У Клічаве адбыўся ўнікальны дзіцячы калядны абрад “Куры”. Праводзіў яго на вуліцах горада фальклорны ансамбль “Купалачка”, які пад кіраўніцтвам Наталлі Коктыш з 2006 года займаецца адраджэннем даўняй мясцовай традыцыі.
Вясёлая шумная зграйка дзяўчат рознага ўзросту хадзіла ад дома да дома па Клічаву з традыцыйнай песняй «Гэй, куры, куры». “Куры”, або “кураняты”, як называюць удзельнікаў абраду, стукалі ў вокны, потым выконвалі гаспадарам святочныя песні, а тыя ў падзяку частавалі дзетак.
Важна адзначыць, што калядны абрад «Куры» звязаны з правядзеннем так званых Святак – зімовых свят ад Нараджэння Хрыстова да Вадохрышча і праводзіцца штогод на Шчодры вечар 13 студзеня. Абрад унікальны тым, што ўдзельнічаюць у ім толькі дзеці (ва ўзросце ад 6 да 14 год). Гэта адзіны дзіцячы калядны абрад, які захаваўся ў Беларусі. Яшчэ адна цікавая асаблівасць традыцыі – у калядным гурце няма традыцыйных для калядавання масак-персанажаў – тут не водзяць ні казу, ні мядзведзя, ні каня. Дзяўчынкі і хлопчыкі апранаюцца ў абрадавае адзенне, упрыгожваюць калядную зорку, з песнямі ідуць па вёсцы і, падыходзячы да хат, пяюць калядныя святочныя песні, сярод якіх ёсць спецыяльная песня «Куры».
Гаспадары хаты ў сваю чаргу частуюць удзельнікаў гурту ежай – смажанымі блінамі, салам і цукеркамі. Абрад завяршаецца з заходам сонца. Абрадавая дзея звязана з спецыяльнымі абрадавымі атрыбутамі: касцюмам, каляднай зоркай і свячой, якая гарыць у каляднай зорцы каля абраза Божай Маці.
Удзельнікамі абраду ў свой час у дзяцінстве было не адно пакаленне жыхароў вёсак Дзмітраўка, Віркаў і Нясета. Многія з іх сёння – бабулі і дзядулі, бацькі, старэйшыя сёстры – з энтузіязмам распавядаюць сучасным удзельнікам каляднага гурту як трэба калядаваць, перадаюць ім песні, расказваюць парадак дзеянняў.
Калядны абрад «Куры» па-ранейшаму з’яўляецца актуальнай культурнай з’явай, перадаецца з пакалення ў пакаленне і прызнаецца супольнасцю сваёй нематэрыяльнай каштоўнасцю. Між іншым, абрад “Куры” быў уключаны ў Спіс нематэрыяльнай культурнай спадчыны ў 2013 годзе.
Міністэрства лясной гаспадаркі ўступіла ў бітву з прыватным бізнэсам у галіне дрэваапрацоўкі.
Першы фірмовы гандлёвы аб’ект Мінлясгаса адкрыўся ў абласным цэнтры па вуліцы Пысіна. Заяўляецца, што ў ім будзе прадстаўлена прадукцыя з 13 лясгасаў Магілёўшчыны – страпільныя сістэмы, палавая дошка, вагонка, пасадачны матэрыял, дошкі для забора, вырабы з дрэва і нават колатыя дровы.
Стварыць сетку падобных гандлёвых аб’ектаў па краіне міністэрству лясной гаспадаркі даручыў урад. Па словах генеральнага дырэктара Магілёўскага дзяржаўнага вытворчага лесагаспадарчага аб’яднання Сяргея Максімовіча, якія перадае газета “Родная ніва”, гэтая гандлёвая сетка “будзе садзейнічаць насычэнню ўнутранага рынку леса- і пілапрадукцыяй, насельніцтву прапануюць поўны асартымент прадукцыі, неабходнай для будаўніцтва, а адной з умоў функцыянавання аб’екта стане цэнавая даступнасць.”
– Мы не прыйшлі зарабляць тут вялікіх грошай, нам трэба стабільная рэалізацыя нашай прадукцыі паводле даручэння ўрада. – пракаментаваў адкрыццё аб’екта Уладзімір Касянкоў, дырэктар Клічаўскага лясгаса, які і адкрыў краму ў Магілёве.
Ён заявіў, што тавар на аб’екце будзе як мінімум на 20% таннейшы, чым на іншых пляцоўках, а рэнтабельнасць рэалізуемых тавараў не перавысіць 5 працэнтаў.
Mogilev.media плануе дэтальна вывучыць асартымент гандлёвага аб’екта лясгасаў і зрабіць падрабязны матэрыял пра амбітны праект стварэння паспяховай дзяржаўнай гандлёвай сеткі.
Мысліцель, асветнік і філосаф эпохі Асветніцтва, член ордэна піяраў. Прафесар філасофіі.
Вучыўся ў піярскіх навучальных установах ВКЛ, у Рыме. Працаваў прафесарам і прэфектам піярскіх калегіумаў, прэфектам піярскай друкарні, пробашчам у розных гарадах.
Аўтар падручніка «Логіка, або Навука разважання і меркавання пра прадметы навукі», курса «Эклектычная філасофія». Пераклаў з французскай мовы на польскую кнігу «Ваенная навука прускага караля для яго генералаў». У прадмове да яе выказаў сваё захапленне грамадскімі мерапрыемствамі, што ажыццяўляліся ў тагачаснай Беларусі, у прыватнасці будаўніцтвам Пінскага канала.
Як член Адукацыйнай камісіі, займаўся рэформай школьнага навучання ў Беларусі і Літве, лічыў свецкую этыку адной з асноўных адукацыйных дысцыплін. Член «Таварыства па складанні элементарных кніг», напісаў 2 раздзелы для школы «Статута парафіяльных школ» і настаўленне «Аб інспектаванні школ».
Выступаў за вызваленне філасофіі ад схаластыкі і багаслоўя, за развіццё навукі.
Памёр 17 сакавіка 1807 года.
