Праваабарончыя арганізацыі накіравалі ў Міжнародны крымінальны суд інфармацыю пра дыскрымінацыю ўкраінскіх дзяцей у беларускіх санаторыях. У спіс трапілі два дзіцячыя лагеры ў Магілёўскім рэгіёне.
Тры міжнародныя праваабарончыя арганізацыі – Freedom House, Рэгіянальны цэнтр правоў чалавека і цэнтр ZMINA – паведамілі Міжнароднаму крымінальнаму суду інфармацыю пра парушэнне правоў дзіцяці і прыкметы ўдзелу ў ваенных злачынствах у беларускіх аздараўленчых лагерах. Гаворка вядзецца пра даказаныя выпадкі “палітычнай індактрынацыі і мілітарызаванага перавыхавання” – гаворыцца ў звароце праваабаронцаў. Гэтыя формы ўздзеяння на псіхіку дзяцей разглядаюцца як інструменты выкаранення ідэнтычнасці.
У агульны спіс “лагераў для перавыхавання” трапілі 67 устаноў з Расійскай Федэрацыі, 18 беларускіх дзіцячых аздараўленчых лагераў і 13 – размешчаных на тэрыторыі Крыма і іншых акупаваных украінскіх рэгіёнаў.
У спіс беларускіх арганізацый, звязаных з уздзеяннем на псіхіку ўкраінскіх дзяцей, уваходзяць дзве ўстановы з Магілёўскай вобласці. Гэта дзіцячы лагер “Дубравенка”, які ўваходзіць у структуру Магілёўскага аддзялення Беларускай чыгункі, і лагер “Зара”, падпарадкаваны булачна-кандытарскай кампаніі “Дамачай”.
Пра незаконнае перамяшчэнне ўкраінскіх дзяцей на санаторнае лячэнне ў наш рэгіён паведамляюць “Магілёўскія ведамасці”. Ахвяры расійскай агрэсіі, пацярпелыя з мінна-выбуховымі раненнямі дзеці, будуць праходзіць рэабілітацыю ў лагеры Дубравенка Магілёўскага аддзялення Беларускай чыгункі.
У паездцы дзяцей суправаджае Элеанора Федарэнка. Яна выступае як “дзіцячы амбудсмен ДНР” і за саўдзел у гвалтоўнай дэпартацыі ўкраінскіх дзяцей была ўнесена ў санкцыйныя спісы ЕС і шэрагу краін свету – Канады, Вялікабрытаніі, Японіі, Новай Зеландыі і іншых.
Украіна ўспрымае вываз дзяцей з акупаваных тэрыторый у Беларусь незаконным перамяшчэннем. Міжнародны крымінальны суд у Гаазе выдаў ордэр на арышт Уладзіміра Пуціна і дзіцячага амбудсмэна Расіі Марыі Львовай-Бяловай за незаконную дэпартацыю ўкраінскіх дзяцей з акупаваных тэрыторый Украіны.
10 красавіка 1942 года ў Магілёве адбылося навадненне на рацэ Дубравенка. У гісторыі Беларусі больш невядомыя падобныя тэхнагенныя катастрофы. Ахвярамі трагедыі тады стала ад некалькіх соцень да двух тысяч чалавек.
Мы падрыхтавалі невялікі відэаролік да гадавіны “Магілёўскага цунамі”. Ён складзены з фотаздымкаў, зробленых нямецкімі салдатамі ў 1942 годзе – усе яны былі набытыя на інтэрнэт-аўкцыёнах магілёўскім краязнаўцам і калекцыянерам Алегам Давідам Лісоўскім.
На першых фотаздымках можна пабачыць стан чыгуначнага насыпу непасрэдна перад катастрофай, а таксама запруду, якая і прывяла да наваднення. Далейшыя здымкі паказваюць нам сам патоп і яго наступствы. Больш падрабязна пра “Магілёўскае цунамі” мы пісалі раней, а ў 2022 годзе на месцы трагедыі была пастаўленая інфармацыйная таблічка.
27 ліпеня 1900 года амерыканскі гастраном Луі Лесінг прадаў першы гамбургер.
Ён атрымаўся выпадкова, калі скончыліся стэйкі. Лесінг пасмажыў катлету з рэшткаў мяса і паклаў яе паміж двума круглымі булачкамі, дадаў соус і лісцік салаты. Бутэрброд спадабаўся кліенту.
Гамбургеры атрымалі шырокую вядомасць у 1904 годзе на Сусветнай выставе ў Сэнт-Луісе. А пачалі распаўсюджвацца па свеце з 1948 года разам з заснаванай сеткай McDonald’s.
Гамбургер нароўні з джынсамі застаецца сімвалам амерыканскай культуры і самай дэмакратычнай ежай.
1320 год. Войска Вялікага княства Літоўскага перамагло ў бітве пад Меднікамі рыцараў Тэўтонскага ордэна.
Крыжакі страцілі ўсіх 40 братоў-рыцараў і іх дапаможны кантынгент. І гэта адбылося за 90 гадоў да Грунвальдскай бітвы, пасля якой ордэн перастаў існаваць.
1581 год. Да Магілёва падышлі маскоўскія акупанты і спалілі неўмацаваныя пасады. 200 гусараў абаранілі горад.
