Дзень у гісторыі. 5 кастрычніка. 110 тысяч ахвяр Ашхабадскага землятрусу. Дзень нараджэння фотамастака Аляксандра Ліціна, таксама Сяргея Філімонава,Сяргея Харэўскага

Сусветны дзень настаўніка (World Teachers’ Day, з 1994 года) адзначаецца ў больш чым 100 краінах свету. 

ААН прапануе бацькам і ўсім грамадзянам на хвіліну задумацца аб тым, як змяніў іх жыццё добры настаўнік, памяць аб якім яны захавалі.

У апошнія гады назіраецца масавы адток настаўнікаў, выкліканы такімі фактарамі, як скарачэнне бюджэту работнікаў дзяржаўнай службы, адсутнасць нармальных умоў працы, будучы выхад на пенсію пажылых настаўнікаў, стрэс, знясіленне фізічных і духоўных сіл.

Пандэмія COVID-19 таксама пагоршыла праблемы, з якімі сутыкаюцца і без таго перагружаныя сістэмы адукацыі ва ўсім свеце. Таму цяпер неабходна працаваць разам з настаўнікамі, каб абараніць права на адукацыю і ўпісаць яе ў новую рэальнасць, якая фарміруецца ва ўмовах пандэміі.

Міжнародны дзень дзіцячага цэрэбральнага паралічу (World Cerebral Palsy Day, з 2012 года) праводзіцца ў першую сераду кастрычніка

Каля 17 мільёнаў людзей ва ўсім свеце пакутуюць ад ДЦП. 

Гэтая хвароба становіцца прычынай інваліднасці ў дзяцей, пры гэтым ад ДЦП няма ніякіх лекаў. 

Дзеці з ДЦП маюць патрэбу ў асаблівым клопаце. Спецыялізаваныя ўстановы праводзяць рэабілітацыю дзяцей з гэтым дыягназам, ажыццяўляюць комплекс мер, сярод якіх развіццё здольнасцей дзяцей, а таксама іх большае далучэнне да соцыуму.

Міжнародны дзень супраць прастытуцыі (International Day of No Prostitution, з 2002 года).

Большую частку мерапрыемстваў арганізоўваюць члены феміністычных рухаў, якія лічаць прастытуцыю формай эксплуатацыі жанчын і мужчынскага дамінавання над жанчынамі. Яны лічаць, што гэтая ганебная практыка абавязана сваім існаваннем існуючаму патрыярхальнаму грамадскаму парадку.

1733 год. Саксонскі курфюрст Фрыдрых Аўгуст II Ветын у Кракаве абраны каралём польскім і вялікім князем літоўскім. 

Здабыць карону дапамагла Расія: 20-тысячнае рускае войска перайшло межы Рэчы Паспалітай і рушыла на дапамогу прэтэндэнту.

Пры Аўгусце ажывілася культурнае і эканамічнае жыццё, пачалася адукацыйная рэформа. 

Але ў час яго валадарання ў краіне пашырылася феадальная анархія, пачаўся палітычны крызіс.

Рэч Паспалітая трапіла ў залежнасць ад суседніх дзяржаў, асабліва Расіі.

1892 год. Нарадзіўся Андрэй Якубецкі (Якубоўскі).

Беларускі вайсковец, дзеяч культуры і асветы.

Удзельнік стварэння войска БНР, прадстаўнік Рады Беларускай Народнай Рэспублікі ў Гродна.

Удзельнік Слуцкага збройнага чыну 1920 года. 

Галоўнакамандуючы войскаў Беларускай Народнай Рэспублікі. Генерал-маёр.

Дзеяч беларускай дыяспары ў Латвіі.

На фота злева

1919 год. Здарылася крушэнне цягніка «Вільня — Мінск» на перагоне паміж Радашковічамі і Заслаўем.

Адбылося падчас вайны Савецкай Расіі з Польшчай і не атрымала маштабнага асвятлення ў СМІ. 

Загінулі 23 чалавекі і 100 атрымалі раненні. 

Вінаватымі прызналі супрацоўнікаў станцыі Радашковічы, якія былі аддадзены пад суд.

фота мае ілюстратыўны характар

1937 год. Расстраляны НКУС Лукаш Калюга (Канстанцін Вашына). 

Беларускі пісьменнік, член аб’яднання «Узвышша».

Збіральнік краязнаўчых матэрыялаў, фальклорных твораў.  

Аўтар многіх апавяданняў, раманаў.

Перакладчык на беларускую мову рамана Я. Гашака «Прыгоды ўдалага ваякі Швейка».

