Category: Культура

Дзень у гісторыі: 6 жніўня. Францыск Скарына выдаў першую кнігу на беларускай мове. Нарадзіліся: літаратар Альгерд Абуховіч, рэжысёр Міхаіл Пінігін, мастак Алесь Пушкін. Памёр стваральнік першага «Слоўніка беларускай мовы» Іван Насовіч

Навіна ад

1517 год. Францыск Скарына выдаў першую кнігу, «Псалтыр».

Да гэтай падзеі прымеркаваны Дзень беларускага кнігадруку.

Цягам наступных трох год Скарына надрукаваў 23 кнігі.

Адной з галоўных асаблівасцяў усіх кніг Скарыны сталі аўтарскія каментары, якія дапамагалі «паспалітым» людзям лепш зразумець змест, асэнсаваць значэнне падзей, захаваных у кнігах Святога Пісання.

У прадмовах адлюстраваныя гуманістычныя ідэалы і светапогляд Скарыны. У іх прасочваюцца прыметы літаратурных жанраў, якія пазней атрымалі працяг у беларускай літаратуры і пісьменстве.

Асветнік і першадрукар узбагаціў беларускую культуру, зрабіў яе часткай еўрапейскай і сусветнай прасторы. Яго выданні вылучаліся высокай якасцю друку, характэрнымі мастацкімі, гравюрнымі і арнаментальнымі ўпрыгожаннямі, шрыфтамі і іншымі складнікамі выдавецкай эстэтыкі і майстэрства.

Францыск Скарына займае адзін шэраг са знанымі дзеячамі сусветнай культуры эпохі Адраджэння – Леанарда да Вінчы, Рафаэль, Ян Амас Каменскі.

1715 год. Нарадзіўся Мацей Догель.

Гісторык-археограф і правазнаўца.

Быў рэктарам элітарнай навучальнай ўстановы Collegium Nobilium (Калегіум нобіліум), якую заснаваў каталіцкі ордэн Піяраў для дзяцей шляхты. Праз брак фінансавання вучэльня вымушаная была спыніць дзейнасць. З ініцыятывы Мацея Догеля яна была адноўленая.

Доўгель – збіральнік гістарычных і дыпламатычных дакументаў. Выдавец збораў міжнародных трактатаў «Дыпламатычны кодэкс Польскага каралеўства і Вялікага княства Літоўскага», дакументаў «Граніцы Польскага каралеўства і Вялікага княства Літоўскага», якія не страцілі свайго значэння дагэтуль.

1840 год. Нарадзіўся Альгерд Абуховіч.

Літаратар, паэт, перакладчык.

Адзін з заснавальнікаў жанру байкі ў беларускай паэзіі.

Ён перакладаў на беларускую мову творы польскай, рускай і заходнееўрапейскіх аўтараў.

Асаблівае месца ў творчасці Абуховіча займаюць мемуары – нязмушанае пісьменніцкае апавяданне пра сябе і сваю эпоху, напоўненае роздумамі пра час, літаратуру, вечныя праблемы чалавечага жыцця. Упершыню гэтыя мемуары з’явіліся ў друку ў газеце «Гоман» у 1916 годзе пад назвай «3 папераў Альгерда Абуховіча».

1877 год. Памёр Іван Насовіч.

Філолаг, этнограф і фалькларыст.

Стваральнік «Слоўніка беларускай мовы», «Слоўніка беларускай гаворкі» (больш за 30 тыс. слоў), «Зборніка беларускіх прыказак».

Пакінуў гісторыка-мемуарную працу «Успаміны майго жыцця». Аўтар артыкулаў, прысвечаных песеннай культуры беларусаў.

Пераклаў з лацінскай мовы 3-томную працу «Старажытныя помнікі, што асвятляюць гісторыю Польшчы і Літвы», у якой адлюстраваны ўзаемадачыненні Польшчы і ВКЛ, асветлена гісторыя беларускіх зямель з 1217 да 1696 году.

1903 год. Нарадзіўся Барыс Платонаў.

Актор, педагог, народны артыст Беларусі.

Выконваў востра-сатырыстычныя, характарныя, драматычныя і трагедыйныя ролі герояў.

На радыё чытаў творы прозы і паэзіі, напрыклад, «Курган» Янкі Купалы. Зняўся ў фільмах «Кастусь Каліноўскі», «Песня вясны», «Пяюць жаваранкі», «Хто смяецца апошнім».

1938 год. Нарадзіўся Ігар Лучанок.

Кампазітар і педагог.

Працаваў у розных жанрах. Ён аўтар кантат, вакальна-сімфанічных паэм, балад, рамансаў на вершы В. Дуніна-Марцінкевіча, Максіма Танка, Ніла Гілевіча, Якуба Коласа, М. Багдановіча, А. Куляшова.

Твораў для эстрады, да драматычных спектакляў, радыё- і- тэлепастановак, тэле- і кінафільмаў, музыкі для дзяцей.

Многія беларусы ведаюць песні «Мой родны кут», «Жураўлі на Палессе ляцяць», «Вераніка», «Алеся», «Дарагія мае землякі».

 

1945 год. На японскі горад Хірасіму была скінутая атамная бомба.

Атамным бамбаваннем Хірасімы Узброеныя сілы ЗША паўплывалі на пазіцыю кіраўніцтва Японіі адносна працягу вайны.

14 жніўня 1945 года японскі імператар Хірахіта падтрымаў падпісанне Японіяй безумоўнай капітуляцыі. 15 жніўня 1945 года Японія абвясціла пра такія намеры.

Акт аб капітуляцыі, які фармальна скончыў Другую сусветную вайну, быў падпісаны 2 верасня 1945 года.

 

1957 год. Нарадзіўся Мікалай Пінігін

Беларускі рэжысёр. Заслужаны дзеяч мастацтваў Беларусі.

У снежні 2008 года прызначаны галоўным рэжысёрам Нацыянальнага акадэмічнага тэатру імя Я. Купалы.

