Tag: романов

3 ліпеня ў гісторыі. Вызваленне Мінска ад маскоўскай і фашысцкай акупацый. Наступ на Тэўтонскі ордэн. Пачатак абароны Магілёва.

Навіна ад

Дзень незалежнасці Беларусі (Дзень Рэспублікі).

Галоўнае афіцыйнае дзяржаўнае свята.

Ад 1991 да 1996 года Дзень незалежнасці адзначаўся 27 ліпеня. У 1990 годзе дэпутатамі Вярхоўнага савету 12 склікання была зацверджана Дэкларацыя аб дзяржаўным суверэнітэце Беларусі. Праз год ёй быў нададзены статус закону.

3 ліпеня стала Днём незалежнасці рашэннем А. Лукашэнкі. З яго ініцыятывы ў 1996 годзе правялі рэферэндум, адным з пытанняў якога было змяненне даты адзначэння Дня незалежнасці. Ён быў прымеркаваны да Дня вызвалення Мінску ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў.

Той рэферэндум пашырыў паўнамоцтвы Лукашэнкі. 1996 год лічыцца пачаткам усталявання ў Беларусі дыктатарскага рэжыму. Паводле апанентаў улады і міжнароднай супольнасці, правядзенне рэферэндуму праходзіла з істотнымі парушэннямі заканадаўства.

1410 год. Злучаныя польска-літоўскія войскі пад кіраўніцтвам Уладзіслава II Ягайлы рушылі да мяжы Тэўтонскага ордэна.

Ягайла прасунуўся ў глыб Тэўтонскіх тэрыторый на чале арміі з складзенай прыкладна з 20 000 конных шляхціцаў, 15 000 узброеных людзей простага паходжання, і 2 000 прафесійных вершнікаў, якіх у асноўным нанялі ў Чэхіі.

Паход завяршыўся перамогай пад Грунвальдам 15 ліпеня.

1660 год. Войска Паўла Сапегі вызваліла Мінск з-пад акупацыі маскоўскага войска.

Мінск прабыў пад уладай маскоўцаў 5 гадоў.

Тады ішла 13-гадовага вайна, распачатая ўсходнім суседам. Шырокай беларускай грамадскасці пра яе стала вядома з кнігі гісторыка Генадзя Сагановіча «Невядомая вайна».

Наступствы той вайны для земляў Беларусі былі катастрафічныя. Да вайны насельніцтва Мінску складала 7 000 чалавек. Па вайне, у 1667-м налівалася толькі 300 двароў. Даваенную колькасць насельніцтва ўдалося аднавіць Мінску толькі праз 100 год.

1828 год. Нарадзіўся Уладзіслаў Чартарыйскі (1828-1894).

Польскі палітычны дзеяч. Паходзіў з роду князёў Чартарыйскіх. Лідар кансерватыўнай плыні польскай эміграцыі («Атэль Ламбер»).

У час паўстання 1863-1864 гадоў прадстаўнік на Захадзе польскага Нацыянальнага ўрада, супрацоўнічаў з партыяй «белых».

Старшыня гісторыка-літаратурнага таварыства ў Парыжы. Пераехаў у Галіцыю, у 1876 заснаваў у Кракаве Музей Чартарыйскіх.

Памёр 23 чэрвеня 1894 года.

1896 год. Нарадзіўся Яраслаў Кастыцэвіч (1896-1971).

Беларускі педагог, грамадскі і царкоўны дзеяч.

Адзін з арганізатараў і дырэктар Беларускай дзяржаўнай гімназіі ў Бельску Падляскім, дырэктар беларускага ліцэю.

У Бельску Падляскім на будынку ліцэю імя Браніслава Тарашкевіча ў яго гонар усталявана мемарыяльная дошка. Яго імя носіць комплекс школ з дадатковым навучаннем беларускай мовы ў Бельску Падляскім.

Памёр 1 красавіка 1971 года.

1901 год. Нарадзіўся Аляксандр Крыт, вядомы як айцец Андрэй (1901-1983).

Рэлігійны і грамадскі дзеяч беларускага замежжа.

Змагар за беларушчыну, праваслаўны святар, іерарх Беларускай аўтакефальнай праваслаўнай царквы.

Член Згуртавання беларусаў Вялікай Брытаніі, ЗША. Святар у прыходзе Жыровіцкай Божай Маці ў Кліўлендзе (штат Агаё).

Памёр 21 мая 1983 года.

1916 год. Адбыўся суд па справе аб катастрофе лайнера “Тытанік”

“Тытанік” затануў падчас свайго першага рэйса, у ноч з 14 на 15 красавіка 1912 года ў паўночнай частцы Атлантыкі. 

Ён сутыкнуўся з айсбергам і праз 2 гадзіны 40 хвілін затануў. Ён меў на борце 1316 пасажыраў і 891 члена экіпажа, усяго 2207 чалавек (62% планавай загрузкі). 

Катастрофа “Тытаніка” стала легендарнай і з’явілася адным з самых буйных у гісторыі караблекрушэнняў. Усяго загінула 1496 чалавек. 

Параход “Карпат” падабраў 711 выратаваўшыхся чалавек.

Суддзі пастанавілі, што “карабель затануў з прычыны сутыкнення з айсбергам, выкліканага празмернай хуткасцю, з якой яго вялі”.

Маральнаму асуджэнню падвергнуўся Стэнлі Лорд – капітан парахода “Каліфорнія”, які, на думку экспертаў, знаходзіўся за 6 міль ад месца трагедыі. Ён быў абвінавачаны ў самым страшным па марскіх законах злачынстве – неаказанні дапамогі  людзям.

Толькі пасля смерці Лорда, у 1962 годзе, высветлілася, што ён – невінаваты.

1918 год. У Магілёве нарадзіўся Рыгор Бярозкін (1918-1981).

Беларускі літаратуразнавец, крытык, журналіст.

Вучыўся на педрабфаку ў Магілёве, на літаратурным факультэце МДПІ.