1948 год. Ашхабадскі землятрус забраў жыцці 110 000 чалавек у Туркменістане. 

Адзін з самых згубных землятрусаў у сусветнай гісторыі. 

Інтэнсіўнасць скалынанняў у эпіцэнтральнай вобласці дасягала 9-10 балаў. 

Туркменская сталіца ператварыўся ў руіны. 

Пацярпела яшчэ каля 150 населеных пунктаў Туркменістана і  Ірана.

1948 год. Створаны Міжнародны саюз аховы прыроды і прыродных рэсурсаў са штаб-кватэрай у горадзе Гланд (Швейцарыя). 

Міжнародная некамерцыйная арганізацыя займаецца асвятленнем праблем захавання біяразнастайнасці планеты.

Ёй належыць ідэя стварэння Чырвонай кнігі – міжнароднага спісу відаў жывёл і раслін, якія знаходзяцца пад пагрозай знікнення. 

Гэты дакумент вядзецца з 1963 года.

1955 год. Нарадзіўся Аляксандр Ліцін

Магілёўскі фотамастак, фотажурналіст, краязнавец. 

Аўтар і суаўтар многіх кніг па гісторыі магілёўскага габрэйства, фотасправы. 

Стваральнік творчай групы «Студыя 3 plus» (1990). 

Удзельнік больш за 100 фотасалонаў і фотавыстаў ў розных краінах свету. 

Лічыць, што «свой горад і павінен быць цэнтрам свету».

1959 год. Нарадзіўся Сяргей Філімонаў

Беларускі тэлевізійны вядоўца, аўтар музычнай праграмы “Відзьмо-невідзьмо” (1992-2010-я гады).

Перадача стала культавай для беларусаў. 

У ёй абмяркоўваліся навіны і з’явы кіно, музыкі, поп-культуры, сучаснага мастацтва. 

З 2015 году праграма адрадзілася за мяжой.

Памёр 16 лістапада 2021 года.

1967 год. Нарадзіўся Сяргей Харэўскі

Беларускі мастак, літаратар, гісторык мастацтва, культуролаг, мастацтвазнаўца. 

Выкладык Еўрапейскага гуманітарнага ўніверсітэта.

«Дыск-жакей Сяргей» правёў першую ў гісторыі беларускамоўную дыскатэку, вёў канцэрты «Мроі» і іншых беларускіх гуртоў. 

Мастак-афарміцель многіх кніг, у тым ліку Алеся Краўцэвіча, Уладзіміра Арлова, Валянціны Аксак.

1974 год. Памёр Залман Шазар

Ураджэнец беларускага мястэчка Мір, ізраільскі грамадскі дзеяч, пісьменнік, паэт, палітык, трэці прэзідэнт Ізраіля (1963-1973).

Аўтар аўтабіяграфічных нарысаў, перакладаў, зборнікаў паэзіі, публіцыстыкі,  навуковых даследаванняў.

2 кастрычніка. Дзень у гісторыі. Міжнародны дзень нягвалту. Дзень настаўніка, дзень электроннай пошты. Заключэнне Гарадзельскай уніі. Дзень нараджэння гісторыка Міхаіла Каяловіча

Міжнародны дзень нягвалту, з 2007 года, у гонар дня Махатмы Гандзі – кіраўніка барацьбы за незалежнасць Індыі, заснавальніка філасофіі і ідэі нягвалту. 

Мэта Дня – жаданне зацвердзіць культуру міру, цярпімасці, разумення і нягвалту. 

Міжнародны дзень сацыяльнага педагога (з 2009 года).

Сацыяльны педагог ажыццяўляе комплекс мерапрыемстваў па сацыяльнай абароне, выхаванні і развіцці навучэнцаў у сферы бліжэйшага атачэння: навучальным калектыве, сям’і, па месцы жыхарства, у маладзёжных аб’яднаннях. 

Забяспечвае сацыяльна-педагагічную падтрымку і дапамогу педагогам пры арганізацыі ўзаемадзеяння з вучнямі і іх бацькамі.

Дзень настаўніка (з 1965 года). 

У 1-ю нядзелю кастрычніка больш за 400 тысяч настаўнікаў Беларусі адзначаюць дзень свайго прафесійнага свята. 

Напярэдадні свята настаўнікі прымаюць віншаванні ад сваіх выхаванцаў, якія дораць ім знакі ўвагі, ладзяць канцэрты.

 1413 год. Заключана Гарадзельская унія паміж Польшчай і Вялікім княствам Літоўскім

Дамова вялікага князя літоўскага Вітаўта са сваім стрыечным братам, польскім каралём Уладзіславам Ягайлам

Падпісана ў Гародле на рацэ Буг.