1834 год.У в. Асінаўка Магілёўскай губерні (цяпер – Віцебскі раён) нарадзіўся Зміцер Сямёнаў.
Першы беларускі, другі рускі метадыст, папулярызатар геаграфічнай адукацыі, пісьменнік.
Настаўнічаў у Віцебску, Пецярбургу. Адзін з ініцыятараў адкрыцця ў Расіі настаўніцкіх семінарый. Першая такая семінарыя адкрыта ў Маладзечне ў 1864 годзе.
Дырэктар Кубанскай, Закаўказскай (г. Горы) настаўніцкіх семінарый.
Стаў другім, пасля К. Ушынскага метадыстам геаграфіі, рускай мовы.
Першым у Расіі стаў друкаваць у педагагічных часопісах паурочныя распрацоўкі па прадметах.
Распрацаваў шэраг першых наглядных дапаможнікаў для гімназій. Аўтар геаграфічнай хрэстаматыі «Айчыназнаўства» (6 тамоў), метадычнага дапаможніка для настаўнікаў “Каментары да нагляднага навучання па карцінках”, больш за 300 артыкулаў педагагічнага, біяграфічнага, крытычнага і гістарычнага зместу.
Распрацоўшчык краязнаўчага (радзімазнаўчага) прынцыпу выкладання геаграфіі. Яго ідэі закладзены ва ўведзеным у 1996 годзе вучэбным прадмеце для беларускай пачатковай школы “Мая Радзіма – Беларусь”.
Беларускі выдавец і публіцыст, апякун здольнай моладзі. Адзін з арганізатараў Віленскага друкарскага таварыства, літаратурна-грамадскага аб’яднання шрубаўцаў, рэдактар «Вулічныя навіны», «Dziennik Wileński», уладальнік друкарні, у якой друкаваліся «Статут ВКЛ» (1819), літаратурныя творы.
Сакратар Камісіі Часовага ўрада ВКЛ (1812). Марціноўскі стаў узорам новага тыпу патрыёта Беларусі: будучы палякам, любіць Беларусь, а будучы беларусам, любіць Польшчу.
1870 год. У Нью-Ёрку пачалося будаўніцтва Бруклінскага моста праз праліў Іст-Рывер.
Да будаўніцтва прыцягнулі 2 000 транспартных сродкаў і 150 000 гараджан. Мост будаваўся 13 гадоў, злучае Манхэтэн і Бруклін, яго даўжыня 1 825 метраў (цэнтральны пралёт – 486 метраў) пры шырыні 26 метраў, максімальная вышыня над Іст-Рывер – 41 метр.
Палатно маста ўтрымліваецца чатырма тросамі дыяметрам каля паўметра, прычым кожны з іх складаецца з 5434 сталёвых жыл. Гэтыя апорныя тросы абапіраюцца на дзве пабудаваныя ў гатычным стылі вежы, якія ўзвышаюцца над вадой на 84 метры.
Бруклінскі мост – папулярнае месца адпачынку і веласіпедных прагулак для жыхароў Нью-Ёрка, адзін з сімвалаў горада.
1888 год.Дзень нараджэння саломінкі для кактэйляў.
Першую штучную саломінку для кактэйлю вынайшаў амерыканскі прадпрымальнік Марвін Стоўн, уладальнік фабрыкі па вытворчасці папяровых цыгарэтных мунштукоў.
Ён вынайшаў яе падчас дэпрэсіі, калі папіваў кактэйль праз жытнюю саломінку. Некаторыя валокны жытняй саломінскі расшчапіліся і падчас чарговага ўцягвання вадкасці загразлі ў Марвіна на зубах. І гэта моцна яго раздражняла.
Тады ён узяў палоску паперы і намазаў яе край па ўсёй даўжыні клеем, наматаў спіраллю на аловак, а затым зняў атрыманую трубачку. Але звычайная папера хутка намакала і пераставала трымаць форму. Тады ён стаў выкарыстоўваць устойлівую паперу з манільскай пянькі, а дыяметр абраў такім, каб праз трубачку не праскоквала цытрынавая костачка.
Яшчэ ў старажытныя часы сярод арыстакратаў Егіпта і Месапатаміі лічылася модным піць праз залатую або срэбную трубачку.
У 1906 годзе была вынайдзена аўтаматычная машына для вырабу папяровых саломінак. У 1939 годзе амерыканец Джозэф Фрыдман заснаваў карпарацыю “Flexible Straw Corporation” і стаў выпускаць гафраваную саломінку, якая магла згінацца над шклянкай. Фрыдман знайшоў рынак збыту не толькі ў рэстаранах, але і ў шпіталях: ляжачых пацыентаў было зручна паіць з іх дапамогай.
У ІІ палове XX стагоддзя балтыморац Ота Дайфенбах вынайшаў пластыкавую саломінку для піцця.
Партыйны і дзяржаўны дзеяч БССР.Намеснік наркама земляробства БССР. Працаваў на дзяржаўных і партыйных пасадах па ўсёй краіне, у тым ліку ў Бабруйску, Клімавічах. Загадваў аддзелам друку ЦК КП(б)Б, быў намеснікам рэдактара газеты «Беларуская вёска».
Арыштаваны НКУС 19 ліпеня 1930 года. Пакаранне адбываў у Салавецкім, Беламорска-Балтыйскім лагерах. Расстраляны 15 верасня 1937 года каля станцыі Сягежа ў Карэліі.
Настаўнічаў, служыў у Чырвонай Арміі, працаваў сакратаром Дудзіцкага сельсавета. Быў сябрам літаратурнага аб’яднання «Маладняк».
Аўтар вершаў, паэтычных зборнікаў, лірычных цыклаў.
Пераклаў на беларускую мову аповесць К. Гарбунова «Ледалом», кнігу выбраных твораў У. Бахмецьева «Людзі і рэчы», шэраг твораў М. Горкага, якія ўвайшлі ў 5 і 6-ы тамы Збору твораў М. Горкага на беларускай мове, раман М. Шолахава «Ціхі Дон» і іншыя. На яго верш «Расцём і дужэем» А. Туранкоў напісаў песню.
