Tag: австралия

19 ліпеня ў гісторыі. Узяцце Шыпкі. “Галоўнае – не перамога, а ўдзел”. Арарацкая анамалія. Алімпіада-80 у Мінску.

Навіна ад

1450 год. Першая згадка Узды.

Амаль 11-тысячны горад у Мінскай вобласці, цэнтр раёна, на р. Уздзянцы. Цэнтр  кальвінізму. У 1572 годзе тут жыў С. Будны ў сувязі з выданнем Бібліі. Працуюць кравецкая фабрыка, філіял Слуцкага сыраробнага камбіната.

1814 год. Памёр брытанскі мораплавацель Мэцью Фліндэрс (1774-1814).

Аўтар назвы Аўстралія.

Назва замацавалася за кантынентам пасля выхаду ягонай кнігі “A Voyage to Terra Australis” (выдадзена за дзень да смерці). Даследчык Аўстраліі.

1855 год. Памёр Тамаш Зан (1796-1855).

Беларускі і польскі паэт-рамантык, удзельнік вызваленчага руху, прыродазнавец, музеязнавец.

Даследчык прыродных багаццяў Урала, вынаходнік золата, аўтар карты Прыўральскага краю, дакладаў для геаграфічнага таварыства. Адзін са стваральнікаў таварыства філаматаў, філарэтаў, сябра А. Міцкевіча, Я. Чачота, І. Дамейкі.

Пахаваны на каталіцкіх могілках у Смалянах пад Оршай.

Яго імя носяць гара на Паўднёвым Урале, вуліца ў  Гродне.

1869 год. У в. Дубейкава (зараз – Мсціслаўскі раён) нарадзіўся Лявон Вітан-Дубейкаўскі (1869-1940).

Дзеяч беларускага нацыянальнага руху, інжынер-будаўнік, паэт

Збіральнік беларускага фальклора.

Кіраваў аднаўленнем каталіцкіх храмаў у Мсціславе, Магілёве, Оршы, Крычаве, Свіслачы, Смальянах. Член Беларускага нацыянальнага камітэта, галоўны архітэктар БНР.

Памёр 6 лістапада 1940 года.

1877 год. Рускія і балгарскія войскі пад кіраўніцтвам М. Святаполк-Мірскага (уладальнік Мірскага замка; 1833-1898) адбілі ў турак Шыпку, адкрыўшы сабе шлях на Балканскі паўвостраў. 

Адзначыліся гераізмам на Балканах і беларускія генералы Іосіф Рамейка-Гурка (1828-1901), выхаванец магілёўскай гімназіі Міхал Чарняеў (1828-1898).

1908 год. Нарадзілася фраза “Галоўнае – не перамога, а ўдзел”.

Падчас IV летняй Алімпіяды ў Лондане біскуп Пенсільваніі Этэльберт Талбот на службе ў саборы святога Паўла вымавіў вядомую фразу “Галоўнае – не перамога, а ўдзел” у сувязі з трагедыяй італьянскага бягуна Пьетры Дорандо.

Пьетры мэтанакіравана рыхтаваўся да марафону, разлічваючы на перамогу. Марафонскі забег праходзіў у вельмі спякотны дзень, прычым старт яго быў дадзены ў самае пекла – у 14:30.

Пьетры пачаў не вельмі хутка, паступова абганяючы канкурэнтаў. Да 32-га кіламетра ён выйшаў на другое месца, на 39-м “зламаўся” ранейшы лідэр, і паміж італьянцам і залатым медалём заставалася ўсяго 3 км дыстанцыі.

Далей разгулялася адна з найвялікшых драм у гісторыі спорту. Канчаткова знясілены Пьетры дабег да стадыёна, дзе яго віталі 75 000 гледачоў. Яму заставалася да фінішу некалькі сотняў метраў, але спартовец страціў арыентацыю і пабег не ў той бок. Калі суддзям удалося растлумачыць гэта атлету, той паспрабаваў разгарнуцца, але ўпаў. Падняцца яму ўдалося толькі пры дапамозе суддзяў, але ён працягнуў бег. Далейшае ўжо было падобным на гладыятарскія баі – на апошніх 200 м дыстанцыі Пьетры падаў 4 разы, паднімаўся з дапамогай суддзяў, але ўсё ж перасёк лінію фінішу.

Узрушаны Артур Конан Дойл, які працаваў на Гульнях рэпарцёрам, напісаў: “Найвялікшыя намаганні італьянца ніколі не будуць выкрэслены з гісторыі спорту незалежна ад рашэння суддзяў”.

Дэлегацыя ЗША заявіла пратэст і пераможцам быў прызнаны амерыканец Джоні Хейс, які прыйшоў другім. Праз 10 дзён адбылася ўрачыстая цырымонія ўручэння прызоў. Уручаць прызы павінен быў кароль Эдуард, але, раззлаваны паводзінамі амерыканскіх спартоўцаў, ён адмовіўся ўдзельнічаць у гэтым мерапрыемстве. Замест яго ўзнагароды ўручала ягоная жонка Аляксандра.

Каралева Аляксандра заказала для італьянца спецыяльны залаты кубак.

Лонданская трагедыя зрабіла Пьетры неверагодна папулярным. На працягу наступных 3 гадоў ён удзельнічаў у марафонскіх забегах у розных краінах свету.

1915 год. Нарадзіўся Антон Шукелойць (1915-2017).

Беларускі грамадскі дзеяч у ЗША, этнограф, педагог.

Скончыў Універсітэт С. Баторыя. Ва ўніверсітэце працаваў у этнаграфічным музеі, часта выязджаў для збору матэрыялаў у розныя мясціны Беларусі, быў сябрам розных беларускіх студэнцкіх арганізацый, спяваў у беларускім студэнцкім хоры пад кіраўніцтвам Рыгора Шырмы.

Працаваў настаўнікам на Ашмяншчыне, арганізаваў у Ашмянах першую беларускую сярэднюю школу, настаўніцкія курсы і каля 90 беларускіх школ на тэрыторыі былога Ашмянскага павета, быў загадчыкам гараддзела народнай асветы і школьным інспектарам-метадыстам.

23 чэрвеня 1941 года арыштаваны НКУС, вызваліўся ў выніку налёту нямецкай авіяцыі.

З 1944 года – у Германіі: адшукваў сляды беларускіх музейных каштоўнасцей.

У пачатку 1950-x гадоў пераехаў у ЗША. Старшыня Беларуска-Амерыканскага задзіночання, член рэдакцыі газеты «Беларус», член Беларускага інстытута навукі і мастацтва ў Нью-Ёрку.

1927 год. Нарадзіўся Міхась Саўка (1927-1990).

Беларускі і бельгійскі мастак-рэстаўратар. Доктар навук і мастацтва.

У 1944 годзе выехаў у Германію, у 1947 – у Бельгію, дзе вучыўся ў Мастацкай акадэміі, Лювенскім ўніверсітэце, быў членам Згуртавання беларускіх студэнтаў.

Працаваў у Каралеўскім інстытуце мастацкай спадчыны, рэстаўратарам абразоў і скульптур, спецыялізаваўся на рэстаўрацыі касцельных фрэсак.

Як практык, праводзіў з каралевай Бельгіі заняткі па маляванню.

Распрацаваў спецыяльную тэхніку рэстаўравання, пра якую пісаў у прафесійных часопісах. Асобна выдаў працы «Фіксацыя насценнага жывапісу полівінілавым спіртам: вопыт рэстаўратара», «Рэстаўрацыя насценнага пахавальнага жывапісу XIV ст. у склепе Варнятонскай царквы» і іншыя.

Памёр у Бруселі 10 верасня 1990 года. Пахаваны на могілках у Лондане побач з трагічна загінуўшым раней сынам Маркам.

1941 год. Апошні бой батальёна капітана К. Уладзімірава ў в.Гаі Магілёўскага раёна.

Зводны трохротны міліцэйскі батальён (міліцыянты, курсанты Мінскай, Гродзенскай школ міліцыі, Магілёўскай школы НКДБ) трымаў абарону з 13 ліпеня пад бесперапыннымі артылерыйскімі абстрэламі і бамбардзіроўкамі фашысцкай авіяцыі.

