Магілёўскі абласны цэнтр гігіены выявіў няякасную гуаш для дзяцей старэйшых за тры гады. У наборах фарбаў, вырабленых у Расіі (люты 2023), перавышаны дапушчальны ўзровень фармальдэгіду, што парушае патрабаванні бяспекі цацак. Фарбы прадаваліся ў краме «Родны кут №2» у г.п. Краснаполле. У цяперашні час вядзецца расследаванне і збіраюцца матэрыялы для прыцягнення адказных асоб да адміністрацыйнай адказнасці. Вытворцай гуашы з’яўляецца расійская фірма “Форум”
У фінале спаборніцтваў па акадэмічным веславанні выступіў Яўген Залаты з Краснаполля. Ён заваяваў срэбны медаль у адзіночным заліку. Алімпійскім чэмпіёнам стаў немец Олівер Цайдлер, якому беларус прайграў пяць секунд. Усяго беларуская каманда заваявала тры медалі, два з якіх на рахунку жыхароў Магілёўскага рэгіёна. Нагадаем, што ўчора Віялета Бардзілоўская з Магілёва таксама заваявала срэбны медаль.
Настаў час, калі чыстая пітная вада становіцца дасягальнай у Магілёўскім рэгіёне толькі для жыхароў гарадоў і перспектыўных населеных пунктаў. Пра натуральную чысціню крынічнай вады, якую мы страцілі – лонгрыд mogilev.media.
Мы стаім на плошчы Славы ў Магілёве. Ліпень 2024 года. Пад нагамі няроўныя шэрагі шчарбатай гранітнай пліткі, на самой плошчы ідзе падрыхтоўка сцэны да чарговага ўрачыстага мерапрыемства. Змарнелыя работнікі абліваюцца потам – нягледзячы на воблачнае надвор’е, стаіць задуха.
Калісьці на плошчы Славы пачынаўся інтрыгоўны веламаршрут па ўсёй Магілёўшчыне – “Край жыватворных крыніц”. Нават не проста маршрут, а турыстычны кластар, які аб’ядноўваў экалагічныя лакацыі ў некалькіх раёнах вобласці, а таксама аграсядзібы, гістарычныя знакамітасці, музеі і рамесніцкія цэнтры ў адзіны “зялёны” ланцужок.
Ідэя гэтага маршрута, што распрацоўваўся яшчэ з 2013 года камандай актывістаў на чале з журналістам дзяржаўнага інфармацыйнага агенцтва Сяргеем Кулягіным, заключалася ў тым, каб рэпрэзентаваць унікальную адметнасць Магілёўскага рэгіёна – яго багацце на прыродныя крыніцы. На прадстаўленні праекта, памятаю, Сяргей Кулягін падкрэсліваў, што такой шчыльнасці глыбокаводных крыніц няма нідзе ў іншых рэгіёнах Беларусі. І сапраўдная перліна ў іх шэрагу – гэта, канечне, знакамітая Блакітная крыніца ў Слаўгарадскім раёне з самым магутным патокам узыходзячага тыпу на ўсёй Цэнтральна-Еўрапейскай раўніне.
Замест падарожжа па крыніцах – туры ў Казахстан
Праект, дарэчы, быў даволі паспяховым. Ім карысталіся велаактывісты, арганізаваныя турыстычныя групы, адзінкавыя аматары пастаральных падарожжаў. Старт маршруту задавала інфармацыйная таблічка, замацаваная на агароджы магілёўскай ратушы. Зараз яна ўжо дэмантаваная, рухавік праекта Сяргей Кулягін пераехаў жыць і працаваць у Мінск, сайт “Краю жыватворных крыніц” прадае аздараўляльныя туры ў Казахстан а актыўнасць на маршруце пакрысе заглухла.
І вельмі шкада – не буду хаваць, ад ідэі гэтага маршруту, яго тэматычнага напаўнення патыхала сапраўднай крынічнай свежасцю. Магілёўшчына ўспрымалася як носьбіт чагосьці натуральнага, прыроднага, чыстага, што ўжо так цяжка сустрэць у сучасным свеце.
