь», «Хам» Э. Ажэшкі), Ваявода, Красінскі («Каваль-ваявода», «Кастусь Каліноўскі» Е. Міровіча), Бжазіцкі («Над Нёманам» М. Грамыкі), Разанаў, Кульмскі («Крывая аблона», «Вір» Я. Рамановіча) і іншыя.

19 лiстапада 1937 года арыштаваны. 11 снежня 1937 года прыгавораны да расстрэлу.

1937 год. Расстраляны Мікалай Каспяровіч. 

Беларускі этнограф і мовазнавец, краязнавец, лексікограф, мастацтвазнавец і літаратуразнавец.

Настаўнічаў, быў інструктарам Часовага беларускага нацыянальнага камітэта і Цэнтральнай беларускай школьнай рады, арганізаваў і быў першым старшынёй Ігуменскіх павятовых беларускага нацыянальнага камітэта і школьнай рады, удзельнічаў у антыпольскім падполлі. 

Працаваў інструктарам Наркамасветы БССР, інспектарам Слуцкага, Віцебскага аддзелаў народнай асветы, сакратаром Цэнтральнага бюро краязнаўства пры Інбелкульце.

Аўтар «Беларуска-расійскага слоўнічка», «Віцебскага краёвага слоўніка» і «Слоўнічка уласных найменняў», прац па краязнаўству, гісторыі беларускага выяўленчага мастацтва, архітэктуры, графіцы, гісторыі тэатра, навукі, бібліяграфіі твораў К. Каганца.

Укладальнік першага беларускага дапаможніка па тэорыі літаратуры.

Арыштаваны ДПУ ў 1930 годзе. Вязень ГУЛАГу. Паўторна арыштаваны ў 1937 годзе, прыгавораны да расстрэлу.

У яго гонар у 2013 годзе ў Віцебску па вуліцы Крылова, 4, усталявана мемарыяльная дошка.

1940 год. Памёр пасля збіцця невядомымі Баляслаў Пачопка. 

Рэлігійны і культурна-асветны дзеяч, удзельнік беларускага хрысціянскага руху, журналіст, педагог і публіцыст. Да рэвалюцыі быў рэдактар-выдаўцом першай беларускай катaліцкай газеты «Biełarus» (Вільня), аўтарам «Нашай Нівы», выкладчыкам, арганізатарам школ, дырэктарам Свіслацкай беларускай настаўніцкай семінарыі. Аўтар шматлікіх кніг на беларускай мове на рэлігійныя тэмы, першай «Граматыкі беларускай мовы» (1918).

У міжваеннае дваццацігоддзе далучыўся да справы беларускага ўніяцтва. Душпастырскую дзейнасць праводзіў на Палессі.

За прыхільнасць да беларускай мовы і культуры праследаваўся польскімі ўладамі.

1959 год. У Арктыцы трагічна загінуў ураджэнец Магілёва Восіп Нядзвецкі. 

Савецкі даследчык Арктыкі, палярнік, другі ў Магілёўскай вобласці, пасля акадэміка О. Шмідта, Герой Савецкага Саюза (1940).

Герой лядовага дрэйфу парахода “Г. Сядоў” (6100 км, 812 дзён). З 1946 года працаваў начальнікам палярнай станцыі на мысе Арктычны.

Пахаваны ў Маскве.

1969 год. Ізраільскія маракі сагналі з французскага порта Шэрбура пяць караблёў, якія Францыя адмаўлялася прадаваць у Ізраіль з-за міжнародных санкцый.

Ізраільскія спецслужбы пакаралі Францыю, сагнаўшы пад Каляды ракетныя катэры з Шэрбура. Францыя пагадзілася пабудаваць для Ізраіля ракетныя катэры тыпу Саар, але з-за араба-ізраільскага канфлікту цалкам замарозіла франка-ізраільскае ваеннае супрацоўніцтва. 

У адказ Масад арганізаваў аперацыю “Ноеў каўчэг” па згоне некалькіх ракетных катэраў, ужо аплачаных Ізраілем. Гэтая аперацыя пацвердзіла славу Масада як адной з лепшых спецслужбаў свету і ў чарговы раз паказала свету, што Ізраіль – гэта дзяржава, якая ставіць на першае месца нацыянальныя інтарэсы.

2004 год. Катастрафічнае падводнае землетрасенне ў Індыйскім акіяне выклікала самае смяротнае цунамі ў свеце. 

Магнітуда землетрасення склала 9,1-9,3 бала. Гэта 2-3 па сіле землетрасенне за ўсю гісторыю назіранняў. Цунамі дасягнула берагоў Інданезіі, Шры-Ланкі, поўдня Індыі, Тайланда і іншых краін. 

Вышыня хваль перавышала 15 метраў. Цунамі прывяло да велізарных разбурэнняў і велізарнай колькасці загінулых людзей, нават у Порт-Элізабет, у Паўднёва-Афрыанскай Рэспубліцы, за 6900 км ад эпіцэнтра. 

Усяго загінула, па розных ацэнках, да 300 000 чалавек.

Незавершаная паэма Віталя Еўмянькова

Навіна ад

У нядзелю і на святы паміраюць праведнікі – лічылі нашы продкі. Сёння нас назаўжды пакінуў выдатны Чалавек, вельмі аўтарытэтны спецыяліст, навуковец, журналіст, літаратуразнаўца ад Бога, плённы пісьменнік, які да апошняга часу працаваў над сваімі новымі творамі.   

Арганізм чулага, неардынарнага, вельмі добрага чалавека не вытрымаў выпрабаванняў лёсу апошніх гадоў. Стрэс пасля звальнення з універсітэта імя Куляшова, цяжкая хвароба памножаная на кавідную інфекцыю (або грып) прывялі да маркотнага фіналу. 

Нарадзіўся Віталь 5 чэрвеня 1976 года ў Магілёве. Скончыў Магілёўскі дзяржаўны ўніверсітэт імя А. А. Куляшова па спецыяльнасці “Руская мова і літаратура. Беларуская мова і літаратура”. Надалей ён вучыўся ў аспірантуры па спецыяльнасці “Беларуская літаратура”, “Літаратура народаў краін замежжа (польская літаратура)”. Ягоныя навуковыя інтарэсы – славянскія літаратуры (польская, украінская, беларуская).

Віталь Іванавіч быў кандыдатам філалагічных навук, доўгія гады працаваў дацэнтам кафедры літаратуры і міжкультурных камунікацый у Магілёўскім дзяржаўным універсітэце імя Куляшова. 

Як педагог, Віталь найперш займаўся навучаннем магілёўскіх журналістаў. вучыў іх праектным метадам, даючыся раскрыцца іх індывідуальнасці. Выдаў дзясяткі метадычных дапаможнікаў для сваіх гадаванцаў. Да сваіх студэнтаў ён адносіўся не проста як да студэнтаў, а як да сваіх дзетак. Увогуле праца была ягоным другім домам. Ён літаральна бесперапынна працаваў з імі.  

Менавіта падтрымка студэнтаў у 2020 годзе, у тым  ліку ў вершаванай форме, рэзка пагоршыла яго адносіны з кіраўніцтвам універсітэта, зламала прафесійную кар’еру і прывяла да звальнення ў наступным годзе. Для спадара Еўмянькова гэта стала надзвычай моцным псіхалагічным ударам. Ен нібыта згубіў матывацыю да жыцця.

Выратавала яго літаратура. Ён стаў нашмат болей пісаць… На жаль, бальшасць твораў так і засталіся незавершанымі і неапублікаванымі. Таму Віталь пакінуў нам не такую вялікую па аб’ёме, але вельмі нацыянальна арыентаваную і пранікнёную, напісаную на нерве літаратурную спадчыну. 