Падраздзяленне было спехам сфарміравана і слаба ўзброена, але яго байцы стаялі да смерці.

18 ліпеня Канстанцін Уладзіміраў быў забіты разрывам варожага снарада.

Пасля шасці дзён баёў у жывых з 250 міліцыянераў засталося ўсяго 19 чалавек.

1949 год.  Амерыканскі ваенны самалёт, які рабіў аэрафотаздымку тэрыторыі Турцыі, сфатаграфаваў на гары Арарат дзіўны аб’ект – “Арарацкая анамалія”. 

Анамалія ўяўляе сабой прадмет дзіўнай формы на вышыні каля 4725 м над узроўнем мора і каля 183 м у даўжыню. Пасля 1949 года анамалію фатаграфавалі ў 1973 годзе – амерыканскі спадарожнік-шпіён Keyhole-9 і ў 1976 годзе – разведвальны спадарожнік Keyhole-11. 

Мяркуюць, што “Арарацкая анамалія” – парэшткі легендарнага Ноева каўчэга, які, паводле Бібліі (Ветхі Завет), прычаліў да гары Арарат па завяршэнні Сусветнага Патопу.

У апошні час з’явілася таксама версія, што каўчэг прычаліў у гарах на тэрыторыі сучаснай Чачні. Чачэнцы называюць сябя «нохчо» – «людзі», «людзі народа Ноя».

1957 год. Памёр Мікола Засім (1908-1957).

Беларускі паэт, журналіст.

Удзельнік рэвалюцыйнага руху ў Заходняй Беларусі, партызан. Працаваў у брэсцкіх газетах «Зара», “Зара над Бугам”, кіраваў абласным літаб’яднаннем.

Друкаваўся ў шэрагу газет і часопісаў, аўтар 5 зборнікаў паэзіі.

1980 год. У Маскве, у “Лужніках”, адкрыліся XXII летнія Алімпійскія гульні (19 ліпеня-3 жніўня).

Іх з прычыны ўводу войск СССР у Афганістан байкатавалі 30 са 111 краін-удзельніц.

Спаборніцтвы праводзіліся і ў Мінску (6 папярэдніх і чвэрцьфінальны матчы па футболу). У Мінску да Гульняў былі пабудаваны алімпійская вёска на р. Свіслач, гатэль “Планета”, мадэрнізаваны аўтадарога-«алімпійка» Масква-Брэст, чыгунка, гарадская інфраструктура.

20 ліпеня 1980 года трохразовы алімпійскі чэмпіён А. Мядведзь у моцны дождж запаліў агонь Гульняў на мінскім “Дынама” (50 067 месцаў, кошт квіткоў ад 0,90 да 2,20 тагачасных рублёў). Са 195 медалеў зборнай СССР, 31 заваявалі беларусы.

2010 год. Памёр Ігар Дабралюбаў (1933-2010).

Беларускі рэжысёр, сцэнарыст, акцёр. Народны артыст БССР. Працаваў на «Беларусьфільме». Рэжысёр шмалікіх фільмаў, у тым ліку «Іван Макаравіч», «Па сакрэту ўсяму свету», «Дзіўныя прыгоды Дзяніса Караблёва», «Белыя росы», «Плач перапёлкі».

2021 год. У в. Красніца адкрыты памятны знак “Спаленым вёскам Быхаўскага раёна”.

Красніцу разам з мірным насельніцтвам дашчэнту спалілі нямецка-фашысцкія карнікі 17 ліпеня 1942 года. У агні тады жыўцом загінула 857 чалавек. У асноўным старыя, жанчыны і дзеці.

Трагедыя адлюстравана ў кнізе пісьменніка Авідыя Гарчакова «Попел Красніцы» («Аповесць пра вогненнае сяло»).

Зграі дзікіх сабак дзінга перыядычна нападаюць на людзей на запаветнай выспе каля Аўстраліі

Навіна ад

Жанчына была дастаўлена ў бальніцу з ранамі канечнасцяў і тулава пасля “шматлікіх укусаў”. Раней у гэтым месяцы на васьмігадовага хлопчыка напалі на пляжы, а ў чэрвені дзінга зацягнуў пад ваду 10-гадовага хлопчыка – піша Guardian. 

Раніцай у панядзелак 17 ліпеня тры сабакі дзінга напалі на 24-гадовую дзяўчыну, калі яна бегала на пляжы Архідэя на паўночным усходзе выспы Кгары, што раней насіла імя Фрэйзера. Дзяўчыне прыйшлося забегчы ў ваду, спрабуючы выратавацца ад іх.

Двое мужчын на пікапе ўбачылі інцыдэнт і кінуліся ў акіян, каб дапамагчы дзяўчыне. Яны паклалі параненую ў заднюю частку свайго аўтамабіля і адвезлі яе ў бяспечнае месца. Потым яе даставілі ў шпіталь горада Харві-Бэй, на кантыненце, верталётам.

Нягледзячы на ​​рост колькасці нападаў сабак дзінга на выспе Кгары, мясцовыя рэйнджары гнеўна адхіляюць заклікі знішчыць папуляцыю ў гэтым папулярным турыстычным месцы. Востраў Кгары ўнікальны тым, што гэта самы вялікі пясчаны востраў на планеце, а таксама ён знакаміты сваімі “вісячымі азёрамі”. На выспе знаходзіцца каля 40 прэсных азёр, якія размяшчаюцца вышэй за ўзровень акіяна. Выспа ўнесена ў спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА як непаўторны прыродны помнік.

“Выбракоўка [дзінга] ў сітуацыі на К’гары не з’яўляецца варыянтам. – расказала выданню Лінда Берэндорф, адказны наглядчык на выспе – Наша задача мінімізаваць рызыкі.”

Прынамсі адна з жывёл у зграі, што атакавала дзяўчыну, была аднесена да групы рызыкі і мае нашыйнік з прыладай для адсочвання руху і паводзін.

“Гэта жывёла з патэнцыялам высокай рызыкі. – ахарактарызавала сабаку Берэндорф. – Адзін з дзінга, якога мы ідэнтыфікавалі, удзельнічаў у папярэднім інцыдэнце.”

Раней у гэтым месяцы сабакі дзінга напалі на пляжы на васьмігадовага хлопчыка, а ў чэрвені яны зацягнуў пад ваду 10-гадовага хлопчыка. Яго ўдалося выратаваць, калі ўмяшалася яго 12-гадовая сястра.

У мінулым месяцы рэйнджары таксама ўсыпілі аднаго дзінга пасля некалькіх месяцаў нападаў, падчас якіх сабака ўкусіў сямігадовага хлопчыка і 42-гадовую жанчыну.

Рэйнджары звязваюць рост колькасці нападаў з ростам колькасці людзей, якія ігнаруюць абмежаванні на кармленне і ўзаемадзеянне з жывёламі. Паводле ацэнак, на востраве пражывае ад 100 да 200 дзінга.

Фота: Adam Benko/Getty Images/iStockphoto

У Сіднэі адкрыўся Vivid – знакаміты фестываль святла, фарбаў, музыкі і ідэй

Навіна ад

Буйнейшы горад Аўстраліі ў канцы мая і ў чэрвені на тры тыдні ператвараецца ў яркі калейдаскоп і прымае мільёны наведвальнікаў.

Фестываль Vivid праходзіць пачынаючы з 2009 года, а ствараўся ён як фестываль разумнага святла ў імя энергаэфектыўнасці. За 14 гадоў ён стаў буйнейшай фестывальнай пляцоўкай у краіне, а адной з традыцыйных «пляцовак» фестывалю з’яўляецца будынак Сіднэйскай оперы, на які мастакі праецыруюць розныя маляўнічыя выявы.

У гэтым годзе гасцям фестываля прапанавана светлавая прагулка працягласцю 8,5 кіламетры ад Опернага тэатра да Цэнтральнага вакзала.

На сваім вэб-сайце Vivid цяпер прапагандуе тое, што арганізатары называюць сваёй “прыхільнасцю да ўстойлівай і экалагічнай адказнасці”.

У паведамленні арганізатараў гаворыцца, што аднаўляльныя крыніцы энергіі, акрэдытаваныя экалагічна чыстымі, сілкавалі больш за 80 працэнтаў асвятляльных установак у мінулым годзе.