Ён паставіў больш за 50 спектакляў. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі ў галіне літаратуры, мастацтва і архітэктуры за спектакль «Тутэйшыя». Прызнаваўся «Чалавекам года Беларусі» у намінацыі «Сцэна».

У час пратэстаў 2020 года калектыў яго тэатра выступіў за спыненне гвалту і пералік галасоў з удзелам незалежных назіральнікаў. За гэта ўлады звольнілі дырэктара тэатру Паўла Латушку. Мікалай Пінігін разам з большасцю трупы і іншымі супрацоўнікамі тэатру звольніўся на знак пратэсту.

1965 год. Нарадзіўся Алесь Пушкін.

Мастак, жывапісец-нонканфарміст, тэатральны мастак, перформер, палітвязень.

Актыўны ўдзельнік руху нацыянальнага адраджэння. Займаўся рэстаўрацыяй і роспісам храмаў, у тым ліку магілёўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі і Святога Станіслава.

30 сакавіка 2022 году Пушкіна асудзілі на 5 гадоў зняволення. Праваабарончай супольнасцю ён прызнаны палітвязнем.

 

У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў

Дзень у гісторыі: 5 жніўня. Беларусы разбілі татараў пад Клецкам. Акупацыя Магілёўшчыны Расійскай імперыяй. Не стала паўстанцаў Рамуальда Траўгута і Валерыя Урублеўскага. Нарадзіліся: мовазнаўца Аркадзь Жураўскі, літаратуразнаўца Віталь Скалабан

Навіна ад

Міжнародны дзень піва.

Неафіцыйная дата. Адзначаецца ў першую пятніцу жніўня.

Першы Дзень піва адбыўся ў 2007 годзе ў Санта-Крузе (Каліфорнія, ЗША). Тады гэта быў мясцовы фестываль. З цягам часу ён пераўтварыўся ў міжнароднае свята, якое адзначаецца ў дзясятках краінаў.

У гэты дзень удзельнікі святкавання частуюць адзін аднаго півам, а ў сувязі з яго «міжнароднасцю», ласуюцца півам, звараным паводле рэцэптах чужых культураў. Дэгустуюць новыя або рэдкія гатункі піва.

Беларусы гатуюць і ўжываюць піва з Х стагоддзя.

1506 год. Войска Вялікага Княства Літоўскага, ачоленае Міхаілам Глінскім, разбіла пад Клецкам аддзелы Крымскага ханства Менглі-Гірэя.

Было вызвалена блізу 40 тысяч нявольнікаў, якіх татары збіраліся весці ў Крым. Захоплена 30 тысяч коней.

Хан Менглі-Гірэй стаў на пэўны час саюзнікам Вялікага Княства Літоўскага.

На месцы бітвы стаіць помнік.

 

1772 год. У Пецярбургу абвясцілі маніфест аб падзеле Рэчы Паспалітай.

Ён быў складзены на падставе сакрэтнай венскай дамовы 19 лютага 1772 года паміж Расіяй, Прусіяй і Аўстрыяй.

Арміі трох дзяржаваў уварваліся на тэрыторыю краіны.

Ад 1772 да 1795 года адбыліся тры падзелы Рэчы Паспалітай. У выніку яна знікла з палітычнай карты Еўропы.

У першы падзел частка Магілёўшчыны была акупаваная Расійскай імперыяй. Па другім падзеле пад уладу Расіі трапіла ўсё Магілёўскае Падняпроўе.

У афіцыйнай гістарыяграфіі акупацыю беларускіх земляў Расіяй падчас падзелу Рэчы Паспалітай называюць далучэннем.

1864 год. Павешаны Рамуальд Траўгут, удзельнік паўстання Каліноўскага.

У красавіку 1863 сфармаваў і ўзначаліў Кобрынскі паўстанцкі атрад. Тройчы нанёс паражэнне расійскім карным вайсковым аддзелам.

Шмат зрабіў для пашырэння сацыяльнай базы паўстання, надання яму размаху, рэарганізацыі ўзброеных сіл інсургентаў.

Арыштаваны 30 сакавіка 1864. Паводле выраку ваеннага суда павешаны ў Варшаўскай цытадэлі.

У 1928 у мястэчку Свіслач яму ў міжваеннай Польшчы паставілі помнік. У 1989-ым ён быў адноўлены.

1908 год. Памёр Валерый Урублеўскі.

Беларускі і польскі рэвалюцыянер, адзін з кіраўнікоў паўстання 1863 году.

Начальнік штабу паўстанцаў, камандуючы сіламі Гарадзенскага, Люблінскага і Падляшскага ваяводстваў. Генерал, камандуючы арміяй Парыжскай Камуны (1871).

Пахаваны ў Парыжы на могілках Пер-Лашэз, каля сцены Камунараў.

У Гродне і Катавіцах імем Урублеўскага названы вуліцы.

1924 года. Нарадзіўся Аркадзь Жураўскі.

Беларускі мовазнавец.

Доктар філалагічных навук, прафесар.

Працаваў дырэктарам Інстытуту мовазнаўства імя Я. Коласа. Даследаваў гісторыю беларускай мовы і беларускага мовазнаўства.

Першым у славянскім мовазнаўстве даказаў існаванне беларускага варыянту царкоўнаславянскай мовы ў старабеларускі перыяд, прааналізаваў мову дзеячаў беларускай культуры мінулага. 1941 год. Загінуў Алесь Пруднікаў.

Беларускі паэт.

Будаваў чыгунку Асіповічы – Магілёў – Раслаўль, працаваў у Дзяржвыдавецтве, БелТА, ва ўстановах адукацыі.

У сакавіку 1933 году быў арыштаваны савецкімі органамі ўнутраных спраў. Праз восем месяцаў вызвалены з турмы і адразу адпраўлены ў армію.

