День истории - Магілёў. media

16 жніўня. Дзень у гісторыі. Марш «За Свабоду» па ўсёй краіне. Мсціславу нададзенае Магдэбургскае права. Нарадзіліся: «нашанівавец» Аляксандр Уласаў і ініцыятар стварэння беларускай «Радыё Свабода» Мікола Абрамчык. Сталін пастанавіў паланёных гітлераўцамі салдат лічыць здраднікамі

Навіна ад 16 жніўня, 202216 жніўня, 2022

Дзень малінавага сочыва.

Адзначаецца ад 2015 году і прымеркаваны да дня, калі славяне прыносілі падзяку маліне і шанавалі Ісака-Малінніка.

Лічылася, што з’едзеная на Ісака-Малінніка жменя маліны напаўняе цела асаблівай сілай супраць прастудных захворванняў, а зваранае ў гэты дзень сочыва дапамагае ўсёй сямʼі перажыць зіму без сурʼёзных хвароб.

1634 год. Мсціславу нададзены прывілей на вольнасць – Магдэбургскае права.

Горадам з самакіраваннем Мсціслаў зрабіўся з указу Караля польскага і Вялікага князя Літоўскага Уладзіслава Вазы за дапамогу гараджанаў у вызваленні з-пад маскоўскай акупацыі Смаленску.

Мсціслаў займеў герб «у залатым полі збройная рука з мячом – Малая Пагоня».

За часамі расійскай улады Мсціславу прыдумалі іншы герб. Да Малой Пагоні дамалявалі ці то ваўка, ці лісіцу.

1869 год. Памерла Альбіна Габрыэля Пузына.

Пісьменніца, паэтка, мемуарыстка.

Аўтарка ўспамінаў «Мая памяць», якія багата ілюстраваны малюнкамі, літаграфіямі і фотаздымкамі, уяўлялі панараму жыцця ўсіх слаёў грамадства паўночна-заходняй Беларусі, змяшчалі каштоўную інфармацыю пра мастацкае жыццё краю, паўстанне 1830-1831 гадоў.

1874 год. Нарадзіўся Аляксандр Уласаў.

Грамадскі дзеяч, рэдактар-выдавец газеты «Наша ніва», польскі сенатар.

Чалец Рады Беларускай Народнай Рэспублікі. Меў багатую бібліятэку, шмат архіўных матэрыялаў пра «нашаніўскі» перыяд, нацыянальную асвету ў Заходняй Беларусі.

У 1939 годзе быў арыштаваны савецкімі органамі ўнутраных спраў паводле абвінавачвання ў «шпіёнска-правакатарскай дзейнасці». Паводле лагернай даведкі «памёр ад паралюшу сэрца».

Рэабілітаваны ў 1961 годзе.

1878 год. Нарадзіўся Дамінік Сямашка.

Палітык. Дзеяч беларускага нацыянальнага руху на Віленшчыне.

Удзельнічаў у пасяджэнні Рады Беларускай Народнай Рэспублікі, якая абвясціла незалежнасць БНР. Прыхільнік федэрацыі Беларусі і Літвы.

Кіраўнік Міністэрства беларускіх спраў Літвы. Уваходзіў у склад літоўскай дэлегацыі пры заключэнні мірнага дагавора паміж Літвой і РСФСР 1920 г. «як прадстаўнік беларускага насельніцтва Віленскай і Гродзенскай губерняў».

1903 год. Нарадзіўся Мікола Абрамчык.

Грамадскі і палітычны дзеяч, прэзідэнт Беларускай Народнай Рэспублікі. Дзеяч беларускай эміграцыі ў Чэхаславакіі, Францыі.

Старшыня Беларускага нацыянальнага цэнтру, удзельнік антыкамуністычнага руху, прэзідэнт Лігі за вызваленне народаў СССР.

Ініцыятар стварэння беларуская рэдакцыі Радыё «Вызваленне/Свабода».

1941 год. Паланёныя нацыстамі савецкія салдаты абвяшчаліся здраднікамі, а іх сем’і пазбаўляліся дзяржаўнай падтрымкі.

Такі ўказ выдала стаўка Сталіна.

Паводле загаду, здраднікамі адразу станавіліся сотні тысяч ваеннапалонных. Па розных падліках, трапіла ў палон і прапала без вестак ад 3,4 да 4,6 млн савецкіх вайскоўцаў і ваеннабавязаных.

1945 год. СССР падпісаў дагавор пра мяжу з Польшчай па «лініі Керзона» 1919-1920 гадоў.

У выніку рэспубліка-пераможца ў вайне з нацыстамі Беларусь згубіла кожнага трэцяга жыхара, пазбавіўшыся Беластоцкай вобласці і яшчэ 3 раёнаў Брэсцкай вобласці. Не ўбачыла БССР і абяцанай Калінінградскай вобласці.

https://tunnel.ru/media/images/2020-08/post/722/151572664_33069.jpg

1935 год. Нарадзіўся Аляксандр Падлужны.

Мовазнавец, заснавальнік беларускай фанетычнай школы.

У 1990-я гады быў намеснікам старшыні Дзяржаўнай камісіі ўдасканалення беларускага правапісу і кіраўніком рабочай групы па падрыхтоўцы праекту новай рэдакцыі «Правіл беларускай арфаграфіі і пунктуацыі», старшынём Рэспубліканскай тэрміналагічнай камісіі пры НАН Беларусі.

2020 год. У Мінску адбыўся самы масавы пратэст у гісторыі Беларусі «Марш за свабоду».

У ім удзельнічала больш за 300 тысяч чалавек.

Падобныя маршы прайшлі ў іншых гарадах Беларусі.

Пратэсты 2020 году, сталі адказам на афіцыйныя вынікі прэзідэнцкіх выбараў, якія адбыліся 9 жніўня. Паводле іх, перамог Лукашэнка. Абурэнне выклікаў гвалт сілавікоў, якія выкарыстоўвалі супраць пратэстоўцаў спецсродкі і збівалі іх. У першыя тры дні пасля выбараў былі затрыманыя тысячы людзей.

