Дзень у гісторыі. 4 чэрвеня. Снег у Магілёве. “Беларуская граматыка”. Бой магілёўскага бронеатрада. Дзень памяці С. Манюшкі, К. Буйло, Я. Варонкі.

1695 год. У Магілёве выпаў вялікі снег.

Ён ляжаў некалькі дзён і “быў вялікі холад” – паведамляе Магілёўская хроніка.

Магілёўская Богаяўленская царква і званіца манастыра.

1872 год. Пайшоў у лепшы свет Станіслаў Манюшка  (1819-1872).

Беларускі і польскі кампазітар, дырыжор, адзін з пачынальнікаў беларускай музычнай культуры, стваральнік польскай нацыянальнай оперы.

Пачатковую музычную адукацыю атрымаў у Д. Стэфановіча ў Мінску, вучыўся ў Мінскай губернскай гімназіі, Берліне.

Працаваў у Вільні, Варашаве. Даваў урокі музыкі мастаку В. Сляндзінскаму, працаваў дырыжорам і дырэктарам варшаўскга опернага тэатру, прафесарам Музычнага інстытуту ў Варшаве. У творчасці выкарыстоўваў беларускі фальклор. Папулярнасць атрымаў дзякуючы операм “Галька”, “Страшны двор”. Аўтар  20 опер і аперэт, 3 балетаў, 5 месаў, 2 рэквіемаў і болей за 300 песень, у тым ліку “Паходнай песні літвінаў” на словы У. Сыракомлі.

1897 год. Нарадзіўся Юлій Іргер (1897-1941).

Беларускі вучоны-хірург, доктар медыцынскіх навук, прафесар, Заслужаны дзеяч навукі, брат нейрахірурга Іосіфа Іргера, кіраўнік НДІ пералівання крыві.

Пасля абвяшчэння БНР удзельнічаў у справе пераводу студэнтаў-беларусаў з расійскіх універсітэтаў ва Украіну і ў Вобласць Войска Данскога.

Памёр 26 мая 1941 года. Пахаваны на Ваенных могілках у Мінску.

1907 год. У в. Гарадок Глускага раёна нарадзіўся Васіль Зубец (1907-1991).

Беларускі гаспадарчы, дзяржаўны дзеяч, доктар тэхнічных навук, прафесар, Заслужаны дзеяч навукі.

Выхаванец Беларускай сельскагаспадарчай акадэміі. Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, начальнік вытворчага аддзялення аддзела аэрадромнага будаўніцтва 1-й паветранай арміі. Пасля вайны – 1-ы намеснік міністра, міністр меліярацыі і воднай гаспадаркі БССР, дырэктар Беларускага НДІ меліярацыі і воднай гаспадаркі.

Памёр 26 студзеня 1991 года.

1918 год. Апублікавана “Беларуская граматыка для школ” Браніслава Тарашкевіча (1892-1938).

Першая жыццяздольная граматыка сучаснай беларускай мовы, аснова ўсіх далейшых ліній развіцця беларускай граматыкі. Выдадзена ў Вільні, у паралельных кірыліцкім і лацінскім варыянтах.

Граматыка некалькі разоў перавыдавалася ў Заходняй Беларусі ляжала ў аснове праграм выкладання беларускай мовы ў БССР. У аснове граматыкі ляжалі фанетыка-граматычныя асаблівасці тагачаснага сярэднебеларускага дыялекту, найперш «цвёрдае р» і «моцнае аканне». У правілах граматыкі выкарыстоўваліся як марфалагічны, так і фанетычны прынцыпы.

Словы іншамоўнага паходжання выдзяляліся ў асобную групу. Тарашкевічам было прапанавана пісаць галосныя і зычныя ў іншамоўнай лексіцы так, як яны вымаўляліся ў мове, з якой былі запазычаны, фактычна было прынятае пераважнае іх напісанне як у польскай мове. Так, на гэтыя словы не былі распаўсюджаны правілы акання, дзекання і цекання, часта не змякчаліся зычныя перад галоснымі, перад ётаванымі галоснымі перадаваўся мяккі [л’].

Зважаючы на недахопы граматыкі Тарашкевіча, браты Лёсікі распрацавалі праект яе рэформы, які быў прадметам разгляду Акадэмічнай канферэнцыі па рэформе беларускага правапісу і азбукі (1926).

1920 год. Прыняў бой з палякамі савецкі 35-ты бранявы атрад.