У лістападзе 1936 года арыштаваны НКУС, у 1937 асуджаны на 10 год пазбаўлення волі. Пакаранне адбываў у лагерах Сібіры.
Загінуў 12 мая 1940 года на будоўлі чыгункі каля Улан-Удэ.
Беларускі мастацтвазнавец, мастак, этнограф. Кандыдат мастацтвазнаўства, прафесар. Даследчык народнага мастацтва, матэрыяльнай культуры Беларусі, зрабіў мастацтвазнаўча-этнаграфічнае раянаванне беларускага народнага адзення ХІХ— пачатку ХХ стагоддзяў.
Аўтар альбомаў, кніг, серыі паштовых марак па народнаму адзенню, сцэнічных касцюмаў для розных мастацкіх калектываў, альбома «Беларускія народныя крыжы».
Каталіцкі архібіскуп-мітрапаліт Мінска-Магілёўскі (да 3 студзеня 2021 года). Доктар тэалогіі. Член Мальтыйскага ордэна.
Служыў у Літве, Расіі і Беларусі.
Адлічаны з Гродзенскага педінстытута за наведванне касцёла і ўдзел у набажэнствах. Скончыў Ленінградскі політэхнічны інстытут, каўнаскую Духоўную семінарыю. Працаваў інжынерам на Вільнюскім заводзе шліфавальных станкоў. Вынайшаў «Прамысловы ўзор спецыяльнага высакахуткаснага шліфавальнага станка для Волжскага аўтамабільнага завода».
Служыў у Вільні, Друскеніках, біскупам Мінскай дыяцэзіі (1989-1991), у Расіі (1991-2007), архібіскупам-мітрапалітам Мінска-Магілёўскім (2007-2021), заснаваў Гродзенскую вышэйшую духоўную семінарыю, спрыяў вяртанню і адкрыццю каля 100 раней зачыненых касцёлаў і прычыніўся да выдання «Парадку Імшы» і «Катэхізіса» на беларускай мове, заснаваў маскоўскі Каледж каталіцкай тэалогіі імя святога Тамаша Аквінскага з 3 філіяламі, «Радыё Марыя» і Вышэйшую духоўную семінарыю «Марыя — Каралева Апосталаў» у Санкт-Пецярбургу,
Пасля масавых фальсіфікацый на прэзідэнцкіх выбарах 2020 года, жорсткага разгону акцый пратэстаў, звярнуўся да беларускіх уладаў з заклікам спыніць насілле і неадкладна вызваліць усіх затрыманых на мірных акцыях нявінных грамадзян. Заявіў аб наяўных падставах меркаваць, што прэзідэнцкія выбары 2020 года ў Беларусі праходзілі несумленна.
31 жніўня 2020 года, пасля вяртання з паездкі ў Польшчу, беларускія памежнікі адмовілі мітрапаліту ва ўездзе ў краіну. МУС Беларусі прызнала пашпарт Кандрусевіча несапраўдным.
24 снежня 2020 года вярнуўся ў Беларусь і 3 студзеня 2021 года завяршыў пастырскую дзейнасць.
Настаўнічаў у Харкаўскай вобласці, арганізатар ашмянскай раённай газеты «Красное знамя», працаваў на Барысаўскім шклозаводзе, на кінастудыі «Беларусьфільм», у часопісе «Маладосць».
Аўтар апавяданняў, 10 зборнікаў прозы, раманаў.
Выкарыстоўваючы своеасаблівыя мастацкія формы, даследуе сучасныя праблемы існавання цывілізацыі ў Сусвеце: паводзіны звычайнага чалавека, які па няволі апынуўся ў чужым грамадстве; магчымасці найноўшых тэхналогій стварыць штучны розум, каб устанавіць дыктат над людзьмі; рэакцыя зямлян на незвычайныя бытавыя праявы, якія выкліканы кантактамі з іншапланецянамі.
1954 год. У в. Акулінцы Магілёўскага раёна нарадзіўся УладзімірКанаплёў.
Беларускі палітык, спартыўны функцыянер. Выхаванец геаграфічнага факультэта Магілёўскага педінстытута.
Працаваў настаўнікам, намеснікам дырэктара школы ў Шклове, у Шклоўскім РАУС, памочнікам дэпутата Вярхоўнага Савета А. Лукашэнкі, галоўным памочнікам прэзідэнта.
Дэпутат Вярхоўнага Савета XIII склікання, Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу, узначальваў дэпутацкую фракцыю “Згода”, быў намеснікам Старшыні Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу I і II склікання, старшынёй Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь III склікання.
Прэзідэнт Федэрацыі гандбола. Падтрымаў стварэнне рэгіянальнага часопіса “Магілёўскі мерыдыян”, выданне манаграфіі П. Лярскага “Прырода Магілёўскай вобласці”, праект мемарыялізацыі навуковай спадчыны вучоных-географаў Магілёўскага педінстытута.
2005 года. Указам прэзідэнта зацверджаны гербы Бабруйска, Дрыбіна, Слаўгарада, Чавус, Асіповічаў, Клічава, Касцюковічаў, Краснополля.
Прадстаўнік Ленінградскай школы харавога дырыжыравання.
Працавала ў Мінскім музычным вучылішчы імя Міхаіла Глінкі, дзе заснавала канцэртны хор. З 1987 года мастацкі кіраўнік і галоўны дырыжор Дзяржаўнай акадэмічнай харавой капэлы імя Р. Шырмы.
Выканаўчай манеры Яфімавай былі ўласцівы глыбокае пранікненне ў змест твору, апора на класічны вакал.
Узнагароджана ордэнам Францыска Скарыны, ордэнам Крыжа прападобнай Ефрасінні Полацкай Беларускай праваслаўнай царквы.
1203 год. “Взят бысть Кыев Рюриком и Олговичи и всею Половецьскою землею. И створися велико зло в Русстеи земли, якого же зла не было от крещенья над Кыевом…” – сцвярджаеЛаўрэнцеўскі летапіс.