Выбары 2020 году прывялі да глыбейшага палітычнага крызісу ў краіне, які не пераадолены дагэтуль. Рэжым Лукашэнкі знішчыў цалкам незалежную прэсу і арганізацыі грамадзянскай супольнасці. Супраць рэжыму Лукашэнкі былі ўведзеныя санкцыі Еўрапейскіх краінаў, ЗША.

У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў

Дзень у гісторыі: 14 жніўня. Прэм’ера фільму «Кастусь Каліноўскі». Падпісаная Крэўская Унія. Памёрлі рупліўцы беларушчыны Эдуард Будзька і Канстанцін Юхневіч. Першы (Мядовы) Спас, па ім сканчаецца лета

Навіна ад 14 жніўня, 202214 жніўня, 2022

Першы (Мядовы) Спас.

Свята маку і мёду. Традыцыйна ў гэты дзень праводзілі абрады з макам. Асвячалі ваду, зёлкі, садовыя кветкі, моркву, сланечнікі. Елі пірагі з макам і моркваю, рабілі варэнікі з мёдам, а таксама елі тое, у што можна было макаць.

Пачатак Успенскага паста і канец лета.

988 года. Меркаванні хрышчэнне радзімічаў у Блакітнай крыніцы.

Радзімічы – старажытнабеларускае этнапалітычнае аб’яднанне. Насялялі абшар басейну ракі Сож: усходняя частка Гомельскай, захад Бранскай і прылеглыя раёны Магілёўскай абласцей. Радзімы разам з крывічамі і дрыгавічамі сталі асноваю для фармаваньня беларускага этнасу.

Блакітная крыніца – гідралагічны помнік рэспубліканскага значэння. Месціцца пад Слаўгарадам (да 1945 – Прапойск). Вада ў крыніцы лічыцца гаючай, багатай на мікраэлементы. У народзе шмат гавораць пра выпадкі цудоўнага ацалення дзякуючы ёй. Штогод у гэты дзень адбываецца набажэнства і хрышчэнне ўсіх ахвотных.

1385 год. Падпісаная Крэўская Унія.

Дынастычны саюз паміж Вялікім княствам Літоўскім і Рэччу Паспалітай, згодна з якім вялікі князь ВКЛ Ягайла ажаніўся з польскай каралевай Ядзвігай і стаў польскім каралём.

Падзея адбывалася ў мястэчку Крэва.

Унія ўзмацніла Вялікае Княства Літоўскае ў барацьбе з Тэўтонскім Ордэнам на захадзе, з крымскімі татарамі на поўдні, Масковіяй на ўсходзе.

1928 год. Прэм’ера фільму «Кастусь Каліноўскі».

Падзея адбылася ў Мінску.

Стужка знятая рэжысёрам Уладзімір Гардзіным на «Белдзяржкіно».

У апошняй сцэне, перад смерцю на эшафоце Кастусь Каліноўскі звяртаецца да беларусаў: «Чуеш, Беларусь! Веру – будзе вольная Беларусь працоўных, рабочых і сялян!» «Чуем!» – гучыць у адказ.

Фільм паказалі незадоўга да масавых рэпрэсіяў і згортвання савецкай беларусізацыі.

1959 год. Памёр Эдуард Будзька.

Грамадскі дзеяч, паэт, публіцыст, настаўнік.

Аўтар і папулярызатар «Нашай нівы». Удзельнічаў у стварэнні беларускіх школ, Будслаўскай беларускай гімназіі. Удзельнік беларускага нацыянальнага руху ў Літве, Латвіі, ЗША.

1971 год. Загінуў у аўтакатастрофе Канстанцін Юхневіч.

Грамадскі і палітычны дзеяч, публіцыст.

Руплівец беларушчыны ў Заходняй Беларусі, адзін з кіраўнікоў Беларускага інстытуту гаспадаркі і культуры. Рэпрэсаваны польскімі і савецкімі ўладамі. Два месяцы правёў у Лукішскай турме ў Вільні.

2015 год. Памёр Сяргей Журавель.

Актор тэатру і кіно.

Працаваў у тэатрах юнага гледача, моладзевым, Купалаўскім, мастацкім кіраўніком «Нікаля-тэатр», «Альфа радыё», вядоўцам дакументальнага серыялу «Лёс чалавека» на тэлеканале «Лад».

У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў

Дзень у гісторыі: 13 жніўня. Памёр Якуб Колас. У Магілёве нацысты стварылі гета – пачатак трагічнай гісторыі мясцовых габрэяў. Нарадзіліся: Ларыса Фінкельштэйн, даследніца габрэйскай спадчыны ў Беларусі і Яўген Колчаў, скульптар, аўтар рэльефаў Чырвонага касцёл

Навіна ад 13 жніўня, 202213 жніўня, 2022

Міжнародны дзень леўшуноў

Адзначаецца ад 1992 году з ініцыятывы брытанскага Клуба леўшуноў, каб прыцягнуць увагу да неабходнасці ўлічваць інтарэсы леварукіх. Сцвярджаецца, што іх каля 10%.

У 1976 годзе ў ЗША правялі Міжнародную канфедэрацыю леўшуноў, якая ўклала «Біль аб леўшунах». Паводле яго:

– кожнаму чалавеку павінна быць забяспечана свабода выбару ў выкарыстанні зручнай для яго рукі;

– тавары для леўшуноў павіны быць у свабодным доступе і па канкурэнтаздольных коштах;

– ніхто не можа ўціскаць леўшуноў;

– свет павінен быць адаптаваны так, каб леўшунам не даводзілася прасіць прабачэння за тое, якая ў іх дзеючая рука.

– абвясціць 13 жніўня Міжнародным днём леўшуноў для адстойвання правоў і годнасці леўшуноў ува ўсім свеце.

1913 год. Нарадзіўся Анатоль Багатыроў.

Кампазітар, педагог і грамадскі дзеяч.

Заснавальнік нацыянальнай беларускай оперы і беларускай нацыянальнай кампазітарскай школы.

Выхаваў плойму беларускіх кампазітараў.

Аўтар опер, створаных паводле твораў беларускіх пісьменнікаў і паэтаў.

1941 год. Акупацыйная ўлада гітлераўцаў у Магілёве загадала мясцовым габрэям пакінуць свае жытло і перасяліцца ў гета ў Падніколле.

