Чысцец знаходзіцца на мясцовых яўрэйскіх могілках. Працяглы час ён быў пакінуты на волю лёсу. Цяпер жа ўзяліся за яго ўпарадкаванне. Муры ўжо закансерваваныя. На саміх могілках з’явіліся новыя памятныя знакі – менгіры. Паволі старажытныя могілкі становяцца сапраўдным мемарыялам.
Знакаміты сёння «Чысцец» яшчэ пару дзесяцігоддзяў таму быў забытым, а яго муры разбураліся. Шклоўскі краязнаўца Аляксандр Грудзіна доўгі час звяртаў увагу навукоўцаў на бядотны стан адзінага ў Беларусі ацалелага тутэйшага ганку яўрэйскіх могілак. Намаганні рупліўца далі плён – пачалося вывучэнне будынку.
Настойлівасцю археолага, даследчыцы ўсходняй Беларусі, доктара навук Вольгі Ляўко Чысцец атрымаў афіцыйны статус помніка. Ён прызнаны гісторыка-культурнай каштоўнасцю.
Тым не менш, заняпад працягваўся. Абваліўся дах парталу. Несці нябожчыка праз чысцец, што паводле мясцовых вераванняў дазваляе памерламу трапіць у рай, стала небяспечна.
На шчасце для помніка, знайшоўся неабыякавы да яго лёсу чалавек, чые продкі былі выхадцамі са Шклова. На праблему звярнуў увагу расійскі прадпрымальнік Ілья Клябанаў. Ягонымі намаганнямі быў зроблены праект аднаўлення і праведзена рэканструкцыя ўнікальнай мясціны.
Напачатку беларускія эксперты прапаноўвалі зрабіць поўную рэстаўрацыю з рэканструкцыяй помніка. Але большасць сусветных экспертаў лічаць менавіта кансервацыю выдатным спосабам захавання аўтэнтычнасці помніка.
Мастак Георгій Франгулян настаяў не на аднаўленні, а выключна на кансервацыі партальнай групы. З яго ініцыятывы на яўрэйскіх могілках паставілі 7 менгіраў. На яго думку, гэтыя першыя рукатворныя вобразы чалавека будуць сімвалізаваць на могілках целы памерлых.
Комплекс уключае помнік забітых нацыстамі ў гады Другой сусветнай вайны мясцовых яўрэяў, 7 менгіраў і закансерваваны Чысцец.
Цягам бліжэйшага месяца чакаецца завяршэнне прац і ўрачыстае адкрыццё мемарыялу.
Менгір груба апрацаваны дзікі камень у выглядзе слупа. Камяні могуць стаяць як па адзіночцы так і прадстаўляць цэлую групу менгіраў, размешчаных недалёка адзін ад аднаго. Вядомыя з каменнага веку. Прызначэнне менгіраў не мае выразнага тлумачэння . Дапускаеца, што яны “кіравалі” культавымі збудаваннямі, звязанымі з услаўленнем Сонца.
Апошні прадстаўнік малодшай лініі княжацкага роду Вішнявецкіх герба «Карыбут» (Гедзімінавічы). Яго валадаранне было няўдалым: аслабла каралеўская ўлада, дзяржава прайграла вайну з Асманскай імперыяй, страціла Падолле.
1649 год. Войска ВКЛ гетмана Януша Радзівіла разбіла 20-тысячнае казацкае войска ў бітве пад Лоевам.
Казакі пацярпелі цяжкае паражэнне. Страцілі больш за 10 тысяч чалавек. Войска Радзівіла таксама панесла значныя страты і адышло да Рэчыцы. Такім чынам, не выйшла нанесці ўдар у тыл асноўнаму войску Хмяльніцкага.
Гэты ўкраінскі гетман узняў паўстанне супраць Рэчы Паспалітай. З яго ініцыятывы быў заключаны саюз з Масковіяй у 1654 годзе. Пазней адумаўшыся, што пад царскай апекай нельга ўтварыць незалежнай дзяржавы, шукаў пагаднення з Трансільваніяй і Швецыяй.
1802 год. Нарадзіўся Ігнат Дамейка.
Беларускі, польскі і чылійскі навуковец, геолаг.
У 1819 уступіў у студэнцкі «Саюз сяброў», затым у Таварыства філаматаў разам з Янам Чачотам, Адамам Міцкевічам. Меў канспіратыўнае імя Жэгота, пад гэтым імем яго згадвае у паэме «Дзяды» Адам Міцкевіч.
Быў арыштаваны расійскімі ўладамі ў лістападзе 1823 года. Удзельнік паўстання 1830-1831 гадоў. Па яго здушэнні вымушаны быў пакінуць родны край і большую частку жыцця аддаў краіне ў Паўднёвай Амерыцы – Чылі.
Нацыянальны герой Чылі. Яго імем названы ўніверсітэт у Чылі, вуліцы ў 10 гарадах гэтай краіны, а таксама ў Вільні, Навагрудку.
Таксама названыя ў яго гонар – малая планета, мінерал, некалькі відаў раслін і шмат іншага.
1817 год. Нарадзіўся Ігнат Храпавіцкі.