Найбольш значным раманам напісаным у 2008 годзе сталі “Успаміны Ваяводы або Пялёсткі белай ружы. Шляхецкая гавэнда.” У кнізе адлюстраваны падзеі, якія адбыліся на тэрыторыі Навагрудскага ваяводства напярэдадні першага падзелу Рэчы Паспалітай. Аўтар асэнсоўвае шляхецкую гісторыю, пададзеную Адамам Міцкевічам у паэме «Пан Тадэвуш», нібыта запрашае чытача ў эпоху рыцараў-сарматаў, якія жылі і паміралі ў імя Айчыны, Веры і Кахання. 

Апошняя ягоная незавершаная паэма “Філаматы” прысвечана 1820-м гадам. Але ў ёй лёгка пазнаць сучасных палітычных герояў. Яна была часткова прагаворана ім для ютуба і апублікавана на ўласным канале. Прапануем паслухаць яе і вам.

На Магілёўшчыне новая ўспышка COVID-19 і грыпу H1N1?

Навіна ад

У паліклініках горада велізарныя чэргі – паведамляюць нашы чытачы.

А вось афіцыйныя крыніцы сцвярджаюць пра зніжэнне захворваемасці. Так, намеснік галоўнага ўрача Магілёўскага абласнога цэнтра гігіены, эпідэміялогіі і грамадскага здароўя Ала Булай паведаміла:  

– У Магілёўскай вобласці працягваюць рэгістраваццца лабараторна пацверджаныя выпадкі COVID-19 і грыпу H1N1. Сезонны рост захворваемасці на вострарэспіраторныя вірусныя інфекцыі назіраецца ў вобласці, але за апошні тыдзень адзначана зніжэнне тэмпаў прыросту захворваемасці. 

Вірус грыпу H1N1 мае некаторыя асаблівасці – адзначае Ала Булай. Яна звяртае ўвагу на такую характарыстыку, як здольнасць хуткага распаўсюджвання, акрамя таго, ёсць кантынгенты, якія найбольш схільныя да захворвання – гэта дзеці розных узроставых груп, але асабліва малодшага ўзросту; асобы 60 гадоў і старэйшыя, людзі з хранічнымі захворваннямі. 

Што да вакцыны супраць грыпа, то ў гэтым сезоне даступны ў магілёўскіх паліклініках прэпарат уключае ў сябе штам H1N1 і вірус грыпу А і В.

Наш каментар. На жаль Ала Булай не прывяла статыстыку па каронавірусу і грыпу ў Магілёўскай вобласці.  Нам вядома толькі бягучая статыстыка па каранавірусе па краіне ў цэлым на 24 снежня 2022 года. 

Па колькасці заражэнняў 994037 (10,5% насельніцтва) каронавірусам Беларусь займае 74-75 радкі ў сусветным рэйтынгу захворваемасці. У свеце ахоп хворымі крыху ніжэйшы за нацыянальны паказчык – каля 9% зямлян. У Беларусі смяротных  выпадкаў па каронавірусу 7118 (0,7%), у свеце – 8,6% 

Трэба прызнаць, што беларускія лічбы вельмі прыкладныя, бо ў цяперашні час, на працягу паўгода, урадавыя арганізацыі не падаюць афіцыйную інфармацыю аб колькасці асоб, якія захварэлі, выздаравелі, памерлі ад COVID-19 на працягу сутак.

Наша даведка. Тым часам, у свеце агульная колькасць пацверджаных выпадкаў захворвання каранавірусам расце: 17 снежня яна склала лічбу 647,9 мільёнаў чалавек, пра што паведамляла Сусветная арганізацыі аховы здароўя, у суткі назіраўся прырост амаль на 800 000 чалавек. Але за тыдзень сітуацыя крыху палепшылася і на 24 снежня сутачны прырост знізіўся да 750 000. Зараз на планеце хворых на COVID-19 661 мільён.  На сёння  ад інфекцыі памерла ўжо каля 6,7 мільёнаў чалавек. 

У беларускіх школах пачынаюць пераходзіць на еўрапейскую сістэму харчавання школьнікаў, не разумеючы яе сутнасць

Навіна ад

У сярэдніх школах Магілёва № 39 і № 45 і ў Вяйнянскай сярэдняй школе Магілёўскага раёна распачынаецца пілотны эксперыментальны праект па арганізацыі новай сітэмы харчавання школьнікаў. 

Усяго ў краіне эксперымент будзе праходзіць у 21 школе. Па форме нам прапануюць зрабіць пераход на сістэму, якая даўно прымяняецца ў еўрапейскіх школах. Але застаецца пытанне, ці разумеюць беларускія чыноўнікі ад адукацыі прычыны ўвядзення падобнай сістэмы ў заходніх краінах?

Сутнасць беларускага праекта 

Сёння беларускія школьнікі могуць выбраць сняданак, экспрэс-сняданак і абед. Калі вучні ў школе снедаюць пасля першага ці другога ўрока, то многія стравы трапляюць у адыходы. Мяркуецца, што дзеці, якія паснедалі дома, яшчэ не галодныя ў час школьнага сняданку і неахвотна ядуць.

У навучальных установах – удзельніках эксперыменту, сняданак і экспрэс-сняданак будуць адменены. Школьнікі будуць есці праз 3,5 гадзіны пасля пачатку заняткаў, і гэта будзе абед. Але абед будзе большым па аб’ёме і яшчэ больш карысным і спажыўным. Акрамя таго, у меню паспрабуюць уключыць стравы, якія дзеці ядуць з большай ахвотай.

Трэба адзначыць, што колькасць страў будзе залежыць ад часу знаходжання школьніка ў навучальнай установе. Калі дзіця вучыцца ў школе ад 3,5 да 6 гадзін, прадугледжаны адзін прыём ежы, ад 6 да 10 гадзін – два, а калі больш за 10 гадзін – тры.

Адна з эксперыментальных школ Магілева № 45 размешчана ў Спадарожніку. Яна самая вялікая ў рэгіёне. Чыноўнікі палічылі, што калі сістэма запрацуе тут, то яна запрацуе і ў іншых школах. 

У школе № 45 сёння вучацца 2 636 дзяцей у 95 класах. У яе сталовай маецца 360 пасадачных месцаў, і яе прыйдзецца пашырыць да 430, каб паспець накарміць усіх школьнікаў своечасова. Каб накарміць дзетак, нават разглядаюцца маршруты праходу дзяцей па школьных калідорах так, каб яны маглі як найхутчэй трапіць у сталовую на гарачы абед і не затрымліваць іншых.

Пакуль што ў школе праводзіцца падрыхтоўчая праца, а ўжо пасля зімовых канікул школьнікі сярэдняй школы № 45 пачнуць есці ў адпаведнасці з новымі правіламі.

Сталоўка ў школе №45, прадстаўлена бацькамі

Еўрапейскі досвед

Тое, што ў нас лічыцца эксперыментам і сціпла называецца “новай” сістэмай, насамрэч даўно апрабаваная школьная практыка краін Еўразвязу. У большасці краін Еўропы пасля 3-4 урокаў у школьных занятках робіцца вялікі перапынак на абед і адпачынак школьнікаў. Падобна, што нашы чыноўнікі проста не хочуць прызнавацца, што пераймаюць вопыт заходніх краін.