Vivid адкрыўся ў пятніцу ўвечары і з’яўляецца штогадовым фестывалем святла, музыкі, ідэй і ўпершыню – ежы. Ён будзе доўжыцца да 17 чэрвеня і на разнастайных пляцоўках чакаюцца каля двух мільёнаў наведвальнікаў – паведамляе ABC News.

Фота з адкрытых крыніц і з сайта фестываля vividsydney.com

4 мая у гісторыі. Дзень пажарных. Тараса Шаўчэнку выкупілі з прыгона. Нарадзіўся Геранім Радзівіл. Дзень памяці Анатоля Сыса.

Навіна ад

Міжнародны дзень пажарных (International Firefighters Day).

Устаноўлены ў памяць трагічных падзей, звязаных з тушэннем ляснога пажару ў снежні 1998 года, які адбыўся ў Аўстраліі. Тады пры выкананні свайго службовага абавязку загінулі пяцёра пажарных. Гэта падзея не была першым выпадкам гібелі змагароў з агнём, аднак менавіта яна падштурхнула да заснавання Міжнароднага дня, калі можна было б ушаноўваць герояў-агняборцаў, а таксама ўшанаваць памяць загінуўшых пры выкананні службовага абавязку.

У якасці даты святкавання быў выбраны дзень ушаноўвання Святога Фларыяна, які лічыцца нябесным апекуном пажарных.

У нашай краіне Дзень пажарнай службы адзначаецца 25 ліпеня на падставе Указа ад 11 верасня 1998 года. Выбар афіцыйнай даты свята не выпадковы. Менавіта 25 ліпеня 1853 года была заснавана пажарная ахова ў г. Мінску.

1715 год. Нарадзіўся Геранім Фларыян Радзівіл (1715–1760).

Дзяржаўны дзеяч ВКЛ, мецэнат.

Падарожнік па Еўропе. Меў шматлікія уладанні, у тым ліку трымаў Крычаўскае староства.

Падчашы, вялікі харужы ВКЛ.

Меў 6-тысячнае войска (па колькасці раўнялася войску ВКЛ) з гарнізонамі ў многіх гарадах, у тым ліку Крычаве. У Бялай, пасля ў Слуцку трымаў кадэцкі корпус.

Задушыў Крычаўскае паўстанне 1743–1744 гадоў.

У 1756 пачаў будаваць на востраве Жыд-возера (перайменаваў яго ў Князьмор, цяпер воз. Чырвонае) мураваны замак пад назвай Венецыя. Меркаваў стварыць на возеры флот з артылерыяй.

Заснаваў тэатр у Бялай і Слуцкі тэатр, артысты для якога рыхтаваліся ў спецыяльнай школе (першая ў Рэчы Паспалітай). Сабраў карцінную галерэю, вялікую бібліятэку.

1819 год. Нарадзіўся Фларыян Міладоўскі (1819–1889).

Беларускі кампазітар, піяніст, педагог.

Вучань віленскага кампазітара Ф. Цібэ, мінскага музыкі Д. Стэфановіча (настаўнік К.Марцінкевіча, С. Манюшкі)  У 10-гадовым веку даў свой першы канцэрт, дзе ён выконваў няпростыя творы нават для дасведчаных музыкаў.

У 1836 годзе стаў выкладаць музыку дочкам Б. Тышкевіча і працаваць дырыжорам аркестра ў маёнтку Чырвоны Двор. Пад яго кіраўніцтвам сімфанічны аркестр стаў адным з лепшых прыватных музычных калектываў у Еўропе.

Павышаў сваю адукацыю ў Берліне, Вене, у Францыі. Працаваў у Вільні, у маёнтку Мацкі пад Мінскам, дзе з’явіўся самы знакаміты твор – аперэта «Канкурэнты» на словы М. Лапіцкага і У. Сыракомлі, прэм’ера якой адбылася ў Мінску ў 1861 годзе.

З 1862 года жыў на эміграцыі ў Францыі.

Аўтар аперэт, мес, смыковых квартэтаў, фартэпіянных трыа, санат для фартэпіяна ў 4 рукі, песень, мазуркі, паланэзаў, накцюрнаў, багатэлі.

Памёр 8 ліпеня 1889 года ў Бардо.

1838 год. Быў выкуплены з прыгону Тарас Шаўчэнка (1814–1861).

Яго выкупілі дзеячы культуры

Вядомы ўкраінскі мастак і літаратар. Нацыянальны герой Украіны.

Упершыню праехаў па Беларусі ў 1829 годзе, у час прыезду свайго ўладніка П. Энгельгарта ў Вільню.

У 1843 годзе, здабыўшы волю, Шаўчэнка па дарозе з Пецярбурга да Украіны наведаў Віцебск, Магілёў, Гомель. Гэтым жа шляхам вяртаўся ў Пецярбург у 1847 годзе. Падрымліваў сувязі са многімі беларускімі літаратарамі, удзельнікамі вызваленчага руху.

У 1863 годзе ў Вільні быў выдадзены «Кабзар» Шаўчэнкі на польскай мове ў перакладзе У. Сыракомлі.

Да пачатку XX стагоддзя адносяцца пераклады Шаўчэнкі на беларускую мову, якія зрабілі Янка Купала, А. Гурло, А. Паўловіч. Першым даследчыкам паэтыкі Т. Шаўчэнкі ў Беларусі быў М. Багдановіч. У аснове паэмы Янкі Купалы “Тарасава доля” – жыццёвы шлях вялікага Кабзара.

Перакладалі Шаўчэнку і беларускія паэты міжваеннага і паваеннага часу, у іхнім ліку – Рыгор Барадулін.

У яго гонар у Беларусі усталяваны помнікі ў Брэсце, Слуцку, Гомелі, Мінску, Магілёве (2005). У 2015 годзе помнік у Магілёве быў пашкоджаны вандаламі.

Выява Шаўчэнкі разам з Гогалем і Пушкіным размешчана на мемарыяльнай дошцы на будынку па Ленінскай, 33 у Магілёве.

У Беларусі вуліцы Шаўчэнкі ёсць у шматлікіх гарадах, у тым ліку Бабруйску, Магілёве.

На фота: Апаганены вандаламі помнік Т. Шаўчэку ў Магілёве (справа).

1863 год. У баі з расійскімі войскамі пад Дубічамі загінуў Людвік Нарбут (1832–1863).

Вайсковец, урач, вучоны-мэдык, мецэнат.

Падчас вучобы ў Віленскай гімназіі быў арыштаваны за спробу стварыць «таварыства патрыётаў з мэтай зрабіць паўстанне» і ў 1851 годзе аддадзены ў салдаты на Каўказ.

Вярнуўся на радзіму ў 1860 годзе. Адным з першых стварыў атрад з паўстанцаў у Беларусі, з якім з лютага па красавік 1863 году змагаўся супраць расійскіх войск. Быў ваенным начальнікам Лідскага павета, палкоўнікам.

М. Андрыёлі. Смерць Людвіка Нарбута ў Дубічах.

1904 год. Пачалося будаўніцтва Панамскага канала.

Ён злучае Ціхі і Атлантычны акіяны. Даўжыня 81,6 км. Афіцыйна адчынены 12 чэрвеня 1920 года.

Першым выказаў ідэю аб магчымасці будаўніцтва канала ўраджэнец Крычава Аляксандр Галынскі (1816–1893), падарожнік, пісьменнік, сябра А. Герцана, В. Урублеўскага, К. Маркса, Ф. Энгельса, Дж. Гарыбальдзі, разам з Юліушам Славацкім падарожнічаў па Блізкім Усходзе і па Егіпце. Памёр і пахаваны ў г. Крычаве.

1930 год. Памёр Уладзімір Краснянскі (1863–1930).

Гісторык, дырэктар Мсціслаўскай мужчынскай гімназіі (1906–1911), аўтар кнігі “Город Мстиславль” (1912), даследчык паўстання 1863 года.

