Вынаходнік, беларускі выдавец, гісторык, перакладчык, адраджэнец і нават акупант – такім разнастайным і неардынарным уяўляецца спадчына выдатнага сына Асіповіцкага раёна праз 40 дзён пасля яго канчыны 6 студзеня.
Віктар Хурсік нарадзіўся 9 траўня 1953 года на чыгуначнай станцыі Ўборак Асіповіцкага раёну. Вычыўся ва Ўборкаўскай, Жорнаўскай і Дараганаўскай школах. Некаторы час з бацькамі жыў у Дараганава.
Затым ён скончыў палітэхнічны тэхнікум і інстытут. Праходзіў тэрміновую службу ў Чэхаславакіі (1972-1974), якая пасля 1968-га была акупавана войскамі краін варшаўскай ваеннай дамовы.
Пасля службы ў войску Віктар Хурсік працаваў канструктарам-механікам на станкабудаўнічым заводзе імя Кірава ў Мінску. І ў часы СССР стаў аўтарам двух вынаходстваў у станкабудаванні і ўвогуле любіў праектаваць машынабудаўнічыя канструкцыі. Але не гэтым ён увайшоў у гісторыю краіны.
Журналіст і выдавец.
З 1980 года Віктар рэгулярна публікаваўся ў беларускай прэсе, асабліва шчыльна з 1991 па 2009 гады ён супрацоўнічаў з газетай «Звязда». Журналісцкая дзейнасць і грамадска-палітычныя змены вызначылі рэзкі разварот накірунку яго жыцці.
У час набыцця Беларуссю незалежнасці ў 1991 годзе Віктар Хурсік пачаў займацца выдавецкай справай. Менавіта беларускае адраджэнне паспрыяла таму, што спачатку ён стварыў малое прадпрыемства «Арэлі», затым прыватнае выдавецтва «Пейто», а ў 2003 годзе стаў прыватным выдаўцом і выдаў больш за 350 кніг, у тым ліку 14 брашур пра вёскі Беларусі.
Сярод аўтараў, якім паспрыяў Віктар Хурсік былі такія вядомыя асобы, як беларускі гісторык Яўген Анішчанка, пісьменніца Лідзія Арабей, паэты Іван Бурсаў, Уладзімір Някляеў, Сяргей Панізнік, пісменнік і краязнаўца Алесь Карлюкевіч, перакладчык Андрэй Каляда і іншыя.
Хурсік прызнаваўся, што адчуваў сябе шчаслівым чалавекам, бо займаўся выданнем гістарычных даследаванняў, друкаваў важныя для нацыянальнай спадчыны кнігі, якія застануцца і пасля яго.
Ураджэнец Асіповіцкага раёну быў сапраўдным пасіянарыем, арганізоўваў іншых, але і сам любіў даследаваць мінуўшчыну, у тым ліку гісторыю родных мясцін. Невыпадкова Віктар быў абраны як членам Саюза беларускіх пісьменнікаў, так і Беларускай асацыяцыі журналістаў.
Магдалена Радзівіл
Асаблівую ролю ў жыцці Віктара Хурсіка сыграла Магдалена Радзівіл. Яна была арыстакраткай, мецэнаткай, асветніцай і вядомай дзяячкай беларускага культурнага руху напачатку 20 стагоддзя. Напрыклад, дзякуючы яе падтрымцы выйшаў адзіны прыжыццёвы зборнік вершаў Максіма Багдановіча «Вянок».
Магдалена Іванаўна была адукаванейшым чалавекам свайго часу, вольна валодала рускай, беларускай, нямецкай, англійскай, польскай мовамі, а на французскай вяла перапіску. Яна кіравала родавым маёнткам Жарноўкі, і адна з яе сядзіб знаходзілася на месцы колішняй вёсцы Дуброва Асіповіцкага раёна.