Напрыклад, у французскіх школах ужо ў сярэдніх класах зранку праходзяць 4 урокі дзвюма парамі, а затым робіцца перапынак. У маленькіх гарадках перапынак можа складаць некалькі гадзін. Школьнікі ідуць ці едуць на веласіпедах дадому або абедаюць у школах, потым гуляюць, тусуюцца. А затым зноў вяртаюцца да заняткаў у другую змену. Такія перапынкі і абед рэзка павышаюць эфектыўнасць урокаў і менш стамляюць школьнікаў. Такі рытм навучання больш здаровы для дзіцячага арганізама.

Еўрапейскія дзеці любяць хадзіць у школу ў тым ліку дзякуючы вялікім перапынкам на абед.

Вялікі перапынак у школах на захад ад Бугу прадугледжаны не толькі для абеду, але найперш для адпачынку і аднаўлення сіл, для зносін з аднагодкамі. У гэты час і настаўнікі адпачываюць ад дзетак. А потым яны разам плённа працуюць на астатніх уроках. У такім выпадку ніякай праблемы з хуткасцю прыёму ежы няма. Наадварот, трэба проста зрабіць перапынак большым і арганізаваць месцы для адпачынку дзяцей і настаўнікаў у школе.

Галоўны плюс падобных вялікіх перапынкаў: змяншэнне нагрузкі на дзяцей, паляпшэнне здароўя школьнікаў і навыкаў камунікацыі, якія атрымоўваюць дзеці ў час перапынкаў, стварэнне прыемнай атмасферы ў школе.

Гледзячы па пытаннях, якія хвалююць беларускіх школьных дырэктараў у час эксперыменту, разумееш, што для іх галоўнае пытанне – як хутка накарміць дзяцей. А ў краінах Еўразвязу галоўная мэта – даць дзецям час на харчаванне і адпачынак ад урокаў.

Беларускі эксперымент будзе доўжыцца да канца красавіка, каб да новага навучальнага года ацаніць, ці варта рэалізаваць гэты досвед ва ўсіх школах краіны. Найхутчэй у беларускіх школах усё ізноў будзе зведзена да “тэхналогіі кармлення” дзяцей.

Фота ілюстрацыйнае

Дзень у гісторыі. 23 снежня. Першая ў Еўропе парцалянавая мануфактура. Пахаладанне з +7 да -49°С. Пачала працаваць Лукомская ДРЭС. Дзень памяці Эміліі Плятэр

Навіна ад

Міжнародны дзень почырку. Дзень ручнога ліста (International Handwriting Day. Handwriting Day). 

У гэты дзень нарадзіўся адзін з вядомых амерыканскіх дзяржаўных дзеячаў – Джон Хэнкок, які першым паставіў свой подпіс пад Дэкларацыяй Незалежнасці ЗША (1774). Подпіс Хэнкока быў буйным і размашыстым, што і дадало аўтарытэту яе аўтару.

Папулярнасць кампутараў, электроннай пошты, СМС і іншых сродкаў хуткіх зносін паступова адводзяць сучаснага чалавека ад магчымасці выказаць свае думкі, напісаўшы іх уласнаручна. І, магчыма, у недалёкай будучыні ліст ці паштоўка, напісаныя “ад рукі”, стануць жаданым набыццём.

Мастацтва ручнога ліста актыўна развівалася на працягу тысяч гадоў. Аб сувязі почырку з духоўным светам і характарам чалавека выказваўся яшчэ Арыстоцель. 

У 1875 годзе французскі абат Жан Іпаліт Мішанер ужыў тэрмін “графалогія”, які пазначае вобласць ведаў аб почырку і метадах яго даследавання ў сувязі з псіхічным станам асобы. Па ручным пісьме можна вызначыць індывідуальныя здольнасці чалавека,  характар асобы, яе моцныя і слабыя бакі, настрой, стаўленне да наваколля і шмат іншага.

Почырк кожнага чалавека непаўторны. Ён не паддаецца імітацыі. Ад рукі пры напісанні нічога не залежыць, яна толькі прылада мозгу. Таму ў век шаблонных SMS і камп’ютарных сродкаў зносін рукапісны тэкст – гэта напамін пра ўнікальнасць кожнага з нас.

403 год. Згодна з легендай скончаны першы адрэзак Вялікай Кітайскай Сцяны. 

Наступнай раніцай на ёй з’явіліся непрыстойныя словы. 

Чангхенг, літаральна “Доўгая сцяна”, або «Доўгая сцяна ў 10 000 лі» – раздзяляльная сцяна даўжынёй амаль 9000 км (поўная даўжыня – 21200 км) пры вышыні 5-8 метраў, пабудаваная ў старажытным Кітаі з вапняку. 

Найбуйнейшы помнік сусветнай архітэктуры. Згадваецца ў Дзяржаўным гімне КНР. Будавалася  з ІІІ стагоддзя да нашай эры да 1644 года, потым неаднаразова дабудоўвалася, рэканструявалася. 

Помнік Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА, адно з сучасных цудаў свету.

1710 год. Курфюрст саксонскі, польскі кароль, вялікі князь ВКЛ Аўгуст Моцны выдаў дэкрэт аб заснаванні славутай цяпер парцалянавай (фарфоравай) мануфактуры ў горадзе Мейсене на Эльбе.

Поспех перасягнуў усялякія чаканні: еўрапейцы здолелі дакапацца да патаемнага кітайскага сакрэту і з 1720-х гадоў пачалася эпоха мейсенскага фарфору, які адразу стаў для свецкай Еўропы сімвалам раскошы і вытанчанасці.

На Нёмане, каля Свержаня ёсць да гэтай пары Фарфурніцкі брод на коласаўскай сцяжыне (хадзіў тут Якуб Колас). Гэта напамін пра фаянсавую мануфактуру, якую тут заснаваў у XVIII стагоддзі Міхал Казімір Радзівіл Рыбанька. Фаянсавы посуд так жа выпускалі ў Цяляханах, Гродна. 

Сёння ў краіне фаянсам на прамысловай аснове ніхто не займаецца. Адзіны парцалянавы завод працуе ў Добрушы. Быў яшчэ мінскі, але яго ў 2009 годзе зачынілі. 

1831 год. Памерла Эмілія Плятэр. 

Беларуская фалькларыстка. Сімвал паўстання 1830-1831 гадоў.

Збірала і апрацоўвала беларускія народныя песні, выконвала на фартэпіяна народныя мелодыі, захаплялася беларускай харэаграфіяй, сама танцавала народныя танцы. Спрабавала пісаць беларускія вершы.

Шмат вандравала па гістарычных мясцінах Інфлянтаў, Літвы, Беларусі і Польшчы.

Падчас паўстання 1830-1831 гадоў стварыла і ўзначала атрад з 280 пехацінцаў, 60 конных воінаў і некалькіх соцень касінераў. Удзельнічала ў некалькіх баях. Была прызначана камандзірам роты 25-га пяхотнага палка, атрымала званне капітана.

Пад канец паўстання яна захварэла і памерла 23 снежня 1831 года.

Стала адным з сімвалаў паўстання. А. Міцкевіч увекавечыў Эмілію ў сваім вершы «Смерць палкоўніка», свае творы ёй прысвяцілі многія паэты, пісьменнікі, мастакі.

У час Другой сусветнай вайны быў створаны Першы асобны жаночы батальён імя Эміліі Плятэр.

1916 год. Самае рэзкае пахаладанне ў свеце, якое адбылося на працягу сутак, было зарэгістравана ў амерыканскім штаце Мантана. 

Яно склала 56°С: з +7 да -49°С.

Таксама, з рэзкім пахаладаннем звязана іншае назіранне: у 1911 годзе 10 студзеня ў Рапід-Сіці, у штаце Паўднёвая Дакота, ЗША. Цягам 15 хвілін тэмпература апусцілася на 26 °С.

