6 ліпеня ў гісторыі. Каранацыя Міндоўга. Перамога пад Лоевам. Мост Ястржэмбскага. Нарадзіліся Я. Лучына, П. Глебка.

Сусветны дзень пацалунку (World Kiss Day ці World Kissing Day).

Упершыню яго прыдумалі ў Вялікабрытаніі.

У многіх гарадах у гэты дзень праходзяць розныя конкурсы пацалункаў, удзельнікі якіх маюць шанц выйграць розныя прызы і падарункі.

Аўтарства першага пацалунку не ўстаноўлена.

Амаль ва ўсім свеце людзі, трапляючы ў рамантычную сітуацыю, адчуваюць неўсвядомленую неабходнасць цалавацца. Такое адчуванне, што прадстаўнікі супрацьлеглага полу запраграмаваны на пацалунак і толькі гэтага і чакаюць.

Існуе нават спецыяльная навука, якая вывучае фундаментальныя фізіялагічныя, псіхалагічныя і іншыя асаблівасці чалавечага пацалунку – філематалогія.

Навукоўцамі-філематолагамі ўстаноўлена, што пацалунак супакойвае нервовую сістэму і прадухіляе стрэсы, дапамагае схуднець, з’яўляецца выдатнай прафілактыкай маршчын, бо задзейнічае каля 30 мышц асобы, распрацоўвае лёгкія, выклікае актывізацыю дзейнасці цэлага шэрагу гармонаў. Тры 20-секундныя пацалункі з раніцы здольныя падтрымліваць рамантычны настрой цэлы дзень, а доўгі пацалунак спыняе прыступ вегетасасудзістай дыстаніі.

Працягласць ідэальнага пацалунку – 3 хвіліны.

Ноч з 6 на 7 ліпеня – Купалле, Ноч на Івана Купалу, перад днём Святога Яна Хрысціцеля, злучэнне двух несумяшчальных стыхій, агню і вады.

Старажытнае земляробчае свята, звязана з летнім сонцастаяннем, з росквітам прыроды і летняй цеплыні. Раней адзначалася ў ноч на 24 чэрвеня.

Пасля 1918 года, калі ў Савецкай Расіі адбыўся зрух у календары, свята “перадзвінулася” на 6-7 ліпеня паводле Грыгарыянскага календара.

Свята старажытных індаеўрапейцаў у гонар Бога (Багіні) Купалы (Купавы). «Сёння Купалле, а заўтра Ян». Сімвал беларускага Купалля – кветка «брат-сястрыца» з пялёсткамі сіняга і жоўтага колераў. Атрыбуты Купальскай ночы: вогнішчы, карагоды са спевамі, пусканне па вадзе вяночкаў, гаданні, пошукі папараць-кветкі, якая зацвітае апоўначы, прывіднае святло ночы, набыццё дара мовы звярамі, птушкамі і дрэвамі, атрыманне здольнасць бачыць схаваныя ў зямлі клады і разумець мову звяроў. У 1983 г. выйшаў беларускі мастацкі фільм «Купальская ноч».

1253 год. Каранацыя Міндоўга (1195-1263).

Першы вялікі князь ВКЛ (1248-1253, 1261-1263), першы і апошні кароль літоўскі (1253-1261).

Міндоўг (існуе версія, што яго імя азначае “шматдумны”) у складаны час пагроз з боку Лівонскага ордэну і мангола-татараў стварыў цэнтралізаваную дзяржаву.

Розныя крыніцы па-рознаму ўказваюць паходжанне Міндоўга. Паводле Васкрасенскага летапісу, ён паходзіць з роду полацкіх Ізяславічаў (Рагвалодавічаў).

1651 год. Перамога войск ВКЛ над казакамі ў бітве пад Лоевам.

У Другой бітве пад Лоевам, падчас паўстання Багдана Хмяльніцкага, перамагло вялікалітоўскага войска пад камандаваннем Януша Радзівіла.

Праз некалькі тыдняў па першай бітве, Хмяльніцкі здолеў абраць рассеяных казакоў і з падтрымкаю татараў зноў сур’ёзна пагражаў Рэчы Паспалітай. У гэты час польскае паспалітае рушэнне, як і сам кароль Ян Казімір, адмовілася ад далейшых баявых дзеянняў і раз’ехалася па дамах. У глыб Украіны рушылі войскі гетманаў каронных Патоцкага і Каліноўскага.

На сустрэчу з кароннымі войскамі рушыў і Януш Радзівіл з 9 харугвамі літоўскай кавалерыі, 2 татарскімі харугвамі Сянкевіча і Мурзы, агулам 4 000 салдат. 6 ліпеня ён сустрэў і разбіў казацкія аддзелы палкоўніка Марціна Нябабы (15 000 пяхоты), якія накіроўваліся пад Гомель.

