У мястэчку Копысь, што ў Аршанскім раёне, на самай мяжы з Магілёўшчынай, Янка Купала перабываў пакуль у недалёкіх адсюль Ляўках, узводзілі яму дачу. Там цяпер філіял Дзяржаўнага літаратурнага музею.
У Копысі бюст Івана Луцэвіча паставілі непадалёк ад месца, дзе было яго часовае прыстанішча. У мястэчку школа названая ў гонар Янкі Купалы.
Яшчэ Копысь вядомая тым, што ў мясцовай больніцы нарадзіўся Аляксандр Лукашэнка. Яго родныя мясціны праз Дняпро. Непадалёк узведзеная рэзідэнцыя.
Жыхары Копысі кажуць, што Лукашэнка не прамінае адведваць мястэчка. Паводле іх, ён часта бывае ля лякарні. Цяпер дарогай да яе будзе бачыць Янку Купалу.
1 ліпеня 1569 года ўтворана Рэч Паспалітая – федэратыўнае аб’яднанне дзвюх дзяржаў: Кароны Польскай і Вялікага Княства Літоўскага.
Зацверджана на агульным сойме Кароны Польскай і Вялікага Княства Літоўскага. У беларускай гістарыяграфіі падзея вядомая, як Люблінская ўнія.
Акт Люблінскай уніі быў аформлены ў выглядзе прывілею-дамовы, зацверджанага пастановай Люблінскага сейма.
Тэкст акту быў падрыхтаваны ў двух экзэмплярах. Адзін замацаваны пячаткамі польскіх феадалаў, другі – пячаткамі феадалаў Княства. Пасля падпісання бакі памяняліся актамі.
Унія была заключана, калі Вялікае Княства Літоўскае знаходзілася ў цяжкім становішчы, абумоўленага Лівонскай вайной. Маскоўская дзяржава тады прэтэндавала на ўсходнія землі краіны.
wikimedia.org
1 ліпеня 1751 года ў Францыі пабачыў свет першы том першай у свеце «Энцыклапедыі».
Ініцыятар выдання кнігавыдавец Луі Брэтон, кіраўнік праекта – Дэні Дзідро (прысвяціў «Энцыклапедыі» 25 гадоў жыцця).
Асноўны корпус «Энцыклапедыі» склалі 35 тамоў: 17 тамоў тэксту (60 тысяч артыкулаў) і 11 тамоў ілюстрацый да тэксту.
Першая ўніверсальная «Беларуская савецкая энцыклапедыя» выдавалася ў 1969–1975 гадах, а 18-томавая «Беларуская энцыклапедыя» у 1996–2004 гадах.
yams.kufar.by
1 ліпеня 1812 года ўтвораны Часовы ўрад Вялікага Княства Літоўскага.
Паўстаў з падтрымкі французскага войска. Дзейнічаў да канца 1812 году.
Палітычная арганізацыя і адміністрацыйна-тэрытарыяльнае ўладкаванне занятых французскім войскам тэрыторыяў уніфікавалася па аналогіі з дзяржаўным ладам напалеонаўскае імперыі.
Часоваму ўраду падпарадкоўваліся цэнтральныя, рэгіянальныя і мясцовыя органы грамадзянскай адміністрацыі. Была арганізавана структура муніцыпальнага (гарадскога) самакіравання, сістэма вайскова-адміністрацыйнага кіравання.
Напалеон не аднавіў польскую дзяржаўнасць у былых польска-літоўскіх землях. Ён паставіў на заваяваных тэрыторыях часавую адміністрацыю, тым самым адклаўшы прыняцце канчатковага рашэння да поўнай перамогі над Расіяй.
novychas.online
1 ліпеня 1921 года зацверджаны статут Таварыства беларускай школы.
Падзея адбылася ў Вільні.
Таварыства адкрывала і ўтрымлівала народныя школы і дамы, курсы, настаўніцкія семінары, чытальні-бібліятэкі, выдавала часопісы, падручнікі і іншую літаратуру, займалася канцэртнай дзейнасцю.
Выступала супраць паланізацыі, сацыяльнага прыгнёту, абуджала нацыянальную свядомасць беларусаў.
У найноўшай гісторыі Таварыства беларускай мовы было адноўлена ў 1996 годзе як грамадскае аб’яднанне. Дзейнічала да 2021 года.
wikimedia.org
1 ліпеня 1927 года нарадзілася Зора Кіпель.
Беларуская грамадская дзяячка беларускай эміграцыі ў ЗША. Літаратуразнаўца, публіцыстка.
У 1936-1941 гадах жыла ў Крычаве. Скончыла Беларускую гімназію імя Я. Купалы. Універсітэты ў Рэгенсбургу, Цюбінгенскі, Лювенскі, Ратгерскі.
Адна з ініцыятараў увядзення камп’ютарнай каталагізацыі ў бібліятэчнай сістэме ЗША.
Рэдактар газеты «Беларус», член Рады БНР, аўтар «Бібліяграфія беларускага і беларусаведнага друку на Захадзе», твораў па гісторыі Беларусі, літаратуры, асвеце.
radabnr.org
1 ліпеня 1941 года пачалося фармаванне магілёўскага народнага апалчэння. Доўжылася да 12 ліпеня.
Створана з асобаў не прызыўнога ўзросту пад кіраўніцтвам ваеннага камісара вобласці І. Ваяводзіна ў складзе палка і 14 батальёнаў – 12 тысяч чалавек. Апалчэнне бараніла Магілёва ад гітлераўцаў.
У 1974 г. у абласным цэнтры з’явілася вуліца Народнага апалчэння. Знаходзіцца ў мікрараёне Юбілейны.
peramoga.belta.by
1 ліпеня 1974 года адбыўся першы афіцыйны візіт прэзідэнта ЗША Рычарда Ніксана ў Беларусь.
Госця прынялі ва ўрадавай рэзідэнцыі «Заслаўе». Ніксан азнаёміўся з горадам, усклаў вянок да манумента на плошчы Перамогі, наведаў мемарыяльны комплекс «Хатынь».
Падчас абеду ў тосце ён ушанаваў подзвіг беларускага народа ў Вялікай Айчыннай вайне. Разгадаў хітрыкі савецкіх палітыкаў: замест Катыні, яго прывезлі ў Хатынь.
