Менавіта па гэтых фотаздымках мы можам уяўляць сабе як выглядаў крычаўскі мураваны касцёл Беззаганнага Зачацця Дзевы Марыі, што быў пабудаваны ў сярэдзіне XIX стагоддзя. У 1937 годзе касцёл быў цалкам зруйнаваны бальшавікамі.
Бадай самай галоўнай фотаграфіяй з’яўляецца здымак фасаду касцёла, які паказвае ўсю прыгажосць помніка сакральнай архітэктуры.
На пачатку ХХ стагоддзя касцёл бясспрэчна быў самым прыгожым будынкам у тагачасным Крычаве, выглядаючы велічна і ўрачыста. Цікава, што на 1913 год касцёл налічваў каля 500 парафіянаў, што для невялікага 6-тысячнага мястэчка на той час было нямала.
Яшчэ два здымкі адлюстроўваюць унутранае ўбранне касцёла.
Храмавая прастора падзялялася магутнымі слупамі і аркадамі на тры нефы. Апсіду касцёла ўпрыгожваў 2-ярусны алтар неабарочнай формы, які якраз можна ўбачыць на адным з фотаздымкаў.
На вялікі жаль, гэты шыкоўны архітэктурны помнік быў знішчаны савецкай уладай у 1937 годзе ў межах палітыкі змагання з рэлігійнымі праявамі і пабудаваннем новага пантэона бальшавіцкіх “бостваў”. Што цікава, то нават на фотаздымку 1937 года, які паказвае першамайскую дэманстрацыю ў Крычаве, на заднім фоне можна ўбачыць кавалак касцёла і будынак плябаніі, што ўтваралі адзіны архітэктурны ансамбль.
На сённяшні дзень на месцы касцёла знаходзіцца двухпавярховы будынак крычаўскага раённага ваенкамата. На адной з яго сценаў можна ўбачыць схематычную выяву знішчанага касцёла.
Стогадовыя фота цяпер з’яўляюцца каштоўнымі гістарычнымі крыніцамі і даюць магчымасць уявіць, як выглядаў касцёл звонку і знутры, а таксама зразумець наколькі вялікую страту панесла архітэктурная спадчына горада.
У Магілёўскім абласным метадычным цэнтры народнай творчасці завяршылі вышыўку мапы Магілёўшчыны з этнаграфічнымі і культурнымі адметнасцямі і перадалі яе ў Мінск для складання ў агульны вялікі вышыты габелен.
Майстры з усяго рэгіёна актыўна ўдзельнічалі ў стварэнні карты. Па ўсталяваным графіку яны прыязджалі ў Магілёў і ўносілі ў гэтую карту тыя элементы, якія дэманстравалі культуру і здабыткі сваёй малой радзіны.
Яе стваралі ў рамках рэспубліканскага праекта “Культурная спадчына Беларусі”. Згодна задуманай ідэі, майстры народнай творчасці стваралі карты рэгіёнаў, якія будуць сабраны ў адзіную карту Беларусі памерам 3х2,5 м. Карта-габелен стане сімвалам культурнай спадчыны беларускага народа – паведамляюць “Магілёўскія ведамасці”.
Нагадаем, што вышытая карта Магілёўскага краю прадстаўлена рознымі брэндамі. Гэта і «Крычаўскі канёк» Крычаўскага раёна, і «Залатая пчолка» Клімавіцкага раёна, і «Саламяныя павукі» Быхаўскага раёна, і «Блакітная крыніца» Слаўгарадскага раёна, а таксама абрад «Варвараўская свечка», якім рэпрэзентуецца Мсціслаўшчына, пра што некалькі месяцаў таму пісалі mogilev.media.
Дачка народнага пісьменніка Беларусі, Ганаровага грамадзяніна горада Касцюковічы Івана Гаўрылавіча Чыгрынава звярнулася да землякоў за дапамогай у выданні збора твораў бацькі.