Гэта адбылося пад час Лівонскай вайны (1558-1583). Маскоўскае войска на чале з М. Катыровым-Растоўскім, А. Хварасцініным. і іншымі ваяводамі скарысталася перамір’ем паміж ваюючымі бакамі і раптоўна напала на ВКЛ, выбраўшы аб’ектам нападу Беларускае Падняпроўе.
Былі выпалены пасады за Дубравенкай, Лупалава, Падміколле. Сярод рускіх быў «ваявода данскіх казакоў Ярмак Цімафеевіч – атаман казацкі…» – будучы заваёўнік Сібіры.
Рускія войскі аблажылі магілёўскі замак, але, нягледзячы на перавагу ў сіле, яны не змаглі захапіць горад.
Каля 200 гусараў разам з гараджанамі на працягу 7 гадзін абаранялі Магілёў ад 30-тысячнага маскоўскага-татарскага войска. Гусары абаранялі не на сценах, біліся ў чыстым полі. У вырашальны момант бою да Магілёва падышлі атрады ВКЛ на чале з Троцкім, Казаноўскім і Цемруком. Маскоўскім ваяводам падалося, што ім супрацьдзейнічаюць галоўныя сілы ВКЛ, і яны загадалі перапраўляцца праз Дняпро.
У момант пераправы ліцвіны нанеслі вялікія страты ворагу, шмат маскоўскіх салдат было забіта і паранена. Летапісец паведамляў: «Страшно было трупу московского гледети, реку Днепр силным трупом язовища загородили, иж колко недель днепровое рыбы не ядали и воды не пивали, для великого гнюсу…». Пераправіўшыся на левы бераг Дняпра, маскоўскія акупанты спалілі на сваім шляху ўсе вёскі.
1644 год. Паводле прывілея караля Рэчы Паспалітай Уладзіслава IV Вазы заснаваны горад Скідзель.
Сёння – горад у Гродзенскім раёне, 9,7 тысяч чалавек, на р. Скідзелька. Вядомы сваімі цукровым камбінатам і племптушкарэпрадуктарам «Юбілейны».
1697 год. Памёр Дамінік Мікалай Радзівіл (1648/1653-1697).
Дзяржаўны дзеяч ВКЛ.
Удзельнічаў у бітве з туркамі пад Хоцінам (1673), у вайне 1683 года. Падскарбі надворны літоўскі, падканцлер літоўскі, вялікі канцлер літоўскі, маршалак Трыбунала Літоўскага, староста лідскі, ваўкавыскі, вярбілаўскі, ардынат клецкі.
Пасол на шматлікія соймы.
1909 год. У Магілёве нарадзіўся Ілля Сяргееў (1909-1991).
Герой Сацыялістычнай Працы.
У 1944-1965 гадах – старшыня прыгараднага Ордэна Працоўнага Чырвонага Сцяга калгаса “Камінтэрн” (зараз – ААТ “Палыкавічы”)
Памёр 27 мая 1991 года.
У 2021 годзе на будынку канторы ААТ “Палыкавічы” у яго гонар адкрыта мемарыяльная ўыльда.
1910 год. Памёр Уладзіслаў Дыбоўскі (1838-1910).
Прыродазнавец, палеантолаг, фалькларыст.
Збіраў беларускі фальклор. У штогодніку «Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej» апублікаваў «Беларускія прыказкі з Навагрудскага павета», «Беларускія загадкі з Мінскай губерні».
Даследаваў выкапнёвыя рэшткі Усходняй Прыбалтыкі, Сібіры, флору i фаўну Навагрудчыны i іншых мясцін Расійскай імперыі.
За ўдзел у паўстанні 1863–1864 гадоў адседзеў у турме.
1922 год. У Бруселі заснаваны Міжнародны геаграфічны саюз.
Міжнароднае навуковае аб’яднанне географаў. Месца размяшчэння Сакратарыята – Дэлі, Індыя. Першы Міжнародны геаграфічны кангрэс прайшоў у 1871 годзе ў Антверпене.
Геаграфічны саюз аб’ядноўвае больш 88 краін.
7 сакавіка 2022 году прыпынена членства Рускага геаграфічнага таварыства з прычыны расійскай агрэсіі ва Украіну.
Беларускае геаграфічнае таварыства – член Міжнароднага геаграфічнага саюзу з 1991 году.
Першы тэрытарыяльны (абласны) аддзел Беларускага гаеаграфічнага таварыства – Магілёўскі, створаны ў 1959 годзе.
1923 год. Нарадзілася Таццяна Карпінская (1923-1943).
Магілёўская камсамолка-падпольшчыца.
У Вялікую Айчынную вайну член падпольнай групы К. Мэтэ. Кватэра Карпіпскіх па вуліцы Вялікая Грамадзянская была асноўнай яўкай падпольшчыкаў. Тут Таня і яе маці друкавалі ўначы па пішучай машынцы падпольную газету «За Родину» (пазней – «За Советскую Родину»), лістоўкі і зводкі Саўінфармбюро, захоўвалі боепрыпасы і медыкаменты для партызан, данясенні разведкі. У сакавіку 1943 нацысты арыштавалі Карпінскіх і пасля жорсткіх катаванняў расстралялі ў ліпені 1943 года.