За кіеўскі сталец вялі барацьбу Рурык Расціславіч са смаленскай дынастыі і Раман Мсціславіч Валынскі. Кіяўляне падтрымлівалі Рамана, у адказ Рурык заклікаў на дапамогу чарнігаўцаў і полаўцаў і падверг Кіеў разрабаванню з масавым вывадам насельніцтва ў рабства, пасля чаго горад страціў ранейшае значэнне.
Разрабаванне Кіева падарвала аўтарытэт і моц Кіева і характарызавала заняпад Паўднёвай Русі яшчэ да Батыева нашэсця. Падчас разрабавання полаўцамі Кіева-Пячэрскай лаўры загінуў Ілля Пячэрскі, магчымы прататып быліннага Іллі Мурамца.
1839 год. Зроблены першы фотаздымак Месяца Луі Дагерам.
Дзякуючы прыліўным сілам Месяц заўсёды звернуты да паверхні Зямлі адным бокам. Па меры таго, як Месяц на працягу месяца абарочваецца вакол Зямлі, адбываецца знаёмы ўсім цыкл змены фаз. З Зямлі бачная толькі частка асветленага боку Месяца, якая на працягу перыяду звароту Месяца бесперапынна мяняецца з-за змены адноснай канфігурацыі Зямлі, Месяца і Сонца.
Луі Дагер прадставіў шырокай грамадскасці працэс атрымання дагератыпу толькі ў жніўні 1839 года.
Адзін з кіраўнікоў паўстання 1863-1864 гадоў у Беларусі і Літве, публіцыст.
Скончыў Пецярбургскі, Берлінскі ўніверсітэты. Кандытат матэматыкі.
Збіраў успаміны і звесткі пра філаматаў і філарэтаў, у Парыжы выдаў брашуру «Успамін пра філаматаў і філарэтаў».
У лютым 1863 года далучыўся да паўстанцкай арганізацыі, са жніўня – паўстанцкі начальнік Вільні.
Арыштаваны царскімі ўладамі 26 верасня 1863 года.
Публічна павешаны на Лукішскай плошчы ў Вільні.
1918 год. У в. Рымінка Чавускага раёна нарадзіўся Пятро Лярскі.
Знакаміты беларускі географ, краязнавец, педагог. Кандыдат геаграфічных навук. Выдатнік народнай асветы БССР і СССР. Ганаровы член Беларускага геаграфічнага таварыства. Чалавек года Магілёўскай вобласці (2006).
Усё свае жыццё прысвяціў служэнню Магілёўскаму педінстытуту, які скончыў.
Аўтар і суаўтар больш за 160 навуковых публікацый і 17 кніг, у тым ліку 3 падручнікаў для ВНУ, 5 школьных падручнікаў па прыродазнаўстве, шэрагу метадычных дапаможнікаў для настаўнікаў.
Выдаў падручнікі “Дапаможнік па краязнаўству” для геаграфічных спецыяльнасцей, “Геаграфія”, “Землязнаўства і краязнаўства” (у суаўтарстве) для студэнтаў педагагічных факультэтаў вну СССР. З 1970 па 1996 год школьны курс прыродазнаўства вывучаўся па падручніках П. Лярскага.
Папулярызатар геаграфічных ведаў, краязнаўства. Найбольш папулярная яго кніга “Прырода Магілёўскай вобласці” (на рускай і беларускай мовах).
Памёр 25 кастрычніка 2013 года.
У яго гонар устаноўлена шыльда ў Магілёве на будынку корпуса МДУ па вул. Першамайская, 44 (скульптар А.Вараб’ёў), яго імя прысвоена СШ №21 г. Магілёва.
1920 год. У в. Пятровічы Клімавіцкага павета (зараз – Смаленская вобласць) нарадзіўсяАйзэк Азімаў.
Амерыканскі пісьменнік-фантаст, папулярызатар навукі, доктар біяхіміі.
Бацькі – яўрэйскія млынары Хана-Рахіл Берман і Іуда Азімаў разам сынам у 1923 годзе праз Магілёў імігравалі ў ЗША.
Аўтар каля 500 кніг, галоўным чынам мастацкіх, першым чынам у жанры навуковай фантастыкі, але таксама і ў іншых жанрах: фэнтэзі, дэтэктыў, гумар, і навукова-папулярных у самых розных абласцях – ад астраномі і генетыкі да гісторыі і літаратуразнаўства.
Аўтар тэрмінаў рабатэхніка, робатыка, пазітронны, псіхагісторыя.
Азімаў разам з А. Кларкам і Р. Хайнлайнам адносіцца да «Вялікай тройкі» пісьменнікаў-фантастаў.
Беларускі вучоны ў галіне анкалогіі і хірургіі. Акадэмік Нацыянальнай акадэміі навук, доктар медыцынскіх навук, прафесар. Заслужаны ўрач.
Працаваў галоўным хірургам Мінскага гарздраўаддзела, загадчыкам кафедры анкалогіі, прафесарам медінстытута, кіраўніком Рэспубліканскага навукова-практычнага цэнтра пухлін шчытападобнай залозы Міністэрства аховы здароўя, даследчай групы Інстытута фізіялогіі акадэміі навук.
Даказаў, што вялікі рост захворвання дзяцей на рак шчытападобнай залозы ў Беларусі абумоўлены дзеяннем падвышанай радыяцыі ў выніку аварыі на ЧАЭС.
Прапанаваў метад камбінаванага лячэння хворых неаперабельным тырэоідным ракам і вызначыў эфектыўнасць радыаёдатэрапіі пры лёгачных метастазах рака шчытападобнай залозы ў дзяцей і падлеткаў, якія атрымалі апраменьванне падчас Чарнобыльскай катастрофы.
Беларускі эканаміст. Доктар эканамічных навук, прафесар, Акадэмік Нацыянальнай акадэміі навук.
Працаваў прарэктарам БДУ, першым намеснікам старшыні Мінгарвыканкама, прафесарам Інстытута павышэння кваліфікацыі пры БДУ, загадчыкам кафедры Акадэміі кіравання, дырэктарам Інстытута эканомікі НАН Беларусі.