Паэт і фалькларыст, грамадскі дзеяч, руплівец вызвалення сялян ад прыгону.
Правадзейны член Віцебскага губернскага апякунства дзіцячых прытулкаў, член статыстычнага камітэту.
Аўтар працы «Погляд на паэзію беларускага народу» – першай гісторыка-параўнальнай характарыстыкі беларускай фальклорнай спадчыны.
1920 год. Спыніла існаванне Літоўска-беларуская ССР (Літбел, 27 лютага-31 ліпеня) і адбылося другое абвяшчэнне Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі Беларусь.
Дзяржаўнае ўтварэнне, якое з’явілася ў адпаведнасці з рэкамендацыямі бальшавікоў 27 лютага 1919 шляхам аб’яднання часткі Беларусі і Літвы. Сталіцай была абвешчаная Вільня.
У красавіку-верасні 1919 тры чвэрці Літбелу былі занятыя польскімі войскамі. Органы ўлады квазідзяржавы часткова ліквідаваны паводле рашэння бальшавікоў.
Па падпісанні мірнага дагавора паміж Савецкай Расіяй і Літвой 12 ліпеня 1920 і другога абвяшчэння незалежнасці Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі Беларусь 31 ліпеня 1920, Літбел юрыдычна спыніла існаванне.
1957 год. Нараджэнне «хрушчовак».
ЦК КПСС і Савет Міністраў СССР прынялі пастанову «Аб развіцці жыллёвага будаўніцтва ў СССР» з якой пачалася эпоха масавага буйнапанэльнага домабудавання.
У гарадах пачалі ўзводзіць мікрараёны стандартных пяціпавярховікаў з невялікімі кватэрамі – з «хрушчоўкамі».
Архітэктар адной з серыяў такіх дамоў Віталій Лагуценка нарадзіўся ў Магілёве.
1989 год. Нарадзілася Вікторыя Азаранка.
Беларуская тэнісістка. Экс-першая ракетка свету сярод юніёрак, пераможца юніёрскіх турніраў Вялікага Шлема, алімпійская чэмпіёнка.
1998 год. Памёр Аляксей Філіпчанка.
Юрыст, праваабаронца.
Пачаў прафесійную кар’еру ў раённай пракуратуры ў 1978 годзе, хутка стаў абласным следчым у асабліва важных справах. Спецыялізаваўся на «пярэваратнях»: пракурорах, суддзях, міліцыянтах. Удзельнік спецыяльнай групы пракуратуры СССР, што ў другой палове 1980-х займалася справай віцебскага маньяка Міхасевіча.
З прыходам да ўлады ў Беларусі Лукашэнкі публічна заяўляў, што праваахоўныя органы выйшлі з-пад кантролю грамадства.
Як праваабаронца дапамагаў адстойваць інтарэсы свабодным прафсаюзам і грамадскім структурам. Не здолеўшы абараніць адну з кліентак учыніў акт самаспалення на знак пратэсту супраць бяздзейнасці судовых чыноўнікаў. 23 дні знаходзіўся ў рэанімацыі.
У публікацыі выкарыстоўваюцца звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў.
У прыватнай мастацкай галерэі скульптара Андрэя Вераб’ёва адкрылі выставу «Тэатральны дывертысмент». На ёй прадстаўленыя традыцыйныя карціны, аграмадныя чалавечыя часткі цела і мудрагелістыя інсталяцыі. Не абышлося без льва, які на дзіва не быў падобны на скульптара Вераб’ёва.
Дывертысмент – гэта шэраг канцэртных нумароў, якія складаюць адмысловую забаўляльную праграму, якая дапаўняе спектакль або канцэрт.
Дзейства прэзентаванае, як дывертысмент, хутчэй нагадвае выставу мастацкай творчасці тэатру. Яднаюць яго з ім рэчы непасрэдна прывязаныя да спектакляў, створаных былымі і цяперашнімі супрацоўнікамі Магілёўскага драматычнага тэатру.
«Люблю прыходзіць на адкрыцці. Як правіла ёсць нейкі сюрпрыз, перлінка. Тусоўка знаёмых з палітрай супрацьлеглых думак стварае асаблівую атмасферу свята. Уразілі творы Печанка, якога такім ніколі не ўяўляў. Алега Рыбакова і Вераніку Юргелас для сябе адкрыў. Заўжды ў захапленні ад шматграннасці нашага мэтра Уладзіміра Пятровіча… Вось толькі, каб усё разгледзець, трэба будзе яшчэ раз прыйсці», – кажа пра выставу наведнік Аляксандр.
Большасць тэатральных работнікаў застаюцца ў ценю артыстаў, якія маюць свае хвіліны славы на сцэне. Але ж без мастацкага і музычнага суправаджэння тэатр не змог бы ўжо амаль тры тысячагоддзі заставацца адным з самых запатрабаваных мастацтваў. Спектакль без бутафорыі, без спеваў, без каляровага і прадметнага суправаджэння рэдка бывае паспяховым.