Пасмяротна ўзнагароджана ордэнам Айчыннай вайны 1-й ступепі. Яе імем названы завулак у Магілёве і карабель. На будынку СШ №1 (да рэвалюцыі – прыватная Марыінская жаночая гімназія) г. Магілёва, якую яна скончыла (1941), усталявана мемарыяльная дошка.
1941 год. Пачала выдавацца «Менская газэта».
Да 5 лютага 1942, потым да 28 чэрвеня 1944 як “Беларуская газета”. Выдавалася на беларускай мове. Самае буйное беларускае антысавецкае перыядычнае выданне ў перыяд Другой сусветнай вайны. Рэдактары: А. Сянькевіч, У. Казлоўскі, А. Дземчанка, М. Шкялёнак.
Інфармавала пра дзейнасць Беларускай народнай самапомачы, Беларускай краёвай абароны, Беларускай цэнтральнай рады, Саюза беларускай моладзі. Шмат увагі аддавала праблемам моўнай палітыкі, выкладання ў пачатковай школе, падрыхтоўкі настаўніцкіх кадраў, выхавання нацыянальнай самасвядомасці, арганізацыі культурнага жыцця на месцах.
Друкавала папулярныя нарысы па гісторыі і культуры Беларусі. На старонках газеты змешчаны ўспаміны ўдзельнікаў грамадзянскай вайны, матэрыялы пра сталінскія злачынствы – артыкулы пра Катынскі расстрэл, лагеры НКУС, успаміны Ф. Аляхновіча, сведчанні былых вязняў, творы Н. Арсенневай, Л. Геніюш, М. Зарэцкага, М. Багдановіча, М. Загорскага, літаратурна-крытычныя артыкулы, рэцэнзіі.
Выйшла 272 нумары.
Сядзяць (злева направа): У. Казлоўскі, Н. Арсеннева, А. Сянкевіч. Стаяць (злева направа): У. Кушаль, А. Адамовіч, Караленка. Мінск, 1942
1955 год. Нарадзіўся Барыс Лазука.
Мастацтвазнавец, педагог. Кандыдат мастацтвазнаўства (1989).
Даследчык беларускага мастацтва XVII–XVIII стагоддзяў, барока.
Працаваў у Віцебскім педінстытуце, Міністэрстве культуры, прарэктарам і загадчыкам кафедры Беларускай акадэміі мастацтваў, загадчыкам аддзела старажытнай беларускай культуры Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору НАНБ, дырэктарам Музею старажытнабеларускай культуры.
Даследчык беларускага мастацтва XVII-XVIII стагоддзяў, праблем барока. Аўтар вучэбнага дапаможкіка «Гісторыя мастацтваў».
1969 год. Памёр ураджэнец в. Байлюкі (зараз – Глускі раён) Яўхім Кіпель (1895-1969).
Педагог, дзеяч беларускай эміграцыі.
Член Навукова-тэрміналагічнай камісіі пры Наркамасвеце БССР, сакратар аддзелу прыроды і народнай гаспадаркі Інстытуту беларускай культуры.
Двойчы арыштоўваўся савецкімі органамі ўнутраных спраў. Быў фігурантам сфальсіфікаванай крымінальна-палітычнай справы «Саюзу вызвалення Беларусі». Рэабілітаваны 10 чэрвеня 1988.
Аўтар кнігі ўспамінаў пра савецкія лагеры «З іхняга раю».
Стваральнік Аб’яднання беларускіх вязняў савецкіх лагераў.
Член Беларускага кангрэсавага камітэту Амерыкі. Публікаваўся ў беларускай эмігранцкай прэсе. Успаміны Яўхіма Кіпеля захоўваюцца ў архіве Беларускага інстытуту навукі і мастацтва ў Нью-Ёрку.
1981 год. Нарадзіўся Арцём Арашонак.
Беларускі пісьменнік, перакладчык.
Фіналіст літаратурнага конкурса імя Н. Арсенневай Беларускага ПЭН-цэнтра.
Аўтар кніг сэнр’ю, танка, кароткай прозы, прозы.
Друкаваўся ў «Нашай ніве», «Літаратуры і мастацтве», «Дзеяслове», «ARCHE», ўматлікіх альманахах, зборніках.
Адзін са 198 перакладчыкаў, што прымалі ўдзел у стварэнні фундаментальнай анталогіі беларускага перакладу «Галасы з-за небакраю».
Аўтар перакладаў на беларускую мову Г. Гесэ, Э. Фрыда, Э. Рэмарка, Г. Бёля, К. Нёстлінгер, І. Бадмерсгоф, Р. Лінке, Х. Крупы, Г. Айгі і іншых.
Яго творы перакладзены на англійскую, польскую і рускую мовы.
1984 год. Памёр Зіновій Бабій (1935-1984).
Украінскі і беларускі оперны спявак, акцёр. Народны артыст. Пры жыцці яго называлі «Беларускі Арфей» або «Наш Каруза».
Вучыўся ў Кіеўскай і Беларускай кансерваторыях, працаваў у ансамбле песні і танца Прыкарпацкай ваеннай акругі, оперных тэатрах Кіева, Львова, у Дзяржаўным тэатры оперы і балета Беларусі.
Характару голасу і артыстычнай індывідуальнасці спевака ў найбольшай ступені адпавядалі партыі драматычнага плана.