Аўтар навуковых прац у галіне нацыянальнай бяспекі, дзяржаўнага кіравання і будаўніцтва, навукова-тэхнічнага, інавацыйнага развіцця, павышэння эфектыўнасці назапашвання капіталу, фондаў і інтэнсіфікацыі грамадскай вытворчасці, методыкі ўстойлівага развіцця ў рэгіянальна-галіновым аспекце.
Аўтар больш за 500 навуковых прац, у тым ліку 33 манаграфій.
Скончыў Бабруйскі аўтатранспартны тэхнікум, Вышэйшую партшколу, Беларускі дзяржаўны інстытут народнай гаспадаркі.
Працаваў дырэктарам аўтабазы, аўтакамбіната г. Гродна, у Гродзенскім гаркаме КПБ, старшынёй выканкама і гарадскога Савета дэпутатаў г. Ліды, г. Гродна, Гродзенскага аблвыканкама і абласнога Савета дэпутатаў.
Дэпутат Вярхоўнага Савета 12-га і 13-га скліканняў. Падчас лістападаўскага рэферэндуму 1996 года выступіў супраць палітыкі А. Лукашэнкі, падпісаў заяву аб імпічменце прэзідэнту.
Пасля паражэння апазіцыі вярнуўся ў Гродна: быў віцэ-прэзідэнтам Беларускай праваабарончай канвенцыі, у Кардынацыйнай радзе дэмакратычных сіл прадстаўляў Гродзенскую вобласць, з’яўляўся старшынёй Кардынацыйнага Камітэта «Гродзенская Ініцыятыва». З ініцыятывы Дораша і пры яго актыўным удзеле ў маі 2000 г. створана Кардынацыйная Рада «Рэгіянальная Беларусь». Падпісант Хартыі’97.
Удзельнік сустрэчы прэзідэнта ЗША Біла Клінтана з кіраўніцтвам Вярхоўнага Савета Беларусі.
У 2001 годзе вылучаўся кандыдатам у Прэзідэнты Беларусі, але зняў сваю кандыдатуру на карысць Ул. Ганчарыка.
Беларускі краязнавец, заснавальнік гісторыка-археалагічнага музея ў Гродне.
У 1910-1914 гадах падарожнічаў па Віленскай, Гродзенскай і Мінскай губернях, рабіў раскопкі, у тым ліку ў Міры.
Стварыў музей у Гродне (зараз гісторыка-археалагічны музей) і ўзначальваў яго ў 1922-1936 гадах.
Вёў раскопкі ў Ваўкавыску (1925), даследаваў княжацкі храм, Верхнюю і Ніжнюю цэрквы на тэрыторыі Старога замка ў Гродне.
Аўтар прац «Гродна», «Гарадзішча Ваўкавыска»), «Раннесярэдневяковае Гродна ў святле археалагічных раскопак у Гродзенскім Старым каралеўскім замку ў 1932 і 1933 гг.», «Абарончы храм на Каложы ў Гродне».
Засталася нявыдадзенай яго шматтомная праца «Польскія рэліквіі ў Расіі».
Памёр 2 студзеня 1950 года
1952 год. У п. Міжрэчча Клічаўскага раёна нарадзіўся ІванПірожнік.
Беларускі географ, прафесар, доктар габілітаваны, доктар геаграфічных навук.
Працаваў дэканам геаграфічнага факультэта, загадчыкам кафедры эканамічнай геаграфіі замежных краін БДУ.
Даследчык пытанняў сацыяльна-эканамічнай, рэкрэацыйнай геаграфіі, тэрытарыяльнай арганізацыі турысцкага абслугоўвання.
Працаваў прафесарам Люблянскага, Сілезскага, Кракаўскага ўніверсітэтаў, Акадэміі Паморскай (Польшча).
Каталіцкі святар-бенедыкцінец, беларускі царкоўны дзеяч, біскуп, апостальскі візітатар для беларусаў-католікаў на Захадзе. Доктар багаслоўя.
Напярэдадні Другой сусветнай вайны пераехаў у ЗША.
У 1958-1986 гадах узначальваў беларускую ўніяцкую парафію Хрыста Спаса ў Чыкага. Архімандрыт. Епіскап каталіцкай царквы ўсходняга абраду, адначасова Папам Рымскім прызначаны на пасаду апостальскага візітатара для беларусаў-католікаў заходняга і ўсходняга абрадаў на эміграцыі.
Адзін з заснавальнікаў уніяцкага англа-рускамоўнага часопіса «Церковный голос», выдаваў бюлетэні «Праўда», «Да злучэння».
Памёр 2 снежня 1986 года. Пахаваны на могілках бенедыкцінскага кляштара Св. Пракопа ў Лайле, штат Ілінойс.
1989 год. Памёр ураджэнец Брэста Ілля Мазурук.
Савецкі палярны лётчык,Герой Савецкага Саюза, генерал-маёр авіяцыі. Дэпутат Вярхоўнага Савета СССР (1937-1950).
Удзельнічаў у ваенных аперацыях супраць басмачоў у Сярэдняй Азіі, служыў на Далёкім Усходзе, удзельнік будаўніцтва Камсамольска-на-Амуры, начальнік Упраўлення палярнай авіяцыі Галоўпаўночмарпуці, удзельнічаў у высадцы першай дрэйфуючай навуковай станцыі “Паўночны полюс-1”.
Удзельнік савецка-фінскай, Вялікай Айчыннай войн. Быў камандзірам 1-й перагоначнай авіяцыйнай дывізіі Авіяцыі далёкага дзеяння, кіраваў перагоначнай трасай з Аляскі ў СССР для паставак па ленд-лізе амерыканскіх самалётаў.
Пасля вайны працаваў намеснікам начальніка Навукова-выпрабавальнага інстытута, начальнікам лётнай інспекцыі – намеснікам начальніка Упраўлення палярнай авіяцыі Галоўпаўночмарпуці, удзельнікам паветранай высокашыротнай экспедыцыі «Поўнач-5».
У сакавіку 1957 года разам з лётчыкам А. Паляковым упершыню ажыццявіў пасадку самалёта Ан-2 на вяршыню айсберга ў Антарктыдзе.