Актыўны барацьбіт за беларусізацыю. Суаўтар артыкула пра знойдзены скарб старажытных манет у вёсцы Стары Дзедзін. Скарб лічыцца самым вялікім у Магілёўскай вобласці і адным з найстаражытнейшых у краіне. Манеты датаваныя 980-985 гадамі.


1947 год. Нарадзіўся Віталь Скалабан.

Беларускі гісторык, літаратуразнавец.

Даследчык гісторыі беларускага нацыянальнага руху, культуры XIX – пачатку XX стагоддзяў, архівазнаўства, краязнаўства і бібліяграфіі.

Суаўтар сцэнарыяў дакументальна-мастацкіх тэлефільмаў.

1947 год. Нарадзіўся Віктар Маркавец.

Беларускі мастак-жывапісец.

Быў удзельнікам дысідэнцкай групы беларускай інтэлігенцыі «На Паддашку». Быў сябрам незалежнай суполкі мастакоў «Пагоня».

У яго творчай майстэрні ладзіліся першыя паседжанні Сойму БНФ «Адраджэньне».

Рэканструяваў партрэты знаных дзеячаў беларускай гісторыі і культуры. Аўтар серыі работ, прысвечаных Кастусю Каліноўскаму.

 

У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў.

 

Дзень у гісторыі: 4 жніўня. Ува Францыі пачаў караляваць праўнук легендарнай беларускі Рагнеды. Вялікім князем Літоўскім стаў Вітаўт. Пачалося вызваленне Полацку ад маскоўцаў. Нарадзіўся Янка Брыль, які лічыў, што беларусу трэба загадаць ім быць

Навіна ад

1060 год. Ува Францыі пачаў караляваць Філіп I.

Ён быў прадстаўніком дынастыі Капетынгаў, сынам караля Генрыха I і Ганны Кіеўскай, якая была ўнучкай беларускай княжны Рагнеды і праўнучкі князя Рагвалода. Рагнеда – продак амаль 30 францускіх каралёў.

Рагнеда – летапісная легенда беларускай гісторыі. Кіеўскі князь Уладзімір забіў ейнага бацьку Рагвалода і гвалтам зрабіў яе жонкай. Яна спрабавала яго забіць, калі дазналася, што ён хоча ажаніцца з іншай. 

Ейнага сына Ізяслава, які за матчыны крыўды кінуўся быў на бацьку з кінжалам, Полацк прызнаў за свайго валадара і так аднавілася полацкая дынастыя Рагвалодавічаў. Другі яе сын Яраслаў, вядомы як Мудры, княжыў у Кіеве.

Сама Рагнета прыняла хрысціянства і стала першай беларускай манашкай.

1392 год. Вялікім князем Літоўскім стаў Вітаўт Кейстутавіч.

Вітаўт Вялікі – знакавы валадар Вялікага Княства Літоўскага. Яго лічылі гаспадаром Літвы, так у сярэднявеччы называлі беларускія землі. За ім дзяржава дасягнула наймагутнейшай велічы.

Дзеля ўмацавання сваёй улады Вітаўт ліквідаваў некалькі ўдзельных княстваў – у Полацку, Віцебску, Ноўгарадзе-Северскім, Кіеве, на Валыні і ў Падоллі.

У дачыненнях з Тэўтонскім ордэнам ён мусіў выкарыстоўваць Жамойць у якасці разменнай манеты. Па бітве пад Грунвальдам цяперашняя Летува была прыгорнутая Вялікім Княствам, тэрыторыя якога на той момант прасціралася ад Балтыйскага да Чорнага мораў.

1579 год. Войскі Рэчы Паспалітай пад кіраўніцтвам Стэфана Баторыя ўзялі ў аблогу Полацк, каб выбіць адтуль маскоўцаў.

30 жніўня войскі Івана IV капітулявалі.

Полацк пад акупацыяй маскоўскага цара Івана, празванага беларусамі Жахлівым, быў больш за шаснаццаць гадоў – ад 1563 да 1579 года. Старажытную сталіцу краю маскоўцы зрабілі стратэгічным цэнтрам заваёвы Беларусі.

За валадараннем Стэфана Баторага Магілёў атрымаў прывілей на самакіраванне – Магдэбургскае права.

1777 год. У Лондане адкрылі першы ў свеце цырк Філіпа Эстлі «Амфітэатр Эстлі». 

Будынак меў купалападобны дах, круглую глядацкую залу, манеж, аркестр, сцэну.

У Беларусі да Другой сусветнай вайны цырк быў і ў Магілёве. Ён стаяў на Дняпроўскім праспекце (цяпер вуліца Першамайская) насупраць сабора святога Іосіфа (зруйнаваны і на яго месцы ўзведзеная гасцініца Дняпро). 

У вайну цырк згарэў. Ацалела ўваходная арка, з якой зрабілі па вайне Трыумфальную з пазначэннем войск, якія вызвалялі ад нацыстаў горад. На ўрачыстыя падзеі да гэтай аркі ўскладаюць вянкі.

1917 год – нарадзіўся Янка Брыль.

Народны пісьменнік Беларусі. Быў сябрам Беларускага ПЭН-цэнтру, які ліквідавалі ўлады. 

Служыў у польскай марской пяхоце, быў беларускім партызанам. 

Брылю належаць словы: «Калі б беларуса прымусіць быць беларусам, які б атрымаўся выдатны беларус!».

нікальнай у сусветнай літаратуры стала створаная Янкам Брылём разам з Алесем Адамовічам і Уладзімірам Калеснікам дакументальная аповесць «Я з вогненнай вёскі…».

У гонар пісьменніка названы вуліцы ў Мінску і польскай Гдыні.

1922 год. Пакладзены пачатак архіўнай справы Беларусі.

Прэзідыумам ЦВК БССР былі прыняты пастановы «Аб архіве», «Аб зацвярджэнні Палажэння аб Цэнтральным архіве Беларусі», створаны Цэнтральны архіў Беларусі.

У Магілёве абласны архіў размясцілі на ўскрайку гораду, на вуліцы Чалюскінцаў.