Талент і майстэрскае валоданне голасам дазволілі артысту ствараць непаўторныя вобразы на сцэне, у тым ліку, у класічных операх – Фаўст («Фаўст» Ш. Гуно), Хазэ («Кармэн» Ж. Бізэ), Каніо («Паяцы» Р. Леанкавала), у творах рускіх кампазітараў — Герман («Пікавая дама» П. Чайкоўскага), Арэст («Арэстэя» С. Танеева), у операх нацыянальнага рэпертуару – Сяргей («Алеся» Я. Цікоцкага).
Меў вялікі канцэртны рэпертуар, які ўключаў 18 сольных праграм з твораў розных эпох і стыляў.
Гастраляваў у Балгарыі, Венгрыі, ГДР, Польшчы, Францыі, Канадзе.
1990 год. Вярхоўны Савет БССР прыняў Дэкларацыю аб дзяржаўным суверэнітэце БССР.
Ініцыятыва належала Сойму Беларускага Народнага Фронту «Адраджэнне». За прыняцце Дэкларацыі прагаласавала 229 дэпутатаў.
25 жніўня 1991 году пасля спробы дзяржаўнага перавароту ў Савецкім Саюзе Дэкларацыя аб дзяржаўным суверэнітэце набыла статус канстытуцыйнага закона і захоўвала юрыдычную сілу да 15 сакавіка 1994 году.
Ад 1991 да 1996 году галоўнае нацыянальнае свята – Дзень незалежнасці, быў прымеркаваны да даты прыняцця «Дэкларацыі».
У 1996 году з ініцыятывы Аляксандра Лукашэнкі быў праведзены рэферэндум, у выніку якога Дзень незалежнасці быў перанесены на 3 ліпеня.
1991год. Адкрыта мемарыяльная дошка ў памяць аб загінуўшых вязнях канцлагера на тэрыторыі магілёўскага завода «Строммашына».
Дошка адкрыта па адрасе вуліца Першамайская, 83 (дарэвалюцыйны дом генерала М. Цынамзгварава, зараз – будынак тэлерадыёкампаніі).
У 1941 годзе на тэрыторыі завода імя Дзімітрава (пасля вайны – «Строммашына») СС быў створаны лагер прымусовай працы для абслугоўвання сваіх падраздзяленняў на акупаваных тэрыторыях.
У працоўны лагер накіроўвалі ўсялякага роду майстравых людзей, як з цывільнага насельніцтва, так і з ваеннапалонных.
2008 год. Памёр Валерый Міронаў (1927-2008).
Беларускі артыст балета, педагог. Народны артыст.
Вядучы саліст Дзяржаўнага тэатру оперы і балета Беларусі, выканаўца роляў у шматлікіх пастаноўках «Князь-возера», «Лебядзінае возера», «Спячая прыгажуня».
Скончыў Маскоўскае харэаграфічнае вучылішча. Служыў у Дзяржаўным тэатры оперы і балета Беларусі, выкладаў у Беларускім харэаграфічным вучылішчы.
Танцоўшчык пераважна лірычнага плана, з рамантычнай накіраванасцю. Мастацтва Міронава вызначалі пераканальнасць у раскрыцці ўнутранага свету персанажаў, чысціня і лёгкасць выканання, высокая тэхніка дуэтнага танца.
У нацыянальных балетах стварыў рэльефныя вобразы Васіля («Князь-возера» В. Залатарова), Алеся («Святло і цені» Г. Вагнера).
Лідзія Ражанава і Валер Міронаў.
2018 год. Назіралася самае доўгае месяцавае зацьменне XXI стагоддзя.
Зацьменне было цалкам бачна ва Усходняй Афрыцы, Цэнтральнай і Паўднёвай Азіі, у Антарктыдзе. У Паўднёвай Амерыцы, Заходняй Афрыцы і Еўропе зацьменне пачалося пры ўзыходзе Месяца, ва Усходняй Азіі і Аўстраліі — наадварот, пры захадзе.
Набярэжная Дубравенкі ў цэнтры Магілёва патрабуе сур’ёзнага добраўпарадкавання, бо апошнім часам рэкрэацыйная гарадская зона не ў лепшым стане.
За апошні час у невядомым напрамку знікла як мінімум восем лавачак, якія мелі прыгожыя i арыгінальныя металічныя аснаванні ў выглядзе лебедзяў. Аб існаванні некалі тут лавачак зараз нагадваюць толькі пралысіны на траве.
Лавы ўнутры альтанак таксама ў жудасным стане. Ці будуць яны адмарантаваны або яны таксама “растварацца”, каб не траціць на іх грошы – пакажа час.
Акрамя таго, па ўсёй зоне адпачынку сям-там можна ўбачыць пахіленыя плафоны на ліхтарах. Наогул адчуваецца запусценне наберажнай, хаця гэта цэнтр горада. Людзей гуляе тут шмат, а стан з кожным годам усё маркотней. Настаў час ужо хоць невялікае фінансаванне накіраваць на Дубравенку, падрамантаваць і вярнуць лавачкі – адзначаецца ў тэлеграм-канале “Магілёў Live”.
Міжнародны Дзень братоў і сясцёр(Siblings Day, з 1998 года).
Ініцыятыва ўключэння такога свята ў сусветны каляндар належала амерыканцы Клаўдзіі Эварт. У раннім дзяцінстве яна страціла сястру і брата, цяжка перажываючы страту, жадаючы нагадаць астатнім людзям аб важнасці роднасных адносін, выступіла ініцыятарам новага свята.