15 студзеня 1994 году незалежную Беларусі наведаў яшчэ адзін прэзідэнт ЗША Блін Клінтан.
nashaniva.com
1 ліпеня 2016 года ў Беларусі адбылася дэнамінацыя нацыянальнай валюты і былі ўведзены новыя грашовыя знакі ўзору 2009 года. Зʼявіліся манеты.
Афіцыйна было абвешчана, што дэнамінацыя прынята для далейшага ўдасканалення грашовага абарачэння, спрашчэння ўліку і разлікаў у краіне, падтрымання аптымальнай купюрнай будовы грашовай масы. Працэс дэнамінацыі, даводзілі ўрадоўцы, не паўплывае на пакупную здольнасць рубля, курс нацыянальнай валюты адносна замежных, фактычны ўзровень інфляцыі.
belpatriot.by
У публікацыі выкарыстаная інфармацыя з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых крыніц
Адзначаецца ад 2016 году з ініцыятывы Генеральнай Асамблеі Арганізацыі Аб’яднаных Нацыяў.
Нагодаю для абвяшчэння гэтага Дня стала гадавіна сутыкнення астэроіду з зямлёю, якое адбылося 30 чэрвеня 1908 году. Тады выбуховай хваляй у радыусе 40 км быў павалены лес, узніклі пажары. Узрыў быў чутны за 1000 км. Выбуховую хвалю рэгістравалі па ўсім свеце.
Гэта ўнікальная прыродная зʼява вядомая як «Тунгускі метэарыт».
Дзень астэроіда закліканы павысіць узровень дасведчанасці людзей аб небяспецы сутыкнення зямлі з астэроідамі, якое нясе разбуральныя наступствы для чалавецтва, а таксама інфармаваць насельніцтва аб мерах па падтрыманні сувязі ў крытычнай сітуацыі.
img-fotki.yandex.ru
30 чэрвеня 1881 года нарадзіўся Павел Растаргуеў.
Беларускі мовазнаўца.
Правадзейны член Інстытуту беларускай культуры, доктар філалагічных навук.
У 1918 годзе чытаў курс лекцыяў беларускай мовы ў Беларускім народным універсітэце ў Маскве. Вывучаў беларускія гаворкі, гаворкі расійска-беларуска-ўкраінскага памежжа, займаўся вырашэннем праблемаў беларускай літаратурнай мовы.
wikimedia.org
30 чэрвеня 1898 года запушчаны трамвай у Віцебску. Горад стаў першым у Беларусі, дзе зʼявіўся такі транспарт.
У Віцебску працуе музей трамвая.
У Мінску трамвай пусцілі ў 1928 годзе. У Беларусі такі транспарт ёсьць у Наваполацку і Мазыры.
wikimedia.org
30 чэрвеня 1911 года нарадзіўся Чэслаў Мілаш.
Польскі паэт, празаік, эсэіст, лаўрэат Нобэлеўскай прэміі па літаратуры.
Працаваў на Польскім Радыё ў Вільні, але быў звольнены па абвінавачаннях у падтрымцы інтарэсаў літоўцаў і беларусаў.
Па Другой сусветнай вайне Мілаш працаваў у Міністэрстве замежных спраў Польскай Народнай Рэспублікі.
У 1951 адмовіўся вярнуцца ў Польшчу і папрасіў у французскага ўраду палітычнага прытулку. Супрацоўнічаў з польскімі выданнямі.
У ПНР яго афіцыйна лічылі здраднікам і рэнегатам. Да 1980 цэнзура забаряняла не толькі публікаванне яго твораў, але і згадваць яго прозвішча.
Брат, Чэслава Андрэй Мілаш казаў: «Мілашы – гэта такія самыя ліцвіны, як Міцкевіч, Гамбровіч, Голубеў, Ясеніца, Ваньковіч, Віткацы ці нават Пілсудзкі«.
А сам Чэслаў Мілаш гаварыў пра сябе: «Я ліцвін польскай культуры»
Ліцьвіны – гістарычнае найменне і саманазва ўраджэнцаў беларускіх земляў у Вялікім Княстве Літоўскім, якая выкарыстоўвалася поруч з русінамі.
30 чэрвеня 1956 года Савецкае кіраўніцтва ўзняло праблему культу асобы Сталіна.
ЦК КПСС прыняў пастанову «Аб пераадоленні культу асобы і яе наступстваў», у якой узнята праблема барацьбы з культам асобы Іосіфа Сталіна. Было заяўлена, што такая зʼява супярэчыць прыродзе сацыялістычнага ладу і замаруджвае прасоўванне савецкага грамадства да камунізму.
Узведзеныя помнікі Сталіну сталі зносіць, здымаць шматлікія партрэты. У 1961 годзе ЦК КПСС прызнаў «немэтазгодным далейшае захаванне ў Маўзалеі саркафага з труной І. Сталіна», прапанаваўшы перапахаваць яго каля Крамлёўскай сцяны.
wikimedia.org
30 чэрвеня 1965 года нарадзіўся Лявон Юрэвіч.
Беларускі літаратуразнавец, крытык, бібліёграф, грамадскі дзеяч беларускай эміграцыі.
Скончыўшы школу працаваў у гарадской дзіцячай бібліятэцы. Удзельнічаў у маладзёжным грамадскім абʼяднанні «Беларуская Майстроўня» (1979–1984).
Скончыў філалагічны факультэт Мінскага педінстытуту імя Максіма Горкага. Выкладаў беларускую мову ў Мінскім педінстытуце замежных моў.
У 1990 годзе паступіў у аспірантуру Інстытуту літаратуры імя Янкі Купалы АН БССР.
У 1993 годзе выехаў у ЗША. Працуе архівістам у Нью-Ёркскай публічнай бібліятэцы. Мае дзве навуковыя ступені: у філалогіі і бібліятэказнаўстве.
Чалец Беларускага інстытуту навукі і мастацтва, які дзеіць у Нью-Ёрку, уваходзіць у рэдкалегію альманаха «Запісы БІНіМ».
Аўтар шматлікіх даследаванняў розных гістарычных перыядаў існавання беларускай нацыі: «Беларуская мемуарная літаратура на эміграцыі», «Культура беларускага замежжа», «Роля беларускай дыяспары ў захаванні і развіцці беларускай культуры».
knihi.by
30 чэрвеня 1969 года памёр Міхайла Грамыка.
Беларускі географ, геолаг, пісьменнік, вязень ГУЛАГу.
Даследчык радовішчаў нафты. Выхаванец Магілёўскай гімназіі. Распрацоўшчык беларускай тэрміналогіі па геаграфіі, геалогіі, хіміі, падручнікаў «Пачатковая геаграфія», «Уводзіны ў навуку аб неарганічнай прыродзе». Удзельнічаў у пошуку нафты на Палессі.
Аўтар кніг паэзіі, п’ес, якія ставіліся ў тэатрах. Аўтар успамінаў пра Я. Купалу, Я. Коласа, А. Грыневіча.
30 чэрвеня 2014 года памёр Сяргей Краўчанка.
Заслужаны артыст Беларусі, актор Нацыянальнага акадэмічнага тэатру імя Янкі Купалы.
Сярод ягоных роляў: Данілка («Раскіданае гняздо» Я. Купалы), Драгун («Парог» А. Дударава), Гайдук («Ідылія» В. Дуніна-Марцінкевіча), Захар («Апошні шанц» В. Быкава), Дамаш («Князь Вітаўт» А. Дударава).
wikimedia.org
У публікацыі выкарыстаная інфармацыя з рэсурсу “Вікіпедыя” і іншых адкрытых крыніцаў у інтэрнэце
Аказваў матэрыяльную дапамогу студэнтам з дзяржаўнага скарбу. Выдаў Судзебнік, ліквідаваў удзельныя княствы.
wikimedia.org
29 чэрвеня 1941 года – афіцыйны пачатак савецкай партызанкі.
Савет Народных Камісараў СССР і ЦК ВКП(б) выдалі дырэктыву, у якой заклікалі распачаць падпольную і партызанскую барацьбу ў раёнах, пакінутых савецкай арміяй.
У Беларусі да канца чэрвеня 1941 году дзейнічалі 4 партызанскія атрады, у ліпені – 35, а ў жніўні – 61.
Спачатку атрады налівалі ад 25 да 70 чалавек, потым – 100–350, былі і ў 800 і больш партызан.
На Магілёўшчыне 1 ліпеня 1941 году была сфармавана Клічаўская партызанская зона, якая ахоплівала Клічаўскі, часткова Асіповіцкі, Бялыніцкі, Бярэзінскі, Кіраўскі раёны.
archiwum.radyjo.net
29 чэрвеня 1984 года пачаўся рэгулярны рух мінскага метро.
Яго пракладалі ад 1977 году.
Цягнікі перавозілі пасажыраў спачатку ад станцыі «Маскоўская» да станцыі «Інстытут культуры».
Цяпер мінскае метро мае 33 станцыі на трох лініях:
Аўтазаводскай, Маскоўскай і Зялёналужскай.
У 2020 годзе мінскім метро было перавезена амаль 220 мільёнаў чалавек. У сярэднім за суткі паслугамі метрапалітэну карыстаюцца блізу 600 тысяч пасажыраў.
euroradio.fm
29 чэрвеня 1896 года нарадзіўся Уладзіслаў Казлоўскі.
Беларускі грамадска-палітычны дзеяч, паэт, публіцыст.
Вучыўся ў Віленскай каталіцкай духоўнай семінарыі. У час вучобы далучыўся да беларускага нацыянальнага руху.
3 1921 служыў у польскім войску, адначасова браў удзел у дзейнасці беларускіх суполак. Адзін з лідараў правага радыкальнага крыла беларусканага нацыянальнага руху.
У 1930 году звольніўся ў запас у званні паручніка, пераехаў у Вільню і распачаў грамадска-палітычную і літаратурную дзейнасць. У 1930-х актыўна працаваў у Вільні ў беларускіх нацыянальных арганізацыях і ўстановах.
У 1941–1943 у Мінску быў рэдактарам «Беларускай газеты». У рэдакцыі гэтай газеты быў забіты партызанамі.
Пахаваны ў Мінску на Кальварыйскіх могілках.
wikimedia.org
29 чэрвеня 1871 года памёр Ксенафонт Гаворскі.
Беларускі гісторык, археолаг, выдавец.
Піянер археалагічных даследаванняў на тэрыторыі Беларусі. Займаўся археалагічнымі раскопкамі курганоў каля Полацка, Ушачаў, на рацэ Дрыса.
Першым у Беларусі падрабязна апісаў структуру курганных насыпаў. Даследчык царкоўнай гісторыі Беларусі.
wikimedia.org
29 чэрвеня 1958 года памёр Фабіян Ярэміч.
Беларускі грамадска-палітычны дзеяч.
Старшыня Беларускага нацыянальнага камітэту ў Вільні, сябра Рады БНР.
Адзін з арганізатараў і лідараў Беларускага сялянскага саюзу, Беларускага інстытуту гаспадаркі і культуры.
У 1945-1956 гадах рэпрэсаваны. Па вызваленні з ГУЛАГу жыў у Вільні.
wikimedia.org
У публікацыі выкарыстаная інфармацыя з рэсурсу “Вікіпедыя”
28 чэрвеня 1660 года войскі Рэчы Паспалітай перамаглі акупацыйныя аддзелы Масковіі.
Бітва адбылася ля мястэчка Палонка, што на Навагрудчыне.
Палонкаўская бітва – першая буйная перамога Рэчы Паспалітай на канцавым этапе трынаццацігадовай вайны (1654-1667). Ёю была спыненая аблога Ляхавіцкага замку і зь яе пачалося вызваленне земляў Вялікага Княства Літоўскага.
Трынаццацігадовая вайна прынесла велічэзныя страты беларускім землям. Насельніцтва Беларусі скарацілася на 1,5 млн. чалавек, 70% хат у вёсках стаялі пустымі, большасць беларускіх гарадоў былі спалены. Для таго, каб узнавіць гаспадарку спатрэбілася каля 25 гадоў.
У 1994 годзе на месцы Палонкаўскай бітвы быў усталяваны памятны знак. У 2010 годзе адбыўся фестываль з удзелам прадстаўнікоў рыцарскіх клубаў.
wikimedia.org
28 чэрвеня 1914 года забіты Аўстра-венгерскі эрцгерцаг Франц Фердынанд.
Тэраакт у Сараеве ўчыніў сербскі студэнт Гаўрыл Прынцып.
Забойства манаршай асобы стала нагодай для развязання Першай Сусветнай вайны. Яна пачалася 1 жніўня 1914 году. Скончылася з 1918-ым. У расійскае войска былі прызваны 900 тысяч беларусаў, з якіх загнула каля 70 тысяч.
Пад акупацыяй Кайзераўскай Германіі апынулася палова Беларусі, яшчэ палова была прыфрантавой зонай.
У 1915-1918 гадах колькасць бежанцаў склала ад 1,5 да 2,2 млн. чалавек.
У Магілёве знаходзілася Стаўка галоўнакамандуючага расійскім войскам – цара Мікалая-ІІ.
s16.stc.yc.kpcdn.net
28 чэрвеня 1919 года ўтворана Ліга Нацый.
Міжнародная арганізацыя, заснаваная ў выніку падпісання Версальскага пагаднення ў 1919–1920 гадах.
У перыяд з 28 верасня 1934 па 23 лютага 1935 гадоў у Лігу Нацый уваходзіла максімальная колькасць дзяржаў – 58.
Мэты Лігі Нацый уключалі ў сябе: раззбраенне, перадухіленне ваенных дзеянняў, забеспячэнне калектыўнай бяспекі, урэгуляванне спрэчак паміж краінамі шляхам дыпламатычных перамоў, а таксама паляпшэнне якасці жыцця на планеце. Спыніла існаванне арганізацыя ў 1946 годзе.
Лічыцца, што Ліга нацыяў заклала падмурак і была правобразам для Арганізацыі аб’яднаных нацыяў, якая паўстала па сканчэнні Другой сусветнай вайны.
28 чэрвеня 1923 год нарадзіўся Уладзімір Чантурыя.
Беларускі архітэктар, гісторык архітэктуры, доктар архітэктуры, прафесар.
Аўтар фундаментальных зборнікаў «Гісторыі архітэктуры Беларусі да 1917 году», «Атлас помнікаў архітэктуры і мемарыяльных комплексаў Беларусі».
wikimedia.org
28 чэрвеня 1941 года танкі і мотапяхота гітлераўскай Германіі ўвайшлі ў Мінск.
Тры гады беларуская сталіца знаходзілася пад нацысцкай акупацыяй.
За гэты час на Міншчыне было знішчана больш за 300 тысяч чалавек. З іх 100 тысяч – ваеннапалонныя. Амаль 30 тысяч вывезеныя ў Нямеччыну.
Дакладная колькасць людскіх ахвяраў у Беларусі за час нацысцкай акупацыі вызначыць цяжка. Праз 20 гадоў па сканчэнні Другой сусветнай вайны лічылася, што загінула 2 млн. 200 тыс. жыхароў краю.
1prof.by
28 чэрвеня 1942 года загінуў народны паэт Беларусі Янка Купала.
Абставіны яго смерці застаюцца не высветленымі дагэтуль. Ён упаў у лесвічны пралёт з 10 паверху гасцініцы «Масква». У савецкай сталіцы ён знаходзіўся ў эвакуацыі.
Існуе тры версіі – няшчасны выпадак, самагубства, забойства.
Быў пахаваны на Ваганькаўскіх могілках у Маскве, а ў 1962 годзе перапахаваны ў Мінску на Вайсковых могілках.
Янка Купала неаднаразова з 1921 году падвяргаўся рэпрэсіям і ганенням з боку савецкіх улад. Выклікаўся на допыты ў справе контррэвалюцыйнай арганізацыі «Саюз вызвалення Беларусі», якой у рэальнасці не існавала.
20 лістапада 1930 году, не вытрымаўшы здзекаў, Купала зрабіў спробу самагубства, але застаецца жывы.
wikimedia.org
28 чэрвеня 1944 года савецкімі войскамі вызвалены з-пад акупацыі фашысцкай Германіі Магілёў.
У вынікі аперацыі «Баграціён» былі вызвалілі таксама Быхаў, Асіповічы, Клічаў, Круглае, Крупкі, Лепель, Старыя Дарогі.
28 чэрвеня ў Магілёве адзначаецца – Дзень гораду.
lh3.googleusercontent.com
28 чэрвеня 1991 года спыніў існаванне Савет Эканамічнай Узаемадапамогі (СЭУ).
Міжнародная эканамічная арганізацыя створаная згодна з рашэннем эканамічнай нарады прадстаўнікоў Албаніі, Балгарыі, Венгрыі, Польшчы, Румыніі, СССР, Чэхаславаччыны. Штаб кватэра месцілася ў Маскве.
У склад арганізацыі ўвайшлі краіны, якія вызваліў Савецкі Саюз з-пад нацысцкай акупацыі. СЭУ лічыцца адказам Савецкага Саюзу на амерыканскі «план Маршала», які прадугледжваў адбудову пасляваеннай Еўропы. Мэта СЭУ была амаль ідэнтычная «Плану Маршала».
Прыярытэтным напрамкам дзейнасці СЭУ было эканамічнае і навукова-тэхнічнае супрацоўніцтва краін – членаў Саюзу, якая ўключала развіццё ўзаемнага гандлю, арганізацыю абмену гаспадарчым вопытам, аказанне ўзаемнай дапамогі сыравінай, прадуктамі харчавання, абсталяваннем, машынамі і іншымі таварамі. Распрацоўваліся адзіныя стандарты і нормы для краін-удзельніц.
Арганізацыя спыніла існаванне на 46 сесіі ў Будапешце.
upload.wikimedia.org
У публікацыі выкарыстаная інфармацыя з рэсурсу “Вікіпедыя”
Заснаваны ў ліпені 1984 года ў Рыме на Міжнароднай канферэнцыі па рэгуляванні і развіцці рыбалоўства. Яго мэты – павысіць прэстыж прафесіі і звярнуць увагу на водныя рэсурсы, якія патрабуюць беражлівага стаўлення. Тады ж былі складзеныя рэкамендацыі па ахове навакольнага асяроддзя для прадпрыемстваў, якія займаюцца здабычай рыбы ў розных краінах.
Упершыню сусветны дзень рыбалоўства адзначылі ў 1985 годзе.
Рыбалка – адно з самых масавых захапленняў, актыўны від адпачынку, які спрыяе ўмацаванню фізічных сіл, здароўя і псіхалагічнага стану.
Яшчэ ў старажытных людзей з’явіліся гарпуны і гаплікі. Першую вуду змайстравалі 16 тысяч гадоў таму з тычка і прымацаванай да яе ліяны. У Старажытным Егіпце вынайшлі сеткі і сачкі.
belarus-economy.by
27 чэрвеня 1697 года каралём Рэчы Паспалітай і вялікім князем ВКЛ быў абраны Аўгуст II Моцны.
Імкнуўся да абсалютнай улады і да пераўтварэння Вялікага Княства Літоўскага ў незалежную дзяржаву, але больш клапаціўся пра развіццё Саксоніі (быў курфюрстам саксонскім). Лічыўся саюзнікам маскоўскага самадзержца Пятра I. За Аўгустам II Моцным пачалося актыўнае ўмяшанне Расіі ва ўнутраныя справы Рэчы Паспалітай. Ён скараціў войска ў Рэчы Паспалітай з 80 да 18 тысяч чалавек, у ВКЛ да 6 тысяч.
wikimedia.org
27 чэрвеня 1863 года Зігмунт Серакоўскі быў павешаны на Лукішскай плошчы ў Вільні
Адзін з кіраўнікоў паўстання 1863-1864 гадоў пад кіраўніцтвам К. Каліноўскага.
Серакоўскі вучыўся ў Пецярбургскім універсітэце, але за ўдзел у падпольных гуртках быў высланы салдатам у Арэнбургскі корпус, дзе пасябраваў з Тарасам Шаўчэнкам.
Вярнуўшыся па амністыі ў сталіцу імперыі, скончыў Акадэмію Генеральнага штабу. Зблізіўся з рускімі рэвалюцыянерамі Дабралюбавым, Чарнышэўскім.
У 1857 г. стварыў у Санкт-Пецярбургу рэвалюцыйную суполку афіцэраў, чальцамі якой былі і браты Каліноўскія. Падчас замежных падарожжаў сустракаўся з Герцэнам, Агаровым, Гарыбальдзі.
З пачаткам паўстання пакінуў службу ў царскай арміі і разгарнуў ваенныя дзеянні інсургентаў на Ковеншчыне. У канцы красавіка 1863 году паўстанцы Серакоўскага былі разбітыя пад мястэчкам Біржы, сам ён быў паранены і захоплены ў палон.
Месца пахавання да 2017 году было невядомым. Пасля апоўзня на гары Гедыміна ў Вільні была знойдзена магіла мужчыны са звязанымі ззаду рукамі і з залатым пярсцёнкам на пальцы з выгравіраваным на ім надпісам па-польску «Zygmónt Apolonija», які дазволіў ідэнтыфікаваць яго як Серакоўскага (Апалонія – імя ягонай жонкі).
wikimedia.org
27 чэрвеня 1925 года нарадзілася Лідзія Арабей.
Беларускі празаік, крытык, літаратуразнавец, пісьменніца.
Даследчыца творчасці Алаізы Пашкевіч (псеўданім Цётка). Абараніла кандыдацкую дысертацыю па творчасці Пашкевіч.
У 1985 годзе выйшлі выбраныя творы Лідзіі Арабей ў 2-х тамах
wikimedia.org
27 чэрвеня 1929 года камісія ЦК ВКП(б) па вывучэнні практыкі правядзення новай нацыянальнай палітыкі ў БССР раскрытыкавала дзейнасць беларускай творчай інтэлігенцыі і кіраўніцтва рэспублікі.
Канец перыяду савецкай беларусізацыі, якая трывала на той момант больш за 5 гадоў.
Пасля чаго пачалася барацьба з нацыянал-дэмакратызмам, была сфабрыкавана справа так званага «Саюза вызвалення Беларусі». Пачаліся арышты дзеячаў навукі і культуры. Стала ўкараняцца палітыка абмежавання беларускай мовы. У 1933 годзе была праведзеная рэформа правапісу, якая штучна наблізіла беларускую мову да рускай.
kamunikat.org
27 чэрвеня 1941 года НКУС распачаў масавыя расстрэлы палітзняволеных у Віцебску.
За 3 дні было забіта каля 2 тысяч чалавек. Месца пахавання ахвяр дакладна не вядома. У 1937-1940 гады расстрэлы праводзіліся каля вёскі Хайсы пад Віцебскам.
hajsy.org
27 чэрвеня 1989 года на Устаноўчым з’ездзе заснавана Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны (ТБМ).
Адно з найвядомейшых і найстарэйшых аб’яднанняў Беларусі. У 1990 годзе таварыства распрацавала Закон аб мовах у Рэспубліцы Беларусь, які зацвердзіў Вярхоўны Савет 12 склікання. Адзінаю дзяржаўнай мовай краіны прызнавалася беларуская. Гэтае палажэнне ў 1994-м замацаваў артыкул 17 Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь.
У 2019 годзе ТБМ заклікала выправіць сітуацыю няроўнага двухмоўя ў краіне, ініцыяваўшы прыняцце Законапраекту аб дзяржаўным падтрыманні беларускай мовы.
За гады сваёй дзейнасці ТБМ прыкладала намаганні ў пашырэнні беларускай мовы ў беларускім грамадстве. Было ініцыятаркай шматлікіх імпрэзаў.
8 лістапада 2021 г. Вярхоўны суд Беларусі прыняў рашэнне аб ліквідацыі арганізацыі. Фармальнай падставай сталі, нібыта, юрыдычныя парушэнні.
wikimedia.org
27 чэрвеня 2014 года ў Віцебску адкрылі конную скульптуру Вялікага князя літоўскага Альгерда.
Урачыстасць адбылася падчас святкавання 1040-годдзя Віцебска. Помнік адзіны ў Беларусі, які ўслаўляе кіраўнікоў Вялікага Княства Літоўскага. Стаіць на Рыначнай плошчы насупраць Свята-Васкрасенскай царквы.
У 1318 годзе Альгерд ажаніўся з дачкой віцебскага князя Марыяй. Дзейнасць князя Альгерда была накіравана на ўмацаванне і развіццё гораду. За перыяд яго княжання Віцебск ператварыўся ў важны фарпост Вялікага Княства Літоўскага на ўсходніх рубяжах. Князем і княгіняй Марыяй Яраслаўнай была ўзведзена царква Святога Духа ў Заручаўі, а таксама адрамантавана Дабравешчанская царква XII стагоддзя.
У публікацыі выкарыстаныя дадзеныя з інфармацыйнага рэсурсу “Вікіпедыя”
26 чэрвеня. Міжнародны дзень барацьбы са злоўжываннем наркатычнымі сродкамі і іх незаконным абарачэннем.
Адзначаецца з 1987 года з ініцыятывы Генеральнай Асамблеі ААН.
Гэтай датай міжнародная арганізацыя засведчыла сваю рашучую дзейнасць супраць распаўсюджвання і злоўжывання наркатычнымі сродкамі, а таксама імкненне да стварэння сусветнага грамадства свабоднага ад наркаманіі.
Падставай для заснавання Дня сталі рэкамендацыі Міжнароднай канферэнцыі па барацьбе са злоўжываннем наркатычнымі сродкамі і іх незаконным абарачэннем.
У Беларусі да 60% насельніцтва ва ўзросце да 21 года можа быць аднесена да групы рызыкі.
За апошнія 8 гадоў колькасць школьнікаў і студэнтаў, якія ўжываюць наркотыкі, узрасла амаль у 8 разоў.
Колькасць смяротных выпадкаў ад ужывання наркотыкаў за апошнія 10 гадоў павялічылася сярод насельніцтва ў Беларусі ў 12 разоў, а сярод дзяцей – у 42 разы.
Рост наркаманіі рэзка абвастрае праблему СНІДу. Колькасць зарэгістраваных у Беларусі ВІЧ-інфікаваных штогод падвойваецца. Сярод іх 80 працэнтаў – наркаманы. Колькасць асоб, які эпізадычна ўжываюць наркатычныя рэчывы – 8297 чалавек. Сярэдні ўзрост хворых 20-22 гады.
content.schools.by
26 чэрвеня – Міжнародны дзень у падтрымку ахвяр катаванняў.
У гэты дзень у 1987 года ўступіла ў сілу Канвенцыя супраць катаванняў і іншых відаў бесчалавечнага, зняважлівага для чалавечай годнасці абыходжання.
Нягледзячы на нормы міжнароднага і нацыянальнага права, прынцыпы чалавечнасці і роўнасці ў шмат якіх краінах працягваюцца катаванні.
bureau.kz
26 чэрвеня 1863 года ў Вільні створаны Літоўскі правінцыйны камітэт (Чырвоны жонд).
Цэнтр кіраўніцтва паўстаннем 1863-1864 гадоў. Узначаліў яго Якуб Гейштар. Літоўскі правінцыйны камітэт рыхтаваў, а затым кіраваў паўстаннем, якое ў беларускай гістарыяграфіі падаецца, як паўстанне начале з Кастусём Каліноўскім.
Паролем для прыхільнікаў было пытанне з адказам: -«Каго любіш?» -«Люблю Беларусь» – «То, узаемна».
Паўстанне стала спробай вызвалення Беларусі з пад улады Расійскай імперыі. Яно выклікала вялікі грамадскі рэзананс, прыцягнула ўвагу да Беларусі, як да краю з гістарычнымі каранямі, адкрыла «беларускае пытанне» і зрабіла яго адной з найважнейшых тэмаў даследаванняў і публікацый у 1860–1870-я гады.
Пасля паразы ў 1863 паўстанцы ўзяліся за партызанскую барацьбу. У далейшым яна перайшла ў сферу грамадскага непадпарадкавання. Многіх удзельнікаў пакаралі смерцю. Сярод іх і Кастуся Каліноўскага. Нямала было саслана ўдзельнікаў у Сібір.
wikimedia.org
26 чэрвеня 1909 года нарадзіўся Антон Адамовіч.
Беларускі літаратуразнавец, пісьменнік, гісторык, публіцыст, доктар філалогіі. Сябра Рады БНР. Супрацоўнік радыёстанцыі «Свабода».
Даследчык творчасці беларускіх пісьменнікаў. Аўтар прац па гісторыі, эканоміцы, культуры Беларусі.
Антон Адамовіч – адзін з буйнейшых прадстаўнікоў беларускага нацыянальнага руху 20-га стагоддзя. Ён належаў да тых актыўных дзеячаў беларускай паваеннай эміграцыі ў Амерыцы, якія сваёй самаадданай працаю стваралі інтэлектуальныя набыткі беларускага замежжа. Яго спадчына ўяўляе сабою вялікую навуковую, і не толькі навуковую, каштоўнасць.
Памёр у 12 чэрвеня 1998 годзе. Пахаваны на Беларускіх могілках у Іст-Брансуіку, штат Нью-Джэрсі, ЗША.
wikimedia.org
26 чэрвеня 1941 года расстраляны Зэлік Аксельрод.
Беларускі яўрэйскі паэт. Перакладчык беларускай паэзіі на ідыш.
Адказны сакратар яўрэйскага часопісу «Беластокер Штэрн» (Зорка), аўтар 4-х кніг вершаў на ідыш.
Выступаў за захаванне школ на мове ідыш. На сходзе яўрэйскіх пісьменнікаў 30 мая 1941 года рэзка пярэчыў кіраўніку Саюза пісьменнікаў Беларусі Міхасю Лынькову.
Быў арыштаваны і 26 чэрвеня 1941 году, як і многіх палітычных вязняў турмы НКУС яго адвезлі ў лес і расстралялі.
wikimedia.org
26 чэрвеня 1945 года падпісаны Статут Арганізацыі Аб’яднаных Нацый.
Падзея адбылася на канферэнцыі ў Сан-Францыска. На ёй былі прадстаўнікі 50 дзяржаў-заснавальніц. У тым ліку і Беларусь.
Статут набыў моц 24 кастрычніка 1945 года і гэта дата адзначаецца як Дзень Арганізацыі Абʼяднаных Нацый.
minsknews.by
26 чэрвеня 1965 года нарадзіўся Юрый Несцярэнка.
Кампазітар, музыка, краязнавец, выдавец, педагог.
Стваральнік гуртоў «Рок-транс-аўта», «White Night Blues», удзельнік мінска-полацкай калабарацыі «Тутэйшыя», магілёўскіх гуртоў «Рынка», «Фэт Джон» і інш.
Аўтар артыкулаў у «Дзеяслове», кніг для дзяцей, па гісторыі і культуры Бялыніцкага раёна, выпусціў 7 дыскаў. Разам з расійскім музыкам Андрэем Макарэвічам запісаў беларускамоўныя каверы на песні «Машыны часу».
Нарадзіўся ў вёсцы Прыбар Быхаўскага раёна.
i.ytimg.com
26 чэрвеня 2016 года памёр Сяргей Картэс (1935, Сан-Антоніа, Чылі-2016).
Беларускі кампазітар, Заслужаны дзеяч мастацтваў БССР.
Працаваў у Беларускім тэатры імя Я.Купалы, на «Беларусьфільм», у Дзяржаўным тэатры оперы і балета Беларусі.
З асобай Картэса звязана адкрыццё беларускага опернага мастацтва для еўрапейскай публікі.
wikimedia.org
У публікацыі выкарыстаныя дадзеныя з інфармацыйнага рэсурсу “Вікіпедыя”
25 чэрвеня 1652 года мястэчка Жыровічы – грэка-каталіцкі цэнтр Беларусі атрымала магдэбургскае права и герб.
У паселішчы месціцца Свята-Успенскі манастыр. Помнік архітэктуры XVII-XIX стагоддзяў спалучае рысы барока, ракако, класіцызму. У верасні 1730 году ўрачыста каранавалі цудоўны абраз Маці Божай.
Мужчынскі праваслаўны манастыр. Упершыню згадваецца ў 1587 годзе. Спачатку быў драўляны, згарэў у 1655 годзе. У 1672-1825 гадах пабудаваны мураваны, быў манастыром базыльян.
Цяпер Жыровіцы – аграгарадок з 2,5 тысячамі жыхароў, прадмесце Слоніма. Цэнтр турызму нацыянальнага значэння.
Уваходзіць у турыстычныя маршруты «Мураваны летапіс Панямоння», «Мураваны летапіс Слоніма і Жыровіцаў». Тут месціцца Свята-Успенскі манастыр (з 1587) з будынкамі і цэрквамі XVII–XVIII стагоддзяў.
25 чэрвеня 1730 года польскі кароль і вялікі князь ВКЛ Аўгуст II Моцны арганізаваў самы вялікі ў сусветнай гісторыі банкет.
На ім было 30 тысяч гасцей. Асаблівай прычыны для папойкі не было. Пры Аўгусце пачалася крайняя ступень анархіі, з 18 сеймаў 11 былі сарваны, армія была зменшана з 80 да 18 тысяч, праводзіліся палітычныя і рэлігійныя рэпрэсіі. Апошнімі словамі Аўгуста ІІ перад смерцю былі: «Усё маё жыццё было адзіным бесперапынным грахом».
фоmedia.izi.travel
25 чэрвеня (7 ліпеня) 1882 года нарадзіўся Янка Купала (Іван Луцэвіч).
Народны паэт, перакладчык, драматург, публіцыст.
Класік беларускай літаратуры, адзін з заснавальнікаў новай беларускай літаратуры і літаратурнай мовы.
Яго творчасць адзначаецца за яркае апісанне сялянскага быту, нацыянальнага характару беларусаў і яго светаразумення.
Працуе Дзяржаўны літаратурны музей Янкі Купалы, праводзяцца штогадовыя Купалаўскія чытанні. Яго імя носяць Нацыянальны акадэмічны тэатр, Гродзенскі дзяржаўны ўніверсітэт, мінскія парк і станцыя метро, мноства вуліц у гарадах Беларус. Помнікі паэту пастаўленыя ў Беларусі, Ізраіле, Польшчы, КНР, ЗША, Балгарыі, Расіі.
scontent-frt3-1.xx.fbcdn.net
25 (12) чэрвеня 1905 года нарадзіўся Пятрусь Броўка.
Беларускі грамадскі дзеяч, празаік, паэт і перакладчык.
Народны паэт.
Рэдагаваў часопіс «Полымя» і кіраваў выдавецтвам «Беларуская савецкая энцыклапедыя».
Аўтар 3-х дзясяткаў кніг паэзіі, шматлікіх аповесцяў, лібрэта опер, перакладаў.
Галоўную яго спадчыну складаюць вершы. Справа ўсяго яго жыцця – Беларуская энцыклапедыя, да выдання якой ён прыклаў нямала сіл.
Яго творы перакладзены на 27 моў, імя прысвоена выдавецтву «Беларуская энцыклапедыя», вуліцам у Мінску, Віцебску, Полацку, Гомелі, Бешанковічах, Ушачах.
У Мінску працуе літаратурны музей Петруся Броўкі, у Пуцілкавічах Ушацкага раёну – хата-музей.
images.gr-assets.com
25 чэрвеня 1911 года нарадзіўся Арсень Булаўка
Гідролаг, географ, доктар геаграфічных навук.
У 1939-1941 гадах кіраўнік Магілёўскай гідралагічнай станцыі. Удзельнік абароны Магілёва.
Распрацоўшчык праблем гідралогіі Беларусі, тэорыі воднага балансу. Узначальваў Мінскую гідраметэаралагічную абсерваторыю. Аўтар і суаўтар шматлікіх навуковых і навукова-папулярных прац.
25 чэрвеня 1992 года ў Беластоку афіцыйна зарэгістраваная Праграмная рада тыднёвіка «Ніва».
Рада выдае тыднёвік польскіх беларусаў. Выданне заснавана ў 1956 Беларускім грамадска-культурным таварыствам. Ён асвятляе жыццё беларусаў у Польшчы, дзейнасць грамадскіх арганізацый, друкуе матэрыялы па краязнаўстве, аб актуальных падзеях на Беларусі.
Выходзіць старонка для дзяцей «Зорка», перыядычна змяшчаюцца тэматычныя ўкладкі. Газета асяродак яднання беларускай меншасці ў Польшчы.
kamunikat.org
У публікацыі выкарыстаныя матэрыялы з інфармацыйнага рэсурсу “Вікіпедыя”
Пісьменнік, публіцыст, грамадскі дзеяч, масон, удзельнік паўстання 1830-1831 гадоў.
Старшыня Галоўнага цывільнага суда ў Мінску, суарганізатар масонскіх лож у Мінску і Вільні.
Выступаў за пашырэнне адукацыі сярод народу. Ганаровы член Віленскага ўніверсітэту, інспектар школ Віленскай, Магілёўскай і Віцебскай губерняў.