Сам Віктар Хурсік казаў пра сваё гістарычнае захапленне так: “Калі я пачынаў займацца даследаваннем лёсу Магдалены Радзівіл, у Беларусі пра яе ведалі толькі асобныя знаўцы гісторыі. Я ж нарадзіўся ў яе былым маёнтку і прайсці міма яго ўладальніцы не мог. У 2001 годзе з’явілася мая першая кніжачка пра Магдалену, пазней я прысвяціў ёй шмат газетных публікацый. Потым зразумеў, што яна – маё жыццёвае наканаванне”.
Галоўным выданнем Віктара Хурсіка можна лічыць кнігу «Vale!Кніга пра род і лёс Магдалены Радзівіл!» (2018). Над гэтым творам ён працаваў цягам 20 гадоў. Для кнігі ён знайшоў і выкарыстаў больш за 300 дакументаў з архіваў Літвы, Польшчы, Расіі і Беларусі. За гэтую кнігу аўтар атрымаў Нацыянальную літаратурную прэмію ў жанры публіцыстыкі.
Краязнаўца, гісторык і пісьменнік.
Віктар Хурсік за сваё жыццё напісаў шэраг гістарычных кніг: «Белы лебедзь у промнях славы. Магдаліна Радзівіл» (2001), «Трагедыя белай гвардыі. Беларускія дваране ў паўстанні 1863-1864 гг.» (2002), «Кроў і попел Дражна. Гісторыя партызанскага злачынства» (2006).
Пісьменніцкая дзейнасць праяўлялася і ў яго шматлікіх артыкулах на гісторыка-краязнаўчую тэматыку, якія публікаваліся ў беларускай перыёдыцы.
Таксама наш зямляк выдаў тры кнігі з асабістым перакладам з польскай мовы: «Успаміны Крыштафа Завішы ваяводы Мінскага. 1666-1721» (2011), «Маскоўская ўлада на Літве. 1863-1869» (2013), «Мінскія абразкі. 1850-1863» (2019).
Краязнаўца таксама ўдзельнічаў у стварэнні гісторыка-дакументальнай хронікі «Памяць. Асіповіцкі раён». Ён дапамог Дараганаўскаму музею ў зборы архіўных матэрыялаў, паспрыяў краязнаўцу Уладзіміру Кісялёву ў выданні кнігі пра акупацыйнае жыццё Дараганава.
Хурсік стаў ініцыятарам «Магдаленаўскіх чытанняў» у Асіповіцкім раёне, якія ўпершыню прайшлі ў гонар Магдалены Радзівіл у 2017 годзе ў вёсцы Дуброва. Гэтую акцыю можна назваць фестывалем беларускай культуры: у вёсцы ладзіліся паэтычныя чытанні, гучала народная і класічная музыка, мастакі праводзілі выставы фотаздымкаў і жывапісу.
Цяпер «Магдаленаўскія чытанні» ўжо можна назваць традыцыйнымі: ва Ўборку яны ладзіліся таксама ў 2018 і 2019, у 2021-м у фармаце аўтамабільнай экскурсіі па важных мясцінах Беларусі, звязаных з мецэнаткай, а ў 2022-м – у раённым гісторыка-краязныўчым музеі ў выглядзе міні-спектаклю.
Віктар Уладзіміравіч пражыў цікавае захапляльнае жыццё, аддаваў сябе любімай справе, роднаму краю, беражліва ставіўся да беларускай гісторыі і памяці. Згадаем і мы яго добрым словам.
Фота ўзяты са старонак Хурсіка ў сацыяльных сетках.
Першая Посная куцця. Перадкалядная вячэра (праваслаўны каляндар). Які дзень, такі і год.
Гэта назва звязана са звычаем праваслаўных хрысціян ужываць у гэты дзень у ежу куццю – сушаныя хлебныя зерні, што размочаныя ў вадзе, папросту кажучы – кашу. Куццёй называлі не толькі кашу і ўсякую посную ежу, а таксама сок, ці, як казалі раней, “малако” рознага насення: макавае, канаплянае, сланечнікавае, гарчычнае, арэхавае, міндальнае і іншыя. Гэтым “малаком” запраўлялі кашы падчас 40-дзённага Піліпавага паста перад Калядамі і ў калядную куццю.