Гэтае свята – выдатная нагода ўспомніць аб тым, што на Зямлі ёсць блізкая роднасная душа. Яно нясе ў сабе дабро, каханне, клопат і разуменне, вучыць павазе да блізкіх і родных.
У гэты дзень прынята дарыць падарункі брату ці сястры, сустракацца ў кавярні ці ўсёй сям’ёй дома, дорачы цяпло і радасць адзін аднаму і бацькам, для якіх няма нічога больш прыемнага, чым блізкія і добрыя адносіны паміж іх дзецьмі.
Міжнародны дзень руху супраціўлення (International day of the resistance movement)
Прысвечаны ўсім, хто супрацьдзейнічаў фашыстам падчас Другой сусветнай вайны (1939–1945) на тэрыторыях, акупаваных войскамі Трэцяга рэйха.
Рух супраціўлення быў арганізаваны пры ўдзеле жыхароў акупаваных тэрыторый, якія супрацьстаялі нямецкім войскам, і адрозніваўся разнастайнасцю форм барацьбы супраць акупантаў.
Найбольшы размах рух супраціўлення набыў на тэрыторыі СССР, Італіі, Польшчы, Францыі, Югаславіі, Балгарыі і іншых. У кожнай асобнай краіне рух супраціву быў глыбока нацыянальным па сваім характары, але, у той жа час, гэта быў інтэрнацыянальны рух, бо меў агульную для ўсіх народаў, якія змагаюцца, мэту – разгром сіл фашызму, вызваленне ад захопнікаў тэрыторый акупаваных краін.
1660 год. Дзісенскі замак вызвалены войскамі ВКЛ.
Замак існаваў у XIV–XVIII стагоддзях на востраве Замак у сутоку Дзісны і Заходняй Дзвіны ў Мёрскім раёне на месцы старажытнага паселішча XI стагоддзя.
Фарпост Полацка на Заходняй Дзвіне.
25 ліпеня 1654 года быў заняты маскоўскімі войскамі, у 1655 годзе меў 14 вежаў, 40 гармат. Знішчаны ў час Паўночнай вайны.
1762 год. Шклоў атрымаў герб.
Кароль Аўгуст III надаў Шклову Магдебургскае права, зацвердзіў герб і пячатку. Гарадская пячатка мела зверху Пагоню, знізу – гарадскі герб.
За дату заснавання Шклова бярэцца 1535 год, калі горад быў спалены падчас маскоўска-вялікалітоўскай вайны (1534–1537), за дату першай згадкі – 1520. Упершыню ўскосна згадваецца ў 1466 годзе ў лісце наваградскага намесніка М. Гаштольда да свайго шклоўскага намесніка Комара. У тастаменце Яна Неміровіча ад 1518 года згадваецца шклоўскі намеснік Гаштольда Ф. Дурасовіч.
У 1526 годзе праз Шклоў у Маскву праехаў імператарскі пасол Сігізмунд Герберштэйн.
Сёння Шклоў – 15-тысячны цэнтр раёна, у ім працуюць прадпрыемствы харчовай, папяровай, камбікормавай прамысловасці.
1900 год. У в. Малая Багацькаўка Мсціслаўскага павета (зараз – раён) нарадзіўся Гаўрыла Гарэцкі (1900–1988).
Геолаг, географ, эканаміст, адзін з заснавальнікаў акадэміі навук. Доктар геолага-мінералагічных навук, заслужаны дзеяч навукі. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі СССР, Дзяржаўнай прэміі БССР. Родны брат класіка беларускай літаратуры Максіма Гарэцкага.
Першы дырэктар (1927) Беларускага навукова-даследчага інстытута сельскай і лясной гаспадаркі. У 28 гадоў стаў акадэмікам – самы малады сярод акадэмікаў да гэтага часу.
Арыштоўваўся ДПУ (1920, 1922, 1930, 1937, 1938). У 1931, 1938 годах прыгаворваўся да расстрэлу.
Вязень ГУЛАГ. У лагерах стаў геолагам. У 1939–1968 гадах – удзельнік будоўляў амаль усіх найбуйнейшых ГЭС у еўрапейскай частцы Расіі і Украіны, каналаў, вадасховішчаў, абвадняльных, арашальных і шлюзавых сістэм.
Па вяртанню на Беларусь, працаваў у Інстытуце геахіміі і геафізікі АН БССР.
Аўтар даследаванняў па эканоміцы, насельніцтве, фальклоры, дэмаграфіі, археалогіі, геалогіі. Ім закладзены асновы новай у СССР галіны ведаў – палеапатамалогіі, вучэння аб старажытных рэках.
Адзін са стваральнікаў руска-беларускага слоўніка. Аўтар успамінаў пра Максіма Горкага, Якуба Коласа, Янку Купалу, Максіма Гарэцкага і іншых.
Дамогся вяртання імя і творчасці Максіма Гарэцкага.
У гонар яго названы 13 відаў выкапнёвых раслін і жывёл.
Магілёву бракуе вуліцы ў гонар знакамітага ўраджэнца.
1912 год. Брытанскі лайнер “Тытанік” выйшаў з Саўтгемптанскага порта ў сваё першае і апошняе плаванне.