Алег Печанко, Алег Рыбакоў, Ларыса Будкевіч, Андрусь Церанкоў, Генадзь Кутовіч. Вераніка Юргелас, Уладзімір Пятровіч, Аксана Якіташчанка, Святлана Піліпенка – творцы, імёны якіх незнаёмыя для большасці аматараў тэатру. А яны, між тым, працуюць, каб гледачы на сцэне маглі пабачыць цуд тэатральнага пераўвасаблення.
«Чагосьці не хапае. Мабыць, чакаў больш дзеяння. Думаў ,што будзе мініспектакль з нумароў, а тут добрая, але выстава. Настрой мне гэта не сапсавала, але чакаў большага», – выказваецца яшчэ адзін наведнік Аляксей.
«А мне спадабалася, – не згаджаецца з мужам жонка Маргарыта. – Асабліва прыемна бачыць саміх творцаў. Глядзіце, як ім падабаецца, што створанае для сябе цяпер могуць паглядзець іншыя. Глядзіце, якія яны ўзбуджаныя. Ужо для гэтага аднаго трэба рабіць падобныя праекты».
Жывапіс, графіка і скульптура і музыка ад тэатральных творцаў чакае аматараў мастацтва. Усе было прадстаўлена ў суправаджэнні скрыпкі і жалейкі, што стварала адмысловую атмасферу.
Асаблівую цікавасць нечакана выклікалі работы не масцітых артыстаў, а прыкладам, частцы чалавечага цела аўтарства Алега Печанка.
«Леў», адзін з сімвалаў Магілёва, зроблены Алегам Печанко, бадай, упершыню з выгляду непадобны на Андрэя Вараб’ева, чые творы ўпрыгожваюць дняпроўскі мост і надзіва, нібыта, спісаны са скульптара.
Цікавыя і тэатральныя інсталяцыі, дзе, як кажуць, «без бутэлькі не разбярэшся», але яны насамрэч адлюстроўваюць канкрэтныя пастаноўкі спектакляў.
Без эротыкі ўявіць сабе мастакоў немагчыма. Была голая натура прадстаўлена і на выставе.
На выставе прадстаўлены працы не толькі дзейных, але і адпраўленых датэрмінова на пенсію пасля падзей 2020 года Магілёўскіх тэатральных творцаў. Яны не апусцілі рукі і разам зладзілі нешта новае і нечаканае для гораду. Адчуваецца, што ўсіх іх аб’ядноўвае любоў да тэатру!
Гледачы на адкрыцці з цікавасцю хадзілі, як па зачараванаму колу, зноў і зноў нешта выглядалі. Усе па рознаму, але спрабавалі пранікнуцца задумамі стваральнікаў дзеяння, адрэфлектаваць пабачанае, або проста атрымаць новыя пачуцці.
Выстава адкрыта ў будныя дні да 25-га жніўня з 9-00 да 17-00 у галерэі Вараб’ёва, якая на беразе Дубравенкі.
Афіцыйна ўстаноўлены Асамблеяй Арганізацыі Аб’яднаных Нацый у 2011 годзе. Яго заснаванне грунтавалася на разуменні важнасці і актуальнасці значэння сяброўства паміж людзьмі і дзяржавамі, як высакароднага і каштоўнага пачуцця.
Адной з задач Міжнароднага дня сяброўства палягала ў прыцягненні моладзі, будучых лідараў, да грамадскай дзейнасці, скіраванай на паважлівае ўспрыманне розных культур.
vesti.ua
1840 год. У афіцыйнай дакументацыі Расіі Вялікае Княства Літоўскае сталі называць «Паўночна-Заходнім краем».
Расійскі самадзержца Мікалай I падпісаў указ «Аб назвах правінцый Беларускай і Літоўскай губерняў, кожную асобна Віцебскай, Магілёўскай, Віленскай і Гродзенскай».
Указ звузіў ужыванне назвы «беларуская», бо такая правінцыя была скасавана.
Да гэтага ў 1830-1831 гадах у Віцебскай і Магілёўскай губерніях спынялася дзеянне Статуту Вялікага Княства Літоўскага, на ўсіх беларускіх анексаваных Расіяй тэрыторыях надаваліся расійскія назвы, а з 1840 года ўсе справы, акты маглі пісацца толькі на рускай мове.
history-belarus.by
1911 год. Нарадзіўся Чэслаў Мілаш.
Польскі паэт, пісьменнік, эсэіст, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па літаратуры.
Пра сябе ён казаў: «Я ліцвін польскай культуры».
wikimedia.org
1948 год. Нарадзіўся Захар Шыбека.
Гісторык, доктар гістарычных навук, прафесар.
Даследчык гісторыі гарадоў Беларусі, беларускага нацыянальнага руху ХІХ-ХХ стагодзяў. Чалец Міжнароднай асацыяцыі беларусістаў і Беларускага гістарычнага таварыства.
Працаваў у Інстытуце гісторыі Акадэміі навук Беларусі, Нацыянальным навукова-асветніцкім цэнтры імя Францыска Скарыны, дырэктарам Нацыянальнага музею гісторыі і культуры Беларусі, у БДУ.
wikimedia.org
1954 год. Нарадзіўся Іван Паўлоўскі.