Ужо ў IV стагоддзі былі прыняты правілы як святкаваць вячэру перад Раством. У V стагоддзі Анатоль, Патрыярх Канстанцінопальскі, затым Анатоль і Сафроній Іерусалімскія (VI стагоддзе), Козма Маюмскі і Іаан Дамаскін (VIII стагоддзе) напісалі для свята Нараджэння Хрыстовага святыя спевы, якімі Царква і ў цяперашні час услаўляе свята.
Самая вясёлая частка перадкаляднай вячэры – раздача падарункаў. Сачэльнік (ад сочыва) – адзін з нямногіх выпадкаў, калі дзеці садзіліся за стол разам з дарослымі.
Узнік у першыя стагоддзі хрысціянства на Усходзе, у праваслаўнай царкве звязваецца з хрышчэннем Ісуса Хрыста Янам Хрысціцелям і сашэсцем на яго Духа Святога ў выглядзе голуба (19 студзеня).
У каталіцызме Багаяўленне святкуецца з ІV стагоддзя, яго сімволіка звязваецца з паведамленнем евангелляў, як паганскія цары-варажбіты Каспар, Мельхіёр і Балтазар, папярэджаныя анёлам, прыйшлі пакланіцца немаўляці Ісусу і прынеслі дары. У памяць гэтага ў касцёлах служаць удзячныя малебны, Хрысту прыносяцца ў ахвяру як цару – золата, як Богу – ладан, як чалавеку – міра.
Асвечанай у касцёле крэйдай на дзвярах дамоў пішуць першыя літары іменаў трох каралёў, перамяжаючы іх крыжыкамі, і нумар году, накшталт: +М+M+Х+Х+ІІІ (2023). «Шчодрым вечарам» напярэдадні гэтага свята заканчваюцца «святыя вечары», г.зн. вечары ад Божага Нараджэння да свята Трох каралёў. Дзецям і сваякам у вечар напярэдадні свята, 5 студзеня, дараць падарункі, раздаюць пірагі. З самога свята пачынаюцца карнавальныя гульні і забавы, якія заканчваюцца на Папялец.
Традыцыйна на вячэру самога свята ў Рэчы Паспалітай пяклі мігдалавы торт або пірог з запечаным у сярэдзіне вялікім мігдалам. Той, каму даставаўся кавалак з гэтым мігдалам, мусіў сваім коштам арганізаваць вечарыну на Папялец; дзяўчыне ў гэтым выпадку варажылі хуткае замужжа. У канцы ХІХ ст. звычай быў крыху зменены, і таго, хто даставаў мігдал, абвяшчалі «мігдаловым каралём», г.зн. ганаровым маршалкам банкету.
1582 год. Заключаны Ям-Запольскі мір. Скончылася Лівонская вайна.
Мірны дагавор паміж Рэччу Паспалітай і Маскоўскай дзяржавай заключаны на 10 год у в. Ківерава Гара, за 15 вёрст ад Запольскага Яма пасламі Івана Грознага і Стэфана Баторыя пры пасярэдніцтве папскага легата Антоніа Пасевіна.
Вайну пачаў Іван Грозны з Вялікім княствам Літоўскім за валоданне Лівоніяй. Паводле ўмоў міру Іван Грозны адмовіўся ад Лівоніі і Полацка, Маскоўская дзяржава атрымала назад Вялікія Лукі і некаторыя іншыя землі.
Фота: Карціна Яна Матэйкі «Стэфан Баторый пад Псковам».
1892 год. Нарадзіўся Адам Станкевіч.
Беларускі каталіцкі святар, грамадскі і культурны дзеяч, асветнік, культуролаг, выдавец і публіцыст.
Святар з 1914 года. У Петраградзе ўзначальваў беларускі гурток, супрацоўнічаў з беларускімі газетамі «Светач», «Дзянніца», «Гоман».
Адзін з заснавальнікаў і лідараў Хрысціянскай дэмакратычнай злучнасці, ініцыятараў правядзення з’езда беларускага каталіцкага духавенства ў Мінску (1917).