1946 год. Нарадзілася Вікторыя Мазур.

Вядучая салістка беларускай аперэты. Народная артыстка Беларусі, выхаванка Магілёўскага музычнага вучылішча. Прыма Беларускага дзяржаўнага акадэмічнага музычнага тэатру.

 1947 год. Нарадзіўся Мікалай Селяшчук.

Беларускі мастак, афарміцель кніг.

Аздабляў кнігі вядомых беларускіх аўтараў, імкнуўся да стварэння вобразаў-ідэяў, а яго карціны, па словах крытыкаў, нагадваюць тэатр.

Творы аўтара экспанаваліся і захоўваюцца ў больш чым 20 краінах Еўропы, Азіі, Амерыкі, Афрыкі. Пабачыць яго карціны можна і ў Магілёўскім абласным мастацкім музеі імя Паўла Масленнікава. 

 

У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў.

Дзень у гісторыі: 3 жніўня. Пачатак «Рэйкавай вайны». Нарадзіліся медык, дзеяч беларускай эміграцыі Баляслаў Грабінскі і біятланістка Дар’я Домрачава. Памёр Янка Маўр, аўтар «Палескіх рабінзонаў» і «У краіне райскай птушкі»

Навіна ад

1615 год. Памёр Крыштаф Дарагастайскі.

Дзяржаўны дзеяч Вялікага Княства Літоўскага, доктар медыцыны.

Падарожнік па Еўропе. Ганаровы грамадзянін Венецыі. Герой Інфлянцкай вайны. 

Непахісны абаронца свабодаў пратэстантаў. Аўтар кніг энцыклапедычнага зместу пра коней, па конегадоўлі, коннай яздзе, ветэрынарыі – «Гіпіка».

1943 год. Пачалася партызанская аперацыі «Рэйкавая вайна».

Умоўная назва дзеянняў партызан па адначасовым масавым разбурэнні чыгуначных камунікацый.

Аперацыя праводзілася на тэрыторыі ў 1000 км па фронту і 750 км углыб. За першую ноч аперацыі ў Беларусі, Латвіі, Літве, Украіне, Арлоўскай, Бранскай, Смаленскай, Калінінскай, Ленінградскай абласцях Расіі 67 партызанскімі атрадамі ўзарвана 42 тысяч рэек.

1899 год. Нарадзіўся Баляслаў Грабінскі.

Медык, дзеяч беларускай эміграцыі.

Старшыня партыі Беларуская хрысціянская дэмакратыя і Беларускага нацыянальнага камітэту ў Вільні. Сябра Рады Беларускай Народнай Рэспублікі, Беларускага інстытуту навукі і мастацтва, Беларуска-амерыканскага згуртавання.

Першым заўважыў пад час падарожжа ў Італію «Партрэт Скарыны ў Падуі», зроблены ў 1942 годзе італьянскім мастаком Джакома Форна ў «Зале Сарака» славутага Падуанскага ўніверсітэту.

1968 год. Памёр ураджэнец беларускага мястэчка Целяханы Канстанцін Ракасоўскі.

Савецкі ваеначальнік.

У жніўні 1937 года Ракасоўскі быў арыштаваны па абвінавачванні ў сувязях з польскай і японскай разведкамі, стаўшы ахвярай ілжывых паказанняў. 

Два з паловай гады правёў пад следствам. Яго ўтрымлівалі ва Унутранай турме Упраўлення дзяржбяспекі, жорстка катавалі і білі.

У 1940 годзе Ракасоўскі быў вызвалены, у сувязі са спыненнем справы і рэабілітаваны.

Палкаводчы аўтарытэт Ракасоўскі набыў у бітве пад Масквой. Паспяховым быў яго ўдзел у бітве за Сталінград і на Курскай дузе. Ягоны талент раскрыўся падчас аперацыі «Багратыён», у выніку якой ад нацыстаў вызвалілі Беларусь.

1971 год. Памёр Янка Маўр.

Пісьменнік. Адзін з заснавальнікаў беларускай дзіцячай літаратуры, заснавальнік прыгодніцкага і навукова-пазнавальнага жанраў у беларускай літаратуры, стваральнік першай беларускай навукова-фантастычнай аповесці.

Аўтар славутых «Палескіх рабінзонаў» і «У краіне райскай птушкі». Яго ўклад у беларускую дзіцячую літаратуру каштоўны тым, што ён як першаадкрывальнік і першапраходца вызначыў далейшыя яе кірунак і развіццё. Яму ўдалося пашырыць часавыя і прасторавыя межы беларускай дзіцячай літаратуры.

Творы Янкі Маўра перакладзены на шматлікія мовы і выдаваліся ў розных краінах, у тым ліку ў ЗША, Вялікай Брытаніі, Кітаі.

У гонар пісьменніка носяць вуліцы ў Мінску, Пінску, мінская абласная бібліятэка, школа ў Барысаўскім раёне.

1986 год. Нарадзілася Дарʼя Домрачава.

Беларуская біятланістка, чатырохразовая алімпійская чэмпіёнка, двухразовая чэмпіёнка свету. Уладальніца некалькіх малых Крыштальных глобусаў, пераможца Кубка свету па біятлоне. Самая тытулаваная спартсменка Беларусі ў гісторыі зімовых Алімпійскіх гульняў. Герой Беларусі.

 

У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў.

 

У Шклове на грошы мецэнатаў ратуюць «Чысцец» – унікальны помнік яўрэйскай культуры (фота)

Навіна ад

Чысцец знаходзіцца на мясцовых яўрэйскіх могілках. Працяглы час ён быў пакінуты на волю лёсу. Цяпер жа ўзяліся за яго ўпарадкаванне. Муры ўжо закансерваваныя. На саміх могілках з’явіліся новыя памятныя знакі – менгіры. Паволі старажытныя могілкі становяцца сапраўдным мемарыялам.