Вучоны ў галіне педагогікі. Доктар педагагічных навук.
Аўтар падручнікаў па беларускай мове для 1-4-х класаў школ з беларускай мовай навучання.
aversev.by
1958 год. Нарадзіўся Сяргей Рассадзін.
Гісторык, археолаг, геральдыст. Доктар гістарычных навук, прафесар.
Быў чальцом Геральдычнага савету цягам 10 гадоў. Стыпендыят Германскага археалагічнага інстытуту.
Навуковыя інтарэсы: археалогія; старажытная, сярэдневяковая, новая гісторыя; геральдыка. Арганізаваў і ўзначальваў Лаўрышаўскія археалагічныя экспедыцыі.
mk.by
1963 год. Нарадзілася Ліза Кудроў, амерыканская актрыса.
Пераможца прэміі «Эмі», вядомая па серыяле «Сябры».
Восенню 2008 году актрыса наведала Беларусь. Яна здымала дакументальны фільм пра сваю сям’ю – яе бабуля і дзядуля – яўрэйскія эмігранты з беларускай вёскі Ілья.
2009 год. Памёр Юрый Курненін.
Беларускі футбаліст і трэнер.
Чэмпіён СССР у складзе мінскага «Дынама», у 1983 стаў аўтарам першага гола беларускіх клубаў у еўракубках (у вароты швейцарскага «Грасхопера»).
Тройчы (1982, 1983, 1984) трапляў у спіс лепшых футбалістаў СССР. У 2009 г. вывеў моладзевую зборную Беларусі ў фінал моладзевага чэмпіянату Еўропы.
У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых інтэрнэт-крыніц.
Перайменаванне звязана са сталінскімі рэпрэсіямі супраць нацыянальных дзеячаў, беларусізацыі і русіфікацыяй тапаніміі.
Форма Менск знікла з афіцыйных дакументаў пад польскім уплывам у XVIII стагоддзі.
З 1916 году ў асяродку беларускай інтэлігенцыі замацавалася форма Менск-Беларускі.
Традыцыйную гістарычную назву Менск прынялі ў Беларускай Народнай Рэспубліцы, яна выкарыстоўвалася ў дзяржаўных дакументах. У БССР стала нарматыўнай. Назву пазначалі ўва ўсіх афіцыйных дакументах, а таксама згадвалі на дзяржаўным радыё.
У 1930-я гады назву Менск ужывалі паўсюдна ў Беларусі, яна была звыклай і натуральнай жыхарам рэспублікі.
1961 год. Мястэчка Шацілавічы (Шацілкі) пераназванае ў Светлагорск, а Парыцкі раён у Светлагорскі.
Новую афіцыйную назву звязваюць з пабудовай электрастанцыі.
У канцы 1980-х гадоў актывісты гістарычна-культурнай суполкі «Поўня» распачалі ў мясцовым друку кампанію па вяртанні гістарычнай назвы Шацілавічы, але савецкія ўлады адкінулі гэтую прапанову. Падобныя ініцыятывы існуюць дагэтуль.
Напамін аб гістарычным тапоніме захоўвае назва навуковай канферэнцыі «Шацілкаўскія чытанні».
1908 год. Нарадзіўся Юрка Лявонны.
Паэт.
Выхаванец Магілёўскага педагагічнага тэхнікуму. Працаваў у газетах. Аўтар вершаў, нарысаў.
Суаўтар перакладу на беларускую мову рамана Жуля Верна «20 000 лье пад вадой». Ягоныя вершы пакладзены на музыку.
28 кастрычніка 1937 года прыгавораны пазасудовым органам (спецтройкай НКУС БССР) як «член шпіёнска-дыверсійнай арганізацыі» да расстрэлу з канфіскацыяй маёмасці.
Рэабілітаваны ваеннай калегіяй Вярхоўнага суда СССР 25 красавіка 1957 года.
2004 год. Памёр Язэп Юхо.
Правазнавец, заснавальнік беларускай навуковай школы дзяржавы і права. Доктар юрыдычных навук.
Чалец Рады Задзіночання беларусаў свету «Бацькаўшчына». Удзельнічаў у падрыхтоўцы праекту Канстытуцыі 1994 года. Адзін з ініцыятараў перавыдання Статута Вялікага Княства Літоўскага 1588 году.
У публікацыі выкарыстоўваюцца звесткі ў рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў.
На рацэ Добасна ў мястэчку Красны бераг, гісторыя якога сягае ў пачатак 16 стагоддзя, размешчаны сядзібна-паркавы комплекс Козелаў-Паклеўскіх. Экскурсаводы лічаць яго «вельмі цікавым турыстычным аб’ектам».
Да 1919 году тутэйшыя мясціны былі памежнымі між Магілёўшчынай і Міншчынай. Цяпер гэта Гомельская вобласць. Гістарычна ж мясцовы люд цягнецца да Бабруйску, які быў часткай Мінскай губерні.
Да бліжэйшага райцэнтру Жлобіна ад Краснага берага 20 кіламетраў. Да Бабруйску напрасткі – 45 кіламетраў.