Памятаю, як наведваючы розныя куткі Магілёўшчыны, мы з сям’ёй часта шукалі на мапах адзнакі пра мясцовыя крынічкі і стараліся набраць там вады на ўсю далёкую дарогу падчас летняй спёкі. Канечне, гэта не тое каб на нас паўплываў праект “Края жыватворных крыніц” – гаворка пра тое, што сама тэма падобнага маршруту вельмі добрая, яна лёгка ўспрымаецца і запатрабаваная сярод падарожнікаў.
Не ў апошнюю чаргу гэткі “добры імідж” крынічнай вады звязаны з традыцыйнымі ўяўленнямі беларусаў, паводле якіх яна лічылася максімальна карыснай, бясшкоднай і чыстай. Яе пілі ў сырым выглядзе, гатавалі ежу, умывалі дзяцей. Але, як і многія іншыя іміджы, гэты імідж ужо даўно і безнадзейна састарэў.
Даследаванне школьніцы паказала небяспеку крынічнай вады
Палыкавіцкая крыніца пад Магілёвам – адно з самых папулярных месцаў для паломніцтва жыхароў абласнога цэнтра. Кожны дзень, што ўлетку што зімой, у буднія ці ў выходныя, спускаючыся да крынічкі па крутой лесвіцы каля прыгожай царквы з чырвонай цэглы, вы сустрэнеце некалькі чалавек з бутэлькамі, напоўненымі вадой. Беларуская служба “Радыё Свабода” нават уключыла Палыкавіцкую крыніцу ў свой рэйтынг ТОП-10 беларускіх крыніц, на якіх абавязкова трэба пабываць кожнаму.
Мы пабывалі – і не адзін раз – не толькі на самой крыніцы, але таксама і на сайце санітарнай службы Магілёўскага раёна, якая сцвярджае – вада з Палыкавіцкай крыніцы небяспечная для здароўя. І не толькі яна.
Крыніца ў аграгарадку Ліпень Асіповіцкага раёна з даўніх часоў лічылася цудадзейнай. “Шмат гадоў яе лічылі святой, – піша газета “Асіповіцкі край”. – Крынічнай вадой дабраслаўлялі падарожнікаў, што адпраўляліся ў далёкую дарогу, акраплялі хату і маладых, нованароджаных купалі толькі ў гэтай вадзе. У ноч пасля Вадохрышчанскай куцці па сцяжынцы праз глыбокія сумёты да крыніцы прыходзілі вяскоўцы, каб набраць цудадзейнай вады. З аднаўленнем працы мясцовай царквы гэтая традыцыя зноў стала папулярнай.”
Школьніца Ліпеньскай сярэдняй школы Наталля Лісіца два гады праводзіла даследаванне экалагічнага стану крыніцы. Пробы вады, накіраваныя ў лабараторыю раённага цэнтра гігіены і эпідэміялогіі паказалі перавышэнне колькасці нітратаў і хларыд-іёнаў у вадзе – 65,0 мг/дм3 пры дапушчальнай норме 45,0 мг/дм3. А гэта значыць, што вада непрыдатная для піцця. Праўда, расліны паліваць ёю можна.
Адзін з прыпынкаў на маршруце “Краю жыватворных крыніц” – аграсядзіба “Гайшын парк” у Слаўгарадскім раёне, зусім недалка ад Блакітнай крыніцы, на процілеглым беразе ракі Сож. У 2016 годзе тут адкрылі цэлы цэнтр прыцягнення турыстаў “Гайшын парк” –паведамляла БелТА. «Вёсачка размешчана ў адным з самых маляўнічых месцаў Слаўгарадскага раёна – на высокім беразе Сожа, – гаворыцца ў публікацыі. – Да таго ж яна акружаная некранутымі лясамі – рай для паляўнічых і рыбаловаў. Побач самае папулярнае месца паломніцтва беларусаў і замежных гасцей – помнік прыроды рэспубліканскага значэння “Блакітная крыніца”.»
На публікацыю адрэагавалі эколагі – а нічога, што гэта радыяцыйная зона з узроўнем забруджвання ў 15 кюры/км на 1986 год? Ну, з радыцыяй – гэта іншая тэма. А як тут справы з чысцінёй вады? Утрыманне нітратаў у пітной вадзе па выніках даследавання двух вясковых калодзежаў паказвае 100 міліграм на літр, пры норме, нагадаем, у 45.