Скончыў Пецярбургскі гісторыка-філалагічны інстытут. Выкладаў ў Беластоцкай рэальнай вучэльні, мінскай мужчынскай гімназіі, працаваў у Віленскім цэнтральным архіве старажытных актаў, у канцылярыі Віленскай навучальнай акругі, дырэктарам мсціслаўскай мужчынскай гімназіі, віцебскага рэальнага вучылішча, намеснікам дырэктара Віцебскага краязнаўчага музея.

З’яўляўся членам камісіі па ахове помнікаў даўніны і мастацтва віцебскага акруговага таварыства краязнаўства. Разабраў і сістэматызаваў багатую літаратурную, археалагічную і нумізматычную калекцыю В. Федаровіча. Праводзіў археалагічныя раскопкі ў Барысаўскім павеце.

1932 год. Нарадзіўся Мікола Прашковіч (1932–1983).

Беларускі дысідэнт, перакладчык, адзін з самых таленавітых беларускіх літаратуразнаўцаў ХХ стагоддзя. Адзін з першых пачаў даследаваць паэзію Сімяона Полацкага, абараніў кандыдацкую дысертацыю на тэму “Паэзія Сімяона Полацкага”.

Адзін з першых напісаў вялікі артыкул «Шлях паэта» пра творчасць Ларысы Геніюш (1967).

Спецыялізаваўся па старажытнай беларускай літаратуры. Некаторыя яго выступленні ў друку вылучаліся асаблівай палемічнай завостранасцю і атрымалі шырокі грамадскі рэзананс у Беларусі. Так, рэцэнзія М. Прашковіча на кнігу А. Коршунава пра А. Філіповіча (1965) выклікала рэзка адмоўную рэакцыю галоўнага афіцыёзнага гісторыка Л. Абэцэдарскага

Даверлівы, адкрыты і залішне эмацыянальны М. Прашковіч быў выкарыстаны савецкай дзяржбяспекай, пад пільным наглядам якой знаходзіўся, для дыскрэдытацыі некаторых патрыётаў, фабрыкацыі справы і выкрыцця ў 1973-1974 гадах «гнязда беларускіх нацыяналістаў» у АН БССР, у выніку чаго пацярпела цэлая група беларускіх навукоўцаў.

Па абвінавачанні ў беларускім нацыяналізме ў 1974 годзе быў звольнены з работы ў АН БССР.

Пэўны час заставаўся беспрацоўным, затым працаваў грузчыкам, карэктарам у часопісе «Родная прырода» і газеце «Вечерний Минск».

Трагічна загінуў на пажары 2 лютага 1983 года.

Алесь Белакоз і Мікола Прашковіч

1997 год. Сеферына Хіменэс Малья (1861–1936) абвешчаны Блажэнным і стаў афіцыйным апекуном цыган у каталікоў.

З каталіцкай цыганскай сям’і ў Іспаніі. Ён правандраваў каля 40 гадоў, перш чым асесці ў Барбастра. Быў бяздзетным і таму ўсынавіў асірацелую пляменніцу жонкі Пепіту,  падкормліваў бяздомных дзяцей. Праславіўся як сумленны гандляр конямі.

Нягледзячы на сваю непісьменнасць, вучыў цыганскіх і бедных іспанскіх дзяцей асновам хрысціянства, у першую чаргу Бібліі, якую ведаў вельмі добра, і малітвам.

Падчас грамадзянскай вайны ў Іспаніі, якая суправаджалася рэлігійнымі ганеннямі з боку рэспубліканцаў, Сеферына Малья паспрабаваў абараніць святара ад арышту. Па легендзе, пры затрыманні паліцыянты спыталі цыгана, ці ёсць у яго зброя. “Ёсць, і вось яна!” – адказаў той, дастаючы з кішэні пацеркі.

Ён быў забіты разам з іншымі святарамі, місіянерамі, агаліўшы перад смерцю сваю адзіную “зброю” і ўсклікнуўшы: “Слава Хрысту!”. Яго цела было скінута ў брацкую магілу.

2005 год. Памёр Анатоль Сыс (1959–2005).

Культавы беларускі паэт канца ХХ стагоддзя.

Працаваў у Веткаўскай раённай газеце, на Беларускім тэлебачанні.

Сустваральнік Таварыства маладых літаратараў «Тутэйшыя» (1986), актыўны ўдзельнік «Талакі». Яго паэзія, грамадзянянская і творчая пазіцыя аказалі вялікі ўплыў на тагачаснае пакаленне беларускіх паэтаў.

Адзін з арганізатараў і прамоўцаў на першых дэмакратычных акцыях «Дзяды» 1987–1988 гадоў і мітынга супраць разбурэння Верхняга Горада ў Мiнску.

Пахаваны ў роднай вёсцы Гарошкаў на Гомельшчыне.

2012 год. Памёр  ураджэнец в. Маслакі Горацкага раёна Міхаіл Булахаў (1919–2012).

Беларускі мовазнавец. Заслужаны дзеяч навукі Беларусі, доктар філалагічных навук, прафесар.

Выхаванец  Магілёўскага педінстытута.

Працаваў загадчыкам кафедр рускай мовы Мінскага педінстытута, БДУ, навуковым супрацоўнікам Інстытута мовазнаўства АН БССР.

Даследчык праблем сучаснай беларускай мовы, мовы старажытных беларускіх помнікаў, аўтар прац «Прыметнік у беларускай мове», «Гісторыя прыметнікаў беларускай мовы», «Усходнеславянскія мовазнаўцы».

Фота з адкрытых крыніц

29 красавіка. Дзень у гісторыі. Мсціслаўская бітва. Прэм’ера “Няўлоўных мсціўцаў”. Рэцэпт “Доктарскай”. Нарадзіўся М. Ермаловіч. Дзень памяці Я. Карскага, І. Гермянчука.

Навіна ад

Міжнародны дзень танцу (International Day of Dance, з 1982 года).

Устаноўлены па ініцыятыве камітэта танца Міжнароднага інстытута тэатра пры ЮНЕСКА ў дзень нараджэння французскага балетмайстра Жана Жоржа Навера (1727–1810), рэфарматара і тэарэтыка мастацтва танца, які ўвайшоў у гісторыю як “бацька сучаснага балета”, аўтара знакамітага тэарэтычнага сачынення “Лісты аб танцы і балетах”, у якім ён не толькі абагульніў назапашаны да таго часу досвед у вобласці харэаграфіі, але і з матэматычнай дакладнасцю і мастацкай вобразнасцю абгрунтаваў асноўныя прынцыпы харэаграфіі.

Па задуме заснавальнікаў, Міжнародны дзень танца закліканы аб’яднаць усе напрамкі танца, стаць падставай для ўшаноўвання гэтай формы мастацтва і яго здольнасці пераадольваць усе палітычныя, культурныя і этнічныя бар’еры, аб’ядноўваць людзей, дазваляючы размаўляць на агульнай мове – мове танца.

На выяве: Жан Жорж Навер

1386 год. Вялікі князь смаленскі Святаслаў, які падтрымаў выступленне Андрэя Полацкага супраць Ягайлы, быў разгромлены падчас Мсціслаўскай бітвы.

Ва ўмовах унутрыпалітычнай барацьбы ў ВКЛ вялікі князь смаленскі Святаслаў Іванавіч падтрымаў Андрэя Альгердавіча, спадзяючыся вярнуць страчаны раней Мсціслаў.

18 красавіка 1386 года ён аблажыў Мсціслаў, аднак узяць горада не здолеў. 29 красавіка падышло вялікалітоўскае войска на чале з Свідрыгайлам, Карыбутам, Лугвенам і Вітаўтам. Бітва адбылася на рацэ Віхры, вялікалітоўскае войска перамагло, Святаслаў загінуў у бітве.

1770 год. Брытанскі мараплавацель Джэймс Кук (1728–1779) упершыню высадзіўся ў Аўстраліі.

Ён падышоў да ўсходняга берага Аўстраліі. На беразе заліва, у водах якога спыніўся яго карабель «Індэвар», экспедыцыі атрымалася знайсці шмат невядомых раней відаў раслін, таму Кук назваў гэты заліў Батанічным. З Батанічнага заліва Кук накіраваўся на паўночны захад уздоўж усходняга ўзбярэжжа Аўстраліі.