Надвор’е дае нам такія хітрыкі не толькі з рэзкім пахаладаннем, але і з рэзкім пацяпленнем.

Самае рэзкае зафіксаванае пацяпленне было 22 студзеня 1943 года ў амерыканскім мястэчку Спірфіш у Паўднёвай Дакоце. Усяго за 2 хвіліны, з 7:30 да 7:32 тэмпература паветра павысілася на фенаменальныя 27 градусаў, ад -20 да +7°С.

Даволі цікавым фактам з’яўляецца тое, што большасць такіх рэзкіх скокаў тэмператур была зафіксаваная на тэрыторыі Злучаных Штатаў. На пытанне, чым гэта можа быць выклікана, у вучоных і метэаролагаў няма дакладнага адказу. Па адной з тэорый такое ашаламляльнае ваганне тэмпературы можна растлумачыць тым, што ЗША знаходзіцца паміж двума найбуйнымі акіянамі, а таксама высокай “кантраснасцю” рэльефу.

1922 год. Нарадзілася Вольга Ладыгіна. 

Беларускі архітэктар. Заслужаны архітэктар. Нарадзілася ў сям’і інжынера Барыса Ладыгіна і Арыядны  Александроўскай – сястры беларускай спявачкі Ларысы Александроўскай

Працавала архітэктарам, галоўным архітэктарам Белдзяржпраекта, у Белдзяржпраекце, Дзяржбудзе, старшынёй праўлення Саюза архітэктараў БССР (1961-1965). Удзельнік кангрэсаў Міжнароднага саюза архітэктараў у Гаване, Мадрыдзе), Міжнароднага кангрэса жанчын (Масква).

Аўтар праектаў  Мінскай абласной бальніцы ў Бараўлянах, галоўнага корпуса Беларускага тэхналагічнага ўніверсітэта, вадаскідных збудаванняў і ГЭС на Заслаўскім вадасховішчы, Кіраўскага моста у Віцебску, жылых дамоў па шматлікіх мінскіх вуліцах, праспектах, многіх адміністрацыйна-вытворчых будынкаў, Палаца воднага спорту і іншых, а таксама моста праз р. Дняпро (1955) і Палаца культуры вобласці (1976) у Магілёве.

Памерла 3 студзеня 2008 года. 

Ладыгіна Вольга Барысаўна - Беларусь у асобах i падзеях

1952 год. Памёр Васіль Ерашэнка. 

Пісьменнік-сімваліст, паэт, музыкант, вядомы ў свеце эсперантыст. Літаратурныя творы пісаў на эсперанта і японскай мове.

Страціў зрок у дзяцінстве. Вывучэнне міжнароднай мовы эсперанта дала яму штуршок да творчасці. Вучыўся ва ўстановах для сляпых у Маскве, Лондане, Токіа. У Японіі, Кітаі меў шматлікіх знаёмых сярод вядомых літаратараў, журналістаў. На японскай мове публікаваў свае казкі і нарысы.

Працаваў таксама ў  Сіаме, Бірме (Мьянма), Індыі, Кітаі, Германіі. Выкладаў эсперанта ў Пекінскім універсітэце. Па прыездзе ў СССР, у 1924 годзе, жыў у Маскве, падарожнічаў па Чукотцы, працаваў у Ніжнім Ноўгарадзе, заснаваў першую ў Туркменістане школу для сляпых, настаўнічаў у Маскоўскай школе для сляпых дзяцей, у Ташкенце.

Творы Ерашэнкі, створаныя ў Японіі і Кітаі, якія зрабілі яго вядомым у гэтых краінах, у СССР не перакладалі да 1962 года. З вялікай колькасці яго твораў, 24 вышлі на японскай, 15 – на рускай, 2 – на ўкраінскай, па адной на кітайскай.

1952 год. Нарадзіўся Аляксандр Сомаў. 

Магілёўскі фатограф, мастак, падпалкоўнік, грамадскі актывіст, актывіст веларуху.

Чалавек нераўнадушны, няпросты, суровы, прамы, прынцыповы і надзейны – сапраўдны вайсковец і афіцэр. Але сярод дысцыпліны, руціны і прадвызначасці армейскага жыцця, было нешта такое, што непакоіла яго, выходзіла за рамкі уставаў, службовай іерархіі ды казённага патрыятызму. Нейкая частка душы цягнулася да шырокага свету, да новых даляглядаў і адкрыццяў і проста да прыгажосці, мастацтва.

Скончыў вышэйшую артылерыйскую вучэльню, служыў у Магілёве. Прайшоў шлях ад інжынера рамонтнага цэха да намесніка камандзіра часці па якасці, ад лейтэнанта да падпалкоўніка. 

Пачаў фатаграфаваць з канца 1970-х гадоў, з 1980-х уваходзіў у склад народнага фотаклуба “Вясёлка”.

Пасля выхаду ў адстаўку заняўся жывапісам, захапляўся гісторыяй, удзельнічаў у шматлікіх праектах мясцовай яўрэйскай абшчыны па пошуках месцаў знішчэння яўрэяў у гады Другой сусветнай вайны, у веласіпедным руху Магілёва.

Загінуў 12 мая 2019 года пры адкрыцці веласезона.

1961 год. Памёр Лукаш Бэндэ. 

Беларускі літаратурны крытык і літаратуразнаўца.

Працаваў у Віцебскім ветэрынарным інстытуце, Інстытуце мовы, літаратуры і мастацтва АН БССР, Дзяржаўным выдавецтве ў Ленінградзе і ў Ленінградскім тэатральным інстытуце, у Інстытуце рускай літаратуры, у педагагічных і настаўніцкіх інстытутах Даўгаўпілса, Ленінграда, Выбарга, Жытоміра.

Аўтар кніг «Янка Купала: Крытычны нарыс» (1932), «Андрэй Александровіч» (1932), шматлікіх артыкулаў і рэцэнзій у перыядычным друку. Склаў шэраг чытанак, хрэстаматый па беларускай літаратуры для школ.

Фота: Платон Галавач і Лукаш Бэндэ сярод слухачоў менскай партшколы. Галавач другі справа ў верхнім шэрагу, Бэндэ крайні справа ў другім шэрагу

1969 год. Напярэдадні Новага 1970 года, да 100-годдзя з дня нараджэння У. Леніна ўведзены ў дзеянне 1-ы энергаблок Лукомскай ДРЭС. 

Гэтая дзяржаўная раённая (старая назва з часоў рэалізацыі плана ГОЭЛРО 1920-х гадоў) цеплавая электрастанцыя размешчана ў горадзе Новалукомль Чашніцкага раёна. 

Самая магутная ў краіне – 2890 МВт (8 энергаблокаў па 300 МВт кожны). Выпрацоўка электраэнергіі, без уліку БелАЭС, складае 60% у летні перыяд і 40 % у зімовы ад ўсёй энергасістэмы Беларусі. 

Працуе з выкарыстаннем мазута і прыроднага газа. 

Будаўніцтва станцыі было пачата ў 1964 годзе. Апошні блок здадзены ў эксплуатацыю ў 1974 годзе. 

Пры будаўніцтве ДРЭС каля Лукомльскага возера на р. Лукомка сфарміраваўся горад Новалукомль (узнік у 1964 годзе як п. Піянерны). На прадпрыемстве працуюць каля 1900 чалавек.

1987 год. Нарадзілася Любоў Чаркашына. 

Беларуская гімнастка. Заслужаны майстар спорту Рэспублікі Беларусь. Трэнер.