Адным з першых перайшоў да казанняў на беларускай мове пры правядзенні набажэнстваў.
Адстойваў нацыянальныя, сацыяльныя і рэлігійныя правы заходне-беларускага насельніцтва. За дабрачынную дзейнасць яго называлі «вялікім філантропам».
Аўтар літаратурных партрэтаў дзеячаў айчыннай гісторыі і культуры, кніг і брашур з распрацоўкай нацыянальнай гістарыяграфічнай канцэпцыі, кнігі «Доктар Францішак Скарына – першы друкар беларускі».
Адмаўляў палажэнне пра гвалтоўнае далучэнне заходне-рускіх зямель да ВКЛ. Пытанні гісторыі беларускага народа разглядаў у працах «Вітаўт Вялікі і беларусы», «Кастусь Каліноўскі: „Мужыцкая праўда“ і ідэя незалежнасці Беларусі», «Да гісторыі беларускага палітычнага вызвалення». Даследчык нацыянальнай асветы, беларускага нацыянальнага адраджэння. Аўтар падручніка па айчыннай гісторыі для пачатковай школы.
У 1949 годзе (у другі раз) арыштаваны, асуджаны на 25 гадоў пазбаўлення волі, сасланы ў лагер у Іркуцкую вобласць, дзе і памёр.
1900 год. Нарадзіўся Аляксандр Адамовіч.
Партыйны і дзяржаўны дзеяч БССР. Намеснік наркама земляробства БССР.
Працаваў на дзяржаўных і партыйных пасадах па ўсёй краіне, у тым ліку ў Бабруйску, Клімавічах.
Загадваў аддзелам друку ЦК КП(б)Б, быў намеснікам рэдактара газеты «Беларуская вёска».
Расстраляны НКУС 15 верасня 1937 года.
1912 год, стварэнне падмурка сучаснай геалогіі.
На з’ездзе Германскага Геалагічнага таварыства ў Франкфурце нямецкі метэаролаг, геафізік і палярны даследчык Альфрэд Вегенер у гэты дзень выступіў з дакладам, азагалоўленым “Утварэнне буйных форм рэльефу зямной кары кантынентаў і акіянаў”.
У ім на падставе комплексу навуковых дадзеных вучоны ўпершыню публічна выклаў сваю канцэпцыю дрэйфу кантынентаў, якая стала падмуркам сучаснай геалогіі.
У пачатку лістапада 1930 года Вегенер трагічна загінуў у льдах Грэнландыі.
1942 год. У в. Сушчаўская Слабодка Чавускага раёна нарадзіўся Мікалай Кірэеў.
Беларускі мастак і педагог.
Працуе ў галіне тэматычнай карціны, партрэта, пейзажаў. Галоўнае ў творчасці – паэтычнае спасціжэнне народнага жыцця. Рэальнай паэтыкай народных вобразаў вылучаецца работа «Кветкі маёй Радзімы». Рамантыкай дыхае палатно «У купальскую ноч». Мастак фарбамі здолеў перадаць цеплыню чалавечых адносін.
Чавуская прырода для мастака – музыка душы, крыніца натхнення.
Загадчык кафедры «Рысунак, жывапіс і скульптура» Беларускага нацыянальнага тэхнічнага ўніверсітэта.
1942 год. Памёр ураджэнец в. Паддуб’е Магілёўскага раёна Герасім Якушка.
Беларускі архітэктар. Дзядзька вядомага географа, доктара геаграфічных навук Вольгі Якушкі.
Скончыў Магілёўскае рэальнае вучылішча, Петраградскі інстытут грамадзянскіх інжынераў.
У 1936-1941 гадах працаваў галоўным архітэктарам Мінска.
Па яго пректах у Мінску, Магілёве, Барысаве і іншых гарадах БССР было пабудавана каля двух дзясяткаў арыгінальных жылых дамоў і грамадскіх будынкаў.
У Магілёве захаваўся яго праекта 5-павярховы 96-кватэрны жылы дом (“Дом МУСаўцаў, Дом ля фантана, 1940 год) па вуліцы Ленінская, 68.