У верасні гета было створана паміж Быхаўскім рынкам і вуліцай Віленскай.

Да лістападу 1941 году нацысты знішчылі габрэяў з гета.

Там, дзе была ўваходная брама у гета, цяпер на вуліцы Лазарэнкі стаіць памятны знак: камень з высечанымі на ім далонямі.

1950 год. Нарадзілася Ларыса Фінкельштэйн

Мастацтвазнаўца, арт-крытык.

Заснавальніца першай беларускай галерэі «Брама», упершыню ў Беларусі пачала цыкл выставаў, прысвечаных мастакам-габрэям Беларусі і габрэйскай тэматыцы ў творчасці беларускіх аўтараў.

Увяла ў лексікон мастацтвазнаўства паняцце «філасофская кераміка».

Аўтар шматлікіх арт-пректаў.

1956 год. Памёр Якуб Колас (Канстанцін Міцкевіч).

Найадметнейшая постаць у беларускай культуры. Празаік, паэт, педагог, навуковец, грамадскі дзеяч.

Яго творы ўключаныя ў школьную праграму і перакладзеныя на 50 моваў свету.

Кожны беларус ведае класічныя коласаўскія творы: «Новая зямля», «Сымон музыка». У іх увасобленыя спрадвечныя беларускія чаканні: мець сваю зямлю і права распараджацца сваім жыццём без прынукі.

Імем Якуба Коласа ўганараваныя многія ўстановы культуры, названыя вуліцы. У Магілёве такой вуліцы няма.

1959 год. Нарадзіўся Яўген Колчаў.

Скульптар і фатограф.

Стварае станкавыя скульптуры ў рэалістычным стылі, захапляецца анімалістычным жанрам.

Удзельнічаў у аднаўленні складаных архітэктурных і скульптурных элементаў помнікаў готыкі і барока ў Германіі і Польшчы.

Працы скульптара ўпрыгожваюць вуліцы і будынкі Мінска, знаходзяцца ў калекцыі Музея сучаснага выяўленчага мастацтва Беларусі, а таксама ў прыватных калекцыях.

Ён аўтар рэльефаў Чырвонага касцёлу ў Мінску, а таксама ў гонар Кастуся Каліноўскага.

У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў

Дзень у гісторыі: 12 жніўня. Параза на Ворскле – трагедыя Вялікага Княства Літоўскага. Радзівіл разбіў маскоўцаў пад Шкловам. Нарадзіўся палітык і палітвязень Мікалай Статкевіч. Загінуў у ГУЛАГу Пётр Мятла, які трапіў у Савецкі Саюз з Польшчы ў вынікі абмену арыштантамі

Навіна ад 12 жніўня, 202212 жніўня, 2022

Міжнародны дзень моладзі.

Адзначаецца ад 2000 году Генеральнай Асамблеяй Арганізацыяй Аб’яднаных Нацыяў для прыцягненне ўвагі да праблем маладых людзей.

1399 год. Бітва на Ворскле. Загінуў князь полацкі Андрэй Альгердавіч.

Адбылося гэта ў бітве на рацэ Ворскле. Тады войска Вялікага Княства Літоўскага на чале з Вітаўтам і ягоным саюзнікам ханам Тахтамышам было разбітае войскам Залатой Арды, узначаленае ханамі Цімур-Кутлукам і Эдзігеем.

Тая параза мела катастрафічныя наступствы для перспектываў Вялікага Княства. Яно дужэй падпала пад уплыў суседняй Польшчы, а Маскоўская дзяржава скарысталася са слабасці заходняй суседкі. У бітве на рацэ Ворскле палягло шмат знаці Вялікага княства.

У Полацку ў гонар князя Андрэя Альгердавіча стаіць помнік.

1581 год. Пабачыла свет Астрожская Біблія.

Гэта адзін з першых славянскіх перакладаў Бібліі і першае завершанае выданне Бібліі на царкоўнаславянскай мове ў Вялікім Княстве Літоўскім.

Яго надрукаваў ураджэнец Беларусі Іван Фёдараў на сродкі князя Канстанціна-Васіля Астрожскага. Надрукавана Біблія была ў Астрогу, горадзе, які цяпер знаходзіцца ў Ровеньскай вобласці Ўкраіны.

Ва Ўкраіну Іван Фёдараў (Федаровіч) падаўся пасля ўцёкаў з Масковіі, дзе разам з яшчэ адным беларусам Пятром Мсціслаўцам друкаваў кнігі, за што абодва зазналі пераслед.

1654 год. Войска Вялікага Княства Літоўскага, ачоленае Янушам Радзівілам разбіла маскоўцаў, якімі камандаваў Якаў Чаркаскі.

Бітва адбылася на рацэ Шклоўка – паміж Шкловам і Вялікім Старым Шкловам

Страты, стомленасць і нешматлікасць войска Вялікага Княства не дазволілі скарыстацца перамогай. Януш Радзівіл загадаў адыходзіць на захад да Галоўчына і Барысава.

1936 год. Загінуў Пятро Мятла.

Дэпутат польскага сейма ад беларускай нацыянальнай меншасці. Сустваральнік Беларускай сялянска-работніцкай грамады. Працаваў у Камісіі па вывучэнні Заходняй Беларусі пры Прэзідыуме Беларускай акадэміі навук.

У Польшчы быў арыштаваны і ў выніку абмену зняволенымі апынуўся ў 1930 годзе ў Савецкімі Саюзе.

Жыў у Менску. У 1933-ім яго арыштавалі савецкія органы.

У 1934 годзе прыгавораны да вышэйшай меры пакарання, якую замянілі 10 гадамі лагераў. Зняволенне адбываў на будаўніцтве Беламорска-Балтыйскага канала. Памёр у лагеры.

Рэабілітаваны 16 жніўня 1956.

1955 год. Нарадзіўся Віктар Жукоўскі.

Аршанскі краязнавец, велападарожнік, настаўнік-метадыст.

Аўтар навучальнага комплексу «Воршазнаўства» з 30 дапаможнікамі для школаў раёну, а таксама прац па гісторыі, тапаніміцы Падняпроўя.