Сядзібна-паркавы комплекс помнік архітэктуры, узведзены ў стылі эклектыкі і садова-паркавага мастацтва канца 19 стагоддзя.
Маёнткам Красны Бераг у канцы 19 стагоддзя валодалі генерал-лейтэнант расійскай арміі Міхаіл Гатоўскі і яго жонка дваранка Марыя-Юзэфа Гатоўская. Для іх архітэктар з еўрапейскай адукацыяй Віктар Шротэр, спраектаваў палац. У 1893 годзе ён быў узведзены.
Адначасна з яго будаўніцтва вяліся працы па закладцы «англійскага парку». Гэтым займаўся варшаўскі садавод Францішак Шаніёр. Садова-паркаваму рамяству ён вучыўся ўва Францыі, а ў Варшаве быў адказным за сад і парк каралеўскага палацу.
Уклаўся ў будаўніцтва і зяць Гатоўскіх – Козел-Паклеўскі, ураджэнец Полаччыны, купец, мецэнат, грамадскі дзеяч.
У аздабленні 36 пакояў сядзібы спалучаюцца элементы 12 стыляў. Сярод іх готыка, ракако, барока і нават рэдкі арабскі стыль – альгамбра / маўрытанскі.
У 1905 годзе мясцовыя сяляне спрабавалі абрабаваць маёнтак, але прыбылыя з Бабруйскай крэпасці вайскоўцы такім намерам перашкодзілі.
У 1917 годзе бальшавікі маёнтак нацыяналізавалі, а пазней савецкая ўлада стварыла ў ім сельскагаспадарчую вучэльню. Гэта ўратавала комплекс ад разбурэння.
У часы Другой сусветнай вайны ў сядзібе гітлераўцы размясцілі шпіталь.
Паводле знаўцаў архітэктуры, комплекс выглядае цэласным. Добра захаваны сядзібны дом, флігель, гаспадарчыя пабудовы. Комплекс з’яўляецца філіялам Жлобінскага краязнаўчага музею. Тутэйшы парк – помнік прыроды рэспубліканскага значэння.
Абвешчаны Сусветнай арганізацыяй аховы здароўя ў 2008 годзе дзеля павышэння дасведчанасці аб вірусным гепатыце і захворваннях, да якіх ён прыводзіць.
Паводле ацэнак Сусветнай арганізацыі аховы, блізу траціны чалавецтва заражаная вірусам гепатыту.
Нягледзячы на тое, што эфектыўная вакцынацыя супраць некаторых відаў гепатыту была створана больш за 25 гадоў таму, вірус працягвае штогод забіваць мільён чалавек.
Захворванне прызнана глабальнай небяспечнай праблемай аховы здароўя.
У Беларусі каля 35 тысяч хворых з гепатытам С.
131.by
1586 год. У Еўропу з Амерыкі завезлі бульбу.
Адназначна пераканаўчых звестак, як і хто завёз бульбу ў Беларусь няма, але вядома, што ў канцы 17 стагоддзя яе спрабавалі культываваць у нашым краі. Беларусы паставіліся да новай культуры з недаверам і нават варожа, але з часам яна стала для іх «другім хлебам».
Прыніжальная назва беларусаў “бульбаш” спачатку адносілася толькі да ўніятаў, потым да навабранцаў з літоўска-беларускіх губерняў.
Адной з самых «бульбяных» у Расійскай імперыі была Магілёўская губерня.
У СССР беларусы больш за іншых вырошчвалі і спажывалі бульбы.
Хаця бульба – адзін з сімвалаў Беларусі, яе імпартуюць з Эўропы, Афрыкі, Азіі.
1812 год. Нарадзіўся Юзаф Крашэўскі
Польскі пісьменнік.
Удзельнік паўстання 1830-1831 гг. Пачынальнік польскай рэалістычнай прозы, аўтар больш за 600 тамоў твораў. У Польшчы яго творы абавязковыя ў школьнай праграме.
Паўплываў на творчасць Янкі Купалы, які перакладаў творы Крашэўскага на беларускую мову. На беларускую мову яго творы таксама перакладалі Пятро Бітэль, Васіль Сёмуха, Міхаіл Кенька.
1890 год. Нарадзіўся Язэп Рэшаць.
Дзеяч беларускай эміграцыі, рэлігійны і культурна-асветны дзеяч.
Адзін з відных тэолагаў і вучоных у гісторыі беларускага хрысціянскага руху XX стагоддзя.
Удзельнічаў у заходнебеларускім нацыянальна-рэлігійным жыцці. У 1928–1929 гадах актыўны дзеяч Беларускай Хрысціянскай Дэмакратыі.
У 1927 годзе ў складзе беларускай дэлегацыі ўдзельнічаў у працы 5-га Уніяцкага кангрэса ў Велеградзе (Чэхаславакія). Супрацоўнічаў з каталіцкім перыядычным выданнем «Chryścijanskaja Dumka».
Аўтар рэлігійных і навуковых кніг «Асновы хрысціянскай веры для беларускага народу», «Кароткі Катэхізм для Беларусаў-Каталікоў»
1897 год. Памёр Янка Лучына (Неслухоўскі).