1943 год. У СССР уведзены наплечныя пагоны для асабовага складу Савецкай Арміі.
Першапачаткова пагоны насілі практычны сэнс. З іх дапамогай трымаўся рамень патроннай торбы. Таму і пагон спачатку меўся толькі адзін, на левым плячы, бо патронная торба насілася на правым баку.
Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 года ў Расіі дэкрэтам Саўнаркама РСФСР былі адменены пагоны ў арміі і нашыўкі ў флоце, як сімвал няроўнасці. Адменены былі і воінскія званні.
У студзені 1919 года былі заснаваны знакі адрознення па родах войскаў і знакі адрознення каманднага складу вайскоўцаў Чырвонай Арміі. У верасні 1921 года былі ўведзены першыя знакі адрознення і ў флоце.
1945 год. Памерла Магдалена Радзівіл.
Беларуская мецэнатка з роду Завіша, арыстакратка, дзеяч беларускага культурнага руху.
Дзяцінства правяла ў родавых маёнтках Жорнаўка (зараз Асіповіцкі раён) і Кухцічы.
Фінансавала выдавецтва «Загляне сонца і ў наша аконца», Беларускае выдавецкае таварыства, газету «Беларус», таварыствы цвярозасці, шпіталі, сельскія крамы і інш.
Адкрыла беларускамоўныя школы ў сваіх уладаннях. Яе маёнтак у Кухцічах (цяпер пас. Першамайск Уздзенскага раёна) наведвалі В. Іваноўскі, I. Луцкевіч, А. Луцкевіч, Р. Скірмунт і іншыя дзеячы беларускага нацыянальна-культурнага руху. Аказвала матэрыяльную падтрымку ў выданні першых кніг М. Багдановіча, К. Буйло. У знак удзячнасці ёй В. Іваноўскі і І. Луцкевіч змясцілі герб Завішаў «Лебедзь» на тытульным аркушы зборніка вершаў Максіма Багдановіча «Вянок».
Дапамагала беларускім арганізацыям у Заходняй Беларусі, літоўскаму і яўрэйскаму культурным рухам.
У ліпені 2017 года яе прах быў вернуты ў Мінск і перададзены касцёлу Святых Сымона і Алены, 17 лютага 2018 года перапахаваны ў касцёле Найсвяцейшай Тройцы на Залатой Горцы ў Мінску.
1963 год. Памёр Андрэй Александровіч.
Беларускі пісьменнік, перакладчык, публіцыст, літаратурны крытык.
У гады Першай сусветнай вайны быў удзельнікам хору У. Тэраўскага, наведваў «Беларускую хатку».
Кіраваў распрацоўкай нарматыўнага руска-беларускага слоўніка, Інстытутам мовы, з’яўляўся член-карэспандэнтам Акадэміі навук БССР.
Адзін з арганізатараў літаратурнага аб’яднання «Маладняк». Рэдактар часопіса «Малады араты»), працаваў у рэдакцыях розных рэгіянальных і мінскіх выданняў.
Аўтар паэтычных зборнікаў, паэм, кніг для дзяцей.
Падчас рэпрэсій 1929-1931 гадоўвыступіў супраць «нацдэмаў», але сам патрапіў пад рэпрэсіі: арыштаваны НКУС у ліпені 1938 года, асуджаны на 15 гадоў лагераў, паўторна арыштаваны ў лютым 1949 года і сасланы ў Краснаярскі край.
1975 год. Памёр Юрка Віцьбіч (Серафім Шчарбакоў).
Беларускі пісьменнік, дзеяч беларускай эміграцыі.
У студзені 1941 года быў арыштаваны органамі савецкай бяспекі. Пад час вайны – член Цэнтральнага ўрада Беларускага культурнага згуртавання, у 1944 г.одзе выдаў зборнікі публіцыстыкі “Вяліскія паўстанцы. Гэньдзікаўскія змагары”, “Нацыянальныя Сьвятыні”, быў рэдактарам часопіса “Узвышша”.