Працаваў у часопісе «Полымя рэвалюцыі», у кабінеце маладога аўтара пры Саюзе пісьменнікаў, у  газеце «Літаратура і мастацтва».

Арыштаваны НКУС БССР у красавіку 1941. Знаходзіўся пад следствам у Мінску. 26 чэрвеня 1941 уцёк з-пад канвоя. Ваяваў пад Сталінградам, Кіевам, у Карпатах.

Пасля вайны быў карэспандэнтам газеты савецкай ваеннай адміністрацыі ў Германіі «Советское слово».

Паўторна арыштаваны 9 жніўня 1949 года і ў 1950 асуджаны на 10 гадоў лагераў. Знаходзіўся ў зняволенні ў Карагандзінскай і Омскай абласцях. У 1955 годзе вызвалены.

Працаваў у часопісе «Советская Отчизна», газеце «Літаратура і мастацтва», у бюлетэне «Помнікі гісторыі і культуры Беларусі». Шмат публікаваўся, імкнуўся аднавіць імёны рэпрэсаваных паэтаў.

Памёр 1 снежня 1981 года. Пахаваны на Усходніх могілках Мінска.

1939 год. У п. Брожа Бабруйскага раёна нарадзіўся Міхаіл Болбас.

Беларускі вучоны ў галіне эксплуатацыі аўтамабільнага транспарту, заслужаны работнік адукацыі Беларусі.

Амаль усё жыццё прысвяціў працы ў Беларускім нацыянальным тэхнічным універсітэце. Прайшоў шлях ад аспіранта да прафесара, ад намесніка дэкана да прарэктара БНТУ, рэктара Рэспубліканскага інстытута інавацыйных тэхналогій БНТУ.

М. Болбас – апошні справа

1941 год. Пачалася 23-х дзённая абарона Магілёва ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў.

Трывала да 26 ліпеня. Абаронцы Магілёва скавалі значныя войскі гітлераўцаў і развеялі міф пра іх непераможнасць.

Вакол горада сканцэнтраваліся часткі 13-й савецкай арміі – 61-ы стралковы (53, 110 і 172 дывізіі), 20-ы механізаваны, 4-ы паветрана-дэсантны корпусы, рэшткі 8-10 дывізій – усяго каля 100 000 салдат і афіцэраў. Сам горад абараняла 172-я дывізія М. Раманава.

10-11 ліпеня вермахт пачаў фарсіраваць Дняпро сіламі 24, 46 і 47 матарызаваных корпусаў. 12 ліпеня нямецкая танкавая дывізія Модаля імкнулася прарвацца да Магілёва з боку Бабруйска. Тут, на Буйніцкім полі, абарону трымаў 388 стралковы полк С. Куцепава 172-й дывізіі. Пасля цяжкага 14-гадзіннага боя пад Буйнічамі немцы адступілі і пакінулі  39 падбітых сваіх танкаў і бронемашын. У раёне Старого Быхава нямецкая 4-я танкавая дывізія прарвалася да Крычава. 14 ліпеня авангард 3-й танкавай дывізіі абайшоў  Магілёў і захапіў Чавусы. На гэтым скончылася акружэнне Магілёва. Пасля штурма (17-25 ліпеня) і вулічных баёў, 23-24 ліпеня савецкія войскі пачалі пакідаць Магілёў. У ноч на 26 ліпеня нямецкія войскі ўвайшлі ў горад.

Падзеі, звязаныя з абаронай Магілёва адлюстраваныя ў фільмах «Дняпроўскі рубеж», «Бітва за Маскву», «Жывыя і мёртвыя». У памяць аб баях 172 стралковай дывізіі ў 1995 годзе адкрыты мемарыяльны комплекс «Буйніцкае поле».

1941 год. Урад БССР пераехаў з Магілёва ў гарадскі пасёлак Лёзна.

У Магілёве ўрад знаходзіўся з 25 чэрвеня да 3 ліпеня. Прыкладна ў гэты час недзе згубіўся з будынка абкама партыі Крыж Еўфрасінні Полацкай. З Лёзна ўрад пераехаў ў Рослаўль Смаленскай вобласці, потым – у Гомель, потым – у Маскву.

У гэтым будынку размяшчаўся ўрад БССР 25 чэрвеня-3 ліпеня 1941 года

1944 год. Падчас аперацыі “Баграціён” савецкія войскі вызвалілі Мінск ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў.

Зараз у гэты дзень святкуецца Дзень Незалежнасці Рэспублікі Беларусь.

Вялікую дапамогу войскам аказвалі беларускія партызаны, якія ўладкоўвалі засады на шляхах адыходу немцаў, грамілі варожыя штабы і асобныя часткі, захоплівалі пераправы, знішчалі масты. Да 12 ліпеня групоўка нямецка-фашысцкіх сіл пад Мінскам была ліквідаваная. Па савецкіх дадзеных, з нямецкага боку страты склалі звыш 70 000 чалавек забітымі і каля 35 000 палоннымі (у тым ліку 12 генералаў).

Ліквідацыя мінскай групоўкі немцаў, у давяршэнні да разгрому віцебскай і бабруйскай груповак, стварыла спрыяльнае становішча для далейшага наступлення галоўных сіл савецкіх войскаў на захад. Былі нанесены моцны ўрон нямецкім дывізіям. У стратэгічным фронце ворага быў прабіты шырокі пралом працягласцю да 400 км, 30 непрыяцельскіх дывізій былі знішчаны або адрэзаны. Войскі Чырвонай Арміі атрымалі магчымасць імкліва прасоўвацца да заходніх межаў Савецкага Саюза.

Мінск 3 ліпеня 1944 года. Мастак Валянцін Віктаравіч Волкаў

1958 год. Нарадзіўся Генадзь Лаўрэцкі.