Кук здзейсніў тры вандраванні ў Ціхім акіяне і стаў першым еўрапейцам, які даследаваў большую частку яго ўзбярэжжа, адкрыў Гаваі, шматлікія астравы, першым абыйшоў вакол Новай Зеландыі, даследаваў частку ўзбярэжжа Аляскі, склаў дакладныя марскія карты.

1921 год. Нарадзіўся Мікола Ермаловіч (1921–2000).

Беларускі гісторык, публіцыст, крытык і літаратуразнаўца, брат магілёўскага тэатральнага рэжысёра Валянціна Ермаловіча (1925–2004). Заснавальнік новай беларускай рамантычнай гістарыяграфіі.

Даказваў, што Літва ніколі не заваёўвала Беларусь, а ВКЛ з’яўлялася беларускай дзяржавай.

Альтэрнатыўнае бачанне гісторыі Беларусі выклікала раздражненне ўлады, пераслед КДБ.

Выдаваў рукапісны самвыдавецкі часопіс «Падснежнік» («Гутаркі», 1963–1976, каля 50 выпускаў) пад псеўданімам Сымон Беларус.

Аўтар кніг «Па слядах аднаго міфа», «Дарагое беларусам імя» (1970), «Старажытная Беларусь: Полацкі і Новагародскі перыяды», «Старажытная Беларусь: Віленскі перыяд», «Беларуская дзяржава Вялікае Княства Літоўскае».

Працы Ермаловіча ў значнай ступені паўплывалі на фармаванне сучаснай грамадскай думкі і гістарыяграфіі Беларусі.

У апошні дзень жыцця 5 сакавіка 2000 года амаль невідушчы 78-гадовы навуковец трапіў пад колы аўтамабіля ў Мінску. Кіроўца ўцёк з месца здарэння.

1924 год. Памёр Міхаіл Пліс (1858–1924).

Праваслаўны святар, грамадска-культурны дзеяч, педагог, давераная асоба патрыярха Ціхана, член Цэнтральнай беларускай рады Віленшчыны і Гродзеншчыны, Віленскага беларускага нацыянальнага камітэта, выкладач Закона Божага на беларускай мове, адзін з ініцыятараў стварэння ў Вільні Святатроіцкага беларускага праваслаўнага таварыства, сузаснавальнік Таварыства беларускай школы.

У міжваенны час выступаў за беларусізацыю праваслаўнай царквы ў Заходняй Беларусі.

Аўтар працы па гісторыі праваслаўнай царквы, якая захоўваецца ў аддзеле рукапісаў Цэнтральнай бібліятэкі Акадэміі навук Літвы.

1931 год. Памёр Яўхім Карскі (1860/1961–1931).

Беларускі філолаг-славіст. Заснавальнік беларускага навуковага мовазнаўства і літаратуразнаўства, этнограф, фалькларыст, палеограф, акадэмік Пецярбургскай АН, правадзейны член Інбелкульта, Чэшскай акадэміі навук.

Абараніў першую ў гісторыі дысертацыю па беларускім мовазнаўстве «Да гісторыі гукаў і форм беларускай гаворкі» (1893).

Працаваў прафесарам універсітэтаў Варшаўскага (загадчык кафедрай, дэкан гісторыка-філалагічнага факультэта, рэктар, 1905–1910), Растоўскага  (1915–1916, былы Варшаўскі), Мінскага педінстытута.

Удзельнік беларускага нацыянальнага руху, ганаровы старшыня Першага ўсебеларускага з’езда, старшыні камісіі па адкрыцці БДУ.

Аўтар больш за 1000 прац, у тым ліку даследаванняў па гісторыі беларускай мовы, дыялекталогіі, фальклоры, этнаграфіі, гісторыі беларускай літаратуры, сямітомнай працы «Беларусы» – энцыклапедыі беларусазнаўства. Прарадзімай славян  лічыў Палессе, даказваў, што беларусы – аўтахтоны на сваіх землях, склаў этнаграфічную карту Беларусі пачатку ХХ стагоддзя

На радзіме вучонага, на будынку сярэдняй школы ў в. Лаша працуе з 1964 года мемарыяльны музей, яго імя носіць Гродзенская абласная бібліятэка.

1936 год. Дзень нараджэння доктарскай каўбасы.

На маскоўскім мясакамбінаце імя А. Мікаяна створаны рэцэпт каўбасы “Доктарская”: свініна, гавядзіна, яйкі курыныя, сухое малако, арэх мускатны.

Гатунак каўбасы быў распрацаваны як дыетычны прадукт для тых савецкіх грамадзян “чыё здароўе было падарвана ў выніку Грамадзянскай вайны і царскага дэспатызму”.

Каўбаса гатунка “Доктарская” паважаецца многімі беларусамі і па сённяшні час.

1940 год. Нарадзіўся Уладзімір Ганчарык.

Беларускі грамадска-палітычны дзеяч.

Скончыў Беларускі інстытут народнай гаспадаркі. Кандыдат эканамічных навук.

Быў на партыйнай рабоце, займаў шэраг кіраўнічых пасад, у тым ліку другога сакратара Магілёўскага абкама КПБ, працаваў старшынёй Беларускага рэспубліканскага савета прафсаюзаў, Федэрацыі прафсаюзаў Беларусі.

Дэпутат Вярхоўнага Савета БССР (1986–1990), Вярхоўнага Савета СССР (1989–1991), Вярхоўнага Савета Беларусі (1995–1996).

Адзіны кандыдат ад апазыцыі на прэзыдэнцкіх выбарах у 2001 годзе.

1967 год. Адбылася прэм’ера мастацкага фільма “Няўлоўныя мсціўцы”, у якой зняўся і ўраджэнец г. Рэчыцы Яфім Капелян (1912–1975).

Капелян – адзін з вядучых акцёраў Вялікага драматычнага тэатра ў Ленінградзе, Народны артыст СССР.

2002 год. Памёр Ігар Гермянчук (1961-2002).

Журналіст, грамадскі дзеяч, дэпутат Вярхоўнага Савета БССР 12 склікання, рэдактар газеты “Свабода”, заснавальнік часопісу “Кур’ер”.

Скончыў факультэт журналістыкі БДУ. Адзін з актыўных удзельнікаў незалежніцкага руху 1980-х гадоў. Удзельнічаў у маладзёжным грамадскім аб’яднанні «Беларуская Майстроўня» (1979–1984). Член БНФ «Адраджэньне».

У 29-гадовым узросце стаў адным з самых маладых дэпутатаў Вярхоўнага Савета БССР. 11 красавіка 1995 года разам з іншымі дэпутатамі ад Апазіцыі БНФ абвясціў галадоўку пратэсту супраць ініцыяванага А. Лукашэнкам рэферэндуму пра дзяржаўную мову і сімволіку.

У 30-гадовым узросце ўзначаліў газету «Свабода», якая пры ім зрабілася найбуйнейшым і самым папулярным апазіцыйным выданнем краіны. За вострыя публікацыі пракуратура чатыры разы заводзіла на яго крымінальныя справы.

Пад канец 1997 года газета «Свабода» была забароненая, але ўжо ў студзені 1998 года  Гермянчук здолеў адрадзіць яе пад назвай «Навіны».

Аўстралійскі сёрфер пратрымаўся 30 гадзін у акіяне дзеля дабрачыннасці

Навіна ад

Блэйк Джонстан пабіў сусветны рэкорд працягласці сёрфінгу на дошцы ў моры і сабраў 240 тыс долараў. 

Джонстан практычна без перапынку займаўся сёрфінгам на працягу 30 гадзін і 11 хвілін – і пабіў сусветны рэкорд, паведамляе BBC. Усталёўваючы рэкорд на адным з пляжаў Сіднэя 40-гадовы прафесійны серфінгіст “асядлаў” больш за 600 хваляў.

На шляху да рэкорду Джонстана было шмат перашкод і рызык, у тым ліку слепата ад салёнай вады, заражэнне вушэй, абязводжванне, а таксама пазбаўленне сну, пераахаладжэнне, напады акул і ўкусы медуз.

