На Замкавай гары ў Слаўгарадзе пройдзе маштабнае добраўпарадкаванне тэрыторыі, плануецца пракласці безбар’ерную экалагічную сцежку і арганізаваць фестываль “Прапойскія вытокі”. Гэта стане магчыма дзякуючы таму, што мясцовая асацыяцыя дапамогі дзецям-інвалідам атрымала грант на інфраструктурнае развіццё тэрыторыі замчышча ад міжнароднай арганізацыі Глабальны экалагічны фонд на амаль 50 000 долараў.
Каарданатар праекта Віталь Варабей распавёў газеце “Прысожскі край” пра дэталі пректа. На тэрыторыі Замкавай гары ў Слаўгарадзе будуць праведзены добраўпарадкаванне тэрыторыі, пасадка новых дрэў, укладка пешаходных дарожак, устаноўка асвятлення і арт-аб’ектаў. Таксама запланавана правядзенне на тэрыторыі замчышча штогадовага фестываля “Прапойскія вытокі”. Рэалізацыя гэтага комплекса мерапрыемстваў разлічаная на два гады.
Глабальны экалагічны фонд – гэта незалежная міжнародная фінансавая арганізацыя, чыя дзейнасць рэалізуецца праз Праграму развіцця ААН, Праграму па навакольным асяроддзі ААН, і Сусветны банк. ГЭФ дае фонды для фінансавання дадатковых выдаткаў для таго, каб праект стаў экалагічна прывабным. Арганізацыя створана ў 1991 годзе, у яе склад уваходзяць прадстаўнікі 181 дзяржавы.
Урачыстасці з нагоды Дня горада пройдуць у Слаўгарадзе ў суботу 27 мая. Вядомы з 1136 года як Прапойск, горад будзе адзначаць сваё 887-годдзе. У праграме святочных мерапрыемстваў – тэматычныя пляцоўкі, канцэрт, салют і нават футбольны матч другой лігі Чэмпіяната Беларусі паміж камандамі “Слаўгарад” і “Клімавічы”. Поўную праграму святкавання можна знайсці па гэтай спасылцы.
1173 год. У Ерусаліме спачыла Еўфрасіння Полацкая (1104-1173).
Полацкая князёўна і ігумення, прылічаная да святых, асветніца і апякунка Беларусі праваслаўнымі і грэка-каталікамі, першая ў Цэнтральна-Усходняй Еўропе падарожніца.
У паломніцтва ў 1167 годзе ішла па Дняпру, праходзіла месца, дзе зараз стаіць Магілёў.
У 1187 годзе яе мошчы былі перанесены з Ерусаліму ў Кіева-Пячорскую лаўру. У 1910 годзе пры вяртанні машчэй з Кіева ў Полацк, рака з парэшткамі святой стаяла тры дні ў Іосіфаўскім саборы Магілёва. Штогод 5 чэрвеня адзначаецца як Дзень Святой Еўфрасінні, ладзяцца пілігрымкі ў Полацк.
1753 год. У Навагрудку памерла Францішка Уршуля Радзівіл (1705-1753).
Беларуская і польская пісьменніца, першая вядомая жанчына-драматург у ВКЛ, мастак. Жонка Міхала Радзівіла Рыбанькі.
Аўтар каля 80 паэтычных твораў, п’ес, камедый, трагедый і опер, у аснове якіх ляжаць вядомыя літаратурныя або фальклорныя сюжэты.
Яе драматычныя творы былі падрыхтаваны да друку Якубам Побугам Фрычынскім і надрукаваны ў Жоўкве ў 1754 годзе – “Камедыі і трагедыі…”
Пастаноўкі п’ес адбываліся на сцэнах розных радзівілаўскіх сядзібаў. Пасля смерці мужа п’есы ставіліся ў вузкім коле радзівілаўскага асяроддзя. Чарговы ўздым нясвіжскага тэатра пачаўся з 1777 годзе, калі з эміграцыі вярнуўся яе сын Караль Станіслаў Радзівіл «Пане Каханку».
Доўгі час імя Францішкі Уршулі было невядома шырокаму чытачу. Толькі ў 2003 годзе ў свет выйшла кніга выбраных твораў у беларускім перакладзе. Пераклад шэрагу твораў пісьменніцы на беларускую мову здзейснілі Н. Русецкая, Н. Гардзіенка, А.Хадановіч, Ж. Некрашэвіч-Кароткая, Л. Баршчэўскі і іншыя.
1761 год. Шчучыну нададзены герб.
Амаль 16-тысячны раённы цэнтр Гродзенскай вобласці, вядомы з І паловы XV стагоддзя, адзін з цэнтраў піярскага ордэна.