Чэмпіёнка Беларусі, Прызёр Кубку свету па мастацкай гімнастыцы (2011 год, 1 золата, 2 срэбра, 2 бронзы),  Прызёр Еўропы, Бронзавая прызёрка на Летніх алімпійскіх гульнях у Лондане.

На прэзідэнтскіх выбарах 2015 года з’яўлялася даверанай асобай Лукашэнкі.

Глуску сёння спаўняецца 500 гадоў

Навіна ад

20 снежня 1522 года Вялікі князь Літоўскі Жыгімонт І даў дазвол князю Юрыю Гальшанскаму-Дубравіцкаму на заснаванне мястэчка Глуск-Дубравіцкі. 

Сам Глуск быў вядомы з XIV стагоддзя, калі ў 1396 годзе Вялікі князь літоўскі Вітаўт перадаў Глуск і Глускую воласць у валоданне князя Івана Гальшанскага. Сёння гэтае месца называюць вёска Гарадок, яна размешчана ў 18 км ад сучаснага Глуска. 

У 1522 годзе Юрый Гальшанскі-Дубравіцкі пабудаваў драўляны замак з абарончым валам, драўлянымі вежамі, уздымным мостам над глыбокім ярам на высокім беразе ракі Пціч. Так быў закладзены новы сучасны Глуск, якому Вялікі князь ВКЛ і кароль Польшчы Жыгімонт II Аўгуст у 1525 г. даў грамату на правядзенне кірмашу ў горадзе, што паскорыла тэмпы развіцця паселішча. 

Глуск-Дубравіцкі з’яўляецца на картах з XVI стагоддзя. Так, Глуск ёсць на карце Еўропы 1555 года нямецкага картографа Каспара Фопеля, на карце ВКЛ 1613 года Томаша Макоўскага.

Па звестках кнігі “Памяць. Глускі раён”, у 1551 годзе ў Глуску налічвалася 124 дамы. Цэнтральная вуліца называлася Вялікая. Яна мела ўмацаванне і адны вароты – Слуцкую браму. У той час побач з замкам стаялі дом на падклецці, канюшня, свіран, камора, пякарня, кухня, лазня. На рынку, які размяшчаўся каля Пцічы, знаходзілася карчма і 12 крам. 

У дамове 1571 года паміж князямі Заслаўскімі і Настассяй Чартарыйскай аб падзеле маёнтка Глуск названы некаторыя размешчаныя тут пабудовы: драўляны замак з трыма вежамі і 34 гароднямі (гародня – гэта прамавугольны зруб з бярвення ці брусоў, тып абарончага збудавання ў Х – ХVІІІ стст.). На замкавым дзядзінцы стаялі чатыры свірны, дом на падклецці з дзвюма святліцамі, каморай і сенцамі ды іншыя збудаванні.

У 1628 годзе ў Глуску была пабудавана праваслаўная царква, крыху пазней – касцёл бернардзінцаў. У 1638 годзе ў мястэчку ўжо было 14 вуліц і 331 зямельны ўчастак, дзве царквы ўніяцкія, трэцяя – праваслаўная. Жылі ў мястэчку пераважна мяшчане, слугі феадала, яго падданыя, многія з іх паходзілі з сялян. Сярод мяшчан былі даволі багатыя гандляры, рамеснікі, якія мелі вялікія зямельныя надзелы.

У XVI – XVIII стагоддзях ўладальнікамі Глуска і замка былі князі Гальшанскія, Чартарыйскія, Палубінскія, Радзівілы, Юдыцкія. Замак існаваў да канца 18 стагоддзя. 

Так распачалася гісторыя Глуска на яго сённяшнім месцы. 

Дзень у гісторыі. 20 снежня. Нарадзіўся Яўхім Карскі. ЗША набылі Луізіяну. Ноч расстрэлаў дзеячоў беларушчыны

Навіна ад

Міжнародны дзень салідарнасці людзей (International Human Solidarity Day, з 2006 года). 

Абвешчаны Генеральнай Асамблеяй ААН у рэзалюцыі, якая была прысвечаная правядзенню першага Дзесяцігоддзя ААН па барацьбе за ліквідацыю галечы. У Дэкларацыі тысячагоддзя адзначаецца, што салідарнасць у ХХІ стагоддзі стане адной з фундаментальных каштоўнасцей чалавецтва.

Салідарнасць – адзінства перакананняў і дзеянняў, узаемадапамога і падтрымка членаў сацыяльнай групы, якія грунтуюцца на агульнасці інтарэсаў і неабходнасці дасягнення агульных групавых мэт, сумесная адказнасць.

У гэтым годзе дзень салідарнасці людзей – гэта дзень салідарнасці ў першую чаргу з народам Украіны.

Дзень супрацоўніка органаў дзяржаўнай бяспекі (Беларусь). 

У гэты дзень у 1917 годзе Савет народных камісараў РСФСР выдаў Дэкрэт аб утварэнні Усерасійскай надзвычайнай камісіі (ВЧК) пры СНК РСФСР для барацьбы з контррэвалюцыяй і сабатажам у Савецкай Расіі. Першым старшынёй ВЧК стаў ураджэнец Беларусі Фелікс Дзяржынскі, які стаў іконай гэбістаў.

У савецкай гарадской тапаніміцы імя беларускага шляхціча Ф. Дзяржынскага – самае папулярнае ў назвах вуліц, плошчаў, гарадоў, пасёлкаў з усіх ураджэнцаў Беларусі, куды больш пашыранае за імя О. Шмідта ці Ф. Скарыны.

1803 год. ЗША зрабілі найбуйное ў гісторыі зямельнае набыццё. У Напалеона Банапарта набыта французская Луізіяна. 

Луізіяна – велізарная тэрыторыя паміж ракой Місісіпі і Скалістымі гарамі, што ўключае сучасныя штаты Луізіяна, Місуры, Небраска, Аёва, Арканзас, Паўночная і Паўднёвая Дакота, Канзас, Мінесота, Мантана, Ваёмінг, Каларада, Аклахома. Пасля здзелкі плошча ЗША адразу павялічылася ў 2 разы. Набыццё абышлося ЗША у 15 мільёнаў долараў, што амаль удвая танней (за гектар), чым пры пазнейшай пакупцы Аляскі ў Расіі. ЗША даказалі, што можна тэрытарыяльна пашырацца не пад час захватніцкіх воін, а цывілізавана, за грошы.

1840 год. Нарадзіўся Казімір Альхімовіч. 

Беларускі і польскі мастак.

Як удзельнік паўстання 1863-1864 гадоў, быў сасланы на Урал.

Пасля ссылкі вучыўся ў Варшаве, Мюнхене, Парыжы.

Яго творчасці характэрная гістарычная і міфалагічная тэматыка, пейзажы Літвы, Татраў, рэлігійныя палотны, жанравыя сцэнкі.

Ствараў карціны на тэмы беларускай, польскай і літоўскай гісторыі: «Пахаванне Гедыміна», «Ліздзейка з дачкой на руінах царквы Пяруна», «Абарона Ольштына», «Смерць Глінскага ў турме» і іншыя.

У творах, створаных пад уплывам ссылкі, гучыць пратэст супраць царскага самадзяржаўя: «Смерць у выгнанні», «Пахаванне на Урале», «На этапе» і іншыя.

Захапляўся роспісам фарфору і фаянсу, разьбой па дрэве.

Ілюстратар твораў Ю. Славацкага,  А. Міцкевіча.

Вялікая колькасць прац мастака захоўваецца ў варшаўскім Народным музеі.

Памёр 31 снежня 1916 года.  

1860 год. Нарадзіўся Яўхім Карскі. 