Па палітычных матывах і за ўдзел у паўстанні арыштоўваўся ў 1826, 1830 гадах. Быў вязнем Петрапаўлаўскай крэпасці, сасланы ў Сібір.
Аўтар п’ес, камедый, мемуараў, прац па гісторыі Міншчыны.
wikimedia.org
24 чэрвеня 1900 года нарадзіўся Кузьма Чорны (Мікалай Раманоўскі).
Беларускі пісьменнік.
Творы Кузьмы Чорнага вылучаюцца эпічнасцю і філасофскім асэнсаваннем рэчаіснасці. Галоўнай рысай творчасці пісьменніка становіцца пільная ўвага да Чалавека, яго душы, думак і пачуццяў, да яго псіхалагічнай сутнасці, людскіх лёсаў і побыту, яскравае адлюстраванне гістарычных падзей сваёй эпохі, сведкам якіх быў празаік.
Некаторыя яго творы інсцэнізаваныя і экранізаваны.
У 1938-1939 утрымліваўся ў турме НКУС.
wikimedia.org
24 чэрвеня 1907 года нарадзіўся Язэп Зазекаў
Беларускі пісьменнік, навуковец, педагог.
Кандыдат філалагічных навук. Працаваў намеснікам дырэктара Беластоцкага, Мінскага педінстытутаў, загадчыкам кафедры ў Адэскім універсітэце, дацэнтам БДУ. Аўтар зборнікаў апавяданняў, нарысаў, кніг для дзяцей, прац пра беларускі фальклор. Укладальнік зборнікаў партызанскай творчасці.
Нарадзіўся ў вёсцы Восаў, што на Клічаўшчыне.
bis.nlb.b
24 чэрвеня 1941 года Магілёў у сувязі з акупацыяй Мінску стаў да часовай сталіцай БССР.
У пераехала партыйныя функцыянеры. Звозіла абсталяванне з эвакуяваных прадпрыемстваў. З 25 чэрвеня па 14 ліпеня 1941 году з гораду адпраўлена на ўсход Савецкага Саюзу 935 вагонаў з матэрыяльнымі каштоўнасцямі. Пад час эвакуацыі знік Крыж Еўфрасінні Полацкай. Месца знаходжанне беларускай нацыянальнай рэліквіі невядома дагэтуль.
museumhm.by
24 чэрвеня 1958 года нарадзіўся Канстанцін Красоўскі.
Дэмограф, доктар геаграфічных навук, прафесар.
Заснавальнік брэсцкай навуковай школы геадэмаграфіі.
Працаваў дэканам геаграфічнага факультэту, першым прарэктарам Брэсцкага дзяржуніверсітэту.
Аўтар больш за 180 навуковых прац па дэмаграфіі, рассяленні насельніцтва і яго структуры, міграцыях.
brsu.by
24 чэрвеня 1989 года ў Вільні пачаўся I Устаноўчы з’езд БНФ «Адраджэнне» (24-25 чэрвеня).
Грамадска-палітычнага руху, які стаў самым уплывовым нацыянальным рухам Беларусі канца ХХ – пачатку ХІХ стагоддзяў. На зʼездзе прысутнічала каля 400 дэлегатаў. Правесці паседжанне ў Менску не дазволіў Прэзідыум Вярхоўнага савету БССР.
Зʼезду ў віленскім Палацы прафсаюзаў папярэднічаў Устаноўчы сход беларускага гістарычна-асветнага таварыства памяці ахвяраў сталінізму «Мартыралёг Беларусі» 19 кастрычніка 1988 году. На ім на прапанову Зянона Пазьняка быў утвораны аргкамітэт БНФ «Адраджэньне».
Прынятая тады праграмная заява дакляравала курс на суверэнітэт Беларусі, дэмакратычныя рэформы, нацыянальнае адраджэнне, абарону правоў чалавека. БНФ станавіўся першай рэальнай альтэрнатывай камуністычнай партыі.
У Вярхоўным Савеце БССР была сфарміравана фракцыя БНФ. А ў 1993 г. створана партыя БНФ.
Структурныя падраздзяленні БНФ існавалі ў гарадах і раёнах краіны, выдаваліся газеты, бюлетэні. У Магілёве выдаваліся газеты «Абуджэнне», «Ратуша» з дадаткамі «Шклоўскія навіны», «Дэмакратычны Бабруйск», «Панарама» (Глуск), «Сумленне» (Асіповічы), «Паходня» (Бялынічы), «Бацькаўшчына» (Бабруйск), «Крычаўскiя навiны», «Край Вашчылы» (Крычаў), «Веснiк Слаўгарада».
Грамадскае аб’яднанне БНФ «Адраджэньне« ліквідаванае 10 лістапада 2021 года Вярхоўным судом Беларусі.
radabnr.org
У публікацыі выкарыстаныя матэрыялы з інфармацыйнага рэсурсу “Вікіпедыя”
Навуковая канферэнцыя «Гісторыка-культурная спадчына Падняпроўя» праходзіць у Магілёўскім абласным краязнаўчым музеі імя Раманава. Гісторыкі і краязнаўцы сабраліся з нагоды 155-годдзя заснавання першага магілёўскага музею. Падзея мае як навуковы так і ідэалагічны складнікі.
У мінулыя гады ў канферэнцыі ўдзельнічалі навукоўцы з Польшчы, Украіны, Літвы, Расіі. Цяпер жа міжнароднага статусу канферэнцыя не мае. Аднак беларускія даследчыкі, якія стала вывучаюць беларускі край, адгукнуліся на запрашэнне з радасцю.
З-за пандэміі каронавірусу падобныя канферэнцыі апошнія гады праходзілі дыстанцыйна. Цяпер сітуацыя змянілася. Навуковыя паплечнікі і адначасова супернікі сустрэліся, каб распавесці пра вынікі сваёй працы, паказаць здабыткі і даведацца пра новыя гістарычныя факты. У сценах абласнога музею пануе атмасфера таварыскай сустрэчы.
На пленарным пасяджэнні абмеркавалі гісторыю стварэння краязнаўчага музею і перспектывы музейнага будаўніцтва, стан вывучэння археалагічнай спадчыны.
Не абышлося без ідэалогіі. Адкрылася экспазіцыя «Генацыд беларускага народу».
wikimedia.org
images.gr-assets.com
museumhm.by