З 1795 года ў складзе Расійскай імперыі. Сярод выхаванцаў Шчучынскай школы піяраў вядомыя І. Дамейка, М. Догель, К. Нарбут, А. Петрашкевіч, Ю. Корсак.
У 1921-1939 гадах у складзе Польшчы, цэнтр павета Навагрудскага ваяводства. З 1939 года – у БССР, у Баранавіцкай (да 1962), Гродзенскай абласцях.
Знакаміты сваім ваенным аэрадромам (у розны час у раёне знаходзілася каля 20 авіяцыйных частак). Цікава, што на пачатку 1990-ых тут былі сканцэнтраваныя амаль усе знішчальнікі-перахватчыкі тыпу МіГ-25БМ, якія былі выраблены ў СССР.
У горадзе зараз працуюць ААТ «Аўтапровад», прадпрыемствы сельскагаспадарчага і трактарнага машынабудавання, харчовай прамысловасці.
1842 год. Нарадзілася Марыя Канапніцкая (1842-1910).
Пісьменніца, паэтэса, перакладчыца, буйнейшы майстар польскай рэалістычнай літаратуры.
Змагарка за правы жанчын. Блізкая сяброўка Элізы Ажэшкі. Неаднаразова наведвала Беларусь, перапісвалася з Я. Лучынай.
Аўтар цыклаў вершаў, эпічных паэм, зборнікаў апавяданняў, цыклаў народных песняў «З лугоў і палёў», «На жалейцы», кнігі «Міцкевіч, яго жыццё і душа» (1899).
Асноўныя матывы яе творчасці — сялянская нядоля, жыццё гарадской беднаты, любоў да радзімы, вера ў народ, у надыход справядлівасці.
1871 год. Памёр Яраслаў Дамброўскі (1836-1871).
Адзін з кіраўнікоў паўстання 1863-1864 гадоў, генерал Парыжскай камуны. Скончыў Брэсцкі кадэцкі корпус, служыў у Санкт-Пецярбургскім Дваранскім палку, у артбрыгадзе, якая ўдзельнічала ў Каўказскай вайне. Вучыўся ў Мікалаеўскай акадэміі Генеральнага штаба.
Быў членам і кіраўніком гуртка апазіцыйна настроеных афіцэраў, вёў у Варшаве падпольную працу ў складзе Цэнтральнага Нацыянальнага Камітэта. Распрацаваў план паўстання.
Быў арыштаваны і зняволены ў Варшаўскую цытадэль, адкуль кіраваў паўстаннем. Асуджаны да 15 гадоў катаржных работ, але ў 1864 здолеў уцячы з маскоўскай перасыльнай турмы.
З 1865 года жыў у Парыжы, удзельнік Аб’яднання польскай эміграцыі.
Актыўны ўдзельнік Парыжскай камуны: камандзір легіёна, камендант Парыжскага ўмацаванага раёна і камандуючы войскамі заходняга сектара абароны Парыжу, генерал.
Атрымаў цяжкае кулявое раненне ў баі і памёр у парыжскім шпіталі Ларыбуазьер.
1910 год. Янка Купала закончыў сваю паэму-баладу «Курган».
У паэме паказаны вобраз гусляра, які не прадаўся князю за грошы, не стаў ягоным песняром. Гусляр не здрадзіў сабе і свайму народу. Ён застаўся сапраўдным мастаком, вольным і незалежным духоўна. Гусляр загінуў, але перамог князя ў гэтым паядынку. Курган – гэта не магіла старца-гусляра, а помнік чыстаму сумленню, годнасці і таленту.
1938 год. Нарадзіўся Аляксей Мацвееў.
Доктар геолага–мінералагічных навук, прафесар, акадэмік НАНБ. Заслужаны дзеяч навукі.
Скончыў геаграфічны факультэт БДУ. Працаваў у Белдзіправадгас Міністэрства меліярацыі і воднай гаспадаркі БССР, Інстытуце геалагічных навук (дырэктар), у БДУ
Аўтар каля 400 надрукаваных работ, у тым ліку 23 манаграфій і кніг.
1945 год. Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР г.п. Прапойск перайменаваны ў г. Слаўгарад.
Вядомы з 1136 года. Назва Прапойск паходзіць ад упадзення р. Проня ў р. Сож.
Паводле папулярнай легенды, перайменаваны ў сувязі з прысваеннем дывізіі, якая вызваляла горад, звання гвардзейскай – найменне «Гвардзейская Прапойская дывізія» аказалася немілагучным. Але ніякіх вайсковых падраздзяленняў і злучэнняў з назвамі «Прапойскі» ці «Слаўгарадскі» ніколі не існавала, а легенда з’явілася, верагодна, на падставе мемуараў генерала А. Гарбатава.