Яшчэ на выхадзе з порта ён ледзь не сутыкнуўся з параходам “Нью-Ёрк”. Праз 5,5 гадзін, прайшоўшы 147 км, лайнер узяў на борт пасажыраў з французскага Шэрбура. Другім прыпынкам быў ірландскі Квінстаунаў, якога “Тытанік” дасягнуў апоўдні 11 красавіка, там былі папоўнены запасы правізіі, а на борт падняліся апошнія пасажыры.
Склад пасажыраў быў надзвычай разнастайным – ад жабракоў-эмігрантаў з Ірландыі, Італіі, Швецыі, Расіі, Сірыі, Арменіі, якія адпраўляліся на пошукі лепшай долі ў ЗША, да арыстакратаў і мільянераў.
У ноч з 14 на 15 красавіка адбылося сутыкненне «Тытаніка» з айсбергам. Загінула ад 1495 да 1635 чалавек з 2208-2225 людзей на борце, у тым ліку жыхары Беларусі. Газета “Минское слово” 11 мая 1912 года надрукавала спіс загінуўшых: Сымон Літман, Зельман Злакоўскі, Гары Корн, Сымон Вайсман, Якоб Кук, Лезлі Гелінскі, Насан Гольдшміт, Іосіф Мурдлін, Вульф Спектар, Абрам Гермед, Самсон Абельсон, Самуіл Грынберг, Зяліна Кантар, Польнер Ушэр, Абе Віллер і Іосіф Антвіла. Толькі 712 чалавек былі эвакуіраваны з «Тытаніка».
1931 год. У Менску адбыліся суды над прадстаўнікамі беларускай інтэлігенцыі.
Іх абвінавачвалі ў антысавецкай дзейнасьці. Сярод засуджаных на 5 гадоў высылкі ў расійскую глыбінку – пісьменнік Максім Гарэцкі, паэт Уладзімір Дубоўка, літаратуразнаўца Уладзімір Чаржынскі, гісторык Мікола Улашчык і іншыя.
Многія былі расстраляны, астатнія знаходзіліся ў ГУЛАГ.
У. Дубоўка правёў 27 гадоў у лагерах за імкненне тварыць на беларускай мове.
У. Дубоўка з жонкай
1931 год. Нарадзіўся Іван Чыгрын (1931–2006).
Беларускі літаратуразнаўца, паэт, крытык. Кандыдат філалагічных навук.
Скончыў БДУ. Настаўнічаў у школах Слонімскага, Дзятлаўскага раёнаў, працаваў у Інстытуце літаратуры імя Янкі Купалы АН БССР.
Аўтар і суаўтар літаратурна-крытычных артыкулаў, рэцэнзій, кніг «Станаўленне беларускай прозы і фальклор: Дакастрычніцкі перыяд», «Проза „Маладняка“: Дарогамі сцвярджэння», “Крокі: Проза «Узвышша», «Беларуская літаратура і праблемы сучаснасці», раздзелаў «Истории белорусской советской литературы», «Гісторыі беларускай савецкай літаратуры» (1981).
Выступаў ў друку з вершамі. выдаў шэраг зборнікаў вершаў.
Пераклаў паасобныя вершы Ф. Цютчава, У. Сыракомлі, Я. Лучыны, склаў «Выбраныя творы» Ядвігіна Ш. і зборнік «Веснаход» (апавяданні «Маладняка»).
1942 год. У Магілёве адбыўся патоп на рацэ Дубравенцы, праз які загінулі больш за 1 000 гараджан, разбурана каля 100 будынкаў.
Прычына – возера і навала крыг перад трубой пад чыгуначным насыпам, праз якую цячэ рака. Нямецкія сапёры прасвідравалі 3 адтуліны ў насыпе, каб спусціць ваду, але гэта не вырашала праблему, тады яны зрабілі невялікі выбух, каб зняць верхнюю частку насыпу.
Выбух і прывёў да трагедыі. Самі сапёры сталі першымі ахвярамі патопа. Вада хлынула ўніз у пойму ракі і знесла ўсё на сваім шляху: дамы, дрэвы, Быхаўскі рынак (у базарны дзень), лазню, людзей. Першы вал вады дасягаў да 15 м. Стыхія бушавала каля 20 хвілін. Калі вада сышла, уся пойма ракі аказалася засыпана глеем.
«Дрэвы плылі, дамы плылі, каровы плылі. Людзі пайшлі ў лазню і яе таксама знесла… Калі ўсё сціхла, на берагах чаго толькі не было, і швейныя машынкі, і мэбля – усю маёмасць, апошнімі вынеслі з разбураных дамоў…» – казалі сведкі.
Літаральна перад самым патопам па Дубровенцы хадзілі немцы і прасілі людзей пакінуць гэтыя мясціны. Але людзі да апошняга не верылі.
Як выглядаў насып у 1942 годзе – фота з калекцыі Алега Давіда Лісоўскага
1965 год. Нарадзіўся Сяржук Вітушка (1965–2012).
Беларускі грамадска-палітычны дзеяч, кіраўнік таварыства «Талака», гісторык і педагог, аўтар казак для дарослых і дзяцей.
З 1991 году жыў у Вільні, працаваў настаўнікам гісторыі ў віленскай беларускай школе імя Ф. Скарыны. Арганізатар і першы дырэктар адноўленага Віленскага Беларускага музея імя І. Луцкевіча. Выдаваў газэту «Vilnia i kraj» (1993).