Бой адбыўся каля в. Стоўпішчы пад Магілёвам. Загінуўшых чырвонаармейцаў пахавалі на сённяшняй плошчы Славы ў Магілёве.

Пяць чалавек 35-га атрада былі ўзнагароджаны ордэнам Чырвонага Сцяга РСФСР. Гэта Леў Альбаў і Іван Філатаў, вадзіцелі бронемашын, Васіль Усаў, камандзір бронемашыны, Пётр Кулагін і Аляксандр Міхайлаў, кулямётчыкі.

1926 год. Прэзідэнтам Польшчы абраны Ігнацы Масціцкі (1867-1946).

Дзяржаўны дзеяч, вучоны-хімік, акадэмік Акадэміі навук Польшы ў Кракаве, арганізатар хімічнай прамысловасці ў Польшчы.

Распрацаваў прамысловы метад атрымання азотнай кіслаты з паветра.

Меў падтрымку часткі беларускіх грамадскіх колаў у Заходняй Беларусі.

У яго гонар названы канал у Брэсцкім раёне і ў Валынскай вобласці Украіны.

1952 год. Памёр Язэп Варонка (1891-1952).

Беларускі палітычны дзеяч, журналіст, публіцыст. Першы старшыня Народнага сакратарыята БНР.

Быў супрацоўнікам пецярбургскіх газет «Воскресная вечерняя газета», «Столичные вести», часопісаў «Зритель», «Театральное обозрение».

Член ЦК Беларускай сацыялістычнай грамады, Часовага савета Расійскай рэспублікі, узначальваў камітэт Беларускага таварыства ў Петраградзе па аказанні дапамогі пацярпелым ад вайны, быў камісарам юстыцыі і ўнутраных спраў Вялікай беларускай рады, старшынёй Народнага сакратарыята Беларусі і народным сакратаром замежных спраў, адзін з ініцыятараў абвяшчэння БНР.

Міністр беларускіх спраў і сябра кабінета міністраў Літоўскай Рэспублікі (1918-1920), старшыня беларускага Чырвонага Крыжа, таварыства «Беларуская грамада ў Коўне».

У 1923 годзе з’ехаў у Чыкага. Узначальваў Беларуска-амерыканскую нацыянальную асацыяцыю, быў адным з кіраўнікоў Беларуска-амерыканскай нацыянальнай рады, выдаваў газету “Беларуская трыбуна”, вёў праграмы на чыкагскім радыё.

Займаўся выдавецкай і публіцыстычнай дзейнасцю. Аўтар брашур “Беларускае пытанне на момант Версальскай мірнай канферэнцыі. Гістарычна-палітычны нарыс”, “Беларускі рух ад 1917 да 1920 году. Кароткі агляд”.

Прытрымліваўся канцэпцыі «двух ворагаў» беларускага адраджэння — Расіі і Польшчы. Вёў беларускія і рускія праграмы на чыкагскім радыё.

Памёр 4 чэрвеня 1952 года.

1986 год. Памерла Канстанцыя Буйло (сапраўднае імя Канстанцыя Кале́чыц, 1893-1986).

Беларуская паэтэса, Заслужаны дзеяч культуры БССР. Яе дэбютны зборнік вершаў “Курганная кветка” (1914) рэдагаваў Янка Купала, афармляў Язэп Драздовіч. Аўтар шэрагу п’ес, зборнікаў вершаў, кніг для дзяцей. 

Многія вершы паэтэсы пакладзены на музыку, песня “Люблю” стала народнай. Максім Гарэцкі ў сваёй “Гісторыі беларускай літаратуры” лічыў яе “найбольш выдатнай пасля Цёткі жаноцкай сілай ў нашай поэзіі”.

1989 год. У Польшчы адбыліся першыя часткова дэмакратычныя парламенцкія выбары.

У іх удзельнічалі і беларускія кандыдаты пісьменнік Сакрат Яновіч (1936-2013), гісторык Яўген Мірановіч (н.1955).

Я. Мірановіч.

2013 год. Памёр  Юрый Бушлякоў (1973-2013).

Беларускі мовазнавец, кандыдат філалагчных навук, журналіст і перакладчык, выкладчык Карлава ўніверсітэта ў Празе.