У 1943 годзе перавёз з Віцебска ў Полацк рэшткі Еўфрасінні Полацкай, якія там знаходзяцца і сёння, спрыяў аднаўленню Полацкай праваслаўнай епархіі. З 1944 года знаходзіўся на эміграцыі.
У 1946 годзе разам з Н. Арсенневай стварыў літаратурнае аб’яднанне “Шыпшына”. Рэдагаваў шэраг беларускіх газет, у тым ліку “Беларускае слова”, выступаў на Радыё “Свабода”. Аўтар цікавых гістарычных нарысаў “Плыве з-пад Святой гары Нёман”.
Пахаваны на беларускіх могілках у Саўт-Рыверы.
1988 год. Памёр Рэм Салавухін.
Беларускі савецкі фізік, прафесар БДУ. Акадэмік АН БССР, член-карэспандэнт АН СССР і Міжнароднай акадэміі астранаўтыкі. Доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар. Лаўрэат Ленінскай прэміі.
Узначальваў Інстытут цепла- і масаабмену імя А. Лыкава Акадэміі навук БССР, працаваў прафесарам і загадчыкам кафедры БДУ.
Працаваў у галіне фізікі ўдарных хваляў, фізікі плазмы, квантавай электронікі, высокатэмпературнай газадынамікі.
Прапанаваў метады вымярэння ціску, шчыльнасці, тэмпературы і іншых параметраў працэсаў ва ўдарных хвалях.
Аўтар больш за 140 навуковых прац, у тым ліку 5 манаграфій.
Ханс Крысціян Андэрсан пісаў прыгожыя, але сумныя казкі. І яго казкі сталі знакамітымі на ўвесь свет, таму што нясуць у сабе дзіўную дабрыню. А ў рэальным жыцці знаходзіцца велізарная колькасць маральных вырадкаў, якія нясуць толькі зло і разбурэнні.
Помнік у гонар Русалачкі, гераіні казкі Андэрсана, быў узведзены ў 1913 годзе і стаў адной з галоўных славутасцяў сталіцы Даніі. З таго часу ён неаднаразова падвяргаўся апаганьванню.
У пачатку вандалы абмяжоўваліся толькі размалёўкай скульптуры, але ўжо ў 1964 яна ўпершыню пазбавілася галавы, праз 20 гадоў ёй адрэзалі правую руку, у 1990 годзе зноў была здзейснена чарговая спроба абезгаловіць няшчасную, на шыі помніка знойдзены надрэз 18 сантыметровай глыбіні.
11 верасня 2003 года, у гадавіну тэракту ў Нью-Ёрку, пад статую была падкладзена ўзрыўчатка, статую выбухам знесла з пастамента.
У 2007 годзе ўлады Капенгагена аб’явілі, што статуя будзе перанесена далей у гавань, каб пазбегнуць далейшых выпадкаў вандалізму і для прадухілення пастаянных спроб турыстаў узлезці на яе.
У старабеларускай мове месяц назваўся стычень (як і ў польскай – Styczeń) пры гэтым славянская назва выкарыстоўвалася побач з лацінскай формай генвар. У выданнях Ф. Скарыны даецца народная назва студзеня – стычень, таксама яна ўпамінаецца ў «Храналогіі» Андрэя Рымшы (1581).
Слова студень выкарыстоўвалася ў старабеларускіх тэкстах у значэнні «холад».
Назва, ужываная ў сучаснай беларускай літаратурнай мове, узнікла ў асяроддзі газеты «Наша ніва» і набыла больш-менш канчатковую форму ў 1912 годзе, калі ў календары «Нашай нівы» былі пададзены прапанаваныя назвы месяцаў з тлумачэннямі.
Паслядоўна ў «Нашай ніве» ўжываліся такія варыянты назвы: у 1907 – январ (стычань), у 1908 – стычань, у 1909 – январ, у 1910-1912 – студзень (январ); далей – студзень («бо дужа сцюдзёна»).
“Студзень – году пачатак, зіме сярэдзіна”.