Актыўна супрацоўнічаў з радыёстанцыяй «Балтыйскія хвалі» і літоўскім тэлебачаннем, друкаваўся ў газэтах «Наша Ніва» і «Рунь».
Ініцыятар і арганізатар беларускіх набажэнстваў у віленскай царкве Святога Мікалая. Хварэў на цукровы дыябет. Страціўшы зрок, не спыніў актыўнай дзейнасці, арганізоўваў «сляпыя экскурсіі» для беларусаў па Вільні, пісаў казкі, п’есы-батлейкі, вершы і беларускія тэксты на музыку вядомых песень.
2010 год. У выніку смаленскай авіякатастрофы загінуў прэзідэнт Польшчы Лех Качыньскі разам з прадстаўнікамі польскай палітычнай і вайсковай эліты – усяго 89 пасажыраў і 7 членаў экіпажа.
Польскі самалёт, які выконваў рэйс у Смаленск для наведвання ўрадавай дэлегацыяй катынскага мемарыяла, пацярпеў крушэнне. Дэлегацыя накіроўвалася на жалобныя мерапрыемствы з нагоды 70-х угодкаў Катынскага расстрэлу.
Катастрофа пад Смаленскам стала найбуйнейшай па колькасці ахвяр авіякатастрофай, у якіх гінулі першыя асобы дзяржавы.
Следства выявіла сляды выбухоўкі на 190 элементах самалёта Ту-154М. Брытанская лабараторыя пацвердзіла наяўнасць гексагену, трацілу і пентрыкса ў 89 з 238 даследаваных узораў.
2010 год. Загінуў у смаленскай авіякатастрофе беларус Мірон (Міраслаў) Хадакоўскі, 1957–2010.
Архіепіскап гайнаўскі, праваслаўны ардынарый Войска Польскага, брыгадны генерал Войска Польскага. Доктар тэалогіі.
Скончыў Варшаўскую Духоўную семінарыю, Вышэйшую Духоўную семінарыю ў Яблечна. Кіраваў аднаўленнем Супрасльскага Дабравешчанскага манастыра, архімандрыт.
У 1998 годзе прызначаны праваслаўным ардынарыем Войска Польскага.
Неаднаразова наведваў Казахстан, Расію, Украіну.
2021 год. Памёр Уладзімір Папковіч (1935–2021).
Беларускі пісьменнік, перакладчык.
Скончыў Мінскі педінстытут замежных моў. Працаваў у інстытуце замежных моў, інжынерам-перакладчыкам патэнтнага бюро Інстытута навукова-тэхнічнай інфармацыі і прапаганды пры Савеце Міністраў БССР, у Мінскім вышэйшым інжынерна-радыётэхнічным вучылішчы, на Мінскім оптыка-механічным заводзе, у Віцебскім педінстытуце, Віцебскім індустрыяльным тэхнікуме.
Лаўрэат прэміі «Сузор’е муз» імя У. Караткевіча.
З 1962 года друкаваўся ў рэспубліканскіх, абласных і гарадскіх выданнях у Мінску і Віцебску: часопісах «Нёман», «Полымя», «Маладосць», альманахах «Дзень паэзіі», «Далягляды», «Братэрства», «Дзвіна», «Ратуша».
2021 год. Памерла Арыядна Ладыгіна (1927–2021).
Беларускі вучоны ў галіне эстэтыкі, педагог. Доктар філасофскіх навук, прафесар.
Сястра беларускай спявачкі, Народнай артысткі СССР Ларысы Александроўскай.
Скончыла Маскоўскую кансерваторыю. Выкладала ў Саратаўскім музвучылішчы, Маскоўскай, Казанскай кансерваторыях,працавала у Інстытуце мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору АН Беларусі, у Беларускай акадэміі музыкі.
Даследавала праблемы народнасці мастацтва, пераемнасць культур (пераважна на матэрыяле беларускай музыкі), гісторыю беларускага музычнага тэатра.
Нечаканая студзеньская паводка і крыгаход пачаліся на Дняпры. Прагулка на крызе па рацэ ледзь не скончылася для двух хлапцоў трагедыяй.
Дажджы і раставанне снегу апошніх дзён узнялі ўзровень вады ў рэках. На Дняпры распачаў вельмі прыгожы крыгаход. Такая веснавая падзея – унікальная прыродная з’ява для сярэдзіны зімы.
Вада таксама нечакана падымаецца апошнімі днямі. Яна ў Магілёве ўжо падтапіла Дубравенку і затапіла пляж.
Адзначым, што незвычайна цёплая зіма назіраецца па ўсёй Еўропе. Разам з цяплом і раставаннем снегу знікаюць і надзеі расійскіх палітыкаў і прапагандыстаў на тое, што без расійскага газу Еўропа замерзне.
А вось у Магілёве сёння цудоўная з’ява ледзь не прывяла да трагічнага фіналу.
Гульня прывяла мальцаў шасці і васьмі гадоў на крыгу, з якой яны цудам паспелі саскочыць.
На пачатку відэа, якое даслаў нам чытач Магілёў.media, бачна, як хлопцы яшчэ гуляюць па беразе, а ў самым канцы, як яны забраліся на крыгу і збіраюцца пераскочыць на іншую.