Беларускі архітэктар і гісторык архітэктуры. Кандыдат мастацтвазнаўства. Узначальвае архітэктурна-мастацкі савет Беларускага экзархату Рускай праваслаўнай царквы.

Навуковы кіраўнік і аўтар праектаў рэстаўрацыі помнікаў архітэктуры Віцебскай Дабравешчанскай царквы, Гродзенскай Барысаглебскай царквы, Полацкай Спаскай царквы (прырабіў цыбулепадобны купал, пакрыты пазалотай, якой там ніколі не было). 

Вельмі крытыкуецца гісторыкамі, архітэктарамі (А. Краўцэвіч, А. Астаповіч, У. Папруга), якія ўказваюць на тое, што У. Лаўрэцкі выйшаў за межы сваёй кампетэнцыі па рэстаўрацыі шэрагу помнікаў.

Суаўтар мемарыяла ахвярам трагедыі на Нямізе (2000).

2009 год. У Магілёве адкрыты мемарыял дзецям ваенных гадоў «Дзеці міра – дзецям вайны».

Размяшчаецца на вуліцы Лазарэнкі. Аўтары праекта – мінскія архітэктар І. Марозаў і скульптар У. Слабодчыкаў.

Мемарыял тэматычна звязаны з размешчаным побач помнікам воінам-вызваліцелям, што робіць іх адзіным комплексам-ансамблем. Пабудаваны на ахвяраванні жыхароў Беларусі.

Дзень у гісторыі. 29 мая. Падзенне Канстантынопаля. Трагедыя ў Бруселі. МТЗ, БелАЗ. Нарадзілася С. Зелянкоўская.

Навіна ад

Міжнародны дзень міратворцаў ААН (з 2002 года).

У гэты дзень у 1948 годзе першая міратворчая місія “Орган ААН па назіранні за выкананнем умоў перамір’я” пачала аперацыі ў Палестыне.

У 1988 годзе міратворчым сілам ААН была прысуджана Нобелеўская прэмія міру. 

У Беларусі існуе міратворчая рота. 2 жніўня 2010 года беларускія вайскоўцы былі скіраваны для ўдзелу ў дзейнасці па падтрыманні міжнароднага міра і бяспекі ў Ліванскай Рэспубліцы ў колькасці 9 чалавек.

Аперацыі ААН па падтрыманні міру выкарыстоўваюць гэты Дзень для ўмацавання сувязяў з мясцовым насельніцтвам, інтарэсы якога яны абараняюць. Місіі арганізуюць спартыўныя мерапрыемствы, наведванні школ і прытулкаў, мастацкія і літаратурныя конкурсы, фотавыставы, уборку тэрыторый, пасадку дрэў, праводзяць канцэрты, канферэнцыі і семінары па пытаннях падтрымання міру.

1453 год. Падзенне Канстантынопаля.

Захоплены войскамі султана Асманскай імперыі Мехмеда II. Гэтым быў пакладзены канец 1100-гадовай гісторыі хрысціянскай Візантыйскай імперыі. 

Пра падзеі 1453 года «Хроніка Быхаўца» сціпла паведамляе: “29 мая туркі ўзялі Царград”.

Беларускія летапісы адзначалі, што гэты год выдзяляўся непагаддзю. Хрысціяне звязвалі падзенне Канстанцінопаля з гневам Божым, аднак сучасныя даследчыкі бачаць прычыну таксама і ў прыродных фактарах: у халодныя, неўрадлівыя, галодныя гады абаронцы не мелі дастаткова запасаў збожжа. Сонца на небе над горадам пастаянна мела выражаны бардовы колер – колер крыві. Гэта моцна ўплывала на маральны стан абаронцаў сталіцы Візантыі. Яны не маглі ведаць, што сонца стала чырвоным ад вялікіх мас попелу, якія ўзняліся ў зямную атмасферу пасля выбуху вулкана на другім баку планеты.

1565 год. Памёр Мікалай Радзівіл «Чорны» (1515-1565).

Вялікалітоўскі дзяржаўны, палітычны, культурны і рэлігійны дзеяч, князь Свяшчэннай Рымскай імперыі. Мянушку «Чорны» атрымаў з-за колеру сваёй барады, чым адрозніваўся ад свайго стрыечнага брата Мікалая Радзівіла Рудога.

Удзельнічаў у вайне з Маскоўскай дзяржавай 1534-1537 гадоў. Узначальваў Раду ВКЛ і соймы, канцлер ВКЛ, ваявода Віленскі. Выступаў за суверэннасць ВКЛ у саюзе з Польшчай, спрыяў уключэнню Лівонскага ордэна ў склад ВКЛ, узначальваў правядзенне аграрнай рэформы (валочнай памеры).

Першым з магнатаў прыняў Рэфармацыю, прапагандаваў кальвінізм у ВКЛ, апекваў друкарні ў Нясвіжы, пры Берасцейскім зборы, у якой выйшла ў 1563 годзе «Радзівілаўская Біблія».

Валодаў вялікімі латыфундыямі ў Беларусі.

1920 год. У Навазыбкаве (зараз – Бранская вобласць Расіі) бальшавікамі расстраляны Фабіян Шантыр (1887-1920).

Беларускага літаратар і дзяржаўны дзеяч. Быў жанаты на Зосьцы Верас. 

У 1914-1917 гадах служыў наглядчыкам палявога ваеннага шпіталю ў Бабруйску. 

Лідар левага крыла Беларускай сацыялістычнай грамады, член Беларускіх нацыянальных арганізацый, Цэнтральнай рады беларускіх арганізацый і партый, загадчык Смаленскага аддзялення Белнацкаму, камісар па нацыянальных справах Часовага ўраду БССР, супрацоўнік Менскага губернскага ваеннага камісарыяту і Асобай харчовай камісіі Заходняга фронту.