Паэт, перакладчык.
Псеўданімам Лучына падпісваў толькі творы на беларускай мове. Пісаў на польскай, рускай, беларускай мовах і ў розных жанрах.
У 1886 годзе напісаў першы верш на беларускай мове. Але, як беларускі паэт ён дэбютаваў у друку ў 1889 годзе, калі змясціў у газеце «Минский листок» верш «Вясновай парой», паклаўшы пачатак вяртанню беларускай літаратуры да друкаванага жыцця, перарванага пасля паражэння паўстання 1863 года расійскімі рэпрэсіямі на чвэрць стагоддзя.
Беларускамоўная творчасць Янкі Лучыны, якая дайшла да нас, нешматлікая: 14 арыгінальных вершаў.
1914 год. Пачалася Першая сусветная вайна, якая трывала да 11 лістапада 1918.
У 38 краінах загінула 10 мільёнаў чалавек.
Страты Беларусі склалі да 1 мільёна жыхароў.
Вайна знішчыла чатыры вялікія імперыі Старога Свету – Германскую, Расійскую, Аўстра-Венгерскую і Асманскую.
У Магілёве ад 1915 да 1918 гадоў месцілася стаўка расійскага самадзержца Мікалая ІІ, які фармальна лічыўся галоўнакамандуючым расійскім войскам.
1920 год. Памёр Алесь Гарун (Прушынскі).
Беларускі паэт, празаік, драматург, публіцыст, грамадскі дзеяч.
За антыўрадавую дзейнасць расійскімі ўладамі ў ліпені 1908 асуджаны на ссылку і пажыццёвае пасяленне ў Сібіры. Там падрыхтаваў зборнік «Матчын дар». Пераслаў яго ў Вільню і яго выдалі ў 1918 годзе.
Творчасць Алеся Гаруна прасякнутая ідэяй сацыяльнага і нацыянальнага разняволення беларускага народу.
Быў віцэ-старшынёй Усебеларускага з’езду 1917 году, сярод тых дзеячоў, хто абвяшчаў Беларускую Народную Рэспубліку.
У гонар паэта ў Фрунзенскім раёне Мінска названа вуліца.
2000 год. У Катыні пад Смаленскам адкрыты мемарыял польскім жаўнерам, забітым савецкімі органамі ўнутраных справаў.
Сярод забытых было нямала беларусаў, якія ваявалі на баку Польшчы, у якую ўварваліся Гітлераўская Германія і Савецкі Саюз.
У Катыні было забіта 21857 чалавек.
У 2010 годзе ў Смаленскай вобласці адбылася авіякатастрофа. У ёй загінула польская дэлегацыя на чале з Прэзідэнтам Польшчы Лехам Качынскім, якая ляцела на 70-годдзе Катынскага расстрэлу.
Цяпер расійскія ўлады пагражаюць ліквідаваць мемарыял праз падтрымку Польшчай Украіны, якая стала ахвярай поўнамаштабнай агрэсіі Расіі.
У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў
1320 год. Войска Вялікага княства Літоўскага перамагло ў бітве пад Меднікамі рыцараў Тэўтонскага ордэна.
Крыжакі страцілі ўсіх 40 братоў-рыцараў і іх дапаможны кантынгент. І гэта адбылося за 90 гадоў да Грунвальдскай бітвы, пасля якой ордэн перастаў існаваць.
1900 год. Дзень нараджэння гамбургера.
27 ліпеня амерыканскі гастраном Луі Лесінг прадаў першы гамбургер.
Страва займела шырокую вядомасць у 1904 годзе на Сусветнай выставе ў Сэнт-Луісе. Пачала ж імкліва распаўсюджвацца па свеце з 1948 году з заснаваннем сеткі McDonald’s.
Гамбургер нароўні з джынсамі застаецца сімвалам амерыканскай культуры і самай дэмакратычнай ежай.
1910 год. Памёр Уладзіслаў Дыбоўскі.
Прыродазнавец, палеантолаг, фалькларыст.
Збіраў беларускі фальклор. У штогодніку «Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej» апублікаваў «Беларускія прыказкі з Навагрудскага павета», «Беларускія загадкі з Мінскай губерні».
Даследаваў выкапнёвыя рэшткі Усходняй Прыбалтыкі, Сібіры, флору i фаўну Навагрудчыны i іншых мясцін Расійскай імперыі.
За ўдзел у паўстанні 1863–1864 гадоў адседзеў у турме.
1922 год. У Бруселі заснаваны Міжнародны геаграфічны саюз.
Міжнароднае навуковае аб’яднанне географаў. Месца размяшчэння Сакратарыята – Дэлі, Індыя. Першы Міжнародны геаграфічны кангрэс прайшоў у 1871 годзе ў Антверпене.
Геаграфічны саюз аб’ядноўвае больш 88 краін.
7 сакавіка 2022 году прыпынена членства Рускага геаграфічнага таварыства з прычыны расійскай агрэсіі ва Украіну. Беларускае геаграфічнае таварыства – член Міжнароднага геаграфічнага саюзу з 1991 году.