Джонстан вырашыў усталяваць рэкорд, каб сабраць сродкі для дабрачыннай арганізацыі, якая заснавана ў памяць алімпійскага сноўбардыста Алекса “Чампі” Пуліне, які ў 2020 годзе патануў ля ўзбярэжжа Аўстраліі, калі займаўся падводным паляваннем. 

У выніку марафонскага заплыву спартсмен сабраў 240 тысяч аўстралійскіх долараў на дабрачыннасць (больш за 160 тысяч долараў ЗША). Ён таксама падтрымлівае дабрачынныя арганізацыі, якія дапамагаюць людзям з псіхічнымі захворваннямі.

Фота з адкрытых крыніц

У Аўстраліі ўпершыню пасля пандэміі прайшоў масавы заплыў аголеных, але рэкорд пабіць не ўдалося

Навіна ад

Першы падобны заплыў праходзіў у 2013 годзе, але пасля 2019 года яны былі забароненыя ў Аўстраліі з-за пандэміі каранавіруса. 

Сёлетняе мерапрыемства сабрала ў бухце Сіднэя каля 1 300 аголеных плыўцоў, і гэтага аказалася недастаткова, каб пабіць рэкорд самага масавага заплыву нудыстаў. У 2018 годзе ірландцы паставілі рэкорд – адразу 2 505 аголеных жанчын прынялі ўдзел у заплыве Irish Strip and Dip.

Сёлетні аўстралійскі заплыў Sydney Skinny быў часткай супрацоўніцтва з дабрачыннай арганізацыяй Skin Check Champions, каб дапамагчы павысіць дасведчанасць аб важнасці праверак на рак скуры.

Сярод аголеных купальшчыц была Кейсі Берджэс, былая ўдзельніца дзіцячага музычнага гурта Hi-5. Яна плавала ад імя членаў сваёй сям’і, якія змагаліся з ракам скуры і меланомай.

– Рак скуры незлічоную колькасць разоў узрушваў мой свет… вось чаму я плаваю. – расказала яна выданню Guardian.

Заснавальніца і арганізатар Sydney Skinny Таня Тэйлар распавяла, што мерапрыемства было распрацавана, каб вывесці людзей з зоны камфорту і заахвоціць іх абняць сваё цела. Аголеныя плыўцы ў Sydney Skinny маглі выбраць дзве даўжыні: 300 або 900 метраў.

– Мы ўсе смяяліся, і на працягу ўсяго заплывы казалі: «Як гэта дзіўна?» – дзяліліся ўражаннямі ўдзельнікі мерапрыемства.

Фота: Guardian

Навукоўцы склалі самую падрабязную геалагічную мадэль Зямлі

Навіна ад

Па ёй можна прасачыць, як змянялася Зямля за апошнія 100 мільёнаў год.

Навукоўцы аўстралійскага ўніверсітэта Сіднэя склалі самую падрабязную мадэль геалагічных змен Зямлі пад назвай “Перспектыва Элерса” – паведамляе  часопіс Science. 

На відэа вучоныя паказалі, як ландшафт Зямлі мяняўся за апошнія 100 мільёнаў гадоў: ад змены ўзроўню Сусветнага акіяна да руху тэктанічных пліт.

На мадэлі ўлічаны такія фактары, як змена клімату і розныя прыродныя з’явы, у тым ліку, вывяржэнне вулканаў, землятрусы. 

На двух прадстаўленых відэа бачна, як перасоўваюцца кантыненты, мяняюцца рэчышчы, перамяшчаюцца тэктанічныя пліты.

Створаная мадэль у далейшым можа дапамагчы зразумець, як паверхня Зямлі будзе рэагаваць на змяненне клімату і тэктанічныя сілы, і вылічыць яшчэ толькі маючыя адбыцца змены планеты.

Дзень у гісторыі. 4 лютага. Нарадзіліся Мікалай Радзівіл Чорны, Тадэвуш Касцюшка, Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч, Лявон Баразна. Дзень памяці У. Ігнатоўскага, А. Куляшова

Навіна ад

Сусветны дзень барацьбы супраць раку (World Cancer Day, з 2000 года).
Устаноўлены Міжнародным саюзам па змаганні з анкалагічнымі захворваннямі (UICC).

Галоўная мэта – павышэнне дасведчанасці жыхароў планеты пра рак як адно з самых цяжкіх захворванняў сучаснасці, прыцягненне ўвагі грамадскасці да яго папярэджання, выяўлення і лячэння.

Анкалогія выходзіць у Беларусі на першыя пазіцыі ў структуры прычынаў смяротнасці. І ў гэтым «вінаватыя» кардыёлагі. Іх поспехі ў барацьбе са смяротнасцю ад сардэчна-сасудзiстых захворванняў прывялі да павелічэння працягласці жыцця і істотнага старэння насельніцтва. А рак – гэта перш за ўсё доля людзей сталага ўзросту. Адпаведна, сталых больш, захваральнасць вышэйшая.

У 2019 было выяўлена 54 000 новых выпадкаў злаякасных новаўтварэнняў (у 2018 годзе – 53 000). Гэтая лічба штогод павялічваецца на 1 000 выпадкаў. Выключэннем сталі 2020-2021 гады, што звязана з пандэміяй COVID-19.

У Беларусі дзейнічае 14 цэнтраў дыягностыкі і лячэння анкалагічных захворванняў.

1515 год. Нарадзіўся Мікалай Радзівіл Чорны.

Вялікалітоўскі дзяржаўны, палітычны, культурны і рэлігійны дзеяч, князь Свяшчэннай Рымскай імперыі, магнат. Мянушку «Чорны» атрымаў з-за колеру сваёй барады, чым адрозніваўся ад свайго стрыечнага брата Мікалая Радзівіла Рудога (адпаведна, з рудой барадой).

Удзельнік вайны з Масковіяй 1534-1537 гадоў. Узначальваў Раду ВКЛ і соймы, канцлер ВКЛ, ваявода Віленскі.

Выступаў за суверэннасць ВКЛ у саюзе з Польшчай, спрыяў уключэнню Лівонскага ордэна ў склад ВКЛ, узначальваў правядзенне аграрнай рэформы – валочнай памеры.

Першым з магнатаў прыняў Рэфармацыю, прапагандаваў кальвінізм у ВКЛ, апекваў друкарні ў Нясвіжы і пры Берасцейскім зборы – у апошняй выйшла «Радзівілаўская Біблія».

Памёр 29 мая 1565 года.

1746 год. Нарадзіўся Тадэвуш Касцюшка.

Ваенны і грамадскі дзеяч, лідар нацыянальна-вызваленчага паўстання 1794 года ў Рэчы Паспалітай. Удзельнік вайны за незалежнасць ЗША, брыгадны генерал. Ганаровы грамадзянін Францыі.

Адзін з першых афіцэраў-іншаземцаў, які атрымаў з рук Дж. Вашынгтана ордэн Цынцынаці.

Сябе называў літвінам.

Памёр 15 кастрычніка 1817 года. У 1818 годзе яго цела было перавезена ў Кракаў, у 1819 змешчана ў склеп Сабора Святых Станіслава і Вацлава, пантэоне польскіх каралёў і нацыянальных герояў. Унутраныя органы былі асобна пахаваныя на могілках каля швейцарскага Золатурна, а сэрца ў 1927 годзе было перавезена ў капліцу варшаўскага Каралеўскага палаца.

Памяць пра яго захоўваецца ў легендах, паданнях і песнях беларусаў.

У гонар героя названы самая высокая гара ў Аўстраліі, востраў на Алясцы, акруга штата Індыяна, горад у ЗША, тысячы вуліц, плошчаў іншыя аб’ектаў у шматлікіх гарадах Польшчы, ЗША, Беларусі, Швейцарыі, Францыі.

У Мерачоўшчыне дзейнічае сядзіба-музей.

12-13 кастрычніка 1943 года прыняла першы бой пад Леніна Горацкага раёна 1-я пяхотная дывізія імя Тадэвуша Касцюшкі.

У пачатку 1990-х гадоў Вярхоўны Савет Беларусі разглядаў магчымасць заснавання ордэна імя Тадэвуша Касцюшкі.

1808 год. У фальварку Панюшкавічы (зараз – Бабруйскі раён) нарадзіўся Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч.