Гісторык В. Скалабан распавядае: “Расстралялі яго за тое, што ён нібыта прыпісаў сабе партыйны стаж і не мог даказаць, што сядзеў у царскай турме ў 1905 годзе. І за дыскрэдытацыю савецкай улады. Але, па сутнасці, за тое, што ён – некіравальны беларускі дзеяч”

1933 год. Нарадзіўся Мікола Гайдук (1933-1998).

Беларускі пісьменнік, журналіст, краязнавец, настаўнік. Заслужаны дзеяч культуры Польшчы.

Выкладчык і дырэктар беларускага ліцэя імя Б. Тарашкевіча ў Бельску Падляскім, працаваў у газеце «Ніва» (Беласток).

Аўтар зборніка вершаў на беларускай мове, апавяданняў, аповесцей і гістарычных эсэ, казак. Перакладчык паэзіі з польскай на беларускую мову.

Апублікаваў каля 600 уласных запісаў беларускіх песень з нотамі, краязнаўчы слоўнік.

Сабраў у наваколлі Белавежы і апрацаваў зборнік беларускіх народных казак, легенд і паданняў «Аб чым шуміць Белавежская пушча».

Суаўтар падручнікаў па беларускай мове для 3-5 класаў (1962-1987) і «Граматыкі беларускай мовы для 5-8 класаў беларускай пачатковай школы» (1975).

Памёр 2 верасня 1998 года.

1939 год. Нарадзілася Людміла Пісарава (1939-2011).

Беларуская актрыса, Заслужаная артыстка, кавалер Ордэна Ф. Скарыны.

Скончыла студыю пры Беларускім тэатры імя Я. Коласа, у якім прапрацавала ўсё жыццё.

Іграла ролі ў тэатральных пастаноўках па творах І. Шамякіна, А. Петрашкевіча, А. Дударава, М. Матукоўскага, В. Вольскага, рускіх, замежных класікаў, знялася ў шэрагу кінафільмаў, у тым ліку ”Плач перапёлкі”, “З юбілеем пачакаем”, “Палеская хроніка”, “Людзі на балоце”.

Памерла 23 мая 2011 года.

1945 год. У Копысі нарадзіўся Аляксей Кароль (1945-2015).

Беларускі грамадскі дзеяч, гісторык, кандыдат гістарычных навук, журналіст, рэдактар газеты “Новы час” (2007-2015).

Аўтар манаграфіі пра Ўсевалада Ігнатоўскага, прац пра рэабілітацыю Зміцера Жылуновіча, пра “нацдэмаў”, рэпрэсаваных у 1920-1930-я гады. Сузаснавальнік Партыі народнай згоды. Падчас прэзідэнцкіх выбараў 2006 года быў даверанай асобай А. Казуліна.

Памёр 12 верасня 2015 года ў Сінгапуры.

1946 год. Савет міністраў СССР прыняў Пастанову № 1142 “Аб будаўніцтве Мінскага трактарнага завода”.

У 1990 годзе МТЗ выпускаў 110 000 трактараў (кожны 10-ы у свеце). Зараз у год выпускае каля 30 тысяч колавых, гусенічных трактараў. Працуе каля 15 000 чалавек, магутнасць – 71 000 трактараў ў год.

На экспарт пастаўлена больш за 2,6 мільёнаў трактараў у больш чым 100 краін свету. У лютым 2022 года выпушчаны чатырохмільённы трактар.

1965 год. Прынята рашэнне Савета Міністраў СССР аб пачатку будаўніцтва ў Магілёве камбіната сінтэтычнага валакна.

Першая прадукцыя беларускага лаўсану была атрымана 5 лістапада 1968 года. Першая чарга камбіната пабудавана 9 ліпеня 1971. 

У склад аб’яднання ВА “Хімвалакно”, створанага 21 ліпеня 1975 года, увайшлі Магілёўскі камбінат сінтэтычнага валакна (галаўное прадпрыемства) і Магілёўскі завод штучнага валакна (ліквідаваны ў 2012 годзе). 

У 1980-1990-я гады на аб’яднанні працавала да 25 000 чалавек, зараз менш за 5000. 

Рэзідэнт Вольнай эканамічнай зоны “Магілёў”. Адзіны ў краіне буйны вытворца дыметылтэрэфталату, поліэфірнага грануляту ПЭТ, у тым ліку харчовага прызначэння, поліэфірных валокнаў і нітак і асноўны пастаўшчык сыравіны для лёгкай прамысловасці.

На мінулым тыдні прадпрыемства прайграла чарговы, трэці за апошнія тры месяцы, пазоў у Арбітражным судзе Масквы. Агульная сума грашовых прэтэнзій, запатрабаваная з сакавіка па май 2023 года расійскімі кампаніямі з ААТ “Магілёўхімвалакно”, складае звыш $3,4 млн і каля 23 млн расійскіх рублёў.

Усе тры справы, прайграныя ў першай інстанцыі, звязаны з запазычанасцю перад пастаўшчыкам па кантрактах 2021 і 2022 гадоў. Як вынікае з матэрыялаў спраў, грошы праз суд спрабуюць вярнуць маскоўскія кампаніі “ЛКМ і Тэхналогіі”, “Панамарыкс” і “Афіва”.

1975 год. На Беларускім аўтазаводзе пачалася вытворчасць самага буйнога ў СССР грузавіка.

Ім стаў “БелАЗ-7520” грузападымальнасцю 110 т (на фота).

На сёння, у ТОП-5 сусветных вытворцаў суперсамазвалаў уваходзяць: БелАЗ 75710, 496 т; амерыканскі Terex MT 6300AC, 400 т; нямецкі Liebherr T 284, 400 т; японскі Komatsu 980E-4, 360 т; амерыканскі Caterpillar 797F, 345 т.

1977 год. Нарадзілася Святлана Зелянкоўская.

Беларуская актрыса. Былая жонка спявака Сяргея Міхалка. 

Працавала ў Нацыянальным акадэмічным тэатры імя Янкі Купалы. У ліпені 2017 года сышла з тэатру. 