За гэты месяц паўдзённая вышыня сонца павышаецца на 8º (на 22 студзеня), амаль на 1,5 гадзіны павялічваеца дзень, але гэта недастаткова, каб паўплываць на тэмпературу паветра ў бок яе павышэння, – піша П. Лярскі ў кнізе “Прырода Магілёўскай вобласці” (2005).
У студзені сярэдняя шматгадовая тэмпература паветра ніжэйшая за снежаньскую толькі на 1ºС, у межах вобласці вагаецца ад -8,3º у Горках да -6,8ºС у Бабруйску. У Магілёве яна складае -7,6ºС.
Самая халодная трэцяя дэкада студзеня – на 1ºС ніжэй за пачатак месяца. Адзін раз на 4 гады сярэдняя тэмпература паветра ў студзені ніжэйшай за -10º, адзін раз на 20 гадоў -13ºС і ніжэй.
Студзень 1987 года стаў самым халодным за ўсю гісторыю метэаназіранняў з паказчыкам – 17,1ºС (у 1950 годзе -15ºС). А рэкорд цяпла пабіў студзень 1989 года, -0,6º (да гэтага быў рэкорд 1925 года -0,9ºС).
Глыбокія і доўгія адлігі пад уплывам марскога умеранага паветра, калі тэрмометр паказвае +3 +5ºС у студзені на тэрыторыі Магілёўшчыны не такія ўжо і рэдкія. 11 студзеня 2005 года у Магілёве фіксаваўся рэкорд +9,8º С.
У студзені нас турбуе і Арктыка. Арктычныя паветраныя масы часта прыносяць “калядныя маразы” – у канцв другой, пачатку трэцяй дэкады.
17 студзеня 1940 года быў пастаўлены рэкорд абсалютнай мінімальнай тэмпературы ў Магілёве -37,3º. Былі пастаўлены рэкорды і ў іншых месцах: Горкі -39,5ºС, Касцюковічы -38,1ºС, Бабруйск і Прапойск (з 1945 года – Слаўгарад) -37,4ºС, Клічаў -37,0ºС.
А вось на тэрыторыі Жорнаўскай лясной доследнай станцыі ў Асіповіцкім раёне слупок тэрмометра ўвогуле ўпаў да адзнакі -41ºС – самая нізкая з калі-небудзь адзначаных у Магілёўскай вобласці. Ад такіх марозаў поўнасцю загінулі граб і арэшнік.
У студзені менш за ўсё адліг. Дзён без адліг у Бабруйску – 21, Горках – 24.
За месяц у сярэднім выпадае ападкаў 40-45 мм. У 1915 годзе ў Магілёве выпала іх рэкордная колькасць – 103 мм, а ў 1947 годзе толькі толькі 3 мм. Амаль рэкордным па ападках стаў і 2004 год – 99,7 мм.
Сярэдняя вышыня снегавога порыва на канец месяца складае 25-30 см, а вось снежны 2004 год даў у студзені вышыню – 60 см.
Пры вялікіх марозах у Магілёве глеба прамярзае да 130 см пры адсутнасці значнага покрыва снега.
Доўгатэрміновы прагноз на студзень 2023 года (можа спраўдзіцца на 30%) такі:
Пасля адлігі на пачатку года, яшчэ магчыма адліга ў сярэдзіне месяца. У асноўным прагназуюцца тэмпературы паветра ўдзень ад -2 да -10ºС, уночы ад -5 да -13ºС, у самую халодную дэкаду студзеня начныя тэмпературы могуць скласці -10 -17ºС. Прагназуецца 2 дні ясных, 12 перменна ясных, 17 з воблачнасцю. 18 дзён будзе без ападкаў, 13 – з ападкамі, у тым ліку 4 – снег з дажджом.
Народныя прыкметы
Калі ў студзені дажджы – дабра не жджы.
Як студзень цёплы на лік, дык завідны сакавік.
Студзень пагодны – будзе год плодны.
Калі студзень добра марозіць, селянін лучынку паліць і дровы з лесу возіць.
Калі студзень імглісты – мокры год, калі халодны – позняя вясна і халоднае лета.