Знакаміты сёння «Чысцец» яшчэ пару дзесяцігоддзяў таму быў забытым, а яго муры разбураліся. Шклоўскі краязнаўца Аляксандр Грудзіна доўгі час звяртаў увагу навукоўцаў на бядотны стан адзінага ў Беларусі ацалелага тутэйшага ганку яўрэйскіх могілак. Намаганні рупліўца далі плён – пачалося вывучэнне будынку.

Настойлівасцю археолага, даследчыцы ўсходняй Беларусі, доктара навук Вольгі Ляўко Чысцец атрымаў афіцыйны статус помніка. Ён прызнаны гісторыка-культурнай каштоўнасцю. 

Тым не менш, заняпад працягваўся. Абваліўся дах парталу. Несці нябожчыка праз чысцец, што паводле мясцовых вераванняў дазваляе памерламу трапіць у рай, стала небяспечна.

На шчасце для помніка, знайшоўся неабыякавы да яго лёсу чалавек, чые продкі былі выхадцамі са Шклова. На праблему звярнуў увагу расійскі прадпрымальнік Ілья Клябанаў. Ягонымі намаганнямі быў зроблены праект аднаўлення і праведзена рэканструкцыя ўнікальнай мясціны.

Напачатку беларускія эксперты прапаноўвалі зрабіць поўную рэстаўрацыю з рэканструкцыяй помніка. Але большасць сусветных экспертаў лічаць менавіта кансервацыю выдатным спосабам захавання аўтэнтычнасці помніка.

Мастак Георгій Франгулян настаяў не на аднаўленні, а выключна на кансервацыі партальнай групы. З яго ініцыятывы на яўрэйскіх могілках паставілі 7 менгіраў. На яго думку,  гэтыя першыя рукатворныя вобразы чалавека будуць сімвалізаваць на могілках целы памерлых.

Комплекс уключае помнік забітых нацыстамі ў гады Другой сусветнай вайны мясцовых яўрэяў, 7 менгіраў і закансерваваны Чысцец.

Цягам бліжэйшага месяца чакаецца завяршэнне прац і ўрачыстае адкрыццё мемарыялу.

Менгір груба апрацаваны дзікі камень у выглядзе слупа. Камяні могуць стаяць як па адзіночцы так і прадстаўляць цэлую групу менгіраў, размешчаных недалёка адзін ад аднаго. Вядомыя з каменнага веку. Прызначэнне менгіраў не мае выразнага тлумачэння . Дапускаеца, што яны “кіравалі” культавымі збудаваннямі, звязанымі з услаўленнем Сонца.

 

Дзень у гісторыі: 31 ліпеня. Перамога пад Лоевым. Нарадзіўся Ігнат Дамейка, паўстанец, выгнанец, нацыянальны герой Чылі. Канец бальшавіцкай квазідзяржавы Літбел. Будаўніцтва «хрушчовак». Памёр праваабаронца Аляксей Філіпчанка, які падпаліў сябе каля суда

Навіна ад

1640 год. Нарадзіўся Міхал Карыбут-Вішнявецкі.

Кароль польскі і Вялікі князь літоўскі.

Апошні прадстаўнік малодшай лініі княжацкага роду Вішнявецкіх герба «Карыбут» (Гедзімінавічы). Яго валадаранне было няўдалым: аслабла каралеўская ўлада, дзяржава прайграла вайну з Асманскай імперыяй, страціла Падолле.

 

1649 год. Войска ВКЛ гетмана Януша Радзівіла разбіла 20-тысячнае казацкае войска ў бітве пад Лоевам.

Казакі пацярпелі цяжкае паражэнне. Страцілі больш за 10 тысяч чалавек. Войска Радзівіла таксама панесла значныя страты і адышло да Рэчыцы. Такім чынам, не выйшла нанесці ўдар у тыл асноўнаму войску Хмяльніцкага.

Гэты ўкраінскі гетман узняў паўстанне супраць Рэчы Паспалітай. З яго ініцыятывы быў заключаны саюз з Масковіяй у 1654 годзе. Пазней адумаўшыся, што пад царскай апекай нельга ўтварыць незалежнай дзяржавы, шукаў пагаднення з Трансільваніяй і Швецыяй.

 

1802 год. Нарадзіўся Ігнат Дамейка.

Беларускі, польскі і чылійскі навуковец, геолаг.

У 1819 уступіў у студэнцкі «Саюз сяброў», затым у Таварыства філаматаў разам з Янам Чачотам, Адамам Міцкевічам. Меў канспіратыўнае імя Жэгота, пад гэтым імем яго згадвае у паэме «Дзяды» Адам Міцкевіч.

Быў арыштаваны расійскімі ўладамі ў лістападзе 1823 года. Удзельнік паўстання 1830-1831 гадоў. Па яго здушэнні вымушаны быў пакінуць родны край і большую частку жыцця аддаў краіне ў Паўднёвай Амерыцы – Чылі.

Нацыянальны герой Чылі. Яго імем названы ўніверсітэт у Чылі, вуліцы ў 10 гарадах гэтай краіны, а таксама ў Вільні, Навагрудку.

Таксама названыя ў яго гонар – малая планета, мінерал, некалькі відаў раслін і шмат іншага.

1817 год. Нарадзіўся Ігнат Храпавіцкі.

Паэт і фалькларыст, грамадскі дзеяч, руплівец вызвалення сялян ад прыгону.

Правадзейны член Віцебскага губернскага апякунства дзіцячых прытулкаў, член статыстычнага камітэту.

Аўтар працы «Погляд на паэзію беларускага народу» – першай гісторыка-параўнальнай характарыстыкі беларускай фальклорнай спадчыны.

1920 год. Спыніла існаванне Літоўска-беларуская ССР (Літбел, 27 лютага-31 ліпеня) і адбылося другое абвяшчэнне Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі Беларусь.

Дзяржаўнае ўтварэнне, якое з’явілася ў адпаведнасці з рэкамендацыямі бальшавікоў 27 лютага 1919 шляхам аб’яднання часткі Беларусі і Літвы. Сталіцай была абвешчаная Вільня.