Вядома гледачам па ролях ў фільмах “Казка пра зорнага хлопчыка”, “Ідзі і глядзі”, “Каменская” (тэлесерыял), “Анастасія Слуцкая” (роля княгіні Анастасіі).

1985 год. Трагедыя на брусельскім стадыёне “Эйзель”.

Перад фіналам Кубка еўрапейскіх чэмпіёнаў па футболе паміж англійскім “Ліверпулем” і італьянскім “Ювентусам” фанаты “Ліверпуля” справакавалі бойку з італьянскімі балельшчыкамі. Яшчэ да пачатку гульні паміж італьянскімі і англійскімі фанатамі адбылося сутыкненне, якое перарасло ў крывавую трагедыю. Арганізатары матча дапусцілі небяспечную памылку – балельшчыкі сапернічаючых каманд не былі аддзелены адзін ад аднаго належным чынам.

Хто менавіта пачаў першым бойку засталося нявысветленым. Сярод балельшчыкаў узнікла паніка, яны пабеглі. Пад напорам натоўпу павалілася бетонная сцяна, якая агароджвала сектары, пабудаваная яшчэ ў 1920-я гады. Пад яе абломкамі і ад раненняў падчас бойкі загінулі 39 чалавек, звыш 400 атрымалі траўмы.

Матч пачаўся з затрымкай на 1,5 гадзіны. Яго хацелі нават адмяніць, але, каб пазбегнуць новых інцыдэнтаў, гульня адбылася. З лікам 1:0 выйграў “Ювентус”.

Каб перакрэсліць адну з самых чорных старонак у гісторыі сусветнага футбола, у тым жа годзе стары стадыён знеслі, а на яго месцы пабудавалі сучасны “Кароль Бадуэн”, а ў маі 2005 года быў адкрыты помнік 39 загінуўшым футбольным балельшчыкам. Каля манумента запалілі 39 свечак, і на новай перабудаванай сцяне былі высечаны словы: “У памяць аб 29/05/85”.

1994 год. Памёр магілёўскі скульптар Віктар Байцун (1941-1994).

Сярод яго прац бронзавыя мемарыяльныя шыльды ў гонар М. Крыленкі і генерала М. Раманава на вуліцах, названых іх імёнамі.

2008 год. Памёр ураджэнец в. Красная Кіраўскага раёна Валянцін Рабцэвіч (1934-2008).

Беларускі археолаг і нумізмат. Доктар гістарычных навук, прафесар БДУ. Адзін з заснавальнікаў беларускай нумізматыкі.

Вывучаў гісторыю грашовага звароту ВКЛ і Рэчы Паспалітай, тапаграфію манетных скарбаў на Беларусі.

Аўтар класічных манаграфій «О чем рассказывают монеты», «Нумизматика Беларуси», «Российско-польские монетные эмиссии эпохи Петра I», больш 70 навуковых прац і 300 навукова-папулярных артыкулаў у перыёдыцы і эцыклапедычных выданнях.

На аснове ўласнай калекцыі манет стварыў нумізматычны кабінет БДУ.

Прадстаўляў Беларусь у Нумізматычнай камісіі Нацыянальнага камітэта гісторыкаў СССР.

Дзякуючы яго намаганням на Беларусі засталася частка ўнікальнага грашова-рэчавага скарбу ХV стагоддзя (сярод рэчаў і «пояс Вітаўта»).

 

Дзень у гісторыі. 20 студзеня. Нарадзіліся першы рэктар Магілёўскага педінстытута Яўген Бычкоў, акадэмік Браніслаў Тарашкевіч, артыст Рыгор Шырма. Ад голада памёр Еўдакім Раманаў

Навіна ад

1801 год. Нарадзіўся Канут Русецкі. 

Беларуска-польска-літоўскі мастак. 

Прыхільнік францускай школы жывапісу. 

Займаўся аднаўленнем Віленскага кафедральнага сабора, кансервацыяй карцін у капліцы Святога Казіміра, маляваў для многіх касцёлаў абразы. Зрабіў замалёўкі пейзажаў Белавежскай пушчы, ваколіц Навагрудка, Ашмяншчыны. 

330 яго твораў захоўваецца ў Літоўскім мастацкім музеі і экспануецца ў Вільнюскай мастацкай галерэі, але значная частка твораў знікла. 

На знакамітай карціне, якая экспануецца ў мінскім доме-музеі Ваньковічаў, “Літоўка з вербамі” мастак адлюстраваў дзяўчыну ў беларускім нацыянальным строі з «пальмамі віленскімі» на фоне віленскага касцёла св. Міхала. 

Памёр 21 жніўня 1860 года.

1887 год. У Новым Быхаве нарадзіўся Яўген Бычкоў. 

Беларускі педагог, выкладчык геаграфіі і гісторыі, другі дырэктар Магілёўскага настаўніцкага інстытута і першы рэктар Магілёўскага педінстытута. 

У 1921 годзе ўзначаліў барацьбу педкалектыву і студэнтаў за захаванне інстытута ў Магілёве за што быў арыштаваны, але адпушчаны, узначальваў інстытут да яго закрыцця ў 1923 годзе. 

Працаваў ў Магілёўскім педтэхнікуме, аддзеле кадраў Магілёўскай фабрыкі штучнага валакна, на рабфаку адноўленага ў 1930 годзе педінстытута. 

Арыштаваны ДПУ 3 верасня, расстраляны 4 лістапада 1937 года.

Фота: Партрэт Я. Бычкова магілёўскага мастака Зм. Пухоўскага (1966-2022)

1891 год. Нарадзіўся Фабіян Ярэміч. 

Беларускі грамадска-палітычны дзеяч.

Старшыня Беларускага нацыянальнага камітэта ў Вільні, дэлегат І Усебеларускага з’езда (1917), сябра прэзідыума Цэнтральнай беларускай рады Віленшчыны і Гродзеншчыны, Рады БНР (1918).

Быў дэпутатам сейма Польшчы (1922-1935), старшынёй  Беларускага пасольскага клуба, лідарам Беларускага сялянскага саюза, Беларускага інстытута гаспадаркі і культуры. Выдаваў газету «Сялянская ніва» (1925-1930).

Удзельнік ІІ Усебеларускага кангрэса (1944). 

У 1945 годзе рэпрэсаваны і зняволены да 1956 года савецкімі ўладамі ў канцлагеры. Памёр 29 чэрвеня 1958 года.

1892 год. Нарадзіўся Браніслаў Тарашкевіч. 

Беларускі мовазнавец, палітычны дзеяч, пісьменнік, перакладчык. Акадэмік АН Беларусі. 

Аўтар першай агульнапрынятай граматыкі беларускай мовы.

Адзін з лідараў Беларускай сацыялістычнай грамады. Працаваў у Пецярбургскім універсітэце, Мінскім настаўніцкім інстытуце, дырэктарам Віленскай беларускай гімназіі, у Беларускім пасольскім клубе.

Аўтар праекта аўтаноміі Беларусі. За грамадска-палітычную дзейнасць у Заходняй Беларусі пазнаў пераслед польскіх уладаў.

У верасні 1933 года быў абмяняны на вязня Салавецкага лагера, беларускага драматурга Ф. Аляхновіча. 

У СССР працаваў загадчыкам аддзела Польшчы і Прыбалтыкі ў Міжнародным аграрным інстытуце ў Маскве. 

Даследчык грамат XII стагоддзя, гістарычнай граматыкі беларускай мовы. Аўтар першай «Беларускай граматыкі для школ» – галоўнага падручнікама па беларускай мове ў часы беларусізацыі 1920-х гадоў.

Пераклаў на беларускую мову «Іліяду» Гамера і «Пана Тадэвуша» А. Міцкевіча.

6 траўня 1937 года арыштаваны, 5 студзеня 1938 «двойкай» НКУС і Пракуратуры СССР прыгавораны да расстрэлу.  Даследчык Л. Маракоў мяркуе, што Тарашкевіч загінуў у часе катаванняў  29 лістапада 1938 года.

Імем вучонага названы вуліцы ў Маладзечне, Радашковічах, Мінску, ліцэй у польскім Бельску Падляскім. У Вільнюсе ўсталявана памятная дошка.

1892 год. Нарадзіўся Рыгор Шырма. 

Беларускі харавы дырыжор, кампазітар, педагог, фалькларыст, грамадскі дзеяч, публіцыст, літаратуразнавец. Народны артыст БССР і СССР, Герой Сацыялістычнай Працы.

Аарганізатар беларускіх хораў у Пружанах, Вільні, Беластоку. Мастацкі кіраўнік і галоўны дырыжор Дзяржаўнай акадэмічнай харавой капэлы БССР (1939-1970). 

Сабраў больш за 2 000 беларускіх народных песень. 

Выдаў першыя зборнікі Міхася Васілька, Максіма Танка, Сяргея Крыўца. Прапагандаваў творчасць сваіх вучняў-гімназістаў Алеся Салагуба і Валянціна Таўлая.

Неаднаразова арыштоўваўся польскімі ўладамі, сядзеў у Лукішскай турме, у 1942 г. быў арыштаваны НКУС, сядзеў на Лубянцы. Вызвалены паводле хадайніцтва Якуба Коласа і П. Панамарэнкі і высланы ў Казахстан.

Адзін з заснавальнікаў Беларускага таварыства па сувязях з суайчыннікамі за рубяжом» (1964). 

Па ўспамінах З. Пазняка, у сярэдзіне 1970-х, Шырма пагадзіўся падпісаць зварот да Л. Брэжнева ў абарону ад зруйнавання старога Мінска і руйнаванне спынілася.

Памёр 23 сакавіка 1978 года.

1913 год. Нарадзілася Ларыса Алексютовіч. 

Беларуская танцоўшчыца, балетмайстар. Заслужаны дзеяч мастацтваў.

Працавала ў балетнай групе Беларускага драмтэатра (Купалаўскага), у аб’яднанні музычных эстрадных і цыркавых работнікаў, у Ансамблі беларускай народнай песні і танца Беларускай філармоніі. 

У 1950-1973 гадах працавала балетмайстрам ансамбля танца БДУ, выкладчыкам Беларускага харэаграфічнага вучылішча. 

Ставіла шэраг сцэнічных танцаў на традыцыйнай аснове («Ручнікі», «Вязанка», «Кола» і інш.). Аўтар вучэбнага дапаможніка «Беларускія народныя танцы, карагоды, гульні», кнігі пра бацьку «Балетмайстар Канстанцін Алексютовіч. Жыццё і творчы шлях».

Памерла ў 2003 годзе.

1919 год. Адкрыты Беларускі абласны музей у Мінску. 

З 2009 года – Нацыянальны гістарычны музей Рэспублікі Беларусь.

Размешчаны ў гістарычным будынку былога банка па вуліцы К. Маркса, 12. 

У яго фондах захоўваецца самая вялікая музейная калекцыя ў Беларусі — гэта каля 400 000 адзінак захоўвання. 

У структуру музея ўваходзяць 5 філіялаў: Музей гісторыі беларускага кіно, Музей сучаснай беларускай дзяржаўнасці, Дом-музей І з’езда РСДРП, Музей гісторыі тэатральнай і музычнай культуры Беларусі, Музей прыроды і экалогіі Беларусі.

1922 год. У Стаўрапалі з голаду памёр Еўдакім Раманаў. 

Беларускі фалькларыст, этнограф, археолаг, прафесар, настаўнік, “чалавек-універсітэт”. 

Аўтар дадаткаў да слоўніка І. Насовіча, 15-ці томнага «Беларускага зборніка» – энцыклапедыі побыту, творчасці, матэрыяльнай і духоўнай культуры беларускага народа ХІХ – пачатку ХХ стагоддзя. 