Вітаўт прызнаваў вярхоўную ўладу Ягайлы. 

Адначасова ўводзіўся інстытут спадчыннасці стальца і тытула вялікага князя літоўскага. 

У ВКЛ утварылася аднолькавае з Польшчай адміністрацыйнае дзяленне.

Літоўскія баяры-каталікі атрымалі правы польскай шляхты, а таксама польскія гербы.

Агульныя шляхецкія соймы вырашана склікаць у Любліне, або ў Парчаве.

 

1828 год. Нарадзіўся Міхаіл Каяловіч

Гісторык і грамадскі дзеяч беларускага паходжання. Славянафіл. 

Даследчык гісторыі ўніяцтва, царкоўнай і агульнай гісторыі, народнага руху Заходняга краю. 

Заходнерусіст, адстойваў пункт погляду, што беларусы з’яўляюцца самабытнай часткай рускага народа, а беларуская гаворка — гэта «мост» паміж маларасійскай і вялікарускай гаворкамі.

1930 год. У Гродна выйшаў з друку першы нумар грамадска-культурнага часопісу «Беларуская думка» 

 Штотыднёвы грамадскі, літаратурны і сельскагаспадарчы часопіс выдаваўся да 1932 года на беларускай мове. 

Асвятляў беларускі грамадскі рух на Гродзеншчыне. 

Апублікаваў даклад Р. Астроўскага «Беларуская справа высоўваецца на парадак дзённы польскім грамадзянствам» (1931, № 9) пра змену адносін польскага ўрада да беларускага пытання. 

Друкаваліся і літаратурныя творы, у тым ліку  М. Журбы, Я. Коласа, Я. Купалы.

На фота – Радаслаў Астроўскі

1948 год. У Бабруйску нарадзіўся Сямён Дамарад

Беларускі мастак-манументаліст.

Працуе ў станковым жывапісе і галіне манументальна-дэкаратыўнага мастацтва.

Творы захоўваюцца ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі, Музеі сучаснага выяўленчага мастацтва ў Мінску, Магілёўскім мастацкім музеі імя Паўла Масленікава, Літаратурным музеі Максіма Багдановіча і іншых установах культуры.

Персанальныя выставы ладзіліся ў розных гарадах Беларусі, Германіі, Аўстрыі, Расіі.

1952 год. Пайшоў з жыцця Уладзімір Агіевіч

Беларускі літаратуразнаўца, паэт, перакладчык..

Выхаванец Магілёўскага педінстытута (1937). 

Аўтар вершаў, даследчык творчасці  Я. Купалы і Я. Коласа, пасляваеннай беларускай паэзіі, кніг для чытання для школ рабочай і сельскай моладзі.

1961 год. Нарадзіўся Сяргей Шупа

Беларускі філолаг, перакладчык, журналіст, грамадскі дзеяч.

Працаваў навуковым супрацоўнікам Нацыянальнага навукова-асветніцкага цэнтра імя Ф. Скарыны, удзельнічаў у выданні газеты «Наша Ніва». 

Супрацоўнік «Радыё Свабода», рэдактар Радыё «Балтыйскія хвалі».

Актыўны ўдзельнік беларускага нацыянальна-дэмакратычнага руху 1980-х гадоў

Свабодна валодае 9 сучаснымі еўрапейскімі мовамі, іўрытам, старажытнагрэчаскай і лацінскай мовамі.

Укладальнік і публікатар «Архіваў БНР» (1998). Аўтар кнігі «Падарожжа ў БНР» (2018).

1965 год. Нарадзіўся Зміцер Сідаровіч

Беларускі музыкант, бард, дудар. 

Творчы кіраўнік гурта «Камелот». Збіральнік фальклору.

У 2000 годзе З. Сідаровіч разам з гуртамі «Стары Ольса» і «Contredanse» запісаў зборны альбом «Вір».

Заснавальнік капэлы «На таку», якая ладзіць вечарыны традыцыйнага танцу.

Памёр у 2014 годзе.

1971 год. Дзень нараджэння электроннай пошты. 

Інжынер BBN Technologies Р. Томлінсан адправіў першае паведамленне з аднаго кампутара на іншы, якія стаялі ў адным кабінеце.

Сімвал @ (“слімак” або “малпа”) таксама быў прыдуманы Р. Томлінсанам для падзелу імёнаў кампутара і карыстальніка, з прычыны яго рэдкага выкарыстання. 

Самы распаўсюджаны пароль на паштовых сэрвісах – набор лічбаў  123456.