Беларускі паэт і драматург, тэатральны крытык. Заснавальнік нацыянальнай драматургіі, тэатра, першы класік новай беларускай літаратуры.

Пляменік і выхаванец магілёўскага біскупа Станіслава Богуш-Сестранцэвіча.

Падчас паўстання 1863–1864 гадоў арыштоўваўся за распаўсюджванні «шкодных для ўрада» ідэй, да самай смерці быў пад наглядам паліцыі. Яго дачка Каміла за сувязь з паўстанцамі была выслана ў Сібір.

Шмат падарожнічаў па Беларусі, Літве, Польшчы, Украіне. Сябраваў з кампазітарам С. Манюшкам. Валодаў некалькімі мовамі, выдатна ведаў беларускую вусна-паэтычную творчасць.

Пісаў па-беларуску і па-польску. Выступаў як драматург і акцёр.

Аўтар оперных лібрэта, драмы «Сялянка» («Ідылія»), у якіх сяляне гавораць па-беларуску, паэтычных твораў, аповесцей, камедый «Пінская шляхта» і «Залёты».

Распрацоўваў новыя жанравыя формы – вершаванае апавяданне і аповесць, баладу.

Арганізатар тэатральнай трупы – першага беларускага тэатра (1840-1852), які выступаў у фальварку Люцынка, у Мінску, Бабруйску, Глуску і іншых месцах, пакуль не быў забаронены ўладамі (паказваліся спектаклі нелегальна да 1856 года).

Імя класіка носяць вуліца ў Мінску, Магілёўскі абласны тэатр драмы і камедыі ў Бабруйску, тэатральная прэмія, Міжнародны фестываль нацыянальнай драматургіі.

У Мінску ў 2016 годзе адкрыты помнік кампазітару С. Манюшку і В. Дуніну-Марцінкевічу.

1856 год. Навуковай грамадскасці ўпершыню прадставілі неандэртальца.

Парэшткі былі знойдзены ў даліне Неандэрталь у Нямеччыне. Ён жыў каля 150 000 гадоў назад. Меў аб’ём мозгу, блізкі да сучаснага чалавека, але таксама меў спусцісты лоб і надброўныя дугі, нізкую чарапную каробку. У неандэртальцаў упершыню былі знойдзены рытуальныя пахаванні трупаў. І менавіта неандэртальцы пачалі першымі класці памерлым кветкі, ежу, цацкі. Яны зайгралі першую на Зямлі мелодыю на флейце пра што сведчыць знаходка музычнага інструмента з сцегнавой косткі пячорнага мядзведзя з чатырма прасвідраванымі адтулінамі.

Доўгі час лічылася, што неандэртальцы папярэднічалі з’яўленню чалавека сучаснага тыпу, краманьёнцамі. Але высветлілася, што генетычнае разыходжанне паміж сучаснымі людзьмі і неандэртальцамі складае 500 000 гадоў. Некаторы час жылі адначасова з краманьёнцамі.

1878 год. Нарадзіўся Дарафей Бохан.

Беларускі і рускі журналіст, паэт, празаік, перакладчык, крытык.

Удзельнік палітычнай дэманстрацыі ў Пецярбургу, публікацый антыўрадавых матэрыялаў, за што быў у 1907 годзе асуджаны Віленскай судовай палатай на 8 месяцаў турмы і звольнены з войска – штабс-капітан артылерыі.

У 1919-1920 гадах працаваў у Наркамасветы БССР. З 1920 года жыў у Вільні, актыўны ўдзельнік літаратурнага жыцця.

Супрацоўнічаў з дзясяткам беларускіх газет, выступаў з рэгулярнымі аглядамі польскага друку і літаратуры.

Аўтар кніг «Мінскія паданні і легенды», «Адам Міцкевіч. Біяграфічны нарыс», «Дванаццатая кніга (Пра паэзію Ігара Севяраніна)», аповесцей, паэм, зборнікаў паэтычных твораў, артыкулаў пра беларускую, рускую, польскую літаратуру, фельетонаў.

Перакладаў на рускую мову польскую, чэшскую, літоўскую паэзію. Аўтар перакладу «Слова пра паход Ігараў» на сучасную рускую мову. З беларускай мовы перакладаў творы Янкі Купалы, Н. Арсенневай.

У 1939 годзе арыштаваны НКУС і сасланы ў Сібір, дзе ўступіў у польскую армію Андэрса.

Памёр у 1942 годзе ў Тэгеране.

1887 год. Нарадзіўся Фабіян Шантыр.

Беларускі пісьменнік, публіцыст, паэт, перакладчык, грамадскі і дзяржаўны дзеяч. Грамадзянскі муж Зоські Верас, з ёю меў агульнага сына Антона.

Удзельнік рэвалюцыйнага і нацыянальнага руху. У Першую Сусветную вайну служыў наглядчыкам палявога шпіталя ў Бабруйску.

Член Беларускага нацыянальнага камітэта, Цэнтральнай рады беларускіх арганізацый і партый.

Супрацоўнік Слуцкага ваенкамату, загадчык Смаленскага аддзялення Белнацкама, камісар па нацыянальных справах Часовага ўрада БССР, супрацоўнік Мінскага губернскага ваеннага камісарыята і Асобай харчовай камісіі Заходняга фронту.
Падаў у адстаўку ў знак пратэсту супраць тэрытарыяльнага падзелу БССР. Арыштаваны 29 мая 1920 года і расстраляны.

Друкаваўся ў газетах «Наша ніве», «Дзянніца», удзельнічаў у выданні газеты «Савецкая Беларусь». Аўтар празаічных абразкоў-імпрэсій, апавяданняў, вершаў, публіцыстычных артыкулаў, перакладаў.

1929 год. Нарадзіўся Лявон Баразна.

Беларускі мастак дэкаратыўна-ўжытковага мастацтва, даследчык культуры, актывіст захавання гісторыка-культурнай спадчыны.

У Беларускім тэатральна-мастацкім інстытуце разам Зянонам Пазняком стварыў суполку «Аматары беларускага мастацтва», выступаў у абарону вуліцы Няміга. Ладзіў экскурсіі па старым Мінску, этнаграфічныя экспедыцыі.

Блізкі сябар Ул. Караткевіча.

15 жніўня 1972 года ўвечары Баразна ішоў у сваю майстэрню каля кінатэатра “Перамога” і заступіўся за жанчыну, да якой прычапіліся два хуліганы. Пачалася штурханіна, Баразну ўдарылі нажом у сэрца. Дзяўчына раптоўна знікла. Забойцу і ягонага брата знайшлі, прысудзілі 5 і 8 год турмы. Яны аказаліся сынамі палкоўніка КДБ М. Золатава – начальніка аховы Дома ўрада. Неўзабаве пасля суду іх амніставалі.

Спакою Баразне не далі і пасля смерці. Яго пахаванню замінала міліцыя.

1934 год. Нарадзіўся Арсень Ліс.

Беларускі пісьменнік, літаратуразнавец, фалькларыст. Доктар філалагічных навук.

Настаўнічаў, працаваў рэдактарам Дзяржвыдавецтва БССР, у Інстытуце мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору АН БССР.

Даследаваў фальклор, літаратуру, краязнаўства, гісторыю і перыядычны друк Заходняй Беларусі, жыццё і дзейнасць беларускага нацыянальна-вызваленчага руху, гісторыю культуры.

Адзін з укладальнікаў, аўтар уступных артыкулаў і каментарыяў шматтомнага акадэмічнага збору «Беларуская народная творчасць», актыўны аўтар універсальнай і галіновых беларускіх энцыклапедый, аўтар і суаўтар падручнікаў для ВНУ.

Аўтар шматлікіх манаграфій, у тым ліку «Браніслаў Тарашкевіч», «Мікола Шчакаціхін: Хараство непазнанай зямлі», «Пётра Сергіевіч», «Вечны вандроўнік: нарыс пра мастака Язэпа Драздовіча», кнігі «Цяжкая дарога свабоды», нарысаў пра творчасць мастакоў, навукоўцаў. ,

Аўтар і сааўтар сцэнарыяў дакументальных фільмаў пра Р. Шырму, М. Гарэцкага, Б. Тарашкевіча, А. Смоліча, А. Уласава, М. Доўнар-Запольскага.
Занесены ў беларускую Кнігу гонару «Рупліўцы твае, Беларусь».