21 снежня 2024 года споўніцца дзевяноста год з дня нараджэння Івана Гаўрылавіча і да гэтага часу сям’я пісьменніка (жонка i дзве дачкі) хоча выдаць у выдавецтве “Тэхналогія” збор твораў славутага творцы ў пяці тамах, у які ўвойдуць усе яго творы. Шмат якія п’есы будуць выдавацца ўпершыню.
Блізкія Чыгрынава звяртаюцца да людзей Касцюкоўшчыны, якія шануюць культуру роднага краю i ўсёй Беларусі за матэрыяльнай дапамогай у выданні збора твораў Івана Чыгрынава. Імёны спонсараў (асобных людзей або прапрыемстваў і арганізацый) будуць надрукаваны на тытульным лісце першага тома збора твораў – паведамляе раённая газета “Голас Касцюкоўшчыны”.
Рэквезіты, па якім можна дапамагчы для выдання твораў нашага славутага земляка:
Сёння а 15-ай гадзіне ў магілёўскім музеі імя В. Бялыніцкага-Бірулі пройдзе арт-лекторыум “Зразумелае мастацтва”, прысвечаны японскай гравюры ХІХ стагоддзя укіё-э.
Падчас лекцыі ўдзельнікі даведаюцца, у чым унікальнасць і непаўторнасць гравюры укіё-э, які ўплыў яна аказала на мастацкую культуру Еўропы і як сёння ўплывае на сучаснае мастацтва – распавялі “Магілёўскім ведамасцям” ва ўстанове культуры.
У рамках мерапрыемства можна будзе даведацца пра творчасць і лёс вядомых японскіх мастакоў – Кацусіка Хакусай, Анда Хірасігэ і іншых.
Актыўны продаж унікальных артэфактаў заўважылі стваральнікі ініцыятывы “Спадчына” на платформе Telegram – магілёўскія прадаўцы выставілі на расійскіх інтэрнэт-пляцоўках пячныя “кароны”, кафлю. Мінкульт – “фактаў крадзяжу не зафіксавана”.
“Шэры” продаж беларускіх артэфактаў на папулярных інтэрнэт-пляцоўках цягнецца ўжо дзесяцігоддзямі, і гэты стыхійны працэс усё часцей вядзе да паступовага вымывання каштоўнасцяў з тэрыторыі нашай краіны. Характэрную карціну зафіксавалі энтузіясты, стваральнікі папулярнага Telegram-канала “Спадчына”.
“Аднойчы на аўкцыёне натыкнуўся на прыгожую кафляную карону. – піша аўтар канала – Яна была выраблена на знакамітым заводзе Песельніка ў Копысі. Прадукцыя завода ў 1896 была адзначана бронзавым медалём Усерасійскай выстаўкі ў Магілёве за высокую якасць. Яе пастаўлялі ў сам Пецярбург.”
Падобная пячная кафля – рэдкая сямейная спадчына, але ўсё ж яна часам сустракаецца ў старых пабудовах з пячным абсталяваннем. Верагодна, у Магілёве сфармавалася пэўная колькасць прыхільнікаў ці калекцыянераў, якія сталі ўласнікамі падобных упрыгожванняў і цяпер распрадаюць свае здабыткі.
Разрабаваная Беларусь застаецца донарам культурных каштоўнасцей
“На [розных] пляцоўках адшукалася з паўтузіны падобных высокамастацкіх вырабаў, як асобных карон і кафляў, так і поўных пячных камплектаў. Амаль на ўсіх клеймы копыскага завода. – працягвае аўтар канала “Спадчына”.
І амаль усе прадаваліся з Магілёва. Можа б і прайшоў міма “прыватнай уласнасці”, але, па-першае, для мяне відавочна, што такая кафля знятая не з сялянскай хаты, а з інтэр’ераў забяспечаных мяшчан, а мо і нават з прызнаных помнікаў архітэктуры Падняпроўскага рэгіёна. Па-другое, што мела вырашальнае значэнне, прадаўцы прапаноўвалі даставіць беларускую кафлю ў Маскву… Бедная, разрабаваная ўсімі Беларусь у 2023-м застаецца донарам культурных каштоўнасцей!”
Што варта адзначыць – бізнэс у магілёўскіх прадаўцоў (ці прадаўца) цягнецца і даўно, і досыць млява. Як бачна з даціроўкі на фотаздымках, выстаўленых на інтэрнэт-аўкцыёнах, асобныя экспанаты рахтаваліся да продажу яшчэ ў 2013 годзе.
Аўтар канала “Спадчына” напісаў звароты ў Магілёўскі і Віцебскі аблвыканкамы, каб праверылі, ці можна гэтыя культурныя каштоўнасці вывозіць з Беларусі без дазволу Міністэрства культуры, праверылі адкуль іх знялі, і паглядзелі ці не варта выкупіць іх для музеяў.
Аблвыканкамы тэмай не зацікавіліся
Аблвыканкамы, гледзячы па адказах, асабліва тэмай не зацікавіліся – маўляў, гаспадры каштоўнасцяў знялі элементы аздаблення са сваіх дамоў, у музях такая кафля і так ёсць, а грошай, каб яе выкупляць, як заўсёды няма. У ведамствах унутраных спраў адказалі, што заяваў аб выкраданні не было, значыць – усё законна. Адзінае, што даведаўся аўтар – што традыцыі копыскай кафлі рыхтуюцца надаць статус гісторыка-культурнай каштоўнасці.
Больш парадаваў адказ з міністэрства культуры. Там адказалі: “У дачыненні да пячных кафляў, згаданых у вашым звароце, магчымы толькі часовы вываз па-за межы Рэспублікі Беларусь.» Пераважнае права набыцця культурных каштоўнасцей застаецца за беларускай дзяржавай.
“У цяперашні час адна з усталяваных асоб звярнулася ў Музей гісторыі Магілёва з мэтай перадачы кафлі, другая – будзе выкарыстоўваць у інтэр’еры уласнага дома.”
То бок, выглядае, што міністэрства культуры і іншыя інстанцыі змаглі звязацца з людзьмі, якія выставілі на продаж беларускую кафлю з опцыяй дастаўкі ў Маскву, але службовых асоб задаволілі вусныя тлумачэнні пра добрыя намеры.
На адкрытай пляцоўцы слаўгарадскага раённага цэнтра культуры і народнай творчасці 24 чэрвеня пройдзе святочнае мерапрыемства пад назвай “Народная прыпеўка”. Будзе шмат прыпевак і частушак, народных спеваў і музыкі, а таксама – горад майстроў пад гукі гармоні.
Свята мае статус рэгіянальнага і праводзіцца з перыядычнасцю адзін раз ў два гады. Яно прадугледжвае ўдзел творчых калектываў і індывідуальных выканаўцаў Слаўгарадскага раёна, а таксама прадстаўнікоў іншых раёнаў і гарадоў Магілёўшчыны, іншых абласцей.
Арганізатарам рэгіянальнага свята з’яўляецца цэнтральная клубная сістэма Слаўгарадскага раёна. Праграма свята прадугледжвае конкурсныя выступленні па намінацыях: індывідуальныя выканаўцы частушак, гарманісты, групы і ансамблі – паведамляеслаўгарадская газета “Прысожскі край”.
Акрамя таго, будзе арганізавана работа імправізаваных сельскіх падворкаў, выставы творчых работ устаноў адукацыі, культуры, а таксама «горад майстроў», на якім будуць прадсталены вырабы майстроў розных відаў народнага дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва і рамёстваў розных куткоў Магілёўскай вобласці.
У Бабруйску адбудзецца музычны спектакль паводле аповесці Васіля Быкава «Альпійская балада». 29 чэрвеня ў 18.00 у тэатры драмы і камедыі імя В. Дуніна-Марцінкевіча пройдуць гастролі Тэатра юнага гледача. Рэжысёр-пастаноўшчык Таццяна Самбук.