Беларускі філолаг-славіст, заснавальнік беларускага навуковага мовазнаўства і літаратуразнаўства, этнограф, фалькларыст, палеограф. Акадэмік Пецярбургскай і Чэшскай акадэмій навук, член Інбелкульта.

Абараніў дысертацыю па беларускім мовазнаўстве «Да гісторыі гукаў і форм беларускай гаворкі» (1893). Працаваў прафесарам універсітэтаў Варшаўскага (загадчык кафедрай, дэкан гісторыка-філалагічнага факультэта, рэктар, 1905-1910), Растоўскага  (1915-1916, былы Варшаўскі), Мінскага педінстытута.

Удзельнік беларускага нацыянальнага руху, ганаровы старшыня Першага ўсебеларускага з’езда, старшыня камісіі па адкрыцці БДУ.

Аўтар  больш за 1000 прац, у тым ліку даследаванняў па гісторыі беларускай мовы, дыялекгалогіі, фальклоры, этнаграфіі, гісторыі беларускай літаратуры, сямітомнай працы «Беларусы» – энцыклапедыі беларусазнаўства. Прарадзімай славян  лічыў Палессе, даказваў, што беларусы – аўтахтоны на сваіх землях, склаў этнаграфічную карту Беларусі пачатку ХХ стагоддзя

На радзіме вучонага, на будынку сярэдняй школы ў в. Лаша апрацуе з 1964 года мемарыяльны музей, яго імя носіць Гродзенская абласная бібліятэка.

Памёр 29 красавіка 1931 года.

1890 год. Нарадзіўся Юзаф Ядкоўскі. 

Краязнавец, заснавальнік гісторыка-археалагічнага музея ў Гродна.

У 1910-1914 гадах падарожнічаў па Віленскай, Гродзенскай і Мінскай губернях, рабіў раскопкі, у тым ліку ў Міры.

Стварыў  музей у Гродне (зараз гісторыка-археалагічны музей) і ўзначальваў яго ў 1922-1936 гадах.

Вёў раскопкі ў Ваўкавыску (1925), даследаваў княжацкі хорам (церам), Верхнюю і Ніжнюю цэрквы на тэрыторыі Старога замка ў Гродне.

Аўтар прац «Гродна» (1923), «Гарадзішча Ваўкавыска» (1925), «Раннесярэдневяковае Гродна ў святле археалагічных раскопак у Гродзенскім Старым каралеўскім замку ў 1932 і 1933 гг.», «Абарончы храм на Каложы ў Гродне» (1936).

Засталася нявыдадзенай яго шматтомная праца «Польскія рэліквіі ў Расіі».

Памёр 2 студзеня 1950 года.

1910 год. Нарадзіўся Вітаўт Тумаш. 

Беларускі грамадскі дзеяч, скарыназнаўца.

Актыўна ўдзельнічаў у беларускім студэнцкім жыцці, быў старшынёй Лодзінскага аддзела Беларускага камітэта самапомачы, членам створанага ў Берліне (19 чэрвеня 1941) Беларускага нацыянальнага цэнтра. У ліпені-лістападзе 1941 г. бургамістр Мінска. Пасля пераезду ў Германію, займаўся лекарскай практыкай і працаваў у берлінскім аддзеле Самапомачы, рэдагаваў газету «Раніца».

Адзін з заснавальнікаў і шматгадовы (1955-1982) старшыня Беларускага інстытута навукі і мастацтва ў ЗША, член Беларуска-амерыканскага задзіночання, старшыня Фундацыі імя П. Крэчэўскага. Даследчык спадчыны Ф. Скарыны.

Памёр 27 красавіка 1998 годзе. Пахаваны на беларускіх могілках у Іст-Брансуіку ў Нью-Джэрсі (ЗША).

1937 год. Расстраляны ўраджэнец в. Бяседавічы Хоцімскага раёна Іван Сурта. 

Педагог, дзяржаўны дзеяч, акадэмік, прэзідэнт акадэміі навук.

Пасля рэвалюцыі працаваў старшынёй Клімавіцкага павятовага, Гомельскага губвыканкама, служыў у ВЧК і ДПУ, быў наркамам (1933-1936) аховы здароўя, членам ЦВК БССР

Арыштаваны ў жніўні 1937 года ДПУ, 19 снежня 1937 года прыгавораны да расстрэлу. Расстраляны ў адну ноч з Я. Афанасьевым, В. Дружчыцам, А.Ляшчынскім, М. Матусевічам, Ф. Сулкоўскім, І.Валадзько, Д. Турбовіч, С. Некрашэвіча, М. Піятуховічам і іншымі (усяго больш за 200 чалавек)

1937 год. Расстраляны Сцяпан Некрашэвіч. 

Беларускі навуковец і грамадскі дзеяч, акадэмік. Заснавальнік, разам з Я.  Карскім і І. В. Воўк-Левановічам,  сучаснай літаратурнай беларускай мовы.

Адзін з кіраўнікоў Беларускай партыі сацыялістаў-рэвалюцыянераў, працаваў у  наркамасветы БССР, старшынёй Навукова-тэрміналагічнай камісіі. Удзельнік арганізацыі Інбелкульта, акадэміі навук, яе віцэ-прэзідэнт, дырэктар Інстытута мовазнаўства, старшыня камісіі па ўкладанні слоўніка жывой беларускай мовы.

Распрацаваў тэарэтычныя асновы і прынцыпы стварэння дыялекталагічных слоўнікаў беларускай мовы. Аўтар даследаванняў па гісторыі беларускай мовы, правапісу спрэчных дзеяслоўных форм.

У 1930 годзе арыштаваны ДПУ, у 1931 годзе прыгавораны да высылкі ў Удмурцію. Зноў арыштаваны ў  1937 годзе, 19 снежня 1937 года прыгавораны да расстрэлу.

1937 год. Расстраляны Міхаіл Піятуховіч. 

Беларускі літаратуразнавец, крытык, педагог.

Даследчык беларускай літаратуры. Член навукова-тэрміналагічнай камісіі, Інбелкульта, акадэмік, прафесар і дэкан педагагічнага факультэта БДУ.

З прычыны грубых палітычных абвінавачванняў яго навуковых апанентаў, пераехаў на Каўказ, дзе працаваў у Паўночна-Каўказскім і Паўночна-Асецінскім педагагічных інстытутах.

Арыштаваны ў 1937 годзе, прыгавораны да расстрэлу і расстраляны ў Мінску.

Даследчык заходнееўрапейскай, у тым ліку французскай, беларускай літаратуры, творчасці Якуба Коласа.

Аўтар “Нарысаў гісторыі беларускае літаратуры…”, даследаванняў пра фальклор, Ф. Скарыну, Ф. Багушэвіча, Я. Купалу, Я. Коласа, М. Багдановіча, Ц. Гартнага, Ядвігіна Ш., М. Чарота, К. Чорнага і іншых. Рэдактар-укладальнік хрэстаматыі «Выпісы з беларускае літаратуры: Новы і найноўшы кругабегі», рэдактар і аўтар уступнага артыкула да твораў П. Труса.

1939 год. Адбыўся першы спектакль Гомельскага рускага драмтэатра. 

Ставілі «Рэвізора» М. Гогаля. Тэатр існаваў у 1939-1941, 1945-1946 гадах. У 1946 годзе быў пераведзены ў Магілёў і пераўтвораны ў Магілёўскі абласны рускі драматычны тэатр (1946-1949).

Сённяшні Гомельскі абласны драматычны тэатр створаны ў 1954 годзе, а сучасны будынак тэатра адкрыўся ў 1956 годзе на плошчы Леніна.