Працаваў у штотыднёвіку “Наша Ніва”, на Польскім радыё, “Радыё Свабода”, дзе вёў аўтарскую перадачу “Жывая мова”. Суаўтар кнігі “Беларускі клясычны правапіс”.

Дзень у гісторыі. 13 кастрычніка. Трэці падзел Рэчы Паспалітай. Дзень нараджэння патрыётаў Беларусі мецэната Эдварда Вайніловіча, мастака Язэпа Драздовіча

Міжнародны дзень за зніжэнне стыхійных бедстваў (з 1989 года) прысвечаны здольнасці людзей і супольнасцяў ва ўсім свеце кіраваць рызыкай бедстваў.

Бедствы, што выкліканыя прыроднымі або тэхналагічнымі працэсамі, закранаюць мільёны людзей ва ўсім свеце. 

ЮНЕСКА ажыццяўляе канцэптуальны пераход ад рэагавання на бедствы да дзеянняў, якія папярэднічаюць бедствам, і аказвае краінам дапамогу ў нарошчванні іх патэнцыялу ў галіне кіравання рызыкамі, звязанымі з бедствамі і змяненнем клімату.

За мінулы 2021 год адбылося 432 катастрофы, якія звязаны з небяспечнымі прыроднымі з’явамі ва ўсім свеце. Іх эканамічная шкода склала 252 мільярды даляраў ЗША. 44% бедстваў былі звязаныя з паводкамі.

Мэтавай задачай на 2022 год з’яўляецца задача “Значна палепшыць сітуацыю з наяўнасцю сістэм ранняй абвесткі, якія ахопліваюць розныя віды пагроз, інфармацыі і адзнак адносна рызыкі бедстваў і пашырыць доступ да іх людзей да 2030 года”.

1795 год. У Санкт-Пецярбургу ўпаўнаважаныя Аўстра-Венгрыі, Прусіі і Расіі падпісалі канвенцыю аб Трэцім падзеле Рэчы Паспалітай.

Рэч Паспалітая Абодвух Народаў знікла з карты Еўропы як дзяржаўнае ўтварэнне.

Тэрыторыя Беларусі цалкам апынулася ў складзе Расійскай імперыі.

https://posmotrim.by/pics/37b21e54e.jpg

1847 год. Нарадзіўся  Эдвард Вайніловіч.

Гаспадарчы і палітычны дзеяч Беларусі і Расійскай імперыі. Патрыёт Беларусі. Лідар дваран літоўска-беларускіх губерняў.

Фундатар касцёлу Св. Сымона і Алены (Чырвоны), праваслаўных цэркваў. Заснавальнік камітэта абароны яўрэяў і татар.

Кіраўнік дэпутацкай фракцыі «Саюз Колаў Каралеўства Польскага і Краёў Літвы і Русі» у Дзяржсавеце.

Фінансава падтрымаў Беларускі Нацыянальны камітэт, член Рады БНР. Катэгарычна выступаў супраць паланізацыі беларускамоўнага насельніцтва Польшчы. 

Памёр у Польшчы ў 1928 годзе. 11 чэрвеня 2006 г. урачыста перапахаваны ў  Мінску каля Чырвонага касцёла.

1888 год. Нарадзіўся Язэп Драздовіч.

Беларускі мастак, скульптар, этнограф. 

Мастацтвазнаўца Надзея Усава падкрэслівае значнасць Драздовіча як першага нацыянальнага мастака, народнага філосафа-ўтапіста, самабытнага і арыгінальнага мастака-візіянера выключнай асобы для культуры Беларусі.

Адзін з заснавальнікаў беларускага нацыянальнага гістарычнага жывапісу, майстар дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва.

Аўтар  зборніка «Песні Дзісеншчыны», вершаў, прозы, гістарычных аповесцяў, паэм, апісаў падзеі VI- XX ст.

Яго графічныя малюнкі ўпрыгожылі падручнік геаграфіі А. Смоліча (1919).

У гонар мастака названы вуліцы ў Мінску, Оршы, Маладзечне, Глыбокім, Шаркаўшчыне, Радашковічах, Навагрудку. Пастаўлены помнікі ў Мінску і Глыбокім.

Памёр у 1954 годзе.

1896 год. Нарадзіўся Мікола Шчакаціхін.

Мастацтвазнавец, гісторык, тэарэтык мастацтва. Адзін з заснавальнікаў беларускага мастацтвазнаўства.