Некаторыя эколагі ў падобных выпадках перасцерагаюць, што “піць ваду з крыніц не проста нельга, а нават небяспечна. У тым ліку выкарыстоўваць яе для мыцця рук і твару”. Але, ладна, мы тут трохі нагнятаем. Гэта была перасцярога ад пермскіх эколагаў, актуальная, адпаведна, што да крыніц гэтага краю. А што ў нас?
10 000 калодзежаў – брудныя
Пра праблему пітной вады ў Магілёўскім рэгіёне мы размаўляем з эколагам і грамадскім актывістам Андрэем Паўлавічам (імя змененае з прычын бяспекі) з абласнога цэнтра. Перад сваім палітычным звальненнем з адной навуковай установы спецыяліст шмат гадоў прысвяціў даследаванню гэтай тэмы. Агульныя высновы такія.
Вада з падземных крыніц на Магілёўшчыне сапраўды праблемная. Забруджанымі з’яўляецца каля 10 000 калодзежаў па ўсёй вобласці, а гэта каля адной трэцяй часткі ад усіх. Больш дакладную раскладку па раёнах можна пабачыць вось на гэтай мапе, створанай энтузіястамі. А вось на гэтай – сітуацыю па Беларусі наогул. Але трэба ўлічваць, што якасць вады з падземных крыніц мае сезонны характар, а таксама залежыць ад таго, ці не размешчаны калодзеж у непасрэднай блізкасці ад якой-небудзь фермы, як, напрыклад, у Вільчыцах.
Сезоннае хістанне такое – падчас вясновай паводкі, калі з палёў вымываюцца ўгнаенні і трапляюць у грунтовыя воды, павышаецца ўзровень нітратаў. Летам, калі вёскі Магілёўшчыны атакуюць арміі дачнікаў са сваімі натуральнымі патрэбамі, адразу пачынаецца ўсплеск утрымання нітрытаў.
Таксама неабходна прымаць да ўвагі глыбіню залягання рэзервуара, што сілкуе крыніцу. Калі падземны басейн залягае на глыбіні каля 100 метраў і размешчаны паміж слаямі зямлі з водатрывалымі якасцямі, то такая крыніца будзе абароненая ад любых знешніх фактараў. Такая вада – самая чыстая і карысная. Калі ж глыбіня басейна складае некалькі дзясяткаў метраў і менш, то павышаецца верагоднасць забруджвання вады ў выніку дзейнасці чалавека. Адпаведна, для шараговага карыстальніка тут узнікае асноўная праблема – а як зразумець, з якой крыніцай ён мае справу ў кожным канкрэтным выпадку? Адказ на гэта можа даць толькі спецыяльнае – а лепш нават сістэматычнае – даследаванне.
Якая сiтуацыя з вадаправоднай вадой – норм
А вось вадаправодная вада на Магілёўшчыне адпавядае ўсім нарматывам. Канечне, у большасці выпадкаў. Часам у раённых цэнтрах і вясковых населеных пунктах вадаканал не можа забяспечыць прыстойную якасць вады па аб’ектыўных прычынах – вядуцца працы па замене старых труб, як у Асіповічах, дзе пасля запуску новай станцыі абезжалезвання на некалькі месяцаў забаранілі карыстацца вадой для піцця і прыгатавання ежы. Не ва ўсіх населеных пунктах яшчэ ўсталяваныя гэтыя станцыі абезжалезвання вады. Але працэс пабудовы такіх станцый ідзе з магутнымі тэмпамі.
“У межах дзяржаўнай інвестыцыйнай праграмы на 2024 год, зацверджанай указам №119 ад 29 сакавіка 2024 года ў Магілёўскай вобласці на будаўніцтва станцый абезжалезвання выдзелена сродкаў рэспубліканскага бюджэта на 2,3 мільярды рублёў. – пастаўленым голасам выкладчыка зачытвае нам афіцыйныя дадзеныя Андрэй Паўлавіч – Дзяржаўнай праграмай “Камфортнае жыллё і спрыяльнае асяроддзе” на 2021-2025 гады, зацверджанай Саветам міністраў 28.01.2021 г. №50 мэтавы паказчык забеспячэння насельніцтва вадой пітной якасці па выніках 2024 года ў Магілёўскай вобласці павінен скласці 99,1%. Па стане на 30 чэрвеня 2024 года – гэта значыць, тут даюцца зусім свежыя дадзеныя – гэты паказчык складае 96,0%. Для дасягнення пастаўленай задачы да канца 2024 года будзе завершана будаўніцтва 47 станцый абезжалезвання.”
Купляйце бутэлькамі
У гэты самы час у Краснапольскім раёне падвялі вынікі экалагічнага праекта “Інклюзіўны падыход да захавання навакольнага асяроддзя”. “Адна з самых кранальных ініцыятыў, – напісала пра гэты праект мясцовая газета “Чырвоны сцяг”. – “Чыстая вада для хвароб бяда”, рэалізаваная на тэрыторыі Мхініцкага сельскага савета. У жыхароў пазначанага сельсавета ёсць вялікая праблема – востры недахоп якаснай чыстай пітной вады.”
Адзінымі крыніцамі вады ў аддаленых і маланаселеных пунктах Мхініцкага сельсавета служаць шахтавыя калодзежы – гаворыцца ў паведамленні – вада ў якіх, згодна з пратаколамі даследавання раённага цэнтра гігіены і эпідэміялогіі, з’яўляецца тэхнічнай і не прыдатнай для піцця. Пенсіянеры, якія пражываюць у вёсках Ячная Буда, Буглаі, Глыбаў, Горкі, дзе адсутнічае цэнтральнае водазабеспячэнне, у большасці выпадкаў выкарыстоўваюць бутыляваную ваду. “Вынік ініцыятывы парадаваў: 16 пажылых грамадзян, двое з якіх інваліды 1 групы, забяспечаны збанамі з фільтрамі, а гэта значыць, чыстай пітной вадой.”
Насельніцтва Магілёўшчыны на 96 працэнтаў забяспечана чыстай пітной вадой паводле статыстыкі – узгадваем мы ў размове з Андрэем Паўлавічам – а для таго, каб забяспечыць вадой жыхароў адразу некалькіх вёсак Краснапольскага раёна, ім купляюць фільтры актывісты экалагічнай ініцыятывы? Як гэта разумець?
Усё вельмі проста – супакойвае нас суразмоўца. Станцыі абезжалезвання, як і цэнтралізаваны вадаправод, абсталёўваюцца зараз толькі там, дзе гэта перспектыўна. Напрыклад, у аграгарадках, у тых вёсках, якія застаюцца больш-менш люднымі. Зразумела, што тымі населенымі пунктамі, дзе зараз пражывае адзін-два чалавекі, ніхто займацца не будзе.
Вось такі прыклад. На трасе паміж Шкловам і Александрыяй, якая далей ідзе на Барань, што на Віцебшчыне, таксама была вялікая праблема з чыстай вадой. Для насельніцтва малых вёсак арганізавалі падвоз вады цыстэрнамі. Некаторы час гэта ратавала старых, але ўсё роўна было занадта затратна для дзяржавы. У выніку падвоз вады спынілі, і канстатавалі вельмі просты выхад з сітуацыі – “купляйце ваду бутэлькамі”.
Не ў лепшым стане і дачныя пасёлкі, а таксама вёскі вакол буйных гарадоў, у якіх большасць дамоў выкупленая гарадскімі пад дачы. Афіцыйна тут будзе прапісана адзін-два чалавекі,хоць рэальна круглы год могуць жыць нашмат больш. Таму месца будзе лічыцца бесперспектыўным з усімі наступствамі, а недасягальнасць чыстай пітной вады будзе ўкладвацца ў тыя самыя 0,9% насельніцтва Магілёўскай вобласці, якія застануцца незабяспечанымі ёй і пасля рэалізацыі праграмы “Камфортнае жыллё і спрыяльнае асяроддзе”.