– Дзеці гойдаліся на крызе. Я, як убачыў, то са страху закрычаў і пабег да іх. Старэйшы хлопец саскочыў на бераг і адпіхнуў ільдзіну! – распавядае выпадковы ратавальнік дзетак. – Крыга ў супрацьход пачала адыходзіць ад берага. Але іншая крыга на шчасце яе затрымала. Як малы саскочыў і нават не замачыўся, я не ведаю. Ягоны анёл выратаваў яго. Інакш патлумачыць я гэта не магу. Хлопцы рэальна цудам паспелі саскочыць з крыгі і выратавацца. Жудасна тое, што яны нават не перапалохаліся. Я спужаўся болей за іх. Малыя рэальна не разумелі што робяць, і ў іх не было ні каліва страху! Яны мелі толькі цікавасць і працягвалі сваю гульню!
Дарослыя, якія аказаліся побач, правялі прафілактычную гутарку і прасачылі за мальцамі. Але пытанне, чаму дзеці апынуліся ў сацыяльна небяспечнай сітуацыі без нагляду застаецца адкрытым.
Здарэнне адбылося сёння каля 15.00 – паведамляе Тэлеграм-канал “ЧП в Могиёве”. На здымку бачна цела мужчыны, побач з якім знаходзяцца супрацоўнікі міліцыі і фельчары хуткай дапамогі. Месца, якое можна пазнаць на фота, знаходзіцца каля маста па праспекце Міру, у бок чыгуначнага насыпу.
Шпацыр па ўтульнай набярэжнай удалечыні ад гарадскога тлуму – улюбёны адпачынак для многіх магілёўцаў. Калісьці паўнаводная, Дубравенка сфарміравала унікальны гарадскі ландшафт горада на Дняпры. Яна адсякае цэнтральную частку Магілёва з захаду, ствараючы велічны і непрыступны мыс, на якім паўстаў гістарычны цэнтр.
На Дубравенцы паўстала самае старажытнае гарадзішча ў абласным цэнтры – Змяёўка. Часы яго існавання гісторыкі звязваюць з ранняй гісторыяй славянства.
Ад чыгуначнага насыпу каля праспекта Міра і да Быхаўскага рынку тэрыторыя набярэжнай упарадкаваная і прыцягвае шматлікіх мінакоў на спакойны, прыемны адпачынак.
У галерэі Андрэя Вераб’ёва разгорнутая выстава з творамі малавядомых шырокай публіцы мастакоў – Віктора Дэ Буга і Генадзя Кутовіча. Сваю супольную экспазіцыю яны назвалі «Успаміны пра будучыню». Яе адкрыццё адбылося 25 жніўня.
Галерэя Андрэя Вераб’ёва створаная ў 2017 годзе для папулярызацыі сучаснага мастацтва, адкрыцця новых імёнаў маладых мастакоў, правядзення творчых сустрэч, персанальных і калектыўных мастацкіх выставаў. У ёй ладзяцца прэзентацыіі літаратурных і музычных твораў, а таксама праектаў.
Мастак-графік Віктор Дэ Буг
Віктор Дэ Буг прадставіў вялікую калекцыю сваёй «містычнай» графікі. Мастак нарадзіўся ў Магілёве, вучыўся ва Ўніверсітэце мастацтваў і мастацка-графічным факультэце Віцебскага дзяржаўнага ўніверсітэту імя Машэрава.
Віктор Дэ Буг не толькі графік, але і аўтар артыкулаў і кніг пра Марка Шагала і Казіміра Малевіча, гісторыка-культурнай канцэпцыі шляху «З варагаў у грэкі». Ён дапамог аформіць экспазіцыі ў 18 музеях.
Графіка мастака, прадстаўленая ў галерэі, сведчыла, што ён прыхільнік «шматвектарнага сінтэзу мастацтваў у глабальным інфармацыйным асяроддзі».
У сваім выступе Віктор Дэ Буг падкрэсліў: мы жывем на зломе двух тысячагоддзяў і таму, важна пранікнуцца графікай часу, бо лінейная графіка – гэта «Світкі часу», якія закранаюць вечныя тэмы розных эпох.
Мастак-дэкаратар Генадзь Кутовіч
Наведнікаў зацікавілі станковыя скульптуры Генадзя Кутовіча. Ён таксама выпускнік мастацка-графічнага факультэту Віцебскага дзяржаўнага ўніверсітэту імя Машэрава.
Працы Кутковіча ўдала ўпісаліся ў інтэр’ер, вонкава, нібыта, адцяняючы аднастайнасць графікі свайго калегі.
Работы мастака-дэкаратара магілёўскага драматычнага тэатру – адкрыццё гэтага года. У скульптуры ён адназначна новае імя для Магілёва. Ягоныя працы выклікалі фурор на тэатральным дывертысменце, пра які пісаў Магілёў.media.
Завяршылася адкрыццё выставы выступленнем рок-групы «Барон Мюнхаўзен». Паслухаць музыкаў прыйшлі не толькі аматары, але і старыя магілёўскія рокмэны.
Уваход на выставу цягам бліжэйшага месяца свабодны і бясплатны. Галерэя Верабʼёва месціцца на Дубравенцы, побач з спартовай базай лучнікаў.