Па іншай легендзе, новае імя Прапойску – Слаўгарад – асабіста даў Сталін, упісаўшы яго ў спіс гарадоў, у гонар якіх давалі салют Перамогі ў Маскве. Сталін нібыта вырашыў, што «Прапойск» – не надта мілагучная для такога гістарычнага моманту назва.
Зараз у горадзе 7,8 тысяч жыхароў, працуюць філіялы ААТ “Дамачай”, “Бабушкіна крынка”, “Чырвоны харчавік”.
1946 год. Кастусь Езавітаў загінуў у мінскай турме НКУС (1893-1946).
Беларускі палітычны, грамадскі і ваенны дзеяч, публіцыст, перакладчык і педагог. Актыўны ўдзельнік беларускага нацыянальна-дзяржаўнага адраджэння, дзеяч БНР, арганізатар беларускай дзейнасці ў міжваеннай Латвіі.
Удзельнік З’езда, Камітэта воінаў-беларусаў Паўночнага фронту, Цэнтральнай беларускай вайсковай рады, Усебеларускага з’езда.
Браў удзел у абвяшчэнні незалежнасці Беларускай Народнай Рэспублікі, народны сакратара ваенных спраў ва ўрадзе БНР, палкоўнік.
У 1921-1941 гадах жыў Латвіі, дзе займаўся грамадска-палітычнай і культурна-асветніцкай дзейнасцю сярод беларусаў, арганізацыяй школьнай справы. За беларускую нацыянальную дзеянасць арыштоўваўся латвійскімі ўладамі ў 1924, 1930, 1933 і 1935 гадах.
Падчас Другой сусветнай вайны кіраваў у Рызе Беларускім цэнтральным камітэтам, які займаўся арганізацыяй беларускіх школ у Латвіі, удзельнічаў у Другім Усебеларускім кангрэсе, быў генеральным інспектарам Беларускага вызваленчага войска, міністрам ваенных спраў Беларускай Цэнтральнай Рады.
У красавіку 1944 года затрыманы СМЕРШам. Загінуў 23 мая 1946 года ў мінскай турме.
Аўтар многіх кніг і артыкулаў па гісторыі нацыянальна-вызваленчага руху, беларусазнаўстве, вершаў, школьных дапаможнікаў. Падрыхтаваў да друку невядомыя раней творы М. Багдановіча. Укладальнік біяграфічнага слоўніка дзеячаў беларускага нацыянальнага адраджэння, апекаваўся стварэннем архіва беларускага нацыянальна-вызваленчага руху.
1954 год. Нарадзіўся Алесь Грудзіна.
Грамадскі дзеяч са Шклова, краязнавец, педагог.
1959 год. Нарадзіўся Аляксандр Смалянчук.
Беларускі гісторык беларускі, доктар гістарычных навук, прафесар.
Скончыў Гродзенскі ўніверсітэт, стажыраваўся ў Варшаўскім і Ягелонскім універсітэтах.
Працаваў настаўнікам гісторыі ў сярэдняй школе, навуковым супрацоўнікам Рэспубліканскага музея гісторыі рэлігіі і Гродзенскага абласнога гістарычна-археалагічнага музея, у Гродзенскім дзяржаўным універсітэце імя Янкі Купалы, Еўрапейскім гуманітарным універсітэце, дырэктарам Інстытута гістарычных даследаванняў ЕГУ.
Асноўныя тэмы даследаванняў: гісторыя польскага руху ў Беларусі і Літве ў XIX – пачатку XX стагоддзяў, гісторыя беларускага нацыянальнага руху, палітычная гісторыя Беларусі XIX – XX стагоддзяў і яе адлюстраванне ў памяці жыхароў Беларусі (вусная гісторыя), краязнаўства.
Узнагароджаны медалём 100 гадоў БНР Рады Беларускай Народнай Рэспублікі.
1986 год. Ткачыха магілёўскай стужкаткацкай фабрыкі Ніна Дзянісенка стала першым у горадзе поўным кавалерам ордэна Працоўнай Славы.
Яна стала 277-м поўным кавалерам у СССР.
На фабрыцы “Стужка“ прапрацавала з 1961 года да выхада на пенсію ў 1996. Ахвотна і з цікавасцю авалодвала прафесіяй ткачыхі, актыўна пераймала вопыт старэйшых, стала перадавіком вытворчасці. Асабістыя заданні некалькіх пяцігодак выконвала датэрмінова, дабіваючыся завяршэння за 5 гадоў сямі гадавых планаў.