Даследаваў выяўленчае мастацтва і архітэктуру Беларусі ад старажытнейшых часоў да сучаснасці, у тым ліку мастацтва кніг Ф. Скарыны, творчасць беларускіх мастакоў.

Аўтар «Нарысаў з гісторыі беларускага мастацтва».

У 1930 годзе арыштаваны ДПУ БССР па справе «Саюза вызвалення Беларусі». Памёр у ссылцы ў 1940 годзе.

У гонар вучонага ў Мінску на вул. Валадарскага, 24  устаноўлена мемарыяльная дошка.

1896 год. Нарадзіўся  Мікалай Шчаглоў-Куліковіч

Беларускі кампазітар, музыколаг, этнограф, паэт. Дзеяч беларускага руху ў эміграцыі.

Аўтар музыкі гімна на словы М. Багдановіча “Пагоня”.

Адзін з арганізатараў Тэатра оперы і балета Беларусі, дырыжор яго сімфанічнага аркестра, дырыжор сімфанічнага аркестра Усебеларускага Радыёкамітэту, музычны рэдактар Беларускага радыё.

Заснаваў у Нью-Ёрку беларускі хор, кіраваў беларускімі хорамі ў Кліўлендзе і Чыкага. Пакінуў вялікую музычную спадчыну; быў аўтарам опер, сімфоній, вакальных твораў, апрацовак народных песень.

1937 год.  НКУС быў расстраляны Антон Баліцкі. 

Беларускі палітычны дзеяч, публіцыст. 

Народны камісар асветы БССР у 1926-1929 гадах, адзін з актыўных дзеячаў палітыкі беларусізацыі ў БССР.

Удзельнік стварэння сістэмы сярэдняй і вышэйшай адукацыі БССР. Аўтар артыкулаў па пытаннях нацыянальнай і культурнай палітыкі. Правадзейны сябра Інбелкульта, старшыня секцыі беларускай мовы і літаратуры.

1979 год. Памёр Дзмітрый Лукас

Беларускі кампазітар.

Аўтар шэрагу опер, у т.л. «Кастусь Каліноўскі», твораў для салістаў, хора і аpкестраў, да драматычных спектакляў і фільмаў, у тым ліку «Нестерка», апрацовак беларускіх народных песень.

1986 год. Памёр Андрэй Бембель. 

Беларускі скульптар. Народны мастак Беларусі.

Прафесар і загадчык кафедры скульптуры ў Беларускім тэатральна-мастацкім інстытуце.

Аўтар бюстаў, аздаблення залы пасяджэнняў Дома ўрада, інтэр’ераў залы Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР, Дома Чырвонай арміі, павільёна БССР на Усесаюзнай сельскагаспадарчай выстаўцы ў Маскве.

Аўтар дэкаратыўных рэльефаў ляпнін у глядзельных залах Тэатра оперы і балета БССР і тэатра імя Я. Купалы, гарэльефа «9 Мая 1945 года»  галоўнага фасада Манумента Перамогі ў Мінску.

Адзін з аўтараў Кургана Славы Савецкай Арміі (1969), мемарыяльнага комплексу «Брэсцкая крэпасць-герой» (1971).

Працаваў над праектам помніка героям Сталінграда, барэльефам «Беларускія партызаны», партрэтамі многіх Герояў Савецкага Саюза, Адама Міцкевіча, Янкі Купалы, вучоных, гістарычных дзеячаў.

У Віцебску на доме, дзе жыў мастак, усталявана мемарыяльная дошка.

2001 год. Памёр Максім Лужанін (Аляксандр Каратай). 

Беларускі паэт, празаік, кінадраматург, перакладчык. Заслужаны дзеяч мастацтваў Беларусі, заслужаны дзеяч культуры Польшчы.

У 1933 годзе быў рэпрэсаваны. Вязень ГУЛАГу.

Пасля вайны працаваў у газеце «Звязда», часопісе «Вожык», галоўным рэдактарам кінастудыі «Беларусьфільм» (1967-1972).

Аўтар двух дзясяткаў зборнікаў і кніг вершаў, паэм, прозы, гумару. Выступаў як крытык і публіцыст.

Аўтар сцэнарыяў фільмаў «Паўлінка», «Народны паэт», «Першыя выпрабаванні», «Запомні гэты дзень» (разам з А. Куляшовым).

На беларускую мову пераклаў асобныя творы рускіх класікаў, А. Міцкевіча, У. Сыракомлі.