1945 год. Выйшаў першы нумар  «Настаўніцкай газеты» накладам 20 000 паасобнікаў.

Выходзіць на беларускай мове, спачатку (1945-1957) як штотыднёвік, потым 2 разы (1958-1998), 3 разы (1998-2022), з  ліпеня 2022 года зноў 2 разы на тыдзень.

Галоўнай праблемай, якую на пачатку свайго існавання вырашала «Настаўніцкая газета», было “адраджэнне нацыянальнай школы, аб’яднанне і папулярызацыя перадавога педагагічнага досведу”. Аднымі з першым рубрык на той час сталі рубрыкі «Метадычная старонка» і «У дапамогу настаўніку».

Асвятляе праблемы адукацыі і выхавання, пытанні  педагогікі і практыкі, адрасавана настаўнікам, выкладчыкам, навукоўцам, навучэнцам, студэнтам, бацькам.

1962 год. На Гомельскім суднарамонтна-суднабудаўнічым заводзе пабудаваны першы ў Беларусі цеплаход на падводных крылах.

У 1918 годзе ў Гомелі былі заснаваны суднарамонтныя майстэрні, якія забяспечвалі патрэбы Дняпроўскай ваеннай флатыліі. На іх базе ў 1935 годзе з’явіўся суднарамонтны завод. 

У 1941-1944 гадах завод працаваў у эвакуацыі ў Сталінградзе. Вырабляў як суднабудаўніча-суднарамонтны (1959-2012, банкрут з 2002 года) пасажырскія цеплаходы на падводных крылах «Палессе», судны розных мадыфікацый, грузавыя цеплаходы класа “рака-мора” “Надзея”.

Загалоўнае фота: Цеплаход на падводных крылах «Палессе» ў Будапешце.

1982 год. Званне Ганаровы грамадзянін Магілёва надана Аркадзю  Гушчыну, генерал-лейтэнанту. 

У 1944 годзе намеснік камандзіра 6-го гвардейскага штурмавога інжынерна-сапернага батальёна забяспечыў фарсіраванне рэк Проні, Басі, пераправу праз Дняпро пры вызваленні Магілёва.

Дзень у гісторыі. 18 снежня. Першыя на Беларусі тэлефонныя лініі. Пачаўся Першы Усебеларускі з’езд. Нарадзіліся мастак Бонч-Асмалоўскі, гісторык Загарульскі. Памёр Пятро Глебка

Навіна ад

Міжнародны дзень мігранта (International Migrant Day, з 1990 года). 

Абвешчаны Генеральнай Асамблеяй ААН у гонар прыняцця Міжнароднай канвенцыі аб абароне правоў мігрантаў і членаў іх сем’яў.

Да нападу Расіі на Украіну кожны 35-ы зямлянін быў мігрантам. Да іх дадалася амаль 8 мільёнаў з Украіны. Мігранты ёсць сярод насельніцтва ўсіх краін.

Больш за 200 мільёнаў чалавек жывуць і працуюць не ў сваёй краіне. Часта яны сутыкаюцца з сур’ёзнымі праблемамі, нягледзячы на тое, што ўзбагачаюць абшчыны, якія іх прымаюць, вопытам, ведамі і людскімі рэсурсамі. 

Штогод эмігранты пераводзяць у краіны свайго паходжання 300 мільярдаў долараў. Такія пераводы з’яўляюцца для многіх краін адной з асноўных крыніц замежнай валюты і важным складальнікам іх валавога нацыянальнага прадукту.

Міжнародны дзень арабскай мовы (International Day of the Arabic Language, з 2012 года).  

Заснаваны ААН «для святкавання шматмоўя і культурнай разнастайнасці, а таксама для садзейнічання раўнапраўнага выкарыстання ўсіх шасці афіцыйных моў Арганізацыі».

З 8 мільярдаў жыхароў Зямлі, арабская мова з’яўляецца роднай 310 мільёнам, другой мовай – яшчэ 270 мільёнам чалавек. Гэта афіцыйная мова ААН.

Дзень Савы (народны каляндар). 

Міколін бацька. «Сава мосьце, а Мікола цвікі забівае». 

Даўней на Саву надвор’е даведваліся не выходзячы з хаты: чырвоны агонь у печы ды дровы трашчаць,  на двары сцюжа лютая.

Калі дым слупам – да марозу, калі дым поцягам – да непагадзі, калі дым без ветра б’е да зямлі – чакай снягі.

З Савы ўсталёўваецца трывалы санны шлях і нельга лаяцца таму гаспадару, у каго ёсць конь.

На дзень Савы працаваць грэх, святога пакрыўдзіш.

 

1542 год. Памёр  Станіслаў Гаштольд. 

Вялікалітоўскі дзяржаўны дзеяч, ваявода новагародскі, троцкі.

Быў жанаты на Барбары Радзівіл, якая пазней стала жонкай караля Жыгімонта II Аўгуста.

Са смерцю Станіслава род Гаштольдаў згас. Родавыя маёнткі перайшлі да вялікіх князёў літоўскіх, на іх аснове былі створаны Трабскае, Радашковіцкае, Валожынскае і Любчанскае староствы.

Паводле М. Улашчыка, найбольш верагодны ініцыятар стварэння легендарнай гісторыі пра пачаткі ВКЛ, запісанай у беларуска-літоўскіх летапісах.

Фота: Герб Гаштольдаў

1842 год. Створана Ковенская губерня. 

У яе ўвайшлі паветы Віленскай губерні з пераважна балтамоўным сялянскім насельніцтвам.  Губерня існавала да 1917 года і мела неафіцыйную назву  «Самагіція» («Жамойць», «Жмудзь»). 

Мела плошчу 40 641,36 км². У склад гэтай адзінкі ўваходзіла 7 паветаў, у тым ліку Новааляксандраўскі, які да 1836 года меў назву Браслаўскі. Зараз на частцы павета знаходзіцца Браслаўскі раён Віцебскай вобласці.

1882 год. Пачалі працаваць першыя на Беларусі тэлефонныя лініі. 

Яны  запрацавалі ў Гомелі і злучылі гомельскі маёнтак князя Ф. Паскевіча з яго палацам, фабрыкамі і фальваркамі. Гэта адбылося праз 6 гадоў пасля атрымання патэнту А. Бэлам на вынаходніцтва тэлефона (1876). 

У Мінску  першая тэлефонная станцыя пабудавана ў 1890 годзе на вуліцы Губернатарскай (зараз Леніна). Першая міжгародная сувязь з’явілася толькі ў 1908 годзе паміж Мінскам, Смалявічамі і Барысавам. 

Есць непадцверджаныя даныя, што першы телефон з’явіўся ў Магілёве ў 1878 годзе. Але, у энцыклапедычным даведніку “Магілёў” (1990) даецца дата – 1905 год.

1883 год. Нарадзіўся Мікалай Бонч-Асмалоўскі. 

Беларускі і расійскі савецкі мастак і расійскі мастак-манументаліст, жывапісец, графік.

Паходзіў са старажытнага беларускага шляхецкага роду. Аўтар жанравых, пейзажных («Мінск. Рака Свіслач»), партрэтных прац, працаваў у жанры ню. Вынаходнік запатэнтаваных новых відаў фарбаў.

Займаўся і кніжнай ілюстрацыяй. У яго афармленні выйшла некалькі твораў класікаў рускай літаратуры: «Дэман» М. Ю. Лермантава, а таксама казкі А. Пушкіна і П. Яршова. Займаўся сцэнаграфіяй.

Вядомы яго эскізы да опер А. Барадзіна, М. Рымскага-Корсакава, А. Сярова.

