Дзень у гісторыі: 15 жніўня. Нарадзіўся рок-музыка Ігар Варашкевіч. Беларуска Галіна Раковіч зрабіла 10-ці тысячны скачок з парашутам. Забілі мастака Лявона Баразну. Памёр Язэп Драздовіч, пачынальнік нацыянальнага гістарычнага жывапісу

1382 год. Забіты беларуска-літоўскі вяльможа Кейстут.

Сярод ягоных тытулаў згадваецца і князь Вялікалітоўскі. Гаспадарыў ён у Вялікім Княстве Літоўскім толькі год.

Кейстут быў адным з сыноў вялікага князя Гедзіміна. Ад бацькі ў спадчыну атрымаў Старыя Трокі, Горадню, Коўна, Упіту і Ліду.

За сваё жыццё Кейстут удзельнічаў у шматлікіх звадах, каб займець вышэйшую пасаду ў дзяржаве, хадзіў у рабаўніцкія паходы на суседнія землі.

Яго апісваюць, як «высокага, статнага чалавека», «кожнае слова якога шмат значыла», а калі ён каму пагражаў, то на ілбе набухалі вены і ўвесь выгляд яго будзіў страх.

Гістарычныя крыніцы падаюць, што яго задушыў пляменнік Ягайла Альгердавіч у Крэўскім замку.

1903 год. Нарадзіўся Пётр Ракіцкі.

Біёлаг-генэтык.

Займаўся даследаваннямі ў галіне генэтыкі і матэматычнай біялогіі. Вывучаў узаемадзеянне паміж спадчыннасцю і адборам. Сфармуляваў і эксперыментальна абгрунтаваў паняцце пра поле дзеяння гена.

У 1974 годзе ўганараваны Дзяржаўнай прэміяй БССР за цыкл прац «Распрацоўка пытанняў статыстычнай генэтыкі і ўкараненне матэматыка-статыстычных метадаў у біялогію», апублікаваных у 1964–1974 гадах.

1927 год. Нарадзіўся Аляксандр Крывіцкі.

Мовазнаўца.

Выхаванец Магілёўскага педагагічнага інстытуту.

Даследаваў лексіку беларускіх народных гаворак. Вывучаў беларускую моўную культуру.

Аўтар «Тураўскага слоўніка», даведнікаў дыялектнай лексікі «Жывёльны свет. Тэматычны слоўнік», «Раслінны свет. Тэматычны слоўнік», «Чалавек. Тэматычны слоўнік».

1954 год. Памёр Язэп Драздовіч.

Мастак, скульптар, этнограф, краязнавец, астраном, археолаг, педагог, паэт, пісьменнік.

Адзін з заснавальнікаў беларускага нацыянальнага гістарычнага жывапісу, майстар дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва.

Аўтар прац з апісаннем падзей VI – XX стагоддзяў. Яго графічнымі малюнкамі ўпрыгожаны першы беларускі падручнік геаграфіі Аркадзя Смоліча.

У гонар мастака названы вуліцы ў Мінску і яшчэ 6 гарадах, Германавіцкі музей мастацтва і этнаграфіі. Яму стаяць помнікі ў Мінску і Глыбокім.

1960 год. Нарадзіўся Ігар Варашкевіч.

Рок-музыка, мастак. Лідар гурта «Крама».

Калектыў трымаецца класічнага року, узорам якога выступаюць англійскія гурты Rolling Stones, Deep Purple, The Beatles.

У сваім рэпертуары мае багата хітоў, адзін з іх – «Будзь разам з намі». Запісаную ў 1993 годзе песню музыкі граюць амаль на ўсіх сваіх выступах.

Варашкевіч – удзельнік маладзёвага аб’яднання «Беларуская Майстроўня», выставаў мастацкіх працаў.

За сваю музычную кар’еру пабываў у лідарах гуртоў «Бонда», «Рокіс».

1963 год. Нарадзіўся Валеры Леванеўскі.

Палітык, грамадскі дзеяч, прадпрымальнік, палітычны зняволены.