У красавіку-верасні 1919 тры чвэрці Літбелу былі занятыя польскімі войскамі. Органы ўлады квазідзяржавы часткова ліквідаваны паводле рашэння бальшавікоў.

Па падпісанні мірнага дагавора паміж Савецкай Расіяй і Літвой 12 ліпеня 1920 і другога абвяшчэння незалежнасці Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі Беларусь 31 ліпеня 1920, Літбел юрыдычна спыніла існаванне.

1957 год. Нараджэнне «хрушчовак».

ЦК КПСС і Савет Міністраў СССР прынялі пастанову «Аб развіцці жыллёвага будаўніцтва ў СССР» з якой пачалася эпоха масавага буйнапанэльнага домабудавання.

У гарадах пачалі ўзводзіць мікрараёны стандартных пяціпавярховікаў з невялікімі кватэрамі – з «хрушчоўкамі».

Архітэктар адной з серыяў такіх дамоў Віталій Лагуценка нарадзіўся ў Магілёве.

1989 год. Нарадзілася Вікторыя Азаранка.

Беларуская тэнісістка. Экс-першая ракетка свету сярод юніёрак, пераможца юніёрскіх турніраў Вялікага Шлема, алімпійская чэмпіёнка.

1998 год. Памёр Аляксей Філіпчанка.

Юрыст, праваабаронца.

Пачаў прафесійную кар’еру ў раённай пракуратуры ў 1978 годзе, хутка стаў абласным следчым у асабліва важных справах. Спецыялізаваўся на «пярэваратнях»: пракурорах, суддзях, міліцыянтах. Удзельнік спецыяльнай групы пракуратуры СССР, што ў другой палове 1980-х займалася справай віцебскага маньяка Міхасевіча.

З прыходам да ўлады ў Беларусі Лукашэнкі публічна заяўляў, што праваахоўныя органы выйшлі з-пад кантролю грамадства.

Як праваабаронца дапамагаў адстойваць інтарэсы свабодным прафсаюзам і грамадскім структурам. Не здолеўшы абараніць адну з кліентак учыніў акт самаспалення на знак пратэсту супраць бяздзейнасці судовых чыноўнікаў. 23 дні знаходзіўся ў рэанімацыі.

У публікацыі выкарыстоўваюцца звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў.

«Тэатральны дывертысмент». Тэатралы і мастакі знаёмяць магілёўцаў з новым мастацкім дзействам (фота, відэа)

Навіна ад

У прыватнай мастацкай галерэі скульптара Андрэя Вераб’ёва адкрылі выставу «Тэатральны дывертысмент». На ёй прадстаўленыя традыцыйныя карціны, аграмадныя чалавечыя часткі цела і мудрагелістыя інсталяцыі. Не абышлося без льва, які на дзіва не быў падобны на скульптара Вераб’ёва.

Дывертысмент – гэта шэраг канцэртных нумароў, якія складаюць адмысловую забаўляльную праграму, якая дапаўняе спектакль або канцэрт.

Дзейства прэзентаванае, як дывертысмент, хутчэй нагадвае выставу мастацкай творчасці тэатру. Яднаюць яго з ім рэчы непасрэдна прывязаныя да спектакляў, створаных былымі і цяперашнімі супрацоўнікамі Магілёўскага драматычнага тэатру.

«Люблю прыходзіць на адкрыцці. Як правіла ёсць нейкі сюрпрыз, перлінка. Тусоўка знаёмых з палітрай супрацьлеглых думак стварае асаблівую атмасферу свята. Уразілі творы Печанка, якога такім ніколі не ўяўляў. Алега Рыбакова і Вераніку Юргелас для сябе адкрыў. Заўжды ў захапленні ад шматграннасці нашага мэтра Уладзіміра Пятровіча… Вось толькі, каб усё разгледзець, трэба будзе яшчэ раз прыйсці», – кажа пра выставу наведнік Аляксандр.

Большасць тэатральных работнікаў застаюцца ў ценю артыстаў, якія маюць свае хвіліны славы на сцэне. Але ж без мастацкага і музычнага суправаджэння тэатр не змог бы ўжо амаль тры тысячагоддзі заставацца адным з самых запатрабаваных мастацтваў. Спектакль без бутафорыі, без спеваў, без каляровага і прадметнага суправаджэння рэдка бывае паспяховым.

 

Алег Печанко, Алег Рыбакоў, Ларыса Будкевіч, Андрусь Церанкоў, Генадзь Кутовіч. Вераніка Юргелас, Уладзімір Пятровіч, Аксана Якіташчанка, Святлана Піліпенка – творцы, імёны якіх незнаёмыя для большасці аматараў тэатру. А яны, між тым, працуюць, каб гледачы на сцэне маглі пабачыць цуд тэатральнага пераўвасаблення.

«Чагосьці не хапае. Мабыць, чакаў больш дзеяння. Думаў ,што будзе мініспектакль з нумароў, а тут добрая, але выстава. Настрой мне гэта не сапсавала, але чакаў большага», – выказваецца яшчэ адзін наведнік Аляксей.

«А мне спадабалася, – не згаджаецца з мужам жонка Маргарыта. – Асабліва прыемна бачыць саміх творцаў. Глядзіце, як ім падабаецца, што створанае для сябе цяпер могуць паглядзець іншыя. Глядзіце, якія яны ўзбуджаныя. Ужо для гэтага аднаго трэба рабіць падобныя праекты».

Жывапіс, графіка і скульптура і музыка ад тэатральных творцаў чакае аматараў мастацтва. Усе было прадстаўлена ў суправаджэнні скрыпкі і жалейкі, што стварала адмысловую атмасферу.

Асаблівую цікавасць нечакана выклікалі работы не масцітых артыстаў, а прыкладам, частцы чалавечага цела аўтарства Алега Печанка.