У 1936 годзе рэпрэсаваны НКУС. Знаходзіўся ў Сегежлагу, у сібірскай ссылцы.

Карціны мастака прадстаўлены ў Траццякоўскай галерэі, мастацкім музеі імя А. Пушкіна.

Памёр 23 жніўня 1968 года.

1917 год. У Мінскім гарадскім тэатры распачаўся Першы Усебеларускі з’езд. 

Праходзіў 18 снежня па новым стылі, 5-га па старым. Прысутнічала 1872 дэлегаты пераважна сацыялістычнай арыентацыі ад усіх населеных беларусамі губерняў.

З’езд абвясціў права на самавызначэнне і прыняцце дэмакратычнай формы ўраду, прызнаў савецкую ўладу, рэспубліканскі лад, цэнтральны ўрад бальшавікоў у Маскве. Патрабаванняў незалежнасцi Беларусі не агучвалася.

Былі абраны Рада Кангрэсу і Выканаўчы Камітэт, утвораны Усебеларускі Савет сялянскіх, салдацкіх, рабочых дэпутатаў.

Нягледзячы на падтрымку У. Леніна і І. Сталіна, з’езд быў гвалтоўна разагнаны бальшавікамі А. Мясніковым, В. Кнорыным, К. Ландэрам.

Рада сышла ў падполле. На адным з падпольных пасяджэнняў быў выбраны Выканаўчы камітэт Рады з’езду з 17 чалавек на чале з Язэпам Варонкам. Пазней гэтыя структуры адыгралі важную ролю ў абвяшчэнні БНР.

31 студзеня 1918 года паводле дэкрэта Леніна ў Народным камісарыяце па нацыянальных справах на чале са Сталіным, стварылі Беларускі нацыянальны камісарыят, які адыграў выключную ролю ў стварэнні беларускай савецкай дзяржаўнасцці.

1928 год. Нарадзіўся Эдуард Загарульскі. 

Беларускі гісторык, археолаг, доктар гістарычных навук, прафесар. Заслужаны работнік вышэйшай школы.

Даследчык гісторыі старажытных гарадоў, замкаў і курганных магільнікаў перыяду ранняга і развітога Сярэднявечча, этнічнай гісторыі Беларусі і праблем паходжання і рассялення славян.

Працаваў у Інстытуце гісторыі АН БССР, БДУ, загадчыкам кафедры археалогіі, дэканам гістарычнага факультэта

Падчас раскопак Мінска даследаваў яго абарончыя збудаванні і забудову, зрабіў рэканструкцыю ўсходняй часткі замчышча і жылых будынкаў, даследаваў раннефеадальны замак Вішчын, пры раскопках якога выяўлены ўнікальны на тэрыторыі Беларусі грашова-рэчавы скарб XII-XIII стагоддзяў.

Аўтар звыш 100 навуковых работ, у тым ліку 10 манаграфій і брашур.

1935 год. Памёр Альбрэхт Антоні Радзівіл. 

Палітычны дзеяч, шаснаццаты нясвіжскі ардынат. Палітычны дзеяч, адзін з лідараў «віленскіх кансерватараў». Падтрымліваў БНР.

Прыхільнік беларускай нацыянальнай ідэі, выдатна ведаў беларускую мову. Сябе вызначаў як «тутэйшы».

Падчас Першай сусветнай вайны дазволіў на тэрыторыі Нясвіжскага замка размясціць шпіталь, штаб 2-й рускай арміі. Арганізатар у Нясвіжы з’езда Радзівілаў (1915), на якім было вырашана фінансаваць стварэнне польскіх вайсковых часцей у расійскай арміі.

У 1926 годзе на яго жыццё зрабіў замах з засады будучы Герой Савецкага Саюза і старшыня кіраўскага калгаса “Рассвет” Кірыл Арлоўскі.

З’яўляўся дзеячам Віленскага таварыства дабрачыннасці. Фінансава падтрымліваў школы, студэнтаў, артыстаў, касцёлы. Займаўся аднаўленнем Нясвіжскага замка

 Пахаваны ў радавой спачывальні.

У дні пахавання гатэлі Нясвіжа і замкавыя пакоі не змаглі змясціць усіх людзей, якія прыехалі развітацца з Радзівілам. Перад жалобным картэжам салдаты 27-га Нясвіжскага ўланскага палка неслі вянкі ад былога імператара Германіі Вільгельма ІІ, прэзідэнта Італіі, кіраўнікоў іншых дзяржаў.

1969 год. Памёр Пятро Глебка. 

Беларускі грамадскі дзеяч, навуковец, паэт, драматург, перакладчык. Акадэмік АН БССР. К. Чорны пісаў: “Ён самы асвечаны і культурны з усіх сённяшніх жывых беларускіх пісьменнікаў і самы большы абладальнік яснай думкі… Яго талент узбагачан думкаю, ясным розумам”. 

Узначальваў групу па складанні «Руска-беларускага слоўніка», інстытуты мовазнаўства, мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору.

П. Глебка стаіць крайні справа

2019 год. У Магілёўскай вобласці адноўлены рэкорды па станоўчых тэмпературах:  

Магілёў       +6°С (да гэтага рэкорд +5,2°С 18 снежня 1972),

Бабруйск     +6,7°С (+5,8°С, 2011 год),

Горкі       +5,3°С (+4,7°С, 1932 год),

Мсціслаў      +5,7°С (+4,2°С, 2011 год),

Слаўгарад +6,1°С (+5,4°С, 1972 год). 

Сквер і вуліца Кастуся Каліноўскага з’явіліся ў Кіеве

Навіна ад

Ва Ўкраіне масава пазбаўляюцца расійскіх помнікаў і назваў. Парадаксальна,
але адначасова з’яўляюцца беларускія тапанімічныя знакі.

Ва ўкраінскіх гарадах поўным ходам ідзе дэрусіфікацыя тапанімічных назваў, а
помнікі расійскім дзеячам пераносяцца ў музеі. Толькі за апошнія 10 дзён былі
дэмантаваны помнікі Пушкіну, Кацярыне ІІ і два Суворавых. Ужо
перайменаваны сотні вуліц і завулкаў. Так украінскае грамадства адказвае на
агрэсію Расіі і ракетныя абстрэлы.

Напрыклад, кіеўскія ўлады перайменавалі больш за 40 вуліц, завулкаў і
плошчаў, назвы якіх звязаныя з Расіяй і савецкай мінуўшчынай. Адпаведныя
пастановы прыняла Кіеўская рада падчас пасяджэння 27 кастрычніка,
паведаміў мэр украінскай сталіцы Віталь Клічко – інфармуе «Украінская праўда».

Тым не менш, у такі час у Кіеве ў гонар беларускага героя Кастуся Каліноўскага
названа вуліца, а цяпер і сквер. Апошні знаходзіцца ў Дняпроўскім раёне на
скрыжаванні вуліцаў Гарадзенскай і Алмацінскай. Раней ён называўся
Старадарніцкі-1. Нагадаем, што ў кастрычніку ў Кіеве ў мясцовасці Старая
Дарніца з’явілася вуліца Кастуся Каліноўскага, якая раней называлася
Астраханскай.

Рашэнне ўславіць нацыянальнага героя беларусаў не было навязана
палітычнымі сіламі. За перайменаванне вуліцы Астраханскай у вуліцу
Каліноўскага прагаласавала большасць кіяўлян на гарадской інфармацыйнай
платформе. У выніку імёны, якія атрымалі найбольшую падтрымку жыхароў
Кіева, былі зацверджаны сесіяй гарадской рады Кіева.