“Напэўна, зусім ператанем ездзіць”
За прыкладам мы зноўку адправіліся ў госці. Дачны кааператыў “Сілікатчык” ад Магілёўскага камбіната сілікатных вырабаў знаходзіцца ў Шклоўскім раёне, хоць да яго амаль што можна даехаць з абласнога цэнтра гарадской маршруткай №8. Трэба будзе толькі поўгадзіны патраціць на дарогу па лясістым узгорку.
“Сілікатчык” размешчаны на высокім беразе Дняпра. Калодзежаў няма, але па вуліцах пасёлка сіламі самаго кааператыва ўжо даўно пракладзены саматужны водаправод. Каля кожнага дома абсталяваная невялікая калонка з кранікам, з якога можна набраць вады. Вадаправод працуе сезонна. На зіму яго перакрываюць, бо іначай палопаюцца трубы. А вось ваду з яго піць нельга, бо высокі ўзровень утрымання жалеза. Саматугам паставіць яшчэ і станцыю абезжалезвання для кааператыва – ужо за межамі магчымасцяў.
Дачніца Марыя Сцяпанаўна (імя змененае з прычын бяспекі) жыве ў пасёлку кожнае лета разам з двума ўнукамі. Часта прыяжджае дачка, маці хлопчыкаў. Праблему з вадой вялікае сямейства адчувае вельмі востра – у іх няма сваёй машыны, каб ездзіць за ёй у горад, альбо ў суседнюю вёску. Да таго ж і ў вёсцы ўсе калонкі ўжо заблакаваныя ахоўным кажухамі, так што без спецыяльнага ключа вады не набраць. А летам яе патрабуецца вельмі шмат – асабліва ў спякотныя дні, па два-тры літры на чалавека. За тыдзень на траіх гэта атрымліваецца каля 50-60 літраў. Дзе іх узяць?
Раней дапамагаў сын, які на сваёй машыне прывозіў з Магілёва па некалькі пяцілітровых каністраў праз кожныя тры-чатыры дні. Зараз ён дапамагчы ўжо не можа – прышлося з’ехаць з Беларусі. Пра прычыну Марыя Сцяпанаўна красамоўна маўчыць. І так зразумела.
Як цяпер абыходзіцца – пенсіянерка не ведае. У самым нізе гары, на якой стаіць дачны пасёлак, маецца стары калодзеж-крынічка. Вада там, здаецца, чыстая – мяркуе жанчына. Вось толькі на тое, каб схадзіць уніз, набраць, а потым вярнуцца ўверх па схіле, у старой жанчыны сыходзіць ледзь не паўдня.
“Напэўна, зусім перастанем ездзіць” – паціскае плячыма жанчына.
Не ратуе таксама і фільтр для вады. Пасля апрацоўкі ў ім, яна зусім мала мяняе свае якасці, на вуснах застаецца ўсё той жа прысмак. Усё ж, ачыстка павінна быць больш глыбокай, чым можа забяспечыць звычайны кухонны фільтр – уздыхае жанчына.
Ківаем галовамі і міжволі задумляемся – як там жыхары ў вёсках Ячная Буда, Буглаі, Глыбаў і Горкі Мхініцкага сельсавета Краснапольскага раёна.
Міжнародны Алімпійскі камітэт пацвярдзіў, што да ўдзелу ў галоўных спаборнцітвах планеты, што пройдуць гэтым летам у Парыжы, дапушчаныя шэсць беларускіх спартсменаў і спартсменак у нейтральным статусе. Дзве з іх прадстаўляюць горад Магілёў. Гэта батутыстка Віялета Бардзілоўская і цяжкаатлетка Сюзана Валадзько.
Таксама допуск да Алімпійскіх гульняў у Парыжы маюць яшчэ шэраг атлетаў, у тым ліку краснапальчанін Яўген Залаты, які выступае ў акадэмічнай грэблі (на фота – справа). Аднак, яго ўдзел у спаборніцтвах яшчэ не мае канчатковага пацвярджэння.