Памёр 2 студзеня 1989 года і пахаваны на Траекураўскіх могілках Масквы.
Беларускі дзеяч і гісторык. Працаваў і жыў у Польшчы. Доктар гісторыі (тэма «Беларусь пад нямецкай акупацыяй»).
Браў актыўны ўдзел у беларускім руху ў Польшчы. Адзін з арганізатараў і старшыня праўлення Варшаўскага аддзела Беларускага грамадска-культурнага таварыства, старшыня Навуковага гуртка таварыства.
Аўтар кніг «Беларускае школьніцтва на Беласточчыне», «Беларуская кніга ў Другой Рэчы Паспалітай», «Беларуская кніга пад нямецкім кантролем», «Вацлаў Іваноўскі і адраджэнне Беларусі», зборніка «Мадэрная гісторыя Беларусі».
Пасмяротна ўзнагароджаны медалём 100 гадоў БНР Рады БНР.
У старабеларускай мове месяц назваўся стычень (як і ў польскай – Styczeń) пры гэтым славянская назва выкарыстоўвалася побач з лацінскай формай генвар. У выданнях Ф. Скарыны даецца народная назва студзеня – стычень, таксама яна ўпамінаецца ў «Храналогіі» Андрэя Рымшы (1581).
Слова студень выкарыстоўвалася ў старабеларускіх тэкстах у значэнні «холад».
Назва, ужываная ў сучаснай беларускай літаратурнай мове, узнікла ў асяроддзі газеты «Наша ніва» і набыла больш-менш канчатковую форму ў 1912 годзе, калі ў календары «Нашай нівы» былі пададзены прапанаваныя назвы месяцаў з тлумачэннямі.
Паслядоўна ў «Нашай ніве» ўжываліся такія варыянты назвы: у 1907 – январ (стычань), у 1908 – стычань, у 1909 – январ, у 1910-1912 – студзень (январ); далей – студзень («бо дужа сцюдзёна»).
Іахім фон Зандрарт, Студзень, 1642.
“Студзень – году пачатак, зіме сярэдзіна”.
За гэты месяц паўдзённая вышыня сонца павышаецца на 8º (на 22 студзеня), амаль на 1,5 гадзіны павялічваеца дзень, але гэта недастаткова, каб паўплываць на тэмпературу паветра ў бок яе павышэння, – піша П. Лярскі ў кнізе “Прырода Магілёўскай вобласці” (2005).
У студзені сярэдняя шматгадовая тэмпература паветра ніжэйшая за снежаньскую толькі на 1ºС, у межах вобласці вагаецца ад -8,3º у Горках да -6,8ºС у Бабруйску. У Магілёве яна складае -7,6ºС.
Самая халодная трэцяя дэкада студзеня – на 1ºС ніжэй за пачатак месяца. Адзін раз на 4 гады сярэдняя тэмпература паветра ў студзені ніжэйшай за -10º, адзін раз на 20 гадоў -13ºС і ніжэй.
Студзень 1987 года стаў самым халодным за ўсю гісторыю метэаназіранняў з паказчыкам – 17,1ºС (у 1950 годзе -15ºС). А рэкорд цяпла пабіў студзень 1989 года, -0,6º (да гэтага быў рэкорд 1925 года -0,9ºС).
Глыбокія і доўгія адлігі пад уплывам марскога умеранага паветра, калі тэрмометр паказвае +3 +5ºС у студзені на тэрыторыі Магілёўшчыны не такія ўжо і рэдкія. 11 студзеня 2005 года у Магілёве фіксаваўся рэкорд +9,8º С.
У студзені нас турбуе і Арктыка. Арктычныя паветраныя масы часта прыносяць “калядныя маразы” – у канцв другой, пачатку трэцяй дэкады.
17 студзеня 1940 года быў пастаўлены рэкорд абсалютнай мінімальнай тэмпературы ў Магілёве -37,3º. Былі пастаўлены рэкорды і ў іншых месцах: Горкі -39,5ºС, Касцюковічы -38,1ºС, Бабруйск і Прапойск (з 1945 года – Слаўгарад) -37,4ºС, Клічаў -37,0ºС.
А вось на тэрыторыі Жорнаўскай лясной доследнай станцыі ў Асіповіцкім раёне слупок тэрмометра ўвогуле ўпаў да адзнакі -41ºС – самая нізкая з калі-небудзь адзначаных у Магілёўскай вобласці. Ад такіх марозаў поўнасцю загінулі граб і арэшнік.
У студзені менш за ўсё адліг. Дзён без адліг у Бабруйску – 21, Горках – 24.
За месяц у сярэднім выпадае ападкаў 40-45 мм. У 1915 годзе ў Магілёве выпала іх рэкордная колькасць – 103 мм, а ў 1947 годзе толькі толькі 3 мм. Амаль рэкордным па ападках стаў і 2004 год – 99,7 мм.
Сярэдняя вышыня снегавога порыва на канец месяца складае 25-30 см, а вось снежны 2004 год даў у студзені вышыню – 60 см.
Пры вялікіх марозах у Магілёве глеба прамярзае да 130 см пры адсутнасці значнага покрыва снега.
Доўгатэрміновы прагноз на студзень 2023 года (можа спраўдзіцца на 30%) такі:
Пасля адлігі на пачатку года, яшчэ магчыма адліга ў сярэдзіне месяца. У асноўным прагназуюцца тэмпературы паветра ўдзень ад -2 да -10ºС, уночы ад -5 да -13ºС, у самую халодную дэкаду студзеня начныя тэмпературы могуць скласці -10 -17ºС. Прагназуецца 2 дні ясных, 12 перменна ясных, 17 з воблачнасцю. 18 дзён будзе без ападкаў, 13 – з ападкамі, у тым ліку 4 – снег з дажджом.
Народныя прыкметы
Калі ў студзені дажджы – дабра не жджы.
Як студзень цёплы на лік, дык завідны сакавік.
Студзень пагодны – будзе год плодны.