Узнагароджвалася ордэнамі Працоўнай Славы 3-й і 2-й ступеняў у 1975 і 1981 гадах.
Дэпутатка Вярхоўнага Савета БССР (1980-1985).
Н. Дзянісенка другая справа.
1987 год. Памёр ураджэнец в. Гарадзец Быхаўскага раёна Канстанцін Лукашоў (1907–1987).
Заснавальнік Беларускага геаграфічнага таварыства (1954) і яго прэзідэнт (1957–1960), акадэмік, віцэ–прэзідэнт АН БССР, рэктар БДУ (1956–1969), дырэктар Інстытута геалагічных навук.
У 24 гады стаў загадчыкам кафедры, у 25 – дэканам, потым – рэктарам Ленінградзскага ўніверсітэта. Падчас вайны прадстаўляў СССР у ЗША, дзе адказваў за набыццё па “ленд–лізу” бронетэхнікі, самалётаў, узбраення.
Апублікаваў больш за 500 навуковых прац, у тым ліку 55 манаграфій і кніг.
1990 год. На вайсковай базе «Лясная» ў Баранавіцкім раёне ліквідавалі апошнюю балістычную ракету тыпу Р-12 (СС-4) з Пружан.
Гэта адбылося ў межах дамоўленнасцяў 1987 года паміж СССР і ЗША.
У Беларусі былі знішчаны ўсе ракеты дальнасцю 500-5500 км. Пасля развалу СССР Беларусь была 8-ай краінай у свеце па запасах ядзернага ўзбраення: 1120 ядзерных боезапасаў на ўзбраенні 180 часцей агульнай колькасцю 40 тыс. чалавек.
1992 год. Закладзены і асвечаны арцыбіскупам Максімам першы камень новай будучай магілёўскай ратушы.
У 1578 годзе, праз год пасля атрымання горадам граматы на магдэбургскае права, у Магілёве пачалося ўзвядзенне гарадской ратушы. Першапачаткова яна была драўлянай, таму неаднаразова згарала дашчэнту, і яе месцазнаходжанне мянялася.
4 верасня 1679 года гараджане прыступілі да будаўніцтва каменнай ратушы, асноўны корпус якой быў узведзены да 1681 года, а поўнасцю будаўніцтва завяршылі ў 1698 годзе. Вышыня 8-граннай 5-яруснай вежы са шпілем была роўная 47 метрам – самы высокі будынак у горадзе.
У час Вялікай Айчыннай вайны ратуша была моцна пашкоджана. 28 снежня 1952 года на нарадзе архітэктараў БССР па ахове помнікаў архітэктуры, было прынята рашэнне аб яе аднаўленні, аднак рэстаўрацыя ратушы так і не была распачатая, а ў ліпені 1957 года яна была ўзарвана.
Аднаўленне ратушы пачалі толькі ў 2007 годзе. У 2008 годзе ў дзень горада адбылося яе ўрачыстае адкрыццё.
1996 год. Пад Баранавічамі разбіўся Су-27 ВПС Беларусі.
Загінуў падпалкоўнік і начальнік баранавіцкай базы Уладзімір Карват (1958-1996), які пасмяротна стаў першым Героем Беларусі.
Загінуў пры выкананні вучэбна-трэніровачнага палёту, спрабуючы адвесці самалёт, які страціў кіраванне і падаў, ад населенага пункта.
2021 год. Авіяцыйны інцыдэнт з рэйсам Ryanair 4978 у Беларусі.
Выконваўся міжнародны рэгулярны пасажырскі рэйс авіякампаніі Ryanair з Афін у Вільнюс. Калі самалёт знаходзіўся над Беларуссю, ён быў перанакіраваны ў Нацыянальны аэрапорт Мінск у суправаджэнні ваеннага знішчальніка. Тут быў затрыманы беларускі апазіцыйны актывіст Раман Пратасевіч і яго сяброўка Соф’я Сапега, пасля борт вылецеў з Мінска і прызямліўся ў Вільнюсе.
27 мая 2021 года Міжнародная арганізацыя грамадзянскай авіяцыі абвясціла аб пачатку расследавання ў сувязі з сітуацыяй з рэйсам Ryanair FR4978. 20 ліпеня 2022 года апублікавана канчатковая справаздача аб інцыдэнце з лайнерам. Паводле яе высноваў, віна за захоп самалёта ляжыць на беларускіх уладах.