З 1996 года ўзначальваў страйкавы камітэт прадпрымальнікаў. Арганізатар масавых акцый пратэсту прадпрымальнікаў. Заснавальнік і галоўны рэдактар рэспубліканскага бюлетэню «Прадпрымальнік».

У 2001 году вылучаўся кандыдатам у прэзідэнты Беларусі.

Быўшы зняволеным паводле крымінальнай справы, трымаў галадоўку пратэсту.

Быў асуджаны на два гады калоніі агульнага рэжыму з канфіскацыяй маёмасці, за абразу прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. Вызваліўся 15-га мая 2006 года.

1972 год. Забіты Лявон Баразна.

Мастак дэкаратыўна-ўжытковага мастацтва.

Даследчык культуры, актывіст захавання гісторыка-культурнай спадчыны.

Разам з Зянонам Пазняком стварыў суполку «Аматары беларускага мастацтва», ладзіў экскурсіі па старым Мінску, этнаграфічныя экспедыцыі, выступаў у абарону вуліцы Няміга.

Блізкі сябар Уладзімера Караткевіча.

2002 год. Галіна Раковіч зрабіла 10000-ны скачок з парашутам.

Яна майстар спорту міжнароднага класа, двухразовая чэмпіёнка свету.

Для параўнання: украінка Валянціна Закарэцкая з 11500 скачкамі занесена ў Кнігу рэкордаў Гінэса.

 

У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і адкрытых у інтэрнэце крыніцаў

Дзень у гісторыі: 2 жніўня. Нарадзіўся Мікалай Радзівіл, за грошы якога выдалі першую карту беларускіх земляў. Пакутніцкая смерць паўстанца Міхаіла Валовіча. Завяршылася Патсдамская канферэнцыя, вынікам якой стала авалоданне Сталіным краін Усходняй Еўропы

1549 год. Нарадзіўся Мікалай Радзівіл Сіротка.

Вялікалітоўскі дзяржаўны дзеяч, дыпламат, падарожнік, мемуарыст, мецэнат.

Мікалай Крыштаф удзельнічаў у некалькіх ваенных кампаніях. За ваенныя заслугі атрымаў пасаду маршалка вялікага літоўскага. 

У час складання Люблінскай уніі, як і большасць шляхты Вялікага Княства Літоўскага, Сіротка адмаўляўся прысягаць каралю Жыгімонту Аўгусту і зрабіў гэта толькі пад пагрозай канфіскацыі зямель на Падляшшы. Падтрымаў заключэнне Брэсцкай уніі, быў адным з трох каралеўскіх паслоў на саборы ў Брэсце.

Як сведчаць гістарычныя крыніцы, быў здольным дыпламатам.

З  ініцыятывы Радзівіла і за яго кошт выдадзена першая дакладная карта Вялікага Княства Літоўскага. Ён перапрацаваў свой дзённік падарожжаў і выдаў яго пад назвай «Перэгрынацыя Мікалая Крыштафа Радзівіла» Пазней кніга двойчы перавыдавалася на латыні: у 1610 і 1753 гадах.

1719 год. Памёр Караль Станіслаў Радзівіл.

Дзяржаўны дзеяч Рэчы Паспалітай, дыпламат. Крычаўскі стараста, канцлер вялікі літоўскі.

Валодаў шматлікімі мястэчкамі, у тым ліку Бялынічамі. Ваяваў супраць татараў і туркаў.

Падтрымліваў Уніяцкую царкву, заснаваў базыльянскі манастыр у Міры, будаваў касцёлы.

1833 год. Павешаны на загад расійскіх уладаў Міхаіл Валовіч.

Удзельнік паўстання 1830-1831 гадоў. Кіраўнік сялянскага паўстання на Слонімшчыне. У студэнцкія гады быў у шэрагах падпольнай арганізацыі філарэтаў – філаматаў.