1956 год. Нарадзіўся Мікалай Статкевіч.

Палітык, вайсковец, кандыдат тэхнічных навук.

Лідар партыі Народная Грамада. Сустваральнік «Беларускага згуртавання вайскоўцаў», падпалкоўнік.

Старшыня Усходнееўрапейскага сацыял-дэмакратычнага форуму. Кандыдат у прэзідэнты на выбарах 2010 года.

Палітвязень. 14 снежня 2021 быў асуджаны да 14 гадоў зняволення ў калоніі асаблівага рэжыму. Вырак прызнаны праваабарончай супольнасцю палітычна матываваным.

1981 год. Амерыканская кампанія IBM Corporation прадставіла першую мадэль персанальнага камп’ютара – IBM 5150, з якога пачалася эпоха сучасных кампʼютараў.

Першы персанальны кампʼютар каштаваў 1565 долараў, быў просты ў выкарыстанні і займаў няшмат месца.

2001 год. Памёр Арцём Баханькоў.

Мовазнаўца, доктар філалагічных навук, прафесар.

Даследаваў лексіку, дыялекталогію, гісторыю беларускай мовы, лексіку мовы Францыска Скарыны.

Аўтар і суаўтар даследаванняў, сярод якіх «Гістарычная лексікалогія беларускай мовы», «Лексікалогія сучаснай беларускай літаратурнай мовы», «Тлумачальны слоўнік беларускай мовы», «Беларуска-рускі слоўнік».

У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых даступных у інтэрнэце крыніцаў

Дзень у гісторыі: 11 жніўня. Першая згадка пра Горадню. Нарадзіліся: даследчык мовы смаленскіх беларусаў Уладзімір Дабравольскі, каталіцкі святар Міхаіл Далецкі, які дбаў пра беларускую мову ў касцёле і Алесь Гуркоў, актывіст першых незалежніцкіх арганізацыяў, на думку якога Пазняку трэба было дамаўляцца з Кебічам у 1994 годзе

Навіна ад 11 жніўня, 202211 жніўня, 2022

11 жніўня. Сусветны дзень здаровага сэрца (World Heart Day).

Заснаваны ў 1999 годзе Сусветнай федэрацыяй сэрца і Сусветнай арганізацыяй аховы здароўя.

Задуманы для інфармавання насельніцтва аб рызыках сардэчна-сасудзістых захворванняў і неабходнасці іх прафілактыкі.

1127 год. Першая згадка ў пісьмовых крыніцах пра Горадзен (Горадню, Гродна).

Згадаў пра беларускі горад аўтар Лаўрэнцьеўскага летапісу.

Найбагацейшы ў Беларусі горад на архітэктурныя помнікі. У 2014 годзе Горадня была культурнай сталіцай Беларусі.

Горад на Нёмане – буйны прамысловы цэнтр з хімічнай, харчовай, тытунёвай, лёгкай, машынабудаўнічай і дрэваапрацоўчай вытворчасцю.

Яго насяляе 357,5 тысяч чалавек.

1856 год. Нарадзіўся Уладзімір Дабравольскі.

Этнограф, краязнавец, мовазнавец.

Выкладаў у Беларускім народным універсітэце ў Маскве, у Віцебскім педагагічным інстытуце. Саратнік знанага навукоўца і даследніка беларускай культуры Яўхіма Карскага.

Дабравольскі выдаў «Смаленскі этнаграфічны зборнік», «Смаленскі абласны слоўнік» з 16 560 артыкуламі з дыялектнымі словамі руска-беларускага пагранічча.

1884 год. Нарадзіўся Міхаіл Далецкі.

Каталіцкі святар, ганаровы канонік Пінскай кафедральнай капітулы, удзельнік беларускага хрысціянскага руху XX стагоддзя.

Прыхільнік беларускай мовы ў касцёле. Падтрымліваў выданне першай беларускай каталіцкай газеты «Biełarus». Расстраляны гітлераўцамі ў 1942 годзе ў Навагрудку разам з 60 вернікамі.

1954 год. Памёр Парфён Савіцкі.

Дзяржаўны дзеяч, гісторык, рэктар БДУ.

У сакавіку 1941 году на Вучоным Савеце Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэту прапанаваў перавесці выкладанне прадметаў на беларускую мову.

Узначальваў БДУ, калі яго эвакуявалі ў Падмаскоўе. Арганізатар аднаўлення працы па вяртанні ў беларускую сталіцу.

1965 год. Нарадзіўся Алесь Гуркоў.

Грамадска-культурны дзеяч, удзельнік незалежнага выдавецкага і маладзёжнага рухаў 1980-х гадоў, выдавец.

Арганізатар і кіраўнік нефармальнай суполкі «Світанак», адзін з заснавальнікаў і выдаўцоў у 1990 годзе газеты «Свабода», актывіст «Мартыралога Беларусі» і БНФ «Адраджэньне».

У адным з сваіх інтэрв’ю сказаў, што лепей бы на першых прэзідэнцкіх выбарах перамог Вячаслаў Кебіч і з ім трэба было дамаўляцца Зянону Пазняку.

1979 год. У авіякатастрофе загінулі 178 чалавек, уключая 14 футбалістаў узбекскага «Пахтакора», якія ляцелі ў Беларусь на гульню з мінскім «Дынама».

У небе сутыкнуліся два самалёты. Новы склад гульцоў «Пахтакора» не змог гуляць як раней: у 1982 г. – 8 месца, у 1984 г. назаўсёды пакінуў вышэйшую лігу савецкага футболу.

У публікацыі выкарыстаны звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў

Дзень у гісторыі: 10 жніўня. Абвешчана аб стварэнні Часовага беларускага нацыянальнага камітэту і Беларускай аўтакефальнай царквы. Нарадзіўся Ігнат Даніловіч, даследчык беларускіх праўных статутаў і Геранім Філіповіч, руплівец магілёўскай мінуўшчыны. У Магілёве першы раз паказалі кіно

Навіна ад 10 жніўня, 202210 жніўня, 2022

1787 год. Нарадзіўся Ігнат Даніловіч.

Гісторык і правазнаўца.