Музычны калектыў “Хор Турэцкага” выступіць 21 чэрвеня на плошчы перад Атрыумам у Магілёве з канцэртнай праграмай “Песні Перамогі” – паведамляецца на афіцыйным сайце арт-групы. У якасці музычнага падарунка гледачам артысты выканаюць песні на беларускай мове. Спецыяльным госцем мерапрыемства стане шоу жаночых галасоў “Soprano”.
– Мае бацькі – ўраджэнцы Беларусі, удзельнікі Вялікай айчыннай вайны. Прайшлі ўсю вайну. Бацька, выхадзец з Магілёўскай вобласці, пешшу дайшоў з Берліна ў Маскву, а маці працавала медсястрой у эвакуацыйным шпіталі. Увесь матулін род быў знішчаны нацыстамі падчас генацыду ў Беларусі ў першыя дні вайны. Таму такі канцэрт для мяне (…) гэта яшчэ і асабістая гісторыя, магчымасць аддаць даніну памяці продкаў. – адзначыў кіраўнік калектыва Міхаіл Турэцкі.
17 чэрвеня ў 17 гадзін на летняй пляцоўцы ў дворыку музея імя В.К. Бялыніцкага-Бірулі пройдзе майстар-клас па народных беларускіх танцах – гаворыцца ў паведамленні ўстановы на Facebook.
Удзельнікам майстар-класа прапануюць развучыць асноўныя рухі і элементы традыцыйных беларускіх танцаў, якія танчылі нашы продкі ў канцы XIX – пачатку XX стагоддзяў. Сярод іх Падэспань, Базар, Субота і Верабей.
16 і 17 чэрвеня ў Горках пройдзе рэгіянальны фестываль дзіцячай творчасці “Славянскі карагод”. Чакаецца насычаная праграма першага дня і гала-канцэрт у другі дзень фэста.
У першы дзень фестываля можна будзе наведаць выстаўкі вырабаў дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва і дзіцячых малюнкаў, бібліятэчныя выставы і фотазоны. Неад’емнай часткай фестывалю з’яўляецца творчая пляцоўка майстроў, дзе будуць адбывацца майстар-класы па салома- і лозапляценні, кераміцы, разьбе па дрэве, мастацкай апрацоўцы бяросты, вырабе народных лялек-абярэгаў, валянні з воўны.
Дзеці ў першы дзень фэста таксама знойдуць чым заняцца, бо для будзе арганізаваны конкурс дзіцячага малюнка на асфальце і дзіцячы плэнэр “Мой родны горад”. Як і ў папярэднія гады будуць пляцоўкі для гульняў і атракцыёны, а таксама продаж разнастайных сувеніраў, цацак і слодычаў.
Менавіта ў асноўны дзень фестываля на тэрыторыі розных ўстаноў адукацыі з 12-й да 18-й гадзіне пройдзе прагляд конкурсных праграм у розных намінацыях: па інструментальным і тэатральным жанры, па вакалу і харэаграфіі, у выяўленчым і дэкаратыўна-прыкладным мастацтве.
Разынкай першага дня фестывалю будзе прадстаўленне дзіцячай студыі батлеечных лялек “Дзіва”, а таксама фестываль фарбаў “Белхолі”, што пройдзе з 16-й па 18-й гадзіне ў гарадскім амфітэатры. Адбудзецца таксама квэст-кульня і вечаровая дыскатэка – паведамляе інфармацыйны рэсурс horki.info.
На наступны дзень гарадское свята працягнецца выставай прац пераможцаў фестываля і акцыяй пажадання фестывалю. Працягнуць таксама працаваць выстаўкі вырабаў дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва і горад майстроў, а таксама пляцоўкі з атракцыёнамі і гульнямі, продаж сувеніраў і слодычаў. Завершыцца двухдзённае свята цырымоніяй ўзнагароджання пераможцаў X рэгіянальнага фестывалю дзіцячай творчасці “Славянскі карагод” і заключным гала-канцэртам.