«Леў», адзін з сімвалаў Магілёва, зроблены Алегам Печанко, бадай, упершыню з выгляду непадобны на Андрэя Вараб’ева, чые творы ўпрыгожваюць дняпроўскі мост і надзіва, нібыта, спісаны са скульптара.

Цікавыя і тэатральныя інсталяцыі, дзе, як кажуць, «без бутэлькі не разбярэшся», але яны насамрэч адлюстроўваюць канкрэтныя пастаноўкі спектакляў.

Без эротыкі ўявіць сабе мастакоў немагчыма. Была голая натура прадстаўлена і на выставе.

 

На выставе прадстаўлены працы не толькі дзейных, але і адпраўленых датэрмінова на пенсію пасля падзей 2020 года Магілёўскіх тэатральных творцаў. Яны не апусцілі рукі і разам зладзілі нешта новае і нечаканае для гораду. Адчуваецца, што ўсіх іх аб’ядноўвае любоў да тэатру!

Гледачы на адкрыцці з цікавасцю хадзілі, як па зачараванаму колу, зноў і зноў нешта выглядалі. Усе па рознаму, але спрабавалі пранікнуцца задумамі стваральнікаў дзеяння, адрэфлектаваць пабачанае, або проста атрымаць новыя пачуцці.

Выстава адкрыта ў будныя дні да 25-га жніўня з 9-00 да 17-00 у галерэі Вараб’ёва, якая на беразе Дубравенкі.

Дзень у гісторыі: 30 ліпеня. Расія пастанавіла Беларусь называць «Северо-западным краем». Нарадзіліся «ліцвін польскай культуры» Чэслаў Мілаш ды Сяргей Рассадзін, аўтар падручнікаў па беларускай мове. Памёр найлепшы беларускі футбаліст Юрый Курненін

Навіна ад

Міжнародны дзень сяброўства.

Афіцыйна ўстаноўлены Асамблеяй Арганізацыі Аб’яднаных Нацый у 2011 годзе. Яго заснаванне грунтавалася на разуменні важнасці і актуальнасці значэння сяброўства паміж людзьмі і дзяржавамі, як высакароднага і каштоўнага пачуцця.

Адной з задач Міжнароднага дня сяброўства палягала ў прыцягненні моладзі, будучых лідараў, да грамадскай дзейнасці, скіраванай на паважлівае ўспрыманне розных культур.

vesti.ua

1840 год. У афіцыйнай дакументацыі Расіі Вялікае Княства Літоўскае сталі называць «Паўночна-Заходнім краем».

Расійскі самадзержца Мікалай I падпісаў указ «Аб назвах правінцый Беларускай і Літоўскай губерняў, кожную асобна Віцебскай, Магілёўскай, Віленскай і Гродзенскай».

Указ звузіў ужыванне назвы «беларуская», бо такая правінцыя была скасавана.

Да гэтага ў 1830-1831 гадах у Віцебскай і Магілёўскай губерніях спынялася дзеянне Статуту Вялікага Княства Літоўскага, на ўсіх беларускіх анексаваных Расіяй тэрыторыях надаваліся расійскія назвы, а з 1840 года ўсе справы, акты маглі пісацца толькі на рускай мове.

history-belarus.by

1911 год. Нарадзіўся Чэслаў Мілаш.

Польскі паэт, пісьменнік, эсэіст, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па літаратуры.

Пра сябе ён казаў: «Я ліцвін польскай культуры».

wikimedia.org

1948 год. Нарадзіўся Захар Шыбека.

Гісторык, доктар гістарычных навук, прафесар.

Даследчык гісторыі гарадоў Беларусі, беларускага нацыянальнага руху ХІХ-ХХ стагодзяў. Чалец Міжнароднай асацыяцыі беларусістаў і Беларускага гістарычнага таварыства.

Працаваў у Інстытуце гісторыі Акадэміі навук Беларусі, Нацыянальным навукова-асветніцкім цэнтры імя Францыска Скарыны, дырэктарам Нацыянальнага музею гісторыі і культуры Беларусі, у БДУ.

wikimedia.org

1954 год. Нарадзіўся Іван Паўлоўскі.

Вучоны ў галіне педагогікі. Доктар педагагічных навук.

Аўтар падручнікаў па беларускай мове для 1-4-х класаў школ з беларускай мовай навучання.

aversev.by

1958 год. Нарадзіўся Сяргей Рассадзін.

Гісторык, археолаг, геральдыст. Доктар гістарычных навук, прафесар.

Быў чальцом Геральдычнага савету цягам 10 гадоў. Стыпендыят Германскага археалагічнага інстытуту. 

Навуковыя інтарэсы: археалогія; старажытная, сярэдневяковая, новая гісторыя; геральдыка. Арганізаваў і ўзначальваў Лаўрышаўскія археалагічныя экспедыцыі.

mk.by

1963 год. Нарадзілася Ліза Кудроў, амерыканская актрыса.

Пераможца прэміі «Эмі», вядомая па серыяле «Сябры».

Восенню 2008 году актрыса наведала Беларусь. Яна здымала дакументальны фільм пра сваю сям’ю – яе бабуля і дзядуля – яўрэйскія эмігранты з беларускай вёскі Ілья.

2009 год. Памёр Юрый Курненін.

Беларускі футбаліст і трэнер.

Чэмпіён СССР у складзе мінскага «Дынама», у 1983 стаў аўтарам першага гола беларускіх клубаў у еўракубках (у вароты швейцарскага «Грасхопера»).

Тройчы (1982, 1983, 1984) трапляў у спіс лепшых футбалістаў СССР. У 2009 г. вывеў моладзевую зборную Беларусі ў фінал моладзевага чэмпіянату Еўропы.

У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых інтэрнэт-крыніц.