1955 год. Нарадзіўся Барыс Лазука.
Мастацтвазнавец, педагог.
Даследчык беларускага мастацтва XVII–XVIII стагоддзяў, барока.
Загадчык аддзелу старажытнай беларускай культуры Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору НАН Беларусі, дырэктар Музею старажытнабеларускай культуры.
zviazda.by
1969 год. Памёр Яўхім Кіпель.
Педагог, дзеяч беларускай эміграцыі.
Член Навукова-тэрміналагічнай камісіі пры Наркамасвеце БССР, сакратар аддзелу прыроды і народнай гаспадаркі Інстытуту беларускай культуры.
Двойчы арыштоўваўся савецкімі органамі ўнутраных спраў. Быў фігурантам сфальсіфікаванай крымінальна-палітычнай справы «Саюзу вызвалення Беларусі». Рэабілітаваны 10 чэрвеня 1988.
Аўтар кнігі ўспамінаў пра савецкія лагеры «З іхняга раю».
Стваральнік Аб’яднання беларускіх вязняў савецкіх лагераў.
Член Беларускага кангрэсавага камітэту Амерыкі. Публікаваўся ў беларускай эмігранцкай прэсе. Успаміны Яўхіма Кіпеля захоўваюцца ў архіве Беларускага інстытуту навукі і мастацтва ў Нью-Ёрку.
1990 год. Вярхоўны Савет БССР прыняў Дэкларацыю аб дзяржаўным суверэнітэце БССР.
Ініцыятыва належала Сойму Беларускага Народнага Фронту «Адраджэнне». За прыняцце Дэкларацыі прагаласавала 229 дэпутатаў.
25 жніўня 1991 году пасля спробы дзяржаўнага перавароту ў Савецкім Саюзе Дэкларацыя аб дзяржаўным суверэнітэце набыла статус канстытуцыйнага закона і захоўвала юрыдычную сілу да 15 сакавіка 1994 году.
Ад 1991 да 1996 году галоўнае нацыянальнае свята – Дзень незалежнасці, быў прымеркаваны да даты прыняцця «Дэкларацыі».
У 1996 году з ініцыятывы Аляксандра Лукашэнкі быў праведзены рэферэндум, у выніку якога Дзень незалежнасці быў перанесены на 3 ліпеня.
2008 год. Памёр Валерый Міронаў.
Артыст, Народны артыст Беларусі.
Вядучы саліст Дзяржаўнага тэатру оперы і балета Беларусі, выканаўца роляў у шматлікіх пастаноўках «Князь-возера», «Лебядзінае возера», «Спячая прыгажуня».
У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых інтэрнэт-рэсурсаў.
Друкар, выдавец кніг на беларускай, польскай і літоўскай мовах.
23 лістапада 1906 году надрукаваў першы нумар газеты «Наша ніва». Часам друкаваў яе ў крэдыт.
Друкаваў творы Францішка Багушэвіча, Максіма Багдановіча, Якуба Коласа.
У апошнім вершы Багдановіч напісаў: «…Я не самотны, я кніжку маю / З друкарні пана Марціна Кухты».
1887 года ў Варшаве надрукавана брашура «Міжнародная мова» на мове «эсперанта».
Выдаў яе ўраджэнец Беластоку акуліст Людвіг Заменгоф пад псеўданімам Эсперанта.
У кнізе на выдуманай мове былі апублікаваныя малітва «Ойча наш», урывак з Бібліі, арыгінальныя вершы Заменгофа, пераклад верша Генрыха Гейнэ.
Цяпер на эсперанта гавораць у свеце блізу 2 мільёнаў чалавек. У Беларусі ёсць лічаныя спецыялісты.
1931 года памёр Міхал Пятроўскі.
Хрысціянскі дэмакрат, каталіцкі святар.
Прыхільнік беларусізацыі касцёлу ў Беларусі, беларускага характару школьніцтва, культурнай і грамадскай дзейнасці.
Прамаўляў казанні на беларускай мове.
26 ліпеня 1941 года Магілёў акупаваны фашысцка-нямецкімі захопнікамі.
Перад вайной жыло больш за 100 тысяч чалавек. 28 жніўня 1941 году, паводле звестак акупацыйнай адміністрацыі, засталося 45,2 тысячы. На 1 ліпеня 1944 году – 10,1 тысячы.
У Магілёве і раёне загінула больш за 70 тысяч чалавек, каля 30 тысяч вывезена на працу ў Нямеччыну.
Гітлераўцы стварылі 5 лагераў смерці, уключаючы Грабянёўскі, Лупалаўскі, 341-ы перасыльны, гета на Дубравенцы.
Горад быў вызвалены ад нацыстаў Савецкімі войскамі 28 чэрвеня 1944 году.
26 ліпеня 1965 года нарадзіўся Зміцер Саўка
Мовазнаўца.
Вучыўся ў ЗША, занатоўваў успаміны амерыканскіх беларусаў. Аўтар і суаўтар прац «Беларускія слоўнікі і энцыклапедыі. Бібліяграфія», «Беларуская цывілізацыя ў Амерыцы», «Беларускі клясычны правапіс».