Калі студзень добра марозіць, селянін лучынку паліць і дровы з лесу возіць.
Калі студзень імглісты – мокры год, калі халодны – позняя вясна і халоднае лета.
У конкурсе “Экалагічна сяброўскі фермер Беларусі” перамог Віктар Арцем’еў, уладальнік гаспадаркі ў вёсцы Канстантоў Клічаўскага раёна – перадае Магілёўская рэдакцыя канала “Беларусь 4”.
У конкурсе на самага экалагічнага фермера бяруць удзел гаспадаркі, якія ўкараняюць практыкі, што зніжаюць нагрузку на навакольнае асяроддзе. Віктар Арцем’еў у сваёй гасподзе не ўжывае хімікатаў для вырошчвання гародніны, а ўсе ўгнаенні зямлі ажыццяўляе з дапамогай біягумусу – прадуктамі жыццядзейнасці каліфарнійскіх чарвякоў.
На палях фермерскай гаспадаркі вырошчваецца часнок, бульба, гуркі і іншыя культуры.
Зусім юнае паселішча з транспартнымі праблемамі і тыповай савецкай архітэктурай. І з унікальным дэндрапаркам
Першая згадка сучаснага горада адносіцца да 1592 года як вёскі Клічава Віцебскага ваяводства яшчэ ў часы Вялікага княства Літоўскага, г. зн. 430 год таму. Пад 1738 годам Клічаў узгадваецца як дзяржаўнае сяло ў складзе Любашанскага староства, а ў 1775 годзе паселішча ўжо мела статус мястэчка і ўваходзіла ў Мацэвіцкае войтаўства.
У 1865 годзе статус Клічава панізілі да сяла, у якім у канцы ХІХ стагоддзя жыло больш за паўтысячы чалавек. Паступова Клічаў вяртае статус мястэчка і напачатку ХХ стагоддзя ў ім пачынае працаваць гута, на якой выраблялі бутэлькі, аптэчны, парцалянавы і хімічны посуд.
Паступовая ўрбанізацыя Клічава пачалася толькі ў 1920-я гг., калі мястэчка зрабілі цэнтрам раёна Бабруйскай акругі. Ужо пазней, у 1938 годзе Клічаў атрымаў афіцыйны статус пасёлка гарадскога тыпу. Нягледзячы на тое, што мястэчка (або гарадскі пасёлак) доўгі час быў цэнтрам раёна, статус горада ён атрымаў толькі ў 2000-м годзе. Адзначым, што Клічаў менавіта з тых беларускіх гарадоў, што вырас натуральным чынам у савецкі час.
Цяжка дабрацца, савецкая архітэктура
У Клічаве дагэтуль захоўваецца пэўная праблема з траспартнай інфраструктурай. У Клічаў нязручна дабірацца на грамадскім транспарце – горад знаходзіцца ўдалечыні ад асноўных буйных дарог. Чыгунка таксама ў баку, хоць з Клічавам звязана рэгулярным траспартам. Бліжэйшая чыгуначная станцыя Нясета па дарозе Магілёў-Асіповічы размяшчаецца ў 7 кіламетрах ад Клічава. Уся гарадская інфраструктура абмяжоўваецца толькі аўтастанцыяй.
Нягледзячы на атрыманне статуса горада і правядзенне абласных Дажынак у 2017 годзе ў Клічаве транспартная праблема так і не вырашылася.
Пры гэтым Клічаў невялікі і досыць кампактны гарадок, які абыйсці можна за некалькі гадзін. У цэнтры горада знаходзіцца досыць стандартны набор функцыянальных будынкаў грамадскага прызначэння. Атмасферу тут ствараюць збудаванні ў стыле неакласіцызма, што паўсталі ў пяцідзесятых-шасцідзесятых гадах.
Агульную карціну савецкага мінулага дадаюць помнікі, якія з’явіліся ў Клічаве прыкладна ў той жа час. Можа здзівіць хіба тое, што на цэнтральнай плошчы горада будынак мясцовага райвыканкама не з’яўляецца архітэктурнай дамінантай, а выглядае шэравата і будзенна ў параўнанні з будынкам дома культуры або аддзела адукацыі, якому ў Клічаве адведзена эклектычнае збудаванне з калонамі.
Помнік Леніна невялікі, у натуральны рост лідара бальшавікоў з зусім сціплым пастаментам, размешчаным паміж будынкамі Дома рамёстваў і Клічаўскім аддзелам адукацыі. Як працяг савецкай атмасферы горада – парк з алеямі і атракцыёнамі з васмідзесятых.
У Клічаве няма ніякіх старых помнікаў архітэктуры, а даваенных жылых збудаванняў захаваліся адзінкі. Забудова цэнтральных вуліц складаецца з невысокіх двухпавярховых будынкаў, сярод якіх адзінкі вылучаюцца архітэктурнымі асаблівасцямі. У спальным раёне горада ўсе панэльныя дамы падобны адзін да аднаго, двары якіх слаба ўладкаваны.
Адметнасці горада
Сярод адметнасцей горада ў першую чаргу варта назваць мясцовы дэндрапарк, які знаходзіцца на ўскрайку горада.
У жыхароў Клічава самым папулярным месцам для адпачынку з’яўляецца якраз дэндрапакр, створаны рукамі Клічаўскага лясгаса. Вядома, не кожны раённы цэнтр можа пахваліцца такім адметным прыродным аб’ектам. Адзначым, што ў гэтым прыгожым месцы сабрана ўнікальная калекцыя раслін – больш за 2500, з іх 105 відаў з розных краін свету.
Досыць нестандартным помнікам можна назваць “Рог дастатку”, які здалёк выглядае казачным персанажам гнома. Скульптурная выява адпавядае прыказцы “з рога ўсяго многа”: бульба, рыба, цыбуля і гарбузы, яблакі і баранкі, нават чугунок з кашай і збан з малаком. З’явілася такая скульптура ў Клічаве напярэдадні правядзення Дажынак у 2017 годзе.