Дзень у гісторыі: 29 ліпеня. Пераназванне Менску ў Мінск, а Шацілавічаў у Светлагорск. Нарадзіўся Юрка Лявонны, суаўтар перакладу на беларускую мову рамана «20 000 лье пад вадой». Памёр Язэп Юхо, ініцыятар перавыдання Статута Вялікага княства Літоўскага

Навіна ад

1939 год. Менск перайменаваны ў Мінск.

Адпаведную пастанову прыняў Вярхоўны савет БССР.

Перайменаванне звязана са сталінскімі рэпрэсіямі супраць нацыянальных дзеячаў, беларусізацыі і русіфікацыяй тапаніміі.

Форма Менск знікла з афіцыйных дакументаў пад польскім уплывам у XVIII стагоддзі.

З 1916 году ў асяродку беларускай інтэлігенцыі замацавалася форма Менск-Беларускі.

Традыцыйную гістарычную назву Менск прынялі ў Беларускай Народнай Рэспубліцы, яна выкарыстоўвалася ў дзяржаўных дакументах. У БССР стала нарматыўнай. Назву пазначалі ўва ўсіх афіцыйных дакументах, а таксама згадвалі на дзяржаўным радыё. 

У 1930-я гады назву Менск ужывалі паўсюдна ў Беларусі, яна была звыклай і натуральнай жыхарам рэспублікі.

1961 год. Мястэчка Шацілавічы (Шацілкі) пераназванае ў Светлагорск, а Парыцкі раён у Светлагорскі.

Новую афіцыйную назву звязваюць з пабудовай электрастанцыі.

У канцы 1980-х гадоў актывісты гістарычна-культурнай суполкі «Поўня» распачалі ў мясцовым друку кампанію па вяртанні гістарычнай назвы Шацілавічы, але савецкія ўлады адкінулі гэтую прапанову. Падобныя ініцыятывы існуюць дагэтуль.

Напамін аб гістарычным тапоніме захоўвае назва навуковай канферэнцыі «Шацілкаўскія чытанні».

1908 год. Нарадзіўся Юрка Лявонны.

Паэт.

Выхаванец Магілёўскага педагагічнага тэхнікуму. Працаваў у газетах. Аўтар вершаў, нарысаў.

Суаўтар перакладу на беларускую мову рамана Жуля Верна «20 000 лье пад вадой». Ягоныя вершы пакладзены на музыку.

28 кастрычніка 1937 года прыгавораны пазасудовым органам (спецтройкай НКУС БССР) як «член шпіёнска-дыверсійнай арганізацыі» да расстрэлу з канфіскацыяй маёмасці. 

Рэабілітаваны ваеннай калегіяй Вярхоўнага суда СССР 25 красавіка 1957 года.

2004 год. Памёр Язэп Юхо.

Правазнавец, заснавальнік беларускай навуковай школы дзяржавы і права. Доктар юрыдычных навук.

Чалец Рады Задзіночання беларусаў свету «Бацькаўшчына». Удзельнічаў у падрыхтоўцы праекту Канстытуцыі 1994 года. Адзін з ініцыятараў перавыдання Статута Вялікага Княства Літоўскага 1588 году.

У публікацыі выкарыстоўваюцца звесткі ў рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў.

 

У англійскім стылі. Прыгожыя фотаздымкі з маёнткам на памежжы Гомельшчыны і Магілёўшчыны

Навіна ад

На рацэ Добасна ў мястэчку Красны бераг, гісторыя якога сягае ў пачатак 16 стагоддзя, размешчаны сядзібна-паркавы комплекс Козелаў-Паклеўскіх. Экскурсаводы лічаць яго «вельмі цікавым турыстычным аб’ектам».

Да 1919 году тутэйшыя мясціны былі памежнымі між Магілёўшчынай і Міншчынай. Цяпер гэта Гомельская вобласць. Гістарычна ж мясцовы люд цягнецца да Бабруйску, які быў часткай Мінскай губерні.

Да бліжэйшага райцэнтру Жлобіна ад Краснага берага 20 кіламетраў. Да Бабруйску напрасткі – 45 кіламетраў.

Сядзібна-паркавы комплекс помнік архітэктуры, узведзены ў стылі эклектыкі і садова-паркавага мастацтва канца 19 стагоддзя.

Маёнткам Красны Бераг у канцы 19 стагоддзя валодалі генерал-лейтэнант расійскай арміі Міхаіл Гатоўскі і яго жонка дваранка Марыя-Юзэфа Гатоўская. Для іх архітэктар з еўрапейскай адукацыяй Віктар Шротэр, спраектаваў палац. У 1893 годзе ён быў узведзены.

Адначасна з яго будаўніцтва вяліся працы па закладцы «англійскага парку». Гэтым займаўся варшаўскі садавод Францішак Шаніёр. Садова-паркаваму рамяству ён вучыўся ўва Францыі, а ў Варшаве быў адказным за сад і парк каралеўскага палацу.

Уклаўся ў будаўніцтва і зяць Гатоўскіх – Козел-Паклеўскі, ураджэнец Полаччыны, купец, мецэнат, грамадскі дзеяч.

У аздабленні 36 пакояў сядзібы спалучаюцца элементы 12 стыляў. Сярод іх готыка, ракако, барока і нават рэдкі арабскі стыль – альгамбра / маўрытанскі.

У 1905 годзе мясцовыя сяляне спрабавалі абрабаваць маёнтак, але прыбылыя з Бабруйскай крэпасці вайскоўцы такім намерам перашкодзілі.

У 1917 годзе бальшавікі маёнтак нацыяналізавалі, а пазней савецкая ўлада стварыла ў ім сельскагаспадарчую вучэльню. Гэта ўратавала комплекс ад разбурэння.

У часы Другой сусветнай вайны ў сядзібе гітлераўцы размясцілі шпіталь.

Паводле знаўцаў архітэктуры, комплекс выглядае цэласным. Добра захаваны сядзібны дом, флігель, гаспадарчыя пабудовы. Комплекс з’яўляецца філіялам Жлобінскага краязнаўчага музею. Тутэйшы парк – помнік прыроды рэспубліканскага значэння.