Нагадаем, МАК лічыць магчымым удзел у АГ спартсменаў з Беларусі і Расіі толькі ў статусе індывідуальных нейтральных атлетаў (AIN) пры выкананні шэрагу патрабаванняў, сярод якіх адсутнасць «актыўнай падтрымкі» вайны ва Украіне, а таксама кантракта з ваеннымі або сілавымі ведамствамі Беларусі або Расіі. Магчымасць допуску AIN да Гульняў вызначае спецыяльна створаная МАК камісія AINERP. Абмежавальныя захады ўведзеныя ў адказ на вайну, якую з 24 лютага 2022 года працягвае Расія ва Украіне з выкарыстаннем тэрыторыі Беларусі.
Раскрошившиеся плиты на городском рынке Краснополья отремонтировать не смогут, зато с корнем вырвут растительность вдоль забора.
Газета «Чырвоны сцяг» постоянно напоминает хозяину городского рынка, УПКП «Жилкоммунхоз», о его неудовлетворительном состоянии и кое-чего удалось добиться. Например, снесен туалет, достигший высшей фазы физического износа. Однако главную проблему, заключающуюся в ремонте асфальтобетонного покрытия территории рынка, решить так и не удается.
Это где-то в Минске рассуждают о прорыве в космических делах, грозятся сварить кашу из топора и накормить ею весь Евросоюз, а Краснополье живет по суровым законам белорусской глубинки.
Исполняющий обязанности директора Краснопольского УПКП «Жилкоммунхоз» Владимир Привалов, пояснил журналистам, что «…к сожалению, пока не можем произвести полноценный ремонт асфальтобетонного покрытия площадки городского рынка. Но, будут произведены работы по обновлению дорожной разметки рыночной площади и ремонту ограждения. В настоящее время проходит уборка растительности вдоль забора…».
Разметка, конечно, дело благое, но даже самая красивая разметка не уменьшит глубину ям и выбоин.
Магілёўскі дзяржаўны абласны інстытут развіцця адукацыі выпусціў першую групу слухачоў на курсах павышэння кваліфікацыі для сябраў выбарчых камісій. Пра падрыхтоўку на курсах “Тэорыя і практыка выбарчага працэсу ў Рэспубліцы Беларусь” сваёй зямлячкі, напісала краснапольская газета “Чырвоны сцяг”.
“Активно и позитивно” – Краснопольский филиал «Белой Руси» оценил участие своих партийцев в избирательных комиссиях. А люди приходили на участки не только, чтобы проголосовать, но и высказать свое мнение по поводу международных событий.
У крыві 62-гадовага жыхара Горацкага раёна пасля яго смерці было выяўлена 7,2 праміле этылавага спірту. Гэта адпавядае прыкладна двум-тром бутэлькам гарэлкі, выпітым за кароткі прамежак часу – паведамляюць у Камітэце судовых экспертыз. Гэты выпадак стаў антырэкордам у 2023 годзе на Магілёўшчыне. 7% алкаголю ў крыві эксперты выявілі ў целе 61-гадовага мужчыны з Асіповіцкага раёна, 6,4% – у 42-гадовага жыхара Краснаполля. Самая ж высокая канцэнтрацыя спірту ў крыві была зафіксаваная ў 2022 годзе – крыху больш за 10%.
Усяго на Магілёўшчыне за 2023 год спіртным атруціліся 165 чалавек. Абсалютная большасць з іх выпівалі алкаголь на аснове этылавага спірту, гэта значыць, што прычынай іх смерці стала не якасць, а колькасць выпітага. У мінулыя гады статыстыка па Магілёўскім рэгіёне была яшчэ больш бязрадаснай – 182 смяротных выпадкі ў 2022 годзе і 214 у 2021.
Ноччу 11 студзеня пажар адбыўся ў прыватным доме ў Краснаполлі. Сям’я з чатырох чалавек пратапіла печку папярэднім вечарам і лягла спаць. А трэцяй гадзіне ночы гаспадар дома прачнуўся з-за гучнага трэску за вакном. Як аказалася, на доме палаў дах. Мужчына хутка зарыентаваўся і вывеў сваю сям’ю – жонку і двох малалетніх дзетак на вуліцу. У здарэнні ніхто не пацярпеў – паведамляе прэс-служба МНС. Прычынай пажару стала ўзгаранне драўляных канструкцый даху ад коміна, паводле папярэдняй версіі.