Днём 7 мая ў Слаўгарадзе на вуліцы Чырвонафлотскай, у рацэ Сож было выяўлена цела жанчыны. Як высветлілася, патанулая была 1952 года нараджэння, пенсіянеркай – паведамляе прэс-служба МНС. Абставіны гібелі жанчыны высвятляюцца.
Значная колькасць тэрыторый Слаўгарадскага, Чэрыкаўскага, Краснапольскага і Касцюковіцкага раёнаў Магілёўшчыны ўваходзяць у зону адчужэння, наведваць якую без спецыяльных прапускоў забаронена. Раз у год, на Радаўніцу, гэтая забарона здымаецца, каб блізкія змаглі наведаць пахаванні сваіх родных і прыбрацца на іх. Наведванне зоны без прапускоў дазваляецца сёлета з 22 па 25 красавіка з 9.00 да 17.00.
Пры гэтым наведвальнікам неабходна прытрымлівацца асноўных правіл бяспекі. Ні ў якім разе не распальваць кастры і не спальваць смецце – яго можна толькі адносіць на спецыяльныя пляцоўкі.
Таксама, пры рабоце на могілках неабходна паклапаціцца пра ўласную бяспеку – працаваць у медыцынскіх масках і пальчатках, пасля завяршэння страсануць сваю верхнюю вопратку, вымыць адкрытыя ўчасткі цела прывезенай з сабой вадой. Асаблівую ўвагу варта надаваць дзецям, каб яны не адхіляліся ад дарослых.
У Магілёве прайшоў конкурс прафмайстэрства “Сырная карона”.
Конкурс праводзіўся сярод філіялаў ААТ “Бабушкіна крынка”, якія вырабляюць сыры.
У спаборніцтве прынялі ўдзел калектывы філіялаў “Асіповіцкі”, “Мсціслаўскі”, “Слаўгарадскі” і бялыніцкі цэх – паведамляе mogilevnews.
На дэгустацыю ў трох намінацыях і ў галасаванні на прыз сімпатый гледачоў было прадстаўлена 12 найменняў сыроў.
У намінацыі “Сыры расійскай групы”
1 месца заняў сыр “Рускі экстра” 42% (Асіповічы). 2 месца – сыр “Дон Леон” з водарам топленага сыру 50% (Мсціслаў),
3 месца падзялілі сыры “Tilsiter” (Слаўгарад) і “Князь Уладзімір” (Бялынічы).
У намінацыі “Сыры з тэрмінам паспявання 60-90 сутак”: 1 месца – сыр “Магутны леў” (Асіповічы); 2 месца – сыр “Гройцэр” экстра (Слаўгарад); 3 месца – сыр “Грувер” (Слаўгарад).
У намінацыі “Сыры з тэрмінам паспявання больш за 90 сутак” 1 месца ўзяў сыр “Мсціслаў Вялікі” (Мсціслаў).
Гран-Пры заваяваў сыр «Пармізана дэ Люкс» (Асіповічы).
Прыз сімпатый гледачоў заваявала “Снежная каралева” з густам пламбір 45%, які вырабляе цэх па вытворчасці сыроў г. Бялынічы.
Цікава, што абсалютную большасць з гэтай прадукцыі жыхары рэгіёна не могуць набыць, бо яна абмінае гандлёвыя кропкі Магілёва і вобласці і ідзе на экспарт.
Знаёмімся са старымі назвамі сённяшняга Слаўгарада, а таксама мінуўшчынай горада, што шчыльна знітавана з найменнямі раённага цэнтра.
Здавалася б, сённяшні невялічкі раённы цэнтр Слаўгарад нічым асабліва непрыкметны, але калі глыбей капнуць гісторыю старадаўняга паселішча, то можна знайсці масу цікавостак. Прычым адметнасць і ўнікальнасць горада схаваная нават у старой яго назве – Прапойск.
Дзясятак найменняў горада
Летапісны Прапойск першапачаткова ва Устаўной грамаце 1136 г. смаленскага князя Расціслава Мсціславіча называецца Прупой. Магчыма, назва Прупой абазначала хуткае цячэнне р. Проня пры ўпадзенні яе ў Сож, бо горад якраз стаіць на высокім правым яе беразе.
У гістарычных дакументах сустракаецца назва Прапошаск (Пропошеск), а таксама і іншыя яе формы: Пропышеск, Пропашеск. І гэта яшчэ не ўсё. На старых картах і ў старых дакументах фіксуюцца наступныя напісанні назвы ўсходнебеларускага горада: Пропостк, Пропостес і нават Пропорск.