Цела Міхаіл Валовіч уначы перавезлі ў закінуты вапнавы кар’ер і закапалі, каб павешаны не стаў мучанікам, а месца пахавання не стала месцам пакланення.

Валовіч крытычна ацэньваў вопыт паўстання 1830-31 гадоў, якое, на яго погляд, не мела «агульначалавечай мэты», бо адпавядала інтарэсам шляхты. На яго погляд у вызваленчай барацьбе асноўнай сілай павінны быць народныя масы, пераважна сялянства. Выступаў за адмену прыгоннага права, за права кожнага народу на самастойнае развіццё.

1945 год. Завяршылася Патсдамская канферэнцыя «Вялікай тройкі» – кіраўнікоў СССР, ЗША і Вялікай Брытаніі: Сталіна, Трумэна і Чэрчыля па выніках Другой Сусветнай вайны.

Канферэнцыя прызнала новыя суадносіны сіл у Еўропе.

Сталін захаваў за сабой усе заваёвы Чырвонай Арміі ва Усходняй Еўропе і Германіі. Аўтарытарныя ўрады, заснаваныя ў гэтых краінах, існавалі аж да распаду СССР. Нямеччына была падзелена, а яе сталіца Берлін апынулася ў глыбіні савецкага сектару кантролю і ўплыву.

 

1953 год. Памёр Сяргей Скандракоў.

Навуковец-аграном, журналіст, краязнавец.

Прататып Кандаковіча ў трылогіі Якуба Коласа «На ростанях».

Рэдактар-выдавец газеты «Голос Белоруссии», сузаснавальнікаў кніжнага таварыства «Мінчук».

У 1930 годзе асуджаны за «шкодніцтва і антысавецкую агітацыю» да 5 гадоў пазбаўлення волі. 

Па вызваленні заняўся навуковай і педагагічнай працаю. Рэабілітаваны судовай калегіяй у 1957 года.

Аўтар апавядання «Аграном Сэрадэля», навукова-папулярных нарысаў па аграноміі, артыкулаў па краязнаўстве. Збярог жывапісныя творы Каруся Каганца «Тып беларуса» і «Зімовы пейзаж». Быў знаёмы з Янкам Купалам і Якубам Коласам.


У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў.


 

Дзень у гісторыі: 31 ліпеня. Перамога пад Лоевым. Нарадзіўся Ігнат Дамейка, паўстанец, выгнанец, нацыянальны герой Чылі. Канец бальшавіцкай квазідзяржавы Літбел. Будаўніцтва «хрушчовак». Памёр праваабаронца Аляксей Філіпчанка, які падпаліў сябе каля суда

1640 год. Нарадзіўся Міхал Карыбут-Вішнявецкі.

Кароль польскі і Вялікі князь літоўскі.

Апошні прадстаўнік малодшай лініі княжацкага роду Вішнявецкіх герба «Карыбут» (Гедзімінавічы). Яго валадаранне было няўдалым: аслабла каралеўская ўлада, дзяржава прайграла вайну з Асманскай імперыяй, страціла Падолле.

 


1649 год. Войска ВКЛ гетмана Януша Радзівіла разбіла 20-тысячнае казацкае войска ў бітве пад Лоевам.

Казакі пацярпелі цяжкае паражэнне. Страцілі больш за 10 тысяч чалавек. Войска Радзівіла таксама панесла значныя страты і адышло да Рэчыцы. Такім чынам, не выйшла нанесці ўдар у тыл асноўнаму войску Хмяльніцкага.

Гэты ўкраінскі гетман узняў паўстанне супраць Рэчы Паспалітай. З яго ініцыятывы быў заключаны саюз з Масковіяй у 1654 годзе. Пазней адумаўшыся, што пад царскай апекай нельга ўтварыць незалежнай дзяржавы, шукаў пагаднення з Трансільваніяй і Швецыяй.

 


1802 год. Нарадзіўся Ігнат Дамейка.

Беларускі, польскі і чылійскі навуковец, геолаг.