Пад яго рэдакцыяй выйшлі 3 выпускі «Магілёўскай даўніны», выпуск «Крыніц для гісторыі Магілёўскага краю» і іншыя працы. Склаў археалагічныя карты Магілёўскай, Віцебскай і Гродзенскай губерняў, сабраў звесткі пра 1000 гарадзішчаў Беларусі. 

Сузаснавальнік Віцебскага, Магілёўскага, Віленскага этнаграфічных музеяў.

Імя вучонага носяць Магілёўскі абласны краязнаўчы музей, бібліятэка і вуліца ў Гомелі, праводзяцца навуковыя раманаўскія чытанні. Усталяваны мемарыяльныя шыльды ў яго гонар у Магілёве на будынку абласнога краязнаўчага музе, у Гомелі на будынку бібліятэкі-філіяла №3.

1949 год. Памёр Юзаф Пузына. 

Польскі і беларускі гісторык, пісьменнік, паэт. Доктар філасофіі. Працаваў у міністэрстве замежных спраў Польшчы, рэдактарам міністэрскага часопіса “Messager Polonais”, членам рэдакцыі “Miesięcznik heraldyczny”, кіраўніком аддзела культуры магістрата Чанстаховы.

Аўтар лірычных і сатырычных вершаў, патрыятычных паэм, гімнаў, паэтычных драм, аповесцей. Вывучаў праблемы паходжання княжацкіх родаў ВКЛ, іх палітычную ролю ў жыцці дзяржавы. Аўтар вялікай працы “Вялікае княства Літоўскае да Міндоўга”, мемуараў пра пісьменніцу М. Радзевіч.

1960 год. У БССР ліквідавана Маладзечанская вобласць. 

Заснавана 4 снежня 1939 года як Вілейская, 20 верасня 1944 года пераўтворана ў Маладзечанскую. 20 раёнаў вобласці перададзены ў тры іншыя вобласці. 

У Мінскую вобласць уключаны Вілейскі, Валожынскі, Івянецкі, Крывіцкі, Маладзечанскі, Мядзельскі, Радашковіцкі. У Віцебскую – Браслаўскі, Відзаўскі, Глыбоцкі, Докшыцкі, Дунілавіцкі, Мёрскі, Пліскі, Пастаўскі, Шаркаўшчынскі. У Гродзенскую – Астравецкі, Ашмянскі, Смаргонскі, Юрацішскі. 

У краіне засталося 7 сучасных рэгіёнаў: Мінск і 6 абласцей – Брэсцкая, Віцебская, Гомельская, Гродзенская, Магілёўская, Мінская.

1961 год. Нарадзіўся Сяргей Тарасаў. 

Беларускі археолаг, гісторык, пісьменнік. Кандыдат гістарычных навук, дацэнт.

Працаваў у Інстытуце гісторыі Акадэміі навук, узначальваў аддзел археалогіі сярэдневяковага перыяду. Спецыяліст у пытаннях узнікнення і развіцця беларускіх гарадоў IX – XVIII стагоддзяў, прыняцця і распаўсюджання хрысціянства на Беларусі, спалучэння і ўзаемаадносін хрысціянства і паганства, узнікнення і развіцця культавага дойлідства XI – XIII стагоддзяў, пісьменнасці і эпіграфікі.

Даследаваў археалагічныя помнікі старажытнага Полацка, Мінска.

Суаўтар навуковай канцэпцыі музея гісторыі Мінска. Аўтар больш чым 50 навуковых прац, падручніка «Мая Радзіма – Беларусь» для 4-га класа школ, аўтар кніг для дзяцей і падлеткаў, суаўтар мастацкіх зборнікаў. 

У 1987 – 1999 гадах быў аўтарам і вядучым шэрага праграм Беларускага тэлебачання: «Крок», «Вецер вандраванняў», «Скарбы беларускай гісторыі», «Кола гадзіны», «Беларуская хата».

Аўтар сцэнарыяў мастацкіх і дакументальных фільмаў: «Иди и смотри», «Пастка для зубра. Вітаўт», «Пастка для зубра. Ягайла», «Да вас, сучаснікі мае», «Званы Сафіі», «Слава Оршы», «Буквар», «Замкі Беларусі», «Беларусь на крыжы вякоў» і іншых.

1970 год. Устаноўлена званне Ганаровы грамадзянін Магілёва. 

Рашэнне прынята Пятай сесіяй Магілёўскага гарадскога Савета дэпутатаў.  Прысвойваецца за выбітны ўклад у развіццё і росквіт горада Магілёва. 

Першым Ганаровым грамадзянінам стала ў 1970 годзе Заслужаны настаўнік Лізавета Казлоўская, апошнім – у 2022 годзе – дырэктар ААТ «Мажэліт» Вікенці  Ермалёнак. 

Усяго 31 ганаровы грамадзянін: удзельнікаў Вялікай Айчыннай вайны – 12, прадстаўнікі адукацыі, культуры, спорта – 10, дзяржаўныя дзеячы – 4, прамыслоўцы і Героі Сацыялістычнай працы – 5.  

Новая Інструкцыя аб парядку прысваення звання “Ганаровы грамадзянін горада Магілёва” прынята рашэннем гарсавета 21 красавіка 2022 года.

2005 год. Зацверджаны гербы шэрагу гарадоў Віцебскай вобласці. 

Зацверджаны гербы Бешанковічаў, Браслава, Глыбокага, Гарадка, Докшыцаў, Лёзна, Мёраў, Полацка, Паставаў, Расонаў, Сянна, Талачына, Чашнікаў, Шаркаўшчыны, Шуміліна.

Герб Полацка

Дзень у гісторыі: 11 верасня. Гадавіна тэрарыстычнай атакі на ЗША. Нарадзіліся: фалькларыст Еўдакім Раманаў і празаік, журналіст Вінцэсь Мудроў. Памёр этнограф Рамуальд Зянкевіч. Адкрыты Дом-музей Адама Міцкевіча

Навіна ад

1855 год. Нарадзіўся Еўдакім Раманаў.