Мясцовае вымаўленне назвы горада ў ХІХ стагоддзі запісалі этнографы і самі прапайчане ў сваіх прашэннях. Прычым запісы фіксуюць яшчэ і іншыя варыянты вымаўлення сённяшняга Слаўгарада – Пропольск, Прополск.
Такім чынам, на працягу гісторыі формы наймення гэтага горада былі розныя, але аднакарэнныя. Вось яшчэ якія варыянты назвы захаваліся ў мясцовых гаворках: Прупоў, Прупойск, Прапуйск, Прапосіск, Прапошыск, Прапоськ, Прапось, Прапосік, Прапойсік, Прапойсык, Прапойсак, Прапойісык, Прапольск, Прапоськ. Напрыклад: “Пайшоў у Прупой і пацулуваў у прабой”.
У сваю чаргу жыхароў старадаўняга горада называлі наступным чынам: прапойскія людзі, прапойсцы, прапосцы, прапасцы.
Загадкі старадаўняй назвы
Даследчыкі вытлумачваюць назвы горада Прапойска і яго шматлікій аднакарэнных варыянтаў ад слова “пропасць”. Атаясамленне Прапойска с “пропасцю” звязана з гістарычнай назвай рэчкі Проня – Пропасць. Між іншым найменне Пропасць адпавядае сутнасці ракі, бо на ёй было шмат віроў і дно небяспечнае, зменлівае.
Таксама словам “прапой” (прупой) у ранейшыя часы называлі віры ў зліцця рэк, а Слаўгарад пачаўся на высокім пагорку ля зліцця ракі Проні з Сожам, адсюль і назва, якая мела сэнс “каля моцнага віра на зліцці рэк”.
Ёсць і легендарныя вытлумачэнні назвы старадаўняга Прапойска. Адзін з варыянтаў народнай этымалогіі назвы горада палягае ў тым, што прапойскія землі заўсёды станавіліся пропасцю (г.зн. сустракалі тут свой канец) для усіх варожых войскаў, якія прыходзілі ў гэты край.
Паводле другога падання, назва Прапойск паходзіць ад слова “пропуск”, гэта тлумачыцца тым, што на Проні, каля вёскі Чырвная Слабада і ніжэй Прапойска, на Сожы, каля Гайшына, ёсць брады. Па іх у Вялікую Айчынную вайну, у час вайны са шведамі і французамі войскі нібыта пераходзілі гэтыя рэкі.
Як прапівалі Прапойск
У пачатку ХІХ стагоддзя Прапойск разам з суседнімі вёскамі належаў Дзмітрыю Яншыну, які меў вялікія багацці. Яншын быў чалавек адукаваны, любіў выяўленчае мастацтва і музыку і быў знаўцам у іх. Быў добры, дабрачынны, але нягледзячы на велізарныя багацці, не ўмеў справіцца з нястрымнасцю шырокай натуры, з цягай да бляску і раскошы, з бязмежнай дабрачыннасцю.
Пышныя палаты яго змяшчалі скарбы: бібліятэку, карцінную галерэю, мармуровыя і мазаічныя вырабы, каштоўныя антычныя бронзы і тысячы розных прадметаў, якія шмат каштавалі, але не мелі пэўнага прызначэння. У прапойскія ўладанні з’язджаліся аматары гулянак з розных блізкіх і аддаленых месцаў Расійскай імперыі. Піры і абеды ва ўладаннях Яншына карысталіся гучнай папулярнасцю, бо на іх былі розныя гастранамічныя дэлікатэсы.
Пры гэтым дабрачыннасць Яншына не мела межаў. Многія злоўжывалі яго дабрынёй, бо пад п’яную руку ён дарыў багацці людзям, якія зусім таго не вартыя. Аднойчы прыезджы вершатворца, падчас гулянкі, па жаданню гаспадара застолля прамовіў экспромтам чатырохрадкоўе:
Не Димитрий ты Донской,
И не Дмитрий Самозванец;
Но Димитрий Пропойской,
Словом – пьяница из пьяниц.
Гэтыя вершаваныя радкі так спадабаліся Яншыну, што ён адразу падараваў іх аўтару цэлую вёску. Вядомаму польскаму пісьменніку Юзафу Быхаўцу, які доўга ў яго гасціў, падараваў на развітанне пятнаццаць тысяч рублёў. Так усё пакрысе пайшло прахам і шматмільённае багацце Яншына, а сам ён памёр на саломе.
Чаму змянілі старадаўнюю назву
Знакаміты савецкі пісьменнік Канстанцін Сіманаў таксама вельмі просталінейна чытаў найменне горада і напісаў у 1943 годзе невялікі верш, прысвечаны назве Прапойска – «Сказка о городе Пропойске». Назву Сіманаў патлумачыў наступным чынам:
Должно быть, название это
Недаром Пропойску дано,
Должно быть, и зиму и лето
Там пьют беспробудно вино.