Даследчык летапісных і заканадаўчых актаў Вялікага Княства Літоўскага. Апісаў усе рукапісныя і друкаваныя экзэмпляры Статута ВКЛ. Падрыхтаваў яго першае навуковае выданне.

Даказаў самабытнасць права ВКЛ, апублікаваў беларуска-літоўскі летапіс 1446 году.

Марыў пра адраджэнне літоўска-беларускай дзяржавы і мовы Статутаў ВКЛ.

1878 год. Нарадзіўся Еўсцігней Міровіч.

Драматург, тэатральны рэжысёр.

Мастацкі кіраўнік, рэжысёр Беларускага тэатру імя Янкі Купалы.

Аўтар п’ес на беларускай мове: «Машэка», «Кастусь Каліноўскі», пастаноўшчык мюзікла «На Купалле», спектакля «Паўлінка».

1898 год. Нарадзіўся Тадэвуш Даленга-Мастовіч.

Польскі пісьменнік, журналіст.

Яго родныя мясціны ў Глыбоцкім раёне. Загінуў у верасні 1939 годзе, калі ў Польшчу ўварваліся з захаду Гітлераўская Германія, а з Усходу – Савецкі Саюз.

Да 1939 з 16 яго твораў было экранізавана 8. Найбольш папулярныя, напісаныя ім сцэнарыі для фільмаў: «Іх дзіця», «Тры сэрцы», «Прафесар Вільчур».

Беларускім гледачам найбольш вядомы фільм «Знахар» па яго кнізе.

У Глыбокім у яго гонар усталявана мемарыяльная дошка.

1903 год. У Магілёве першы раз паказалі кіно.

Кінасеанс адбыўся ў тэатры. Праз шэсць гадоў на Дняпроўскім праспекце (цяпер – Першамайская) узвялі кінатэатр «Чары», які ў 1932 годзе стане «Чырвонай Зоркай».

1912 год. Нарадзіўся Геранім Філіповіч.

Магілёўскі краязнавец.

Адшукаў арыгінал Магілёўскай хронікі Сурты і Трубницких у падмаскоўнай Салтыкоўскай бібліятэцы. 8 месяцаў карпеў над аднаўленнем плану магілёўскага замка. Аднавіў у эскізах будынкі, плошчы і вуліцы гораду.

Аўтар кніг: «Калі ўзнік Магілёў», «Міфы і праўда аб Магілёве».

1919 год. Створаны Часовы беларускі нацыянальны камітэт.

Каардынацыйны орган беларускага нацыянальнага руху з мэтай «падняцця нацыянальнага самапачуцця, духоўнай і матэрыяльнай культуры беларускага народу, а таксама абароны нацыянальных, культурных і рэлігійных яго інтарэсаў».

Старшыняваў у ім літаратар, дзеяч беларускага адраджэння пачатку 20 стагоддзя Аляксандр Прушынскі (Алесь Гарун).

У складзе Камітэту былі: Уселавад Ігнатоўскі, які пазней стане першым прэзідэнтам Беларускай акадэміі навук; Антон Аўсянік, стане дэпутатам польскага сейму; Язэп Фарботка – паэт, літаратуразнавец; Ядвіга Луцэвіч-Іваноўская, выкладчыца Менскай беларускай гімназіі і журналістка. Ганаровым чальцом быў – пісьменнік Янка Купала.

1927 год. Завяршыўся з’езд праваслаўных святароў і вернікаў.

На ім была абвешчана аўтакефалія Беларуская праваслаўнай царквы. (БАПЦ).

Ініцыяваў з’езд Бабруйскі епіскап Філарэт.

БАПЦ мела ў БССР 344 прыходы з 399 святарамі. Маскоўская патрыярхія аўтакефаліі не прызнала, падтрымка савецкага беларускага кіраўніцтва спынілася ў 1929 годзе разам з палітыкай беларусізацыі.

БАПЦ мае прыходы ў ЗША, Канадзе, Аўстраліі, Вялікай Брытаніі. Богаслужэнні вядуцца на беларускай мове. БАПЦ займаецца таксама культурна-асветніцкай, выдавецкай, грамадскай, дабрачыннай дзейнасцю, дапамагае беларусам захаваць сваю нацыянальную духоўную спадчыну.

2016 год. Памёр Алесь Рашчынскі.

Кампазітар, фалькларыст, дырыжор, педагог.

Музычны кіраўнік ансамбля «Харошкі», квартэта «Купалінка», групы–капэлы аўтэнтычнага фальклору «Агмень».

Аўтар больш за 400 апрацовак народных песень, 8 фальклорных зборнікаў.

У 2016 г. у Мінску створаны народны хор імя Рашчынскага.

У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў

Дзень у гісторыі: 9 жніўня. Другая гадавіна самых пратэстных выбараў у гісторыі Беларусі, гвалт трывае дагэтуль. Нарадзіліся паэтка Ларыса Геніюш і дзеяч беларускага руху Янка Запруднік. Памёр Іван Мележ, аўтар культавага раману «Людзі на балоце»

Навіна ад 9 жніўня, 2022

1910 год. Нарадзілася Ларыса Геніюш.

Паэтка, празаік, грамадскі дзеяч.

Друкавацца пачала ў 1939 годзе ў беларускіх эмігранцкіх перыядычных выданнях. Жыла ў Заходняй Бларусі, якая была пад уладай Польшчы.

Выехала з сям’ёю ў Прагу ў 1937 годзе. Наладзіла сувязі з беларускай эміграцыяй, удзельнічала ў рабоце ўраду Беларускай Народнай Рэспублікі на эміграцыі. У сакавіку 1943-га стала Генеральным сакратаром ураду і займалася захаваннем і ўпарадкаваннем архіва БНР.

5 сакавіка 1948 году чэхаславацкімі ўладамі была арыштавана, а 12 жніўня разам з мужам перададзеная савецкім уладам.

Утрымліваліся ў савецкіх турмах Вены і Львова, з канца 1948 году ў турме ў Мінску, дзе Ларысу Геніюш дапытваў міністр Дзяржбяспекі БССР Лаўрэнцій Цанава, які беспаспяхова патрабаваў ад яе перадаць архівы БНР.

Па вызваленні прынцыпова адмаўлялася прымаць савецкае грамадзянства, засталася грамадзянкай Чэхаславакіі. Дом Геніюшаў у Зэльве стаў прыцягальным асяродкам для творчай моладзі Беларусі. Нягледзячы на нагляд КДБ, частымі гасцямі ў Зэльве бывалі паэты і пісьменнікі, мастакі, навукоўцы.

1926 год. Нарадзіўся Янка Запруднік (Сяргей Вільчыцкі).

Дзеяч беларускага руху, гісторык, журналіст, палітолаг.

Дзеяч беларускай дыяспары ў Германіі, Згуртавання беларусаў у Вялікай Брытаніі. Працаваў у беларускай секцыі радыёстанцыі «Вызваленне» у Мюнхене, Нью-Ёрку. Прафесар Калумбійскага ўніверсітэта. Удзельнік працы Рады БНР. Даследаваў гісторыю Беларусі.

1938 год. Нарадзіўся Валерый Аношка.

Географ, глебазнаўца, доктар геаграфічных навук, прафесар.

Адзін з заснавальнікаў меліяратыўна-інжынернай геаграфіі, распрацаваў канцэпцыю і склаў карту тэхнагеннай парушанасці прыродных комплексаў Беларусі.

1943 год. Памёр Хаім Суцін.

Французскі мастак-экспрэсіяніст беларускага паходжання, адзін з найбольш славутых майстроў нацюрморту.

Яго творам, напісаным пераважна паміж 1920–1929 гадамі, уласцівыя глыбока індывідуальныя бачанне свету і тэхніка. Характэрныя наўмысныя скажэнні, ахвяраванне кампазіцыяй і вымалёўкай дэталяў дзеля раскрыцця ўнутранай сутнасці прадметаў і з’яваў. Карыстаўся інтэнсіўнай, часта падкрэслена пачварнай каляровай палітрай.

На малой радзіме, у Смілавічах у 2008 годзе пры садзейнічанні ЮНЕСКА створана музейная экспазіцыя «Прастора Хаіма Суціна».

1976 год. Памёр Іван Мележ.

Народны пісьменнік Беларусі.

Аўтар культавых твораў «Людзі на балоце» і «Подых навальніцы».

Творы Мележа вызначаліся вернасцю пісьменніка жыццёвай праўдзе, глыбокім псіхалагічным аналізам чалавечых учынкаў, вастрынёй сацыяльнага і духоўнага бачання рэчаіснасці.

2020 года. Адбыліся прэзідэнцкія выбары ў Беларусі.

Яны прывялі да масавых пратэстаў супраць фальсіфікацыі вынікаў. Супраць пратэстоўцаў сілавікі ўжылі гвалт. Толькі за 9-10 жніўня было затрымана больш за 5000 чалавек.

Рэпрэсіі ў Беларусі трываюць дагэтуль.

У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў

Дзень у гісторыі: 8 жніўня. Нарадзіўся рэлігійны дзеяч і руплівец беларушчыны ў замежжы Аляксандр Надсан. Паўстаў Міжнародны ваенны трыбунал. Памёр Уладзімір Буднік, аўтар музыкі да беларускага хіта «Пах чабаровы»

Навіна ад 8 жніўня, 2022

Міжнародны дзень кошак.

Заснаваны з ініцыятывы Міжнароднага фонду абароны жывёлаў «Animal Welfare» дзеля развязання праблемаў бяздомных катоў.

Амаль 80% чалавецтва трымаюць кошак.

Першыя каты з’явіліся ў Беларусі ў дахрысціянскія часы і дужа каштавалі. За жывёлу ў XV стагоддзі плацілі грыўну – гэта срэбны злітак у 205 грамаў.

У Беларусі жыве 3 роды з 4-х і 20 відаў з 36 кошак.

1926 год. Нарадзіўся Аляксандр Надсан (Аляксандр Бочка).

Рэлігійны дзеяч, апостальскі візітатар беларускіх католікаў у эміграцыі.

Дырэктарстваў у Беларускай бібліятэцы і музеі імя Францыска Скарыны ў Лондане.

Стваральнік і кіраўнік Згуртавання беларусаў Вялікай Брытаніі. Старшыняваў у Беларускім камітэце дапамогі ахвярам радыяцыі ў Вялікай Брытаніі.

Вызначыў год выдання «Малой падарожнай кніжкі» Францыска Скарыны, расчытаў і ўвёў у навуковы ўжытак аль-кітабы беларускіх татараў.

1945 год. Паўстаў Міжнародны ваенны трыбунал.

Яго заснавалі краіны-пераможцы нацысцкай Германіі – СССР, ЗША, Вялікая Брытанія, Францыя для суда над ваеннымі злачынцамі краін, якія ваявалі на баку Германіі.

Першы працэс Трыбунала пачаўся 20 лістапада 1945 году ў Нюрнбэргу. На ім на смерць асуджаныя былі 12 вышэйшых кіраўнікоў нацысцкай Германіі.

1953 год. Нарадзіўся Уладзімір Пракапцоў.

Мастак, генеральны дырэктар Нацыянальнага мастацкага музею.

Член камісіі па справах ЮНЕСКА. Кандыдат мастацтвазнаўства. Заслужаны дзеяч мастацтваў.

1976 год. Памёр Мікалай Лапіцкі.

Дзеяч беларускай эміграцыі, праваслаўны святар, публіцыст, педагог.

Актыўна ўдзельнічаў у 1942 годзе ў Мінскім царкоўным саборы, які абвясціў аўтакефалію Беларускай праваслаўнай царквы.

У нямецкім Рэгенсбургу арганізаваў беларускі праваслаўны прыход, пабудаваў царкву Еўфрасінні Полацкай, быў дырэктарам Беларускай гімназіі імя Янкі Купалы.

Быў настаяцелем беларускай парафіі ў Саўт-Рыверы.

1977 год. Памёр Леў Гарошка.

Рэлігійны і грамадскі дзеяч, грэка-каталіцкі святар.

Даследчык гісторыі рэлігіі і царквы ў Беларусі, беларускай культуры, літаратар і педагог. Выдавец малітоўніка «Божым шляхам», часопісу «Божым шляхам».

Арганізатар беларускага душпастырства ў Берліне і Мюнхене. Кіраўнік Беларускай секцыі радыё Ватыкана.

Рэктар Беларускай каталіцкай місіі ў Францыі, Вялікай Брытаніі.

1986 год. Памёр Вісарыён Гарбук.

Празаік, паэт і перакладчык.

Рэпрэсаваны савецкімі органамі ўнутраных спраў, быў сасланы на Калыму. Вызвалілі ў 1940 годзе. Заслужаны работнік культуры БССР.

Ваяваў з нацысцкай Германіяй. Франтавая хвароба на 14 гадоў прыкула яго да шпітальнага ложка. Стаў інвалідам 1-й групы.

Літаратурнай працай пачаў займацца цяжка хворым. Публікаваўся у беларускім друку з 1961 года. Пераклаў на беларускую мову казкі народаў Паўночнага Каўказу. Яго апавяданні займальныя, адкрываюць непаўторны свет дзіцячых уяўленняў, гульняў і забавак.

У 1971 годзе паводле яго апавядання «Твар у палоску» зняты тэлефільм.

2007 год. Памёр Уладзімір Буднік.

Кампазітар.

Ён аўтар музыкі беларускіх хітоў – «Пах чабаровы», «Палессе», «Белая лілея», «Я зачараваная табой», «Папараць-кветка», «Каця-Кацярына», «Ксеня».

Песня «Янка Купала» была паспяховай на еўрапейскіх фестывалях.

У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў

Дзень у гісторыі: 6 жніўня. Францыск Скарына выдаў першую кнігу на беларускай мове. Нарадзіліся: літаратар Альгерд Абуховіч, рэжысёр Міхаіл Пінігін, мастак Алесь Пушкін. Памёр стваральнік першага «Слоўніка беларускай мовы» Іван Насовіч

Навіна ад 6 жніўня, 20226 жніўня, 2022

1517 год. Францыск Скарына выдаў першую кнігу, «Псалтыр».

Да гэтай падзеі прымеркаваны Дзень беларускага кнігадруку.

Цягам наступных трох год Скарына надрукаваў 23 кнігі.

Адной з галоўных асаблівасцяў усіх кніг Скарыны сталі аўтарскія каментары, якія дапамагалі «паспалітым» людзям лепш зразумець змест, асэнсаваць значэнне падзей, захаваных у кнігах Святога Пісання.

У прадмовах адлюстраваныя гуманістычныя ідэалы і светапогляд Скарыны. У іх прасочваюцца прыметы літаратурных жанраў, якія пазней атрымалі працяг у беларускай літаратуры і пісьменстве.

Асветнік і першадрукар узбагаціў беларускую культуру, зрабіў яе часткай еўрапейскай і сусветнай прасторы. Яго выданні вылучаліся высокай якасцю друку, характэрнымі мастацкімі, гравюрнымі і арнаментальнымі ўпрыгожаннямі, шрыфтамі і іншымі складнікамі выдавецкай эстэтыкі і майстэрства.

Францыск Скарына займае адзін шэраг са знанымі дзеячамі сусветнай культуры эпохі Адраджэння – Леанарда да Вінчы, Рафаэль, Ян Амас Каменскі.

1715 год. Нарадзіўся Мацей Догель.

Гісторык-археограф і правазнаўца.

Быў рэктарам элітарнай навучальнай ўстановы Collegium Nobilium (Калегіум нобіліум), якую заснаваў каталіцкі ордэн Піяраў для дзяцей шляхты. Праз брак фінансавання вучэльня вымушаная была спыніць дзейнасць. З ініцыятывы Мацея Догеля яна была адноўленая.

Доўгель – збіральнік гістарычных і дыпламатычных дакументаў. Выдавец збораў міжнародных трактатаў «Дыпламатычны кодэкс Польскага каралеўства і Вялікага княства Літоўскага», дакументаў «Граніцы Польскага каралеўства і Вялікага княства Літоўскага», якія не страцілі свайго значэння дагэтуль.

1840 год. Нарадзіўся Альгерд Абуховіч.

Літаратар, паэт, перакладчык.

Адзін з заснавальнікаў жанру байкі ў беларускай паэзіі.

Ён перакладаў на беларускую мову творы польскай, рускай і заходнееўрапейскіх аўтараў.

Асаблівае месца ў творчасці Абуховіча займаюць мемуары – нязмушанае пісьменніцкае апавяданне пра сябе і сваю эпоху, напоўненае роздумамі пра час, літаратуру, вечныя праблемы чалавечага жыцця. Упершыню гэтыя мемуары з’явіліся ў друку ў газеце «Гоман» у 1916 годзе пад назвай «3 папераў Альгерда Абуховіча».

1877 год. Памёр Іван Насовіч.

Філолаг, этнограф і фалькларыст.

Стваральнік «Слоўніка беларускай мовы», «Слоўніка беларускай гаворкі» (больш за 30 тыс. слоў), «Зборніка беларускіх прыказак».

Пакінуў гісторыка-мемуарную працу «Успаміны майго жыцця». Аўтар артыкулаў, прысвечаных песеннай культуры беларусаў.

Пераклаў з лацінскай мовы 3-томную працу «Старажытныя помнікі, што асвятляюць гісторыю Польшчы і Літвы», у якой адлюстраваны ўзаемадачыненні Польшчы і ВКЛ, асветлена гісторыя беларускіх зямель з 1217 да 1696 году.

1903 год. Нарадзіўся Барыс Платонаў.

Актор, педагог, народны артыст Беларусі.

Выконваў востра-сатырыстычныя, характарныя, драматычныя і трагедыйныя ролі герояў.

На радыё чытаў творы прозы і паэзіі, напрыклад, «Курган» Янкі Купалы. Зняўся ў фільмах «Кастусь Каліноўскі», «Песня вясны», «Пяюць жаваранкі», «Хто смяецца апошнім».

1938 год. Нарадзіўся Ігар Лучанок.

Кампазітар і педагог.

Працаваў у розных жанрах. Ён аўтар кантат, вакальна-сімфанічных паэм, балад, рамансаў на вершы В. Дуніна-Марцінкевіча, Максіма Танка, Ніла Гілевіча, Якуба Коласа, М. Багдановіча, А. Куляшова.

Твораў для эстрады, да драматычных спектакляў, радыё- і- тэлепастановак, тэле- і кінафільмаў, музыкі для дзяцей.

Многія беларусы ведаюць песні «Мой родны кут», «Жураўлі на Палессе ляцяць», «Вераніка», «Алеся», «Дарагія мае землякі».

1945 год. На японскі горад Хірасіму была скінутая атамная бомба.

Атамным бамбаваннем Хірасімы Узброеныя сілы ЗША паўплывалі на пазіцыю кіраўніцтва Японіі адносна працягу вайны.

14 жніўня 1945 года японскі імператар Хірахіта падтрымаў падпісанне Японіяй безумоўнай капітуляцыі. 15 жніўня 1945 года Японія абвясціла пра такія намеры.

Акт аб капітуляцыі, які фармальна скончыў Другую сусветную вайну, быў падпісаны 2 верасня 1945 года.

1957 год. Нарадзіўся Мікалай Пінігін

Беларускі рэжысёр. Заслужаны дзеяч мастацтваў Беларусі.

У снежні 2008 года прызначаны галоўным рэжысёрам Нацыянальнага акадэмічнага тэатру імя Я. Купалы.

Ён паставіў больш за 50 спектакляў. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі ў галіне літаратуры, мастацтва і архітэктуры за спектакль «Тутэйшыя». Прызнаваўся «Чалавекам года Беларусі» у намінацыі «Сцэна».

У час пратэстаў 2020 года калектыў яго тэатра выступіў за спыненне гвалту і пералік галасоў з удзелам незалежных назіральнікаў. За гэта ўлады звольнілі дырэктара тэатру Паўла Латушку. Мікалай Пінігін разам з большасцю трупы і іншымі супрацоўнікамі тэатру звольніўся на знак пратэсту.

1965 год. Нарадзіўся Алесь Пушкін.

Мастак, жывапісец-нонканфарміст, тэатральны мастак, перформер, палітвязень.

Актыўны ўдзельнік руху нацыянальнага адраджэння. Займаўся рэстаўрацыяй і роспісам храмаў, у тым ліку магілёўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі і Святога Станіслава.

30 сакавіка 2022 году Пушкіна асудзілі на 5 гадоў зняволення. Праваабарончай супольнасцю ён прызнаны палітвязнем.

У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў

Дзень у гісторыі: 30 ліпеня. Расія пастанавіла Беларусь называць «Северо-западным краем». Нарадзіліся «ліцвін польскай культуры» Чэслаў Мілаш ды Сяргей Рассадзін, аўтар падручнікаў па беларускай мове. Памёр найлепшы беларускі футбаліст Юрый Курненін

Навіна ад 30 ліпеня, 2022

Міжнародны дзень сяброўства.

Афіцыйна ўстаноўлены Асамблеяй Арганізацыі Аб’яднаных Нацый у 2011 годзе. Яго заснаванне грунтавалася на разуменні важнасці і актуальнасці значэння сяброўства паміж людзьмі і дзяржавамі, як высакароднага і каштоўнага пачуцця.

Адной з задач Міжнароднага дня сяброўства палягала ў прыцягненні моладзі, будучых лідараў, да грамадскай дзейнасці, скіраванай на паважлівае ўспрыманне розных культур.

vesti.ua

1840 год. У афіцыйнай дакументацыі Расіі Вялікае Княства Літоўскае сталі называць «Паўночна-Заходнім краем».

Расійскі самадзержца Мікалай I падпісаў указ «Аб назвах правінцый Беларускай і Літоўскай губерняў, кожную асобна Віцебскай, Магілёўскай, Віленскай і Гродзенскай».

Указ звузіў ужыванне назвы «беларуская», бо такая правінцыя была скасавана.

Да гэтага ў 1830-1831 гадах у Віцебскай і Магілёўскай губерніях спынялася дзеянне Статуту Вялікага Княства Літоўскага, на ўсіх беларускіх анексаваных Расіяй тэрыторыях надаваліся расійскія назвы, а з 1840 года ўсе справы, акты маглі пісацца толькі на рускай мове.

history-belarus.by

1911 год. Нарадзіўся Чэслаў Мілаш.

Польскі паэт, пісьменнік, эсэіст, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па літаратуры.

Пра сябе ён казаў: «Я ліцвін польскай культуры».

wikimedia.org

1948 год. Нарадзіўся Захар Шыбека.

Гісторык, доктар гістарычных навук, прафесар.

Даследчык гісторыі гарадоў Беларусі, беларускага нацыянальнага руху ХІХ-ХХ стагодзяў. Чалец Міжнароднай асацыяцыі беларусістаў і Беларускага гістарычнага таварыства.

Працаваў у Інстытуце гісторыі Акадэміі навук Беларусі, Нацыянальным навукова-асветніцкім цэнтры імя Францыска Скарыны, дырэктарам Нацыянальнага музею гісторыі і культуры Беларусі, у БДУ.

wikimedia.org

1954 год. Нарадзіўся Іван Паўлоўскі.

Вучоны ў галіне педагогікі. Доктар педагагічных навук.

Аўтар падручнікаў па беларускай мове для 1-4-х класаў школ з беларускай мовай навучання.

aversev.by

1958 год. Нарадзіўся Сяргей Рассадзін.

Гісторык, археолаг, геральдыст. Доктар гістарычных навук, прафесар.

Быў чальцом Геральдычнага савету цягам 10 гадоў. Стыпендыят Германскага археалагічнага інстытуту.

Навуковыя інтарэсы: археалогія; старажытная, сярэдневяковая, новая гісторыя; геральдыка. Арганізаваў і ўзначальваў Лаўрышаўскія археалагічныя экспедыцыі.

mk.by

1963 год. Нарадзілася Ліза Кудроў, амерыканская актрыса.

Пераможца прэміі «Эмі», вядомая па серыяле «Сябры».

Восенню 2008 году актрыса наведала Беларусь. Яна здымала дакументальны фільм пра сваю сям’ю – яе бабуля і дзядуля – яўрэйскія эмігранты з беларускай вёскі Ілья.