У 1819 уступіў у студэнцкі «Саюз сяброў», затым у Таварыства філаматаў разам з Янам Чачотам, Адамам Міцкевічам. Меў канспіратыўнае імя Жэгота, пад гэтым імем яго згадвае у паэме «Дзяды» Адам Міцкевіч.

Быў арыштаваны расійскімі ўладамі ў лістападзе 1823 года. Удзельнік паўстання 1830-1831 гадоў. Па яго здушэнні вымушаны быў пакінуць родны край і большую частку жыцця аддаў краіне ў Паўднёвай Амерыцы – Чылі.

Нацыянальны герой Чылі. Яго імем названы ўніверсітэт у Чылі, вуліцы ў 10 гарадах гэтай краіны, а таксама ў Вільні, Навагрудку.

Таксама названыя ў яго гонар – малая планета, мінерал, некалькі відаў раслін і шмат іншага.


1817 год. Нарадзіўся Ігнат Храпавіцкі.

Паэт і фалькларыст, грамадскі дзеяч, руплівец вызвалення сялян ад прыгону.

Правадзейны член Віцебскага губернскага апякунства дзіцячых прытулкаў, член статыстычнага камітэту.

Аўтар працы «Погляд на паэзію беларускага народу» – першай гісторыка-параўнальнай характарыстыкі беларускай фальклорнай спадчыны.


1920 год. Спыніла існаванне Літоўска-беларуская ССР (Літбел, 27 лютага-31 ліпеня) і адбылося другое абвяшчэнне Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі Беларусь.

Дзяржаўнае ўтварэнне, якое з’явілася ў адпаведнасці з рэкамендацыямі бальшавікоў 27 лютага 1919 шляхам аб’яднання часткі Беларусі і Літвы. Сталіцай была абвешчаная Вільня.

У красавіку-верасні 1919 тры чвэрці Літбелу былі занятыя польскімі войскамі. Органы ўлады квазідзяржавы часткова ліквідаваны паводле рашэння бальшавікоў.

Па падпісанні мірнага дагавора паміж Савецкай Расіяй і Літвой 12 ліпеня 1920 і другога абвяшчэння незалежнасці Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі Беларусь 31 ліпеня 1920, Літбел юрыдычна спыніла існаванне.


1957 год. Нараджэнне «хрушчовак».

ЦК КПСС і Савет Міністраў СССР прынялі пастанову «Аб развіцці жыллёвага будаўніцтва ў СССР» з якой пачалася эпоха масавага буйнапанэльнага домабудавання.

У гарадах пачалі ўзводзіць мікрараёны стандартных пяціпавярховікаў з невялікімі кватэрамі – з «хрушчоўкамі».

Архітэктар адной з серыяў такіх дамоў Віталій Лагуценка нарадзіўся ў Магілёве.


1989 год. Нарадзілася Вікторыя Азаранка.

Беларуская тэнісістка. Экс-першая ракетка свету сярод юніёрак, пераможца юніёрскіх турніраў Вялікага Шлема, алімпійская чэмпіёнка.


1998 год. Памёр Аляксей Філіпчанка.

Юрыст, праваабаронца.

Пачаў прафесійную кар’еру ў раённай пракуратуры ў 1978 годзе, хутка стаў абласным следчым у асабліва важных справах. Спецыялізаваўся на «пярэваратнях»: пракурорах, суддзях, міліцыянтах. Удзельнік спецыяльнай групы пракуратуры СССР, што ў другой палове 1980-х займалася справай віцебскага маньяка Міхасевіча.

З прыходам да ўлады ў Беларусі Лукашэнкі публічна заяўляў, што праваахоўныя органы выйшлі з-пад кантролю грамадства.

Як праваабаронца дапамагаў адстойваць інтарэсы свабодным прафсаюзам і грамадскім структурам. Не здолеўшы абараніць адну з кліентак учыніў акт самаспалення на знак пратэсту супраць бяздзейнасці судовых чыноўнікаў. 23 дні знаходзіўся ў рэанімацыі.


У публікацыі выкарыстоўваюцца звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў.