Днём 14 ліпеня на Магілёўшчыну абрынуўся жорсткі ўдар стыхіі. Навальніца, якая прайшла па паўднёвых рэгіёнах нашай краіны, закранула таксама некаторыя ўчасткі Магілёўшчыны. Сярод раённых цэнтраў самы моцны ўдар стыхіі адчулі на сабе жыхары Асіповіч.
Так, сапраўдная паніка пачалася ў наведвальнікаў цырка, калі ад моцнага ветра тут пачало проста рваць сам шацёр. Відэа, знятае гледачамі прадстаўлення, а таксама іншыя наступствы стыхіі на вуліцах Асіповіч і на дарогах Магілёўскай вобласці – у нашай відэападборцы.
У Асіповічах стыхія ламала дрэвы ў парку і на вуліцах. Увесь вечар 14 ліпеня і сёння раніцай у горадзе камунальныя службы і іншыя арганізацыі займаліся разборам завалаў.
На некаторых трасах рэгіёна паваленыя дрэвы заблакавалі рух транспарта. Гэта назіралася на трасе Гомель-Магілёў, на дарозе пад Чавусамі – пісалі карыстальнікі Тэлеграм-канала “ДАІ Магілёў ДПС”.
У Бабруйску пасля навальніцы заліло некалькі гарадскіх вуліц – піша “Камерцыйны кур’ер”.
Стралок забіты, яго матывы высвятляюцца. Таксама загінуў адзін з наведвальнікаў мітынга, яшчэ двое цяжка параненыя.
Былы прэзідэнт ЗША Дональд Трамп атрымаў лёгкае раненне – куля прабіла верхнюю частку яго правага вуха. “Я пачуў свіст, стрэлы і адразу адчуў, як куля раздзірае скуру” – пракаментаваў замах на яго жыццё палітык.
Як паведамляе з месца падзей The New York Times, страляніна на перадвыбарчым мітынгу Дональда Трампа адбылася днём 13 ліпеня па амерыканскім часе ў гарадку Батлер, што ў Пенсільваніі. Падчас выступу Трампа прагучалі некалькі стрэлаў з аўтаматычнай зброі. Кандыдат у прэзідэнты ЗША схапіўся рукой за сваё вуха і неўзабаве асеў на падлогу, яго ачапілі целаахоўнікі. Таксама, стрэламі былі збітыя з ног яшчэ некалькі чалавек, што знаходзідіся побач. Момант пакушэння трапіў на відэа (асцярожна, жорсткія кадры).
На дадзены момант названа меркаванае імя чалавека, што здзейсніў замах – Томас Мэцью Крукс.
Як пішуць амерыканскія СМІ, незадоўга да пакушэння некаторыя ўдзельнікі перадвыбарчага мітынга заўважылі падазронага мужчыну са зброяй, што лез на дах суседняга будынка, аднак іх паведамленні былі праігнараваныя супрацоўнікамі бяспекі.
Страляніна вялася з будынка, размешчанага прыкладна ў 125 метрах ад трыбуны, з якой выступаў Дональд Трамп.
Гарачае паветра з Сахары расплавіць атмасферу на Магілёўшчыне ў бліжэйшыя некалькі дзён. Самая гарачыня чакаецца ў нядзелю 14 ліпеня.
Спецыялісты Белгідраметцэнтра прагназуюць, што на выходных тэмпература паветра па краіне прагрэецца да 30-34°С днём. Таксама цёплымі і задушлівымі будуць ночы – да +24°С.
У паўднёва-ўсходніх рэгіёнах Беларусі на выходных чакаецца да 35-37 градусаў цяпла, а ў нядзелю і да 38°С. Такі прагноз можа закрануць і частку Магілёўшчыны — Слаўгарадскі, Быхаўскі, Бабруйскі раёны і сумежныя з імі. Толькі месцамі падчас дажджоў тэмпература паветра складзе 25-29 градусаў.
Спякотнае надвор’е захаваецца і ў панядзелак. Па папярэднім прагнозе, дыхаць стане лягчэй з аўторка, калі дзённыя максімумы апынуцца ў межах 24-31 градусаў.
Магілёскія журналісты і блогеры Алесь Сабалеўскі і Яўген Глушкоў абвінавачаныя па трох артыкулах крымінальнага кодэкса Рэспублікі Беларусь – піша Тэлеграм-канал праваабаронцаў MAYDAY.team.
Іх справа будзе разглядацца 12 ліпеня ў Магілёўскім абласным судзе. Дзяржаўнае абвінавачаньне лічыць іх вінаватымі па трох частках двух артыкулаў Крымінальнага кодэксу РБ:
Арт. 361 ч. 1 – “Стварэнне экстрэмісцкага фарміравання, а роўна фарміравання, дзейнасць якога накіравана на рэабілітацыю нацызму, або кіраўніцтва такім фарміраваннем або структурным падраздзяленнем, якое ўваходзіць у яго”; (максімальнае пакаранне – ад 3 да 7 гадоў пазбаўлення волі).
Арт. 361 ч. 3 – “Удзел у экстрэмісцкім фарміраванні”; (максімальнае пакаранне – ад 2 да 6 гадоў пазбаўлення волі).
Арт. 361 ч. 1 – “Удзел грамадзяніна Рэспублікі Беларусь або пастаянна пражывае ў Рэспубліцы Беларусь асобы без грамадзянства на тэрыторыі замежнай дзяржавы ва ўзброеным фарміраванні аднаго з супрацьлеглых бакоў, а таксама ўдзел ва ўзброеным канфлікце, ваенных дзеяннях без упаўнаважання дзяржавы”; (максімальнае пакаранне – ад 2 да 5 гадоў пазбаўлення волі).
Абодва журналіста-фрылансера супрацоўнічалі з магілёўскімі незалежнымі медыя ў мінулым, але спынілі сваю дзейнасць у інфармацыйных рэсурсах пасля 2020 года.
У дні святкавання Магілёвам Дня горада – разбіраем асноўныя версіі пра яго паходжанне. Спойлер – у Магілёва насамрэч цэлая куча дат на любы густ, з якіх можна было б з поўным правам адлічваць храналогію.
Афіцыйная дата заснавання Магілёва – 1267 год. Але калі звярнуцца да гісторыкаў з просьбай патлумачыць, адкуль узялася і наколькі справядлівая гэтая дата, то можна пачуць вельмі шмат розных складаных разважанняў. Напрыклад, мы пачуем, што насамрэч няма ніякай гістарычнай крыніцы XІІІ стагоддзя, дзе была б запісаная гэтая дата. Таксама мы пачуем, што паводле археалагічных крыніц горад нашмат старэйшы, і мог бы смела адзначаць сваё 1000-годдзе. І нават больш дакладную дату сёлета – 1422-годдзе. Альбо, мы пачуем, што наогул няма ніякіх летапісных доказаў існавання Магілёва ў перыяд, ранейшы за 1380-я гады.
Што не так з датай 1267
Многія гісторыкі лічаць, што ўпершыню дата заснавання Магілёва ў 1267 годзе паявілася ў выданні “Хроніка беларускага горада Магілёва”, якое было падрыхтавана магілёўскім гісторыкам Мікалаем Гартынскім і пабачыла свет у 1887 годзе. Выданне Гартынскага – гэта пераклад магілёўскай хронікі Трафіма Сурты з польскай мовы на рускую, са скарачэннямі і невялікімі зменамі. Дык вось, у арыгінальным тэксце хронікі Сурты гэтай даты – 1267 год – няма.
Адсюль і распаўсюджаная ў колах аматараў гісторыі Магілёва думка, што ўзятая немаведама адкуль, ледзь не выдуманая Гартынскім дата ніяк не можа лічыцца падставай для адліку гарадской храналогіі. Але гэта не зусім так – чаму, патлумачым ніжэй.
Трэба адразу агаварыцца, што самай ранняй летапіснай крыніцай, у якой згадваецца горад Магілёў, з’яўляецца гістарычна-геаграфічны твор канца XIV стагоддзя “Спіс рускіх гарадоў блізкіх і далёкіх”, час напісання якога даследчыкі адносяць да 1380-х гадоў.
Папярэдняя выснова, якую неабходна зрабіць у гэтым месцы – любая дата існавання Магілёва, старэйшая за 1380-я гады, з’яўляецца гіпатэтычнай і была сфармуляваная ці прапанаваная ў пазнейшыя часы. А з гэтага вынікае, што калі б адміністрацыя горада Магілёва адлічвала храналогію абласнога цэнтра абапіраючыся выключна на дакладныя крыніцы, то самай старажытнай і бясспрэчнай была б даціроўка прыблізна пад 1380-м годам, а значыць, сёлета наш горад адзначаў бы не 757, а 644 гады сваёй гісторыі.
Але ж, падставы для святкавання Дня горада мы прадстаўляем не ў судзе, таму тут можна дапускаць некаторыя вольнасці, абапірацца на легенды і гіпотэзы, альбо наогул, як у нашым выпадку – проста на традыцыю. Гісторыкаў жа ніхто ўжо даўно не слухае.
А што гісторыкі маглі б прапанаваць яшчэ?
Знішчанае гарадзішча антаў
Першай і самай старажытнай гіпатэтычнай датай, якая з дакладнасцю да канкрэтнага года рэгіструе магілёўскія старажытнасці, можа быць не тое што 1267-мы, і нават не 1001-1003-ці гады, а канкрэтна 602 год нашай эры. А гэта значыць, што сёлета Магілёў меў бы поўнае права святкаваць 1422-годдзе.
Гэтая дата, 602 год – гэта верагодная дата знішчэння (верагодна аварамі, верагодна антскага) гарадзішча Змяёўка, ці Пелагееўскага гарадзішча – аднаго з двух захаваўшыхся ў Магілёве гарадзішчаў.
Як маглі выглядаць анты па версіі нейрасеткі midjourney.co
Паводле дадзеных археалогіі, гэтае гарадзішча існавала на беразе Дубравенкі ў першай палове І тысячагоддзя нашай эры, і адносіцца да кіеўскай і калочынскай культур. Кіеўская культура існавала на украінскіх, беларускіх і сумежных расійскіх землях у II – V стагоддзях, а калочынская лічыцца разнавіднасцю кіеўскай, якая існавала на землях Магілёўшчыны і Гомельшчыны ў V – VII стст. Гэтыя культуры сучаснымі даследчыкамі звязваюцца з такім старажытным славянскім народам, як анты.