1997 год – пачаўся Другі з’езд беларусаў свету.
Быў прысвечаны «Праблемам захавання беларускай прысутнасці ў свеце».
Прысутнічалі 123 дэлегаты і 111 гасцей з Аўстраліі, Бельгіі, Вялікай Брытаніі, Германіі, ЗША, Італіі, Канады, Кыргызстану, Латвіі, Літвы, Малдовы, Польшчы, Расіі, Украіны, Францыі, Чэхіі, Эстоніі.
У выніковай заяве З’езду было адзначана: «Краіна перажывае сістэмны крызіс, які ахапіў усе бакі грамадскага жыцця. Своеасабліваю вехаю ў яго развіцці стаў лістападаўскі рэферэндум 1996 году, які раскалоў беларускую нацыю. Частка народу прыняла яго вынікі і новы парадак у краіне, другая засталася абыякаваю. Трэцяя ўспрыняла яго, як канстытуцыйны дзяржаўны пераварот, лічыць нелегітымнымі новыя органы заканадаўчай улады, ацэньвае змены, як пераход да аўтарытарнага рэжыму з тэндэнцыяй ператварэння ў таталітарны. Вынікі рэферэндуму, яго легітымнасць не прызнаныя многімі дзяржавамі свету. Беларусь усё больш аказваецца ў міжнароднай ізаляцыі, эканоміка краіны ў крытычным стане»
У публікацыі выкарыстаныя звесткі рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў
Дырэктар Полацкай настаўніцкай семінарыі і Віленскага настаўніцкага інстытуту. Аўтар першага падрабязнага даследавання сямейных і каляндарна-аграрных абрадаў беларусаў і выхавання дзяцей «Нарысы быту заходнерускага селяніна».
1910 годзе нарадзіўся Генадзь Цітовіч.
Дзеяч харавога мастацтва, кампазітар, заснавальнік і кіраўнік Дзяржаўнага Акадэмічнага хору Беларусі.
Запісаў больш за 3 тысячы пераважна беларускіх песняў. У яго рэпертуары былі таксама творы на ўкраінскай, польскай, балгарскай ды іншых мовах. Зрабіў для хору шмат канцэртных апрацовак уласных запісаў. Складальнік фальклорных зборнікаў.
1937 года нарадзіўся Дзмітрый Смольскі.
Кампазітар і педагог, Народны артыст.
Аўтар сімфоніяў, опер, сярод якіх «Сівая легенда», «Францыск Скарына». Дыск з запісамі яго сімфоніяў, выдадзены брытанскай фірмай «Алімпія», быў прызнаны лепшым на конкурсе ў ЗША ў 1992 годзе.
1947 года нарадзіўся Аляксандр Мілінкевіч.
Навуковец, грамадскі дзеяч і палітык, краязнавец.
Загадваў кафедрай Сеціфскага ўніверсітэту (Алжыр), быў дацэнтам Гродзенскага ўніверсітэту. Яго кандыдатура разглядалася на пасаду рэктара Еўрапейскага гуманітарнага ўніверсітэту.
У 2006 годзе ўдзельнічаў у выбарах прэзідэнта Беларусі, як адзіны кандыдат ад дэмакратычных сіл.
Узначальваў Рух «За Свабоду».
1984 года памёр Уладзімір Караткевіч.
Класік беларускай літаратуры.
Першы беларускі пісьменнік, які звярнуўся да жанру гістарычнага дэтэктыву. Найбольш вядомыя яго творы: «Дзікае паляванне караля Стаха», «Каласы пад сярпом тваім», «Хрыстос прызямліўся ў Гародні», «Чорны замак Альшанскі», «Зямля пад белымі крыламі».
Помнікі класіку ўстаноўлены ў Воршы, Віцебску, Мінске, Кіеве.
1997 года памерла Наталля Арсеннева.
Паэтэса, перакладчыца, драматург.
У СССР творы Наталлі Арсенневай, якая перабывала ў вымушанай эміграцыі, былі забароненыя. У 1940 годзе Наталля Арсеннева разам з сынамі была арыштавана савецкімі органамі ўнутраных спраў і без афіцыйнага абвінавачвання сасланая ў Казахстан. У вайну выехала на Захад.
З сярэдзіны 1980 гадоў творы Наталлі Арсенневай становяцца вядомымі і папулярнымі, асабліва верш «Малітва», які будучы пакладзеным на музыку кампазітарам Міколам Равенскім стаў гімнам «Магутны Божа». Ён даў назву фестывалю духоўнай музыкі ў Магілёве. У 1995 годзе песню прапаноўвалі зрабіць дзяржаўным гімнам Беларусі.
У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў
На шчасце для помніка, знайшоўся неабыякавы да яго лёсу чалавек, чые продкі былі выхадцамі са Шклова. На праблему звярнуў увагу расійскі прадпрымальнік Ілья Клябанаў. Ягонымі намаганнямі быў зроблены праект аднаўлення і праведзена рэканструкцыя ўнікальнай мясціны.