Фалькларыст, этнограф, археолаг, настаўнік.

Аўтар дадаткаў да слоўніка Івана Насовіча, 15-томнага «Беларускага зборніка» – энцыклапедыі побыту, творчасці, матэрыяльнай і духоўнай культуры беларускага народу ХІХ – пачатку ХХ стагоддзя.

Пад яго рэдакцыяй выйшлі 3 выпускі «Магілёўскай даўніны», выпуск «Крыніц для гісторыі Магілёўскага краю» і іншыя работы.

Склаў археалагічныя карты Магілёўскай, Віцебскай і Гродзенскай губерняў, сабраў звесткі пра 1000 гарадзішчаў Беларусі.

Сузаснавальнік Віцебскага, Магілёўскага, Віленскага этнаграфічных музеяў.

У Магілёве абласны краязнаўчы музей носіць імя Еўдакіма Раманава. Тут праводзяцца навуковыя раманаўскія чытанні.

1868 год. Памёр Рамуальд Зянкевіч.

Этнограф, археолаг, фалькларыст.

Збіраў песні, казкі, паданні, легенды, абрады і звычаі на Піншчыне, укладальнік першага зборніка беларускіх песень.

Вывучаў Крэўскі замак, Тураў.

1938 год. Адкрыты Дом-музей Адама Міцкевіча ў Наваградку.

22 чэрвеня 1941 годзе разбураны нямецкай авіябомбай, экспанаты знішчаны.

Адноўлены ў 1955 годзе рэканструяваны ў 1989-ым.

У ім налічваецца каля 8000 музейных прадметаў у 5 залах і выставачнай галерэі.

1953 год. Нарадзіўся Вінцэсь Мудроў.

Празаік і журналіст. Аўтар 14 кніг.

Са школьных гадоў займаўся грамадскай дзейнасцю, распаўсюджваў беларускія кнігі.

Рэдагаваў літаратурны альманах «Ксэракс Беларускі», працаваў карэспандэнтам Радыё «Свабода». Сябра Беларускага ПЭН-цэнтру, які зліквідаваны ўладамі.

1968 год. Нарадзіўся Ігар Марзалюк.

Гісторык, археолаг, палітык.

Член-карэспандэнт НАН Беларусі, доктар гістарычных навук, прафесар МДУ імя А. Куляшова.

Дэпутат, старшыня пастаяннай камісіі Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Беларусі па навуцы, культуры і адукацыі.

Узначальвае «Магілёўскае краязнаўчае таварыства».

Аўтар даследаванняў па гісторыі Магілёва.

2001 год. Тэрарыстычныя акты ў ЗША, названыя «9/11».

Серыя з чатырох скаардынаваных тэрарыстычных актаў-самагубстваў, учыненых членамі тэрарыстычнай арганізацыі «Аль-Каіда».

Атакаваныя хмарачосы Сусветнага гандлёвага цэнтру ў Нью-Ёрку. У іх мэтанакіравана ўрэзаліся два самалёты. Абедзве вежы абрынуліся, выклікаўшы разбурэнні прылеглых будынкаў.

Трэці самалёт быў накіраваны ў будынак Пентагона.

Чацвёрты разбіўся ў штаце Пенсільванія.

У выніку нападу тэрарыстаў загінула больш за 3000 чалавек, каля 6000 было паранена, яшчэ 24 зніклі без вестак.

Катастрофа забрала жыцці пажарных і паліцэйскіх, дзякуючы намаганням якіх удалося выратаваць каля 30 тысяч чалавек.

Найбуйнейшы ў гісторыі чалавецтва тэрарыстычны акт.

 

У публікацыя выкарыстаныя звесткі рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніц

 

Хроніка прыхаванай рэальнасці. Суды, зняволенні, вызваленні

Навіна ад

Звесткі пра пераслед паводле праваабаронцаў, медыяў і родзічаў тых, хто зазнае яго.

Антон Малюга

Асуджаны да трох гадоў калоніі.

Паводле праваабаронцаў нагодаю для крымінальнага пераследу стала, нібыта, збіранне ім звестак аб размяшчэнні воінскіх частак і адсыланне іх у «экстрэмісцкія» тэлеграм-боты.

Малюгу прызналі вінаватым у «садзейнічанні экстрэмісцкай дзейнасці» і «незаконным збіранні звестак, якія складаюць дзяржаўныя сакрэты».

Справу разглядаў суддзя Мікалай Сянько.

Сяргей Раманаў

Змешчаны на месяц у памяшканне камернага тыпу, пішуць праваабаронцы.

Раней яго некалькі разоў змяшчалі ў штрафны ізалятар, а таксама пазбавілі былі рэжымнай перадачы і званкоў родным.

Праваабаронцы нагадваюць, што 22 снежня 2021 году Мінскі абласны суд актывісту анархісцкага руху Раманава асудзіў да 20 гадоў калоніі. Столькі ж далі яго паплечніку Аліневічу.  Рэзановіча пакаралі да 19, а Дубоўскага – да 18 гадоў калоніі.

Разглядалі справу ў закрытым рэжыме.

Уладзімір Целяпун

Затрыманы.

Праваабаронцы пішуць, што яго забралі з дому і паводле папярэдніх звестак, яму інкрымінуюць «распаўсюджванне экстрэмісцкай інфармацыі ў Фэйсбуку». Па зняволенні ўтрымліваўся ў Мазырскім аддзеле міліцыі.

Вольга Кронда

Асуджанай да трох гадоў «хатняй хіміі» і штрафу ў 3000 рублёў забаранілі хадзіць у казіно ды гуляць у азартныя гульні, пішуць праваабаронцы.

Кроўду абвінавацілі ў абразе міліцыянта Руслана Куцко і абавязалі сплаціць яму «маральную кампенсацыю», але яна таго не зрабіла і на яе наклалі такія абмежаванні.