З пісьмовых крыніц вядома, што ў 602 годзе аварскі каган зладзіў ваенны паход супраць антаў, хаўруснікаў Візантыі, дзеля помсты за напад візантыйскіх войскаў на аварскія землі. Пра тое, што гэты паход быў паспяховым для авараў сведчыць факт, што з гэтага часу анты знікаюць з гістарычнай арэны.
У сваёй супольнай працы “Гарадзішча Змяёўка (Пелагееўскае гарадзішча) у Магілёве” дактары гістарычных навук, прафесары І.А. Марзалюк і Я.Р. Рыер выказваюць меркаванне, што ў выніку дадзенага пахода было знішчана ў тым ліку і гарадзішча Змяёўка.
Гарадзішча Змяёўка на фотаздымку 1980-х гг.
На карысць гэтай гіпотэзы гаворыць слой попелу, якім завяршаецца культурны слой на гарадзішчы. Такі самы фінальны слой попелу знаходзяць археолагі і на іншых помніках калочынскай культуры. Наогул, у VII стагоддзі абрываецца існаванне ўсёй калочынскай культуры.
Старажытныя авары вачыма сучаснага мастака. Крыніца: pikabu.ru
Такім чынам, існуе пэўны лагічны ланцуг у разважаннях, які дапускае, што самай старажытнай датай, якая можа быць прапанаваная сучаснымі гісторыкамі дзеля адліку магілёўскай храналогіі – можна лічыць 602 год. Аднак, канечне, спробы прывязаць падзеі, зафіксаваныя археалагічна з канкрэтнымі гістарычнымі звесткамі заўсёды маюць умоўны характар.
Тысячагоддзе, якое не адбылося
Наступнай гіпатэтычнай даціроўкай, на якую магла б абапірацца гарадская храналогія, з’яўляецца кароткі перыяд княжання ўнука Рагнеды, полацкага князя Усяслава Ізяславіча, 1001 – 1003 гады. Ён быў, верагодна, старэйшым сынам Ізяслава – сына Рагнеды і Уладзіміра Святаславіча, і пражыў вельмі кароткае жыццё. Гісторыкі мяркуюць, што ён яшчэ дзіцём быў абраны на полацкае княжанне і памёр у зусім юным узросце. Яго княскае кляймо выяўлена на фрагменце керамічнага вырабу, знойдзеным І.А. Марзалюком падчас раскопак у Магілёве.
Кляймо з выявай “Трызуба” Усяслава Ізяславіча з Магілёва.
Кароткі перыяд княжання Усяслава Ізяславіча, а таксама геральдычная адметнасць выявы “Трызуба” (раздвоены правы верхні кут “Трызуба” – унікальны элемент асабістага княскага знака) даюць падставы ўпэўнена абапірацца на дадзеную даціроўку.
Не хапае, аднак, яе засваення грамадствам. Гістарычны шанец для гэтага быў згублены ў 2001-2003 гадах, калі горад меў усе падставы адзначыць 1000-годдзе сваёй гісторыі, але адной ініцыятывы з боку гісторыкаў для гэтага аказалася мала. Ні кіраўніцтва горада, ні шырокія колы грамадскасці не праявілі адпаведных ініцыятыў.
Канечне, мы зноўку маем справу з археалагічным артэфактам, які зноўку надае пэўную долю ўмоўнасці нашым высновам, але ў дадзеным выпадку гэта надзвычай інфарматыўны артэфакт, і яго пераканаўчая база даволі вялікая.
І зноў 1267-мы
Але, вернемся да той даты, якая зараз з’яўляецца афіцыйнай для пачатку адліку магілёўскай гісторыі. Мы казалі, што гісторыкі часам наракаюць на Мікалая Гартынскага, што гэта быццам бы менавіта ён адвольна размясціў у сваім перакладзе “Хронікі Магілёва” 1267-мы год, як год заснавання горада.
У 2017 годзе ў газеце Магілёўскага дзяржаўнага універсітэта “Універсітэцкі веснік” вядомы магілёўскі гісторык Васіль Набелахаў размясціў фундаментальны артыкул, у якім пераканаўча патлумачыў прычыну паяўлення даты 1267 у выданні Мікалая Гартынскага.
Як вядома, “Хроніка Магілёва” была распачатая магілёўскім лаўнікам і старастай купецкім Трафімам Суртой у канцы XVII стагоддзя. Пасля яго смерці запісы ў хроніку стаў рабіць рэгент магілёўскай магдэбургіі Юрый Трубніцкі, а пасля яго – яшчэ тры пакаленні Трубніцкіх, давёўшы хроніку да пачатку ХІХ стагоддзя. Але акрамя Трубніцкіх у канцы XVIIІ – пачатку ХІХ стагоддзяў над рукапісам працаваў яшчэ нехта – гісторыкі пакуль не ведаюць, хто, а толькі дапускаюць меркаванне, што рукапіс на некаторы час пакідаў сям’ю Трубніцкіх, а потым зноў вярнуўся да гаспадароў.
У гэты ж час, у прамежку з 1798 па 1820 гг. на падставе хронікі Сурты і Трубніцкіх у Магілёве быў зроблены скарочаны варыянт хронікі, так званы кароткі спіс, у які ўвайшлі толькі звесткі, якія непасрэдна адносіліся да магілёўскіх падзей. У выніку скарочаны варыянт складае ўсяго ¼ ад тэкста першапачатковага рукапісу. Аўтар гэтага скарочанага варыянта таксама застаецца невядомым.
Але самае галоўнае для нас вось што: скарочаны варыянт хронікі атрымаў яшчэ і шэраг дапаўненняў. Так, у ім паявілася ўступленне, якое павінна было пазнаёміць чытача з кароткім аглядам гісторыі ўзнікнення горада – гэта частка, якой у паршапачатковай “Хроніцы” не было.
Менавіта тут, ва ўступленні, невядомым аўтарам упершыню было адзначана, што “Замак Магілёўскі мае назву ад рускага кіеўскага князя Льва Данілавіча, які заснаваў яго ў 1267 годзе ад Нараджэння Хрыстова”.
Першая старонка кароткага спіса “Хронікі Магілёва”з даціроўкай заснавання горада пад 1267-м годам.
Ці абапіраўся аўтар кароткага варыянта “Хронікі” на нейкія дакументы – застаецца невядомым, і наўрадці будзе высветлена.
Заснавальнік Магілёва – Леў Данілавіч?
Таксама, неабходна выказаць некалькі разважанняў пра ўказанага ў гэтай кароткай “Хроніцы” заснавальніка Магілёва. Ці мог Леў Данілавіч (больш вядомы як князь галіцкі, а не кіеўскі) апынуцца ў нашым рэгіёне ў адзначаны час? Тэарэтычна мог, гэтаксама як мог на кароткі час быць успрынятым як князь кіеўскі – так што моцнага супярэчання гістарычным фактам тут мы не знойдзем.
Справа ў тым, што назадоўга да гэтага, у 1264 годзе памёр яго бацька, Данііл Раманавіч, вялікі князь кіеўскі, і ў адным з пазнейшых тэкстаў – “Сінапсісе” 1674 года Леў Данілавіч называецца кіеўскім князем на 1266 год.
Леў Данілавіч на фоне сваёй сталіцы, г. Львова (карціна XVII ст.)
У 1267 годзе Леў Данілавіч прэтэндаваў на тытул вялікага князя ВКЛ і ўступіў у канфлікт з тагачасным вялікім князем Войшалкам, які рыхтаваўся адысці ад улады. Войшалк вырашыў перадаць кираванне ў дзяржаве не Льву Данілавічу, а яго брату, Шварну Данілавічу. 18 альбо 23 красавіка 1267 года Леў Данілавіч забіў Войшалка ў манастыры горада Уладзіміра-Валынскага.
Леў Данілавіч так і не стане вялікім князем ВКЛ, але і пазіцыі Шварна пасля смерці Войшалка былі пахіснутыя. Мы можам зноў жа тэарэтычна дапусціць, што некаторыя беларускія землі маглі стаць арэнай актыўнасці Льва Данілавіча ў адзначаны час. Але гэта, зноўку, дапушчэнне.
Такім чынам, мы знаходзімся перад фактам, што рэгістрацыя даты 1267-мы год, як даты заснавання Магілёва, мае рэтраспектыўны характар, упершыню паявілася ў канцы XVIII – пачатку ХІХ стст., а дакументы, блізкія да ХІІІ ст., якія б яе пацвярджалі, застаюцца невядомымі сучаснай навуцы. Адначасова, хада гістарычных падзей на тэрыторыі Беларусі ў гэты час падштурхоўвае нас да высновы, што да гісторыі горада Магілёва сапраўды мог спрычыніцца князь Леў Данілавіч і адбыцца гэта магло менавіта ў раёне 1267 года.
І гэта ўсё? Не!
У 1847 годзе ў Лейпцыгу выдавец Іахім Лялевель надрукаваў гістарычны атлас Польшчы, на адной з мап у якім, пазначанай як мапа на 1279 год, быў указаны Магілёў.
Як бачым, сама мапа адносіцца да сярэдзіны ХІХ ст., і ў які раз для нас застаецца невядомым, на якія крыніцы абапіраўся выдавец, размяшчаючы на ёй Магілёў – у яго былі на гэта дакументальныя падставы, ці ён выкарыстаў наш горад проста дзеля геаграфічнай прывязкі?
Што характэрна – на іншых, пазнейшых картах з гэтага атласа Магілёў знікае, і паяўляецца зноў толькі на мапе на 1572 год.
Мапа “Польшча ў часы Баляслава”, на 1279 год. З Выдання J. LELEWEL, Historischer Atlas von Polen, Leipzig 1847.
Што з гэтага вынікае? Што тэарэтычна, маглі існаваць крыніцы ХІІІ стагоддзя, у якіх рэгіструецца горад Магілёў – прычым храналагічна вельмі блізка ад нашай легендарнай даты 1267, што ўскосна грае на карысць гэтай традыцыйнай даціроўкі.
Трынаццаць жывых шчанят знайшлі валанцёры ў Бабруйску. Усе яны былі змешчаныя ў будаўнічы пакет. Побач з месцам знаходкі была і іх маці – яна была прывязаная да дрэва. Мабыць, жывадзёры хацелі, каб сабачка назірала, як паміраюць яе дзеці – каментуе знаходку Mogilev.online.
У роліку, які размясцілі бабруйскія валанцёры ў закрытай групе, гаворыцца, што яшчэ адну падобную знаходку выявілі позна вечарам на вуліцы Кірава, каля дома №72 дзве мясцовыя жыхаркі. Дзяўчыны, якія ўдзельнічаюць у запісе, гавораць пра двух жывых шчанятаў і яшчэ двух мёртвых, што засталіся ляжаць на дарожцы.
Тлумачэнні аказаліся па-міліцэйску простымі – мы ўсё забралі і кропка, а вінаватыя ў гэтым самі магілёўцы.
Днямі магілёўскую грамадскасць здзівілі новаўвядзенні на тэрыторыі стадыёна “Лакаматыў” каля чыгуначнага вакзала. На браме спартовага комплекса з’явілася аб’ява, што цяпер уваход на яго тэрыторыю пасля 18:00 забаронены. Лішне казаць – гэтая навіна стала непрыемнай для аматараў здаровага ладу жыцця, што пражываюць у раёне вакзала, а таксама для тых, хто рэгулярна карыстаўся басейнам у “Лакаматыве” ў вячэрні час.
Каб “супакоіць” грамадскасць, дзяржаўны Тэлеграм-канал “Магілёў – мой горад” узяў інтэрв’ю ў начальніцы Цэнтра спартыўна-масавай работы ліцэя МУС Ларысы Сярмяжка. Чыноўніца ніякага спачування, аднак, не выказала, і толькі паўтарыла тэзіс, што быццам бы ў вячэрні час на “Лакаматыве” людзі пакідалі за сабой смецце і не прыбіраліся. Пагэтаму “цяпер так не будзе”. Такім чынам, стадыён закрыты з 18:00 і кропка.
Што да смецця – то тут не прагучала ніякіх ні доказаў, ні параўнанняў. З такім аргументам можна, па-сутнасці, забараніць усё на свеце. Напрыклад, гуляць па Ленінскай, альбо па парку ў Падміколлі – дастаткова будзе проста абвінаваціць, што ў кагосьці попел упаў з папіросы.
Яшчэ адзін аргумент, які паспрабавала агучыць Ларыса Сярмяжка, прагучаў у такой танальнасці – тут жа будуць вучыцца дзеці, у тым ліку і нашыя дзеці. Узнікае пытанне ў адказ на гэта. А што, у астатніх школах, ліцэях, гімназіях, каледжах горада – хіба не дзеці вучацца? Чаму кіраўніцтва нармальных навучальных устаноў не агароджвае тэрыторыю сваіх спартыўных комплексаў і не замыкае брамку на замок? Можа, там ніхто ні разу не выкінуў паперку міма сметніцы за ўсё жыццё?
Як адзначаў у свой час канал MAYDAY.TEAM, новаствораны ў Магілёве ліцэй МУС яшчэ і не пачынаў сваю працу, а ўжо “аджаў” у чыгуначнікаў і ў горада цэлы спартыўны комплекс. Спецыялізаваны ліцэй МУС у Магілёве зойме большую палову будынка магілёўскага падраздзялення Дарожнага цэнтра па падрыхтоўцы і перападрыхтоўцы кадраў Беларускай чыгункі. Гаворка ідзе пра вялікую тэрыторыю за Домам культуры чыгуначнікаў.
Ліцэй МУС павінен пачаць працу з 1 верасня, і ў першы год колькасць курсантаў будзе невялікай. Толькі праз пару гадоў планавалася пад патрэбы МУС забраць размешчаны побач спорткомплекс “Лакаматыў”, пабудаваны калісьці для чыгуначнікаў і за грошы чыгуначнікаў. Але чакаць не сталі.
На месцы збанкрутаванага прадпрыемства плануюць пабудаваць гандлёва-забаўляльнага монстра. Дзелімся разважаннямі, як гэта можа паўплываць на пакупніцкія звычкі магілёўцаў.
Новы гандлёва-забаўляльны комплекс “Строммаш-Сіці” будзе налічваць каля 55 000 квадратных метраў плошчы, а гэта прыблізна каля васьмі футбольных палёў, альбо пятнаццаць гіпермаркетаў “Гіпа” – паведамляе mogilev.in.
Інвестыцыйны праект прадугледжвае, што на месцы завода “Строммашына” новы ўласнік тэрыторыі, фірма “Тведас” правядзе рэканструкцыю часткі цэхаў, іншыя будынкі будуць знесеныя цалкам. На графіцы ніжэй, чырвоным адзначаны тыя памяшканні, ад якіх “Тведас” будзе пазбаўляцца.
На тэрыторыі былых цэхаў плануюць размясціць ганлёвыя памяшканні, адно з якіх будзе прызначана для пераносу Мінскага рынку. Як можна пабачыць на рэндэрах, пад будучы “сельскагаспадарчы кірмаш” збіраюцца адвесці будынак былога цэха №4, які размешчаны крыху бліжэй да Першамайскай (чырвоны колер).
Верагодна, іншыя гандлёвыя памяшканні стануць канкурэнтамі таксама і Быхаўскаму рынку, лёс якога даўно ўжо звязваюць з рэканструкцыяй “Строммашыны”.
Іншая зона тэрыторыі завода, размешчаная далей у бок вуліцы Крупскай, павінна будзе стаць забаўляльнай зонай для адпачынку дзяцей. Выглядае, што гэта будзе паркавая зона з атракцыёнамі.
Праект рэканструкцыі памяшканняў завода, як бачым, фундаментальны і маштабны. Настолькі, што міжволі ўзнікае пытанне – дзе на ўсё гэтае хараство збіраюцца шукаць пакупнікоў? Магілёў далёка не турыстычны цэнтр, а для ўзроўню літоўскага “Акропаліса” мала мець вялікія плошчы, трэба яшчэ і лагістыка, і вялікія аб’мы абароту.
Таксама – “Строммашына” размешчаная ў цэнтры горада, канечне, але гэта досыць умоўны цэнтр. Усё-ж такі, асноўныя людскія патокі праходзяць у некалькіх сотнях метраў адсюль – бліжэй да падземных пераходаў, “Універсама”, “Атрыума”. Новабудоўлі абапал Крупскай крыху папоўняць чалавекапаток жыхарамі спальных раёнаў, але не настолькі, каб карэнным чынам ажывіць гэты глухі куток.
Будуць зноўку ганяць бабулек?
А маштабны і амбіцыйны праект патрабуе адпаведных, маштабных рашэнняў. Думаем, што нездарма магілёўскія чыноўнікі, каментуючы рэканструкцыю “Строммашыны” пастаянна ўзгадваюць тэму Мінскага і Быхаўскага рынкаў. Інтарэсы інвестара, фірмы “Тведас” тут цалкам зразумелыя – яны хочуць пераарыентаваць людскія патокі з гэтых папулярных кірмашоў на сябе. Верагодна, гарадскія ўлады, абмяркоўваючы інвестыцыйныя перспектывы тэрыторыі “Строммашыны”, бралі на сябе сустрэчныя ініцыятывы – дапамагчы з гэтай пераарыентацыяй. Як гэта можа выглядаць у практычнай плоскасці – таксама нескладана здагадацца. Прагназуем, што чыноўнікі прадугледзелі “мяккія” і “жорсткія” варыянты развіцця падзей.
Самы мяккі будзе выглядаць, напэўна, такім чынам – новыя тэрыторыі пад сельскагаспадарчы і будаўнічы кірмашы на “Строммаш-Сіці” прывабяць як гандляроў, так і пакупнікоў, і Мінскі з Быхаўскім проста паступова самі пераедуць на новае месца, тады як старыя лакацыі згаснуць да невялікіх барахолак з вечнымі бабулькаммі і аматарамі гаражных распродажаў.
Жорсткі варыянт можа выглядаць менш гуманна. Ігнаруючы інтарэсы пакупнікоў, папулярныя рынкі будуць проста пазакрываныя, а праваахоўнікі зноўку пойдуць рэйдамі па месцах стыхійнага гандлю ганяць бабулек.
Рыторыка прадстаўнікоў магілёўскіх уладаў пакуль што дэманструе, што рыхтуецца якраз жорсткі сцэнарый. Нагадаем, што начальнік упраўлення архітэктуры і горадабудаўніцтва Магілёўскага гарвыканкама, галоўны архітэктар горада Дзмітрый Бабкуноў у свой час прамазаяўляў, што чакаецца “камфортны перанос Мінскага і Быхаўскага рынкаў з уладкаваннем вялікай аўтастаянкі. Ад падобнай рэканструкцыі выйграюць усе – і гараджане, і прадпрымальнікі. Але яна будзе весціся па спецыяльным праекце.”
Вось гэты “спецыяльны праект” тут насцярожвае больш за ўсё. Зноў жа, прагназуем, што чыноўнікі мала будуць клапаціцца пра інтарэсы пакупнікоў і гандляроў. Барахолкі патрэбныя гараджанам, але не інвестарам і не людзям у кабінетах – хаатычнасць стыхійнага гандлю цяжка ўкладваецца ў іх светаўспрыняцце. Так што, напэўна, нам зноўку прыйдзецца сутыкнуцца з такім зразумелым для ўладаў спосабам вырашэння праблемы: “усё закрыць”, “усё забараніць”.
В Могилевской области продолжают бороться с “иждивенчеством” и, похоже, не собираются сбавлять обороты. Специальные комиссии, которые занимаются поиском “тунеядцев”, составили график работы на четвертый квартал. К примеру, так поступили в Костюковичском, Чериковском, Осиповичском и многих других районах. Mogilev.media рассказывает истории тех, кого чиновники считают “тунеядцами”.
Как комиссии ищут “тунеядцев” и как об этом пишут госСМИ
Поиском “иждивенцев” занимаются специальные комиссии. Официально они называются комиссиями по координации работы по содействию занятости населения, координирующие названное «содействие». Они подсчитывают «тунеядцев», составляют их списки и песочат на своих заседаниях тех, кто может, но не желает работать.
Справка mogilev.media. В 2015 году в Беларуси ввели сбор на “тунеядство”, который обязали платить тех, кто более полугода не работал и не платил налоги. Он составлял 20 базовых величин. В “тунеядцы” тогда записали около 470 тысяч человек. По факту заплатили новый налог только 11 тысяч. Этот налог спровоцировал протесты в 2017 году. В итоге сбор отменили, а успевшим его уплатить деньги вернули.
В начале 2018-го по “тунеядству” появилась альтернатива – оплата по полным тарифам некоторых жилищно-коммунальных услуг (сначала – отопление и горячая вода, а позже – и газ). Недавно и вовсе появилась информация о возможных ограничениях попавших в базу “иждивенцев” в медицинском обслуживании.
Списки иждивенцев «тунеядские» комиссии обновляют уже не раз в квартал, а раз месяц, работа этих комиссий пропагандируется государственными СМИ, но… По этим газетным отчетам видно, насколько туго проворачиваются шестеренки механизма декрета «О предупреждении социального иждивенчества». Журналистам практически нечего писать.
В качестве примера можно привести публикации на затронутую тему быховской районной газеты. Они абсолютно одинаковые, можно убедиться в этом здесь, здесь, здесь и здесь.
Хорошо хоть не все государственные СМИ Могилевщины тратят газетную площадь на нудное описание заседаний комиссий по содействию занятости населения. Например «Асiповiцкi Край» ограничивается объявлениями о времени и месте заседания комиссий – зачем толочь воду в ступе?
Справка mogilev.media. С тунеядством у нас боролись с того времени, как власть перешла к «народу»: большевики со своим «Кто не работает, тот не ест», Андропов с аббревиатурой БОРЗ, расшифровывающейся, как «без определенного рода занятий», ну и Лукашенко со знаменитым заявлением «Всем лопату в зубы – и работать!».
Даже в странах соцсодружества, в частности, в Румынии, в 1970-м пытались заставить граждан трудиться на благо страны, но борьба была свернута с развалом социалистического лагеря.
Впрочем, бои на этом фронте никогда не затихали. Все тоталитарные режимы, не имеющие возможности создать достаточное количество привлекательных рабочих мест, перекладывали ответственность за это на своих граждан, принимали законы, ограничивающие права «тунеядцев», затем отменяли их, чтобы вернуть в обновленном виде.
Серьезно пополнить белорусскую казну за счет граждан не участвующих в финансировании государственных расходов вряд ли удается. Даже Лукашенко не раз говорил о том, что борьба с тунеядством в большей степени носит идеологический характер. Мол, все должны быть при деле, а эффективность большого значения не имеет.
Кого чиновники считают “иждивенцами”?
Классический образ белорусского социального иждивенца, по мнению членов «тунеядских» комиссий – пьющий, пробавляющийся случайными заработками мужчина, последняя запись в трудовой книжке которого сделана лет этак десять-двадцать назад. Или белоруска, которая живет за счет пособий на детей.
Заставить таких работать пытаются в основном угрозами. Обещают отправить в ЛТП или лишить материнства. Принцип «лопату в зубы» срабатывает далеко не всегда – беларусов уже мало чем напугаешь и на заседания «тунеядских» комиссий зачастую приходят одни и те же граждане.
– По специальности я – учитель английского языка. – рассказывает завсегдатай комиссии по содействию занятости населения Быховского райисполкома, 43-летний Сергей – Сильно пил, потерял семью и сейчас живу у матери. Несмотря на то, что с алкоголем «завязал», вернуться в школу для меня уже нереально. Езжу на заработки в Россию. Освоил профессию каменщика. Зарабатываю неплохо, но официального трудоустройства нет. К тому же заработки – сезонные. Но это, как у комбайнера в колхозе: заработанного в сезон, хватает на год. Так и у меня. Удается даже выплачивать долг по алиментам. Однако меня несколько месяцев подряд вызывают на «тунеядскую» комиссию и требуют трудоустроиться в районе, иначе буду платить по полной за «коммуналку». Говорят, что в сельском хозяйстве всегда требуются рабочие руки. Но я не вижу смысла там работать. Всем известно, какая зарплата в наших СПК. Устал уже слушать набор прописных истин в стиле «было бы желание, а дело найдется», которыми пытаются апеллировать ко мне члены комиссии.
Фото: “Савецкая вёска”. Фотография носит иллюстративный характер.
Суть в том, что и мне, и моим российским работодателям выгоднее иметь дело с зарплатой “в конверте”. В мае я получил “китайское” предупреждение и месяц на трудоустройство. Думаю, что выгоднее остаться тунеядцем. В квартире у матери кроме меня прописаны три человека. В экономике не занят только я и пересчитают по полному тарифу лишь четверть платы за отопление и подогрев воды.
Труднее всего приходится комиссиям с теми из «тунеядцев», которые имеют высшее образование. Как правило, эти люди не желают переучиваться на кочегаров или «операторов ПЭВМ». Они резонно настаивают на получении достойной работы. «Козырные» вакансии в районах есть. Правда, получить хорошую работу очень и очень сложно. Например, в том же Быховском районе буквально на днях в газете появилось объявление о том, что на одно из предприятий требуется инженер по охране труда.