Нямала ў Клічаве помнікаў звязаных з падзеямі Другой сусветнай вайны, бо Клічаўшчына лічыцца партызанскім краем. У гарадку ёсць Курган Славы, брацкія магілы савецкіх жаўнераў, помнікі партызанам, якія вызвалялі горад ад нямецкай акупацыі. Асабліва цікавым выглядае помнік ваенным журналістам. Менавіта на Клічаўшчыне падчас вайны выпускаліся падпольныя газеты «За Радзiму!», “Голас партызана”, партызанскія лістоўкі і іншыя выданні.
Пры знаёмстве з горадам нельга і абмінуць мясцовы краязнаўчы музей, які складаецца ажно з дзевяці экспазіцыйных залаў. У музеі можна атрымаць досыць грунтоўную інфармацыю пра мінулае Клічава і Клічаўшчыны. Аднак адметнасць музея яшчэ і ў тым, што супрацоўнікі ўстановы культуры вырашылі адрадзіць старую традыцыю аптэкарскіх агародаў. Руплівая праца па пошуку насення для ўласнага агарода дала свой плён – вырошчваецца больш за сто лекавых раслін, якія стагоддзямі выкарыстоўвалі нашы продкі.
У камандна-штабных гульнях удзельнічалі сілавікі з штабоў тэрытарыяльнай абароны Асіповіцкага і Клічаўскага раёнаў. Яны прайшлі чарговы этап падрыхтоўкі да баявых дзеянняў ва ўмовах узброеннага канфлікту.
Пад кіраўніцтвам старшыні Асіповіцкага райвыканкама Канстанціна Жыгуцкага
прайшло камандна-штабное вучэнне “Кіраванне групоўкамі войскаў падчас вядзення ваенных дзеянняў па вызваленні тэрыторыі, часова захопленай (акупаванай) супернікам”, паведамілагазета “Асіповіцкі край”.
Ваенны камісар Асіповіцкага і Клічаўскага раёнаў, падпалкоўнік Фёдар Шапавалаў, распавёў, што было адпрацавана вядзенне баявых дзеянняў па вызваленні часова захопленай тэрыторыі і забеспячэнне сілавых мер ваеннага становішча, барацьба з дэсантнымі групамі суперніка і незаконнымі ўзброенымі фарміраваннямі. Штабныя работнікі адпрацавалі пытанні кіравання сіламі тэрытарыяльнай абароны Асіповіцкага і Клічаўскага раёнаў па абароне населеных пунктаў, барацьбе з дыверсійна-разведвальнымі групамі суперніка.
Падобныя вучэнні пачалі праводзіцца з большай перыядычнасцю ва ўсіх рэгіёнах вобласці згодна з планам падрыхтоўкі Узброеных сіл Рэспублікі Беларусь.
Ад уладальнікаў кватэр патрабуюць дэмантаваць газавыя калонкі, якія яны ставілі за свой кошт, каб у іх была гарачая вада. Пазбаўляцца адной з даброт цывілізацыі людзі не хочуць і атакуюць райвыканкам калектыўнымі скаргамі.
Чыноўнікі кажуць, што шукаюць варыянты развязання праблемы. Пакуль выйсце не знойдзенае. Патрабаваньні тлумачацца мерамі бяспекі
Прапрацоўваецца аптымальны варыянт вырашэння праблемы
Пра праблему райцэнтру стала вядома са звестак абласнога сэмінару-нарады, прысвечанага зваротам грамадзян у органы ўлады. На ім было адзначана, што ў Клічаве зафіксаваны істотны іх рост.
«Гэта выклікана калектыўнымі зваротамі жыхароў шматкватэрных дамоў. Праблемная тэма – адключэнне газавых воданагравальнікаў і забяспечанасць гарачым водазабеспячэннем. На гэты момант прапрацоўваецца аптымальны варыянт вырашэння праблемы», – піша газета «Прысожскі край», спасылаючыся на начальніцу ўпраўлення па працы са зваротамі грамадзян аблвыканкаму Іну Філіпаву.
Жыхарам шматкватэрных дамоў прапануюць замест дэмантаваных падагравальных газавых калонак ставіць электрычныя. Людзі патрабуюць, каб тое рабілася за дзяржаўныя грошы, бо газавыя воданагравальнікі яны ставілі за свае.
З гісторыі праблемы. У Круглым супрацоўнікі газавай службы хадзілі па кватэрах з міліцыяй.
Клічаў не першы горад на Магілёўшчыне, які сутыкаецца з падобнай праблемай. Раней такая ж сітуацыя паўстала перада жыхарамі Круглага.
На іхныя скаргі чыноўнікі адпісвалі, што на закуп такога абсталявання ў бюджэце няма грошай, і абяцалі вырашыць праблему з гарачай вадой на працягу дзесяці гадоў.
Цэнтралізаванай сістэмы гарачага водазабеспячэння ў Круглым няма, хаця дамы, як паінфармавала жыхароў Міністэрства энергетыкі, праектаваліся з гарачай вадой. Трубаправод дэмантавалі. Каб мець у кватэрах гарачую ваду, гаспадары і пачалі ставіць газавыя калонкі.
Супрацоўнікі газавай службы разам з міліцыяй абыходзілі кватэры і «зразалі» абсталяванне. Гаспадары зачыняліся ў сваіх хатах і адмаўляліся пускаць візіцёраў.
Мясцовая ўлада тлумачыла дэмантаж газавых калонак мерамі бяспекі. Для адводу прадуктаў гарэння людзі выкарыстоўвалі вентыляцыйныя шахты, што стварала небяспеку ўзгарання ў нутры яе і нават выбуху.
Каб узаконіць наяўнасць газавай воданагравальнай калонкі неабходна зрабіць знешні адвод прадуктаў гарэння, а тое вымагае немалых сродкаў. Спачатку трэба замовіць праект на такую працу.
Молодые люди заметили в гараже машину “LADA Granta”. После этого, они зашли в помещение, где завели транспортное средство и уехали. Буквально через триста метров нетрезвый водитель не справился с управлением, машина съехала с дороги и завязла в поле. Потом парни попытались поджечь автомобиль. В результате возгорания было повреждено лишь переднее пассажирское сиденье.