Калі ў 1945 годзе паўстала пытанне пра наданне назвы воінскаму падраздзяленню, якое вызначылася ў баях за Прапойск, то савецкае кіраўніцтва палічыла, што прыстаўка «Прапойская» будзе абразай для салдат. Па гэтай прычыне горад перайменавалі ў Слаўгарад.
Так горад згубіў сваю ўнікальную, хоць для кагосьці і немілагучную назву. Цікава, што назва Прапойск была адзіная такая ў свеце, і адлюстроўвала старадаўнюю гісторыю паселішча і тутэйшы рэльеф мясцовасці, у той час як найменне Слаўгарад не ўнікальнае. Паселішча з такой жа назвай існуе ў Алтайскім краі ў Расійскай Федэрацыі. Апроч таго, аднайменныя сяло і мястэчка ёсць на ўсходзе Украіны.
Уздым узроўню вады ў рэках Проня і Бесядзь прывёў да падтаплення трох участкаў дарог і трох аўтамабільных мастоў у Слаўгарадскім, Хоцімскім і Чавускім раёнах Магілёўскай вобласці – паведамляе прэс-служба МНС. Працягласць максімальна падтопленага ўчастка – 70 метраў, максімальны ўзровень вады 20 сантыметраў. Адзначаецца, што жыццезабеспячэнне насельніцтва не парушана.
Mogilev.media продолжает серию экономических и социальных обзоров по районам Могилевской области. На очереди относительно успешный Славгородский, а перыдущая аналитика про Мстиславский район – здесь.
В последние годы Славгородский район оказался в центре великих экономических преобразований. Именно в Славгородском районе в 2020 г. воплощен в жизнь один из самых масштабных проектов социально-экономического развития юго-восточных районов (ЮВР) Могилевской области – мост через р. Сож, ввод в действие которого особенно важен и для Краснопольского района.
Осенью 2020 г. в районе заработал крупный свинокомплекс филиала «СлавАгро» могилевского мясокомбината. А к 7 ноября запустили производственный участок ПТУП «Красный пищевик-Славгород» по разливу меда.
В результате… а вот своеобразная сенсация получается на выходе многомиллионных инвестиций: по уровню зарплаты за 2022 г. Славгородский район скатился на предпоследнее место в области.
Инвестиционные парадоксы
По итогам работы за 2015 г. Славгородский район по уровню номинально начисленной среднемесячной зарплаты занимал в области 5-е место, «обгоняя» такие районы как Бобруйский, Глусский, Мстиславский и Хотимский. Как известно, тогда вступил в действие Указ № 235 от 8 июня 2015 года «О социально-экономическом развитии юго-восточного региона Могилевской области». Документ был принят в целях устойчивого развития в том числе и Славгородского района. Увы, не получилось по всему ЮВР и тогда в 2020 г. 28 мая был подписан еще один Указ № 177 «О мерах по развитию юго-восточного региона Могилевской области», продлевающий действие предыдущего Указа до 2025 г.
В основе любого развития лежит масса факторов, но без увеличения объемов инвестиций в экономику региона добиться значительных изменений (уточним, положительных) не представляется возможным.
Серьезно инвестициями в районе стали заниматься только под занавес реализации Указа № 235 – в 2019 г. Тогда в экономику было инвестировано 131 % ресурсов по сравнению с предыдущим годом. В 2020 г. опять рост по инвестициям в 114 %.
Казалось бы, зеленый свет развитию Славгородчины зажегся навсегда. Увы, по итогам 2021 г. допущено снижение на 0,5 %, а в 2022 г. инвестиционная программа потерпела своеобразный крах – 61,3 % к уровню предыдущего года. Итак, фактически за время с 2015 г. только 2 года оказались (2019 и 2020) благоприятными для развития экономики Славгородского района.
Увы, сработать в целом экономике района в унисон даже с обозначенными темпами инвестиций пока не получилось от слова «совсем». Наибольший вес убыточных предприятий района приходится как раз на 2019 г. (17,3 %) и 2020 (19,4 %). Именно с 2019 г. рентабельность продаж в районе стала показывать отрицательное значение – 0,4 %. В 2020 г. уже – 3,3 % и продолжилось это негативное явление в 2021 г. – минус 2,8 %.