– Я прочел объявление и начал с визита в службу занятости. – поведал Михаил, инженер-механик по специальности – Попросил там направление, мне его не дали. Сказали: зачем, есть же объявление в газете. В отделе кадров предприятия мне в трудоустройстве отказали. Мол, хоть образование и техническое, но нет опыта работы по специальности. К тому же у них один человек уже готовится к экзамену в могилевском областном управлении Департамента государственной инспекции труда. У меня вопрос: как это человек узнал о вакансии, если в газете объявление появилось всего пару дней назад? Как быть? Ну, не записываться в безработные! Всем известно, что от постановки на учет в службе занятости больше проблем, чем реальной пользы.
Престижная работа в районах – на вес золота и помимо официального есть «теневой» рынок вакансий. Как правило, у предприятий и учреждений уже имеются «свои» кандидаты на престижные места, а давать объявление в газету они просто обязаны.
Может возникнуть и другая ситуация. Готовый кандидат не подходит по каким-то параметрам: непрофильное образование или отсутствие оного. В этом случае объявление в газете размещают для того, чтобы показать – других кандидатов нет и не предвидится. Значит, придется брать на работу того, кто есть под рукой.
«Тунеядские» комиссии к этим делам никакого отношения не имеют – они получают от службы занятости список, который преимущественно состоит из пастухов, кочегаров, животноводов и дворников.
Еще один вариант трудоустройства, который предлагается лицам не занятым в экономике – открытие ИП. Это выглядит достаточно лицемерно на фоне того, что из-за постоянного давления белорусских властей на «ипэшников» многие из них сворачивают бизнес.
Фото: “Крычаўскае жыццё”. Фотография носит иллюстративный характер.
“Отберем детей и сделаем тебя вольной птицей”
Большая проблема – возраст: наниматели ни в какую не желают брать на работу граждан, чей возраст приближается к пенсионной черте.
– Я – кондитер по специальности. – рассказывает 56-летняя быховчанка Ольга – Трудовой стаж – 21 год. Выпивала, даже лечилась в ЛТП. Сейчас не пью и хочу устроиться на работу по специальности, но с такой «биографией» меня не берут ни частники, ни кондитерский цех местного райпо. Комиссия по содействию занятости предлагает работу уборщицы на полставки с микроскопической зарплатой. Еще один вариант – колхоз. Даже возить меня туда будут. Когда говорю, что это мне не подходит из-за того, что у меня трое детей, члены комиссии меня «успокаивают»: поставим семью на учет в СОП, отберем детей и сделаем тебя вольной птицей.
Стоит вспомнить и о другой стороне деятельности комиссий по содействию занятости населения – сбор и обработка данных по безработным, выявление лиц не занятых в экономике, работа с обращениями граждан, которые считают, что внесены в списки тунеядцев незаконно.
– До 2020 года работал в районной газете, потом был вынужден уволиться. – рассказывает журналист из Могилевской области Олег – Являюсь членом официального Союза журналистов Беларуси. По закону члены творческих союзов не могут быть причислены к тунеядцам. Поначалу меня вызывали к специалисту комиссии по содействию занятости населения и я просто показывал удостоверение. Потом разговор со мной стал более жестким. Стали говорить, что я уже давно ничего не пишу, грозят исключить из творческого союза. Однако формальных поводов для этого нет – я не нарушаю Устав, исправно плачу взносы. Пока тунеядцем меня не признали, но, похоже, вопрос скоро будет «решен».
Собственно говоря, постановка в тунеядскую базу или удаление из списков граждан не занятых в экономике прибавляет чиновникам забот. Ведь если рассматривать каждый случай индивидуально и вникать в каждую конкретную ситуацию, рабочего дня может и не хватить. Получается, что нужно увеличивать штат чиновников, брошенных на борьбу с “тунеядством”.
По всему выходит, что дело это затратное. Ну, а сами комиссии по содействию занятости населения, по большому счету, можно рассматривать как инструмент давления на граждан, которые не нашли для себя достойной работы просто потому, что ее нет.
– Живу я достаточно скромно и того, что зарабатываю, помогая по хозяйству пенсионерам в окрестных деревнях, мне хватает. – рассказывает Антон, житель агрогородка Быховского района – Работаю также на стройках у частников. Иногда удается купить даже кое-что из одежды, а не только еду. В марте вызвали на комиссию по содействию занятости населения. Заставили трудоустроиться в СПК доглядчиком скота. Отработал месяц. Получил зарплату, высчитали алименты на двоих детей. Практически ничего не осталось. Пришлось уволиться. Лучше уж считаться незанятым в экономике, чем быть занятым в ней и ходить без штанов.
На примере самого отсталого региона Беларуси, Могилевской области, можно констатировать, что работа по вовлечению в финансирование госрасходов незанятых в экономике граждан ведется достаточно системно.
При всем этом количество граждан не занятых в экономике засекречено с 2018 года. Отследить эффективность работы ста пятидесяти комиссий по содействию занятости населения невозможно. И нам остается только догадываться о том, что скрывает государство, собравшееся искоренить социальное иждивенчество.