Памёр 28 мая 2018 года.

1931 год. Застрэліўся Усевалад Ігнатоўскі.

Беларускі грамадскі дзеяч, гісторык. Першы прэзідэнт Беларускай акадэміі навук (1928-1931). Акадэмік Беларускай і Усеўкраінскай акадэмій навук.

Займаўся рэвалюцыйнай дзейнасцю. Працаваў Членам Часовага ваенна-рэвалюцыйнага камітэта ССРБ, наркамам земляробства, асветы, членам Прэзідыума ЦВК БССР (1920-1930), прафесарам БДУ, старшынёй Інбелкульта, першым прэзідэнтам Акадэміі навук і дырэктарам Інстытута гісторыі.

Актыўны распрацоўшчык палітыкі беларусізацыі, барацьбіт за ўзбуйненне БССР. Увёў новую перыядызацыю гісторыі Беларусі.

У 1930 годзе патрапіў пад рэпрэсіі, зняты з паста Прэзідэнта Акадэміі навук.

Выклікаўся на допыты ў ДПУ. Пасля аднаго з іх скончыў жыццё самагубствам. Паводле другой версіі быў застрэлены супрацоўнікамі ДПУ ў сваім доме.

Яго імя носіць Камянецкая цэнтральная раённая бібліятэка, на будынку якой устаноўлена мемарыяльная дошка.

1938 год. Памёр Алесь Гурло.

Беларускі паэт, празаік, перакладчык, лінгвіст.

У Першую сусветную вайну служыў на Балтыйскім флоце, быў цяжка паранены. Удзельнік Лютаўскай і Кастрычніцкай рэвалюцый, Грамадзянскай вайны.

Працаваў у Наркамаце асветы БССР, газеце «Савецкая Беларусь», у тэрміналагічнай камісіі Інбелкульта, у Інстытуце мовы акадэміі навук.

Браў удзел у стварэнні тэрміналагічных слоўнікаў; падрыхтаваў і выдаў слоўнік «Тэхнічная тэрміналогія», рыхтаваў слоўнік краўцоўскай мовы Капыля і краёвы слоўнік Капыльшчыны.

Аўтар вершаў, драм, 5 зборнікаў паэзіі, перакладаў на беларускую мову твораў рускіх і ўкраінскіх пісьменнікаў.
Арыштаваны ДПУ у 1930 годзе, у 1931 годзе высланы ў Самару на 5 гадоў.

1950 год. Памёр ураджэнец Беларусі Ян Булгак.

Фотамастак, краязнавец і этнограф.

Віленскі майстар мастацкай краязнаўчай фатаграфіі, «бацька польскай фатаграфіі», адзін з піянераў польскай мастацкай фатаграфіі.

Яго творчасць лічыцца часткай супольнай культурнай спадчыны Беларусі, Літвы і Польшчы.

1978 год. Памёр ураджэнец в. Саматэвічы Касцюковіцкага раёна Аркадзь Куляшоў.

Беларускі пісьменнік. Народны паэт Беларусі. Заслужаны работнік культуры Украіны.

Першы яго верш быў надрукаваны ў клімавіцкай раённай газеце ў 12-гадовым узросце. У 14 гадоў напісаў верш «Алеся», які пазней стаў песняй на музыку І. Лучанка ў рэпертуары «Песняроў».

Вучыўся ў Мсціслаўскі педтэхнікуме, Беларускім педінстытуце.

Працаваў у рэдакцыі газеты «Чырвоная змена», на Беларускім радыё, у Саюзе пісьменнікаў, у армейскай газеце «Знамя Советов», служыў у Беларускім штабе партызанскага руху (1943-1945).

Пасля вайны працаваў у газеце «Літаратура і мастацтва», на кінастудыі «Беларусьфільм».

Аўтар вершаў, многіх дзясяткаў кніг паэзіі, зборнікаў, паэм, балад, Збораў твораў у 2-х, 4-х, 5-ці тамах.

Сааўтар сцэнарыяў фільмаў «Чырвонае лісце», «Першыя выпрабаванні» (па трылогіі Якуба Коласа «На ростанях») і «Запомнім гэты дзень».

Перакладчык твораў Г. Лангфела, Г. Эрыксана, А. Пушкіна, С. Ясеніна, Т. Шаўчэнкі, У. Маякоўскага, А. Твардоўскага, М. Ісакоўскага і шматлікіх іншых.

Лаўрэат Дзвух Дзяржаўнай прэміі СССР за паэмы «Сцяг брыгады», «Новае рэчышча», Дзяржаўнай прэміі БССР імя Янкі Купалы за пераклады вершаў і паэм М. Лермантава, «Энеіды» І. Катлярэўскага і «Спева аб Гаяваце» Г. Лангфела, прэміі Ленінскага камсамола Беларусі.

Імя паэта носяць вуліцы ў Мінску і ў Магілёве, Магілёўскі дзяржаўны ўніверсітэт. Працуе Літаратурны музей А. Куляшова, устаноўлена Літаратурная прэмія імя А.Куляшова.

Арына Сабаленка выйграла Australian Open пад нейтральным сцягам

Навіна ад

Беларуска Арына Сабаленка і расіянка Алена Рыбакіна, якая прадстаўляе Казахстан, упершыню прабіліся ў фінал Australian Open. У напружанай барацьбе паказаўшы характар перамагла беларуская спартсменка.

Да фіналу Сабаленка ў 2023 годзе не прайграла ніводнага матчу і не прайграла ніводнага сэта. Яна мела перад матчам паказчык перамог над Рыбакінай з лікам 4:0. Тым не менш, многія эксперты лічылі, што Рыбакіна будзе мець перавагу ў іх доўгачаканай разборцы.

Да 2023 года ў Мельбурне Рыбакіна ніколі не праходзіла далей трэцяга раўнда, але ў адрозненне ад сваёй суперніцы казахстанская спартсменка адчула смак поспеху ў адзіночным разрадзе Вялікага шлема на Уімблдоне ў 2022 годзе. Вопыт Алены Рыбакінай і павінен быў даць ёй перавагу ў фінале Australian Open.

23-гадовая Алена Рыбакіна абыграла ў паўфінале двухразовую чэмпіёнку Australian Open беларуску Вікторыю Азаранку ў двух сэтах. Казашка выйграла ў першым сэце ў Азаранкі, змагла ўтрымаць падачу пры ліку 0-40 пры ліку 5-5, а затым выйграла тайм-брэйк. У другім сэце зрабіўшы тры брэйкі яна замацавала перамогу.

Сабаленка гуляла ў сваім першым у гісторыі адзіночным фінале на буйных турнірах, але яна выйграла парны разрад разам з партнёркай Эліз Мертэнс у 2021 годзе і выходзіць у фінал адзіночнага разраду ў гэтым годзе з серыяй з дзесяці перамог. Беларуска ў 2023 годзе не прайграла ніводнага матчу і нават не прайграла сэта.

У паўфінале Сабаленка дзякуючы «добрай генетыцы» прадэманстравала ашаламляльную моц у сваёй паўфінальнай перамозе на Australian Open над Магдай Лінет. Пасля матчу Арына сказала, што спакой быў ключом да яе выхаду ў першы фінал турніру Вялікага шлема ў адзіночным разрадзе. Пятая сеяная зрабіла шэсць эйсаў і 33 вінеры на шляху да пераканаўчай перамогі над Лінет з лікам 7-6 (7-1) 6-2.

Сам фінал выдаўся напружаным. Нервы падводзілі спартсменак. Першай саўладала з эмоцыямі Рыбакіна – 6:4. У другім сэце Сабаленка ўзяла рэванш, лік 6:3 на карысць Арыны.

У рашаючым сэце беларуска выйграла 6:4! У рашаючым розыгрышы Арына 4 разы падавала на фінал, але ён ёй не даваўся. І толькі затым яна атрымала даўгачаканы кубак Вялікага шлема.

Нагадаем, што ў сезоне ёсць чатыры галоўных турніра, і першы з іх выйграла беларуска праўда пад нейтральным сцягам.

Фота з адкрытых крыніц.