Недолго музыка играла и в промышленности: с 2017 по 2020 гг. в районе наблюдался рост производства, но по итогам 2021 г. провал на 7,1 %. Явно, что инвестиции сработали фрагментарно и должной отдачи в промышленном секторе экономики района не получили.
Агровосхождение Славгородского района
Положительное развитие сельского хозяйства в Могилевской области с 2015 г. можно наблюдать только в 4-х районах: Белыничском, Бобруйском, Кричевском и Славгородском (последние входят в ЮВР и зону действия Указа № 235). Фактически эти районы демонстрируют рост производства (за редким исключением по годам) в целом с 2016 г., но и по большинству позиций тоже.
Славгородский район также неплохо смотрелся на старте реализации Указа: если в 2015 г. район сработал в производстве сельскохозяйственной продукции к уровню предыдущего года на 74,8 %, то в 2016 г. этот показатель был уже 114,4 % – невесть какой большой шаг в производстве, но тенденция закрепилась в 2017 г. – 103,0 %.
Потом были провальные 2018 (86,2 %) и 2019 (81,6%) гг., но с 2020 г. район уверенно получает прирост в производстве, а по итогам 2021 г. район занял первое место в области по данной позиции (115,8 %).
Тем не менее, итоги работы Славгородского района с 2015 г. вызывают двойное чувство. Можно скептически относится к успехам в производстве зерна (27 113 т.) в 2022 г., но за последние 2 года вырисовывается определенная перспектива, хотя с урожайностью работать и работать (21,6 ц/га).
Есть нюансы в животноводстве. В целом по области поголовье крупного рогатого скота снизилось с 2015 г. на 7 %, а вот район потерял 8 %, хотя прирост поголовья в 2022 г. к 2021 г. и составил 2,3 % – хотя бы какой прогресс. Продолжает падать численность коров – так что петь дифирамбы агросектору еще рано. Тоже с производством молока – с 2015 г. оно снизилось в районе на 30 %, а удой на 1 корову – на 26,5 %. Тем более, что в марте 2023 г. район минусует удой на 1 корову ежедневно 0,7 кг, а реализацию молока на 12 %. И тут провал.
Так за счет чего растет сельскохозяйственное производство? Результаты в районе в общем стали улучшаться со вводом в эксплуатацию свинокомплекса, построенного могилевским мясокомбинатом. Вот где истинно сработали инвестиции: в 2021 г. реализация скота на убой в районе увеличилась сразу в 3,4 раза, производство и в 2022 г. продолжило расти – 120,5 % к уровню предыдущего года.
За общими цифрами необходимо видеть картину по отдельным видам производств и не допускать «головокружения от успехов». Впрочем, определенные положительные сдвиги в агросекторе в последние годы все таки заметны.
Возможности для устойчивого развития
Теория (да и практика) вопроса за развитие производств на местном ресурсе: сырье, логистика, квалифицированные люди, туризм – и это все о Славгородском районе. На местном сырье работает сельское хозяйство, но свинокомплекс не совсем подходит для этой категории (завозные комбикорма). Сразу и вывод – нужно наращивать производство в первую очередь зерна.
А какие продукты местного происхождения используются «Красным пищевиком» для производства, например, мармелада? Ведь новую линию по выпуску желатинок стоимостью 6,75 млн евро еще отработать нужно и любое колебание на внешнем рынке создаст проблемы с эффективностью производства.
Можно сделать ставку на туризм – весьма богат район на исторические события и памятные места. Можно вспомнить об опыте сыроварения – не последние люди в стране.
Радиационные последствия, низкий уровень производства, малая зарплата привели к оттоку рабочих рук с территории. Уменьшается численность населения в категории «младше трудоспособного». Если сразу после аварии на ЧАЭС из района уехало и было отселено 7 000 чел., то за последующие 30 лет район потерял еще 15 тысяч или 55 % населения.
Сегодня по плотности населения (10 чел. на 1 км2) район опережает только Глусский и Краснопольский районы. Может, в этом направлении подумать, тогда и мармеладки славгородские будут казаться слаще, особенно, если зарплата позволять будет?
Сіноптыкі Белгідрамет аб’явілі штармавое гідралагічнае папярэджанне аб небяспечнай з’яве.
На прытоку Сожа рацэ Проня каля в. Ляцягі Слаўгарадскага раёна ўзровень вады 17 сакавіка дасягнуў 266 см, пры сутачным росце 22 см і наблізіўся да небяспечна высокага значэння (290 см), пры якім раней назіраліся затапленні прыбярэжных тэрыторый.
Чакаецца, што ў найбліжэйшыя дні значэнне ўзроўню вады тут дасягне небяспечнай высокай адзнакі ў 290 см.