Пасля гэтай перамогі, Радзівіл вызваліў з аблогі трохтысячны аддзел у Крычаве, а 4 жніўня заняў Кіеў.

1715 год. Памёр Ян Фрыдэрык Сапега (1680-1715).

Вялікі канцлер літоўскі.

Займаў шматлікія дзяржаўныя пасады, у тым ліку старосты прапойскага.

Сабраў вялікую бібліятэку (3 500 кніг), напісаў гісторыю абраза Дзевы Марыі ў Кодні, гістарычна-генеалагічны нарыс роду Сапегаў, у Кодзенскім касцёле стварыў партрэтную галерэю прадстаўнікоў свайго роду.

1796 год. Памёр Адам Нарушэвіч (1733-1796).

Беларускі паэт і гісторык. Вялікі пісар літоўскі (1781-1788). Біскуп смаленскі, луцкі.

Выкладаў лацінскую мову ў Віленскай акадэміі. Адзін з першых лепшых у Еўропе перакладчыкаў Карнелія Тацыта, а пераклады Гарацыя – самыя поўныя і дасканалыя.

Аўтар 7-томнай «Гісторыі Польшчы», гісторыі Крыма – «Таўрыя».

Заснавальнік у польскай гістарыяграфічнай школы – «школы Нарушэвіча».

Аўтар шматлікіх одаў, ідылій, сатырычных твораў.

1851 год. Нарадзіўся Янка Лучына (Іван Неслухоўскі, 1851-1897).

Беларускі паэт, перакладчык.

Аўтар твораў розных жанраў на польскай, рускай, беларускай (вядомы 14 вершаў) мовах, нарыса «З крывавых дзён», які прысвечаны паўстанню 1863-1864 гг., зборніка «Вязанка».

1859 год. Купец Хаім Цэйтлін, за 5 400 рублёў, атрымаў падрад на будаўніцтва драўлянага моста праз р.Дняпро ў Магілёве.

Будаўніцтва важнага моста да пабудаванай дарогі Орша-Доўск (1841-1851)  пачата і скончана летам 1860 года. Яго праект быў створаны інжынерам М. Ястржэмбскім (1810-1874) – начальнікам Магілёўскай акругі шляхоў зносін.

Вялікі ўдзел у будаўніцтве моста прыняў гарадскі галава Р. Гартынскі. Мост атрымаў імя імператара Аляксандра I. 

Вышыня збудавання ў 40 футаў (больш за 12 м) была абумоўлена высокімі вясновымі водамі, даўжыня ў 90 пагонных сажняў (каля  192 м) – затапленнем значнай часткі поймы ракі падчас паводкі. Мост меў 8 арачных пралётаў. У 1902 годзе падчас рэканструкцыі ён быў пашыраны. Пры падрыхтоўцы да пераносу сталіцы БССР у Магілёў, рэканструкцыя моста была ўключана ў генеральны план гарадской забудовы.

У ліпені 1941 года мост не спраўляўся з нагрузкамі і таму побач з ім вайскоўцы ўзвялі яшчэ дзве пантонныя пераправы. Пасля акружэння горада германскімі войскамі мост быў падарваны адступаючымі чырвонаармейцамі. Нямецкія сапёры аднавілі разбураную апору, замяніўшы ферму звычайным бэлечным пакрыццём. Работы завяршыліся зімой 1941 года, пасля чаго мост насіў імя генерала Мюлера. У маі 1943 года Дняпроўскі мост быў разбамбаваны савецкай авіяцыяй, пасля чаго зноў адбудаваны германскімі ваеннымі. Падчас акупацыі дзейнічала і іншая пераправа праз Днепр – у раёне гарадскога пляжу, дзе быў збудаваны нізкі мост.

Пры адступленні з горада ў чэрвені 1944 года гітлераўцы ўзарвалі ўсе пераправы праз раку. 20 лістапада 1944 года мост быў адноўлены. У лютым 1956 года гарвыканкам інфармаваў міністра камунальнай гаспадаркі “аб аварыйным стане Дняпроўскага моста і немагчымасці яго далейшай эксплуатацыі”.

Пры будаўніцтве новага моста, быў зрэзаны ўзгорак каля Вала Чырвонай Зоркі (цяпер Архірэйскі Вал), і вуліца Чалюскінцаў працягнулася да плошчы Арджанікідзэ. Да канца 1959 года будаўнічыя работы былі завершаны. Новы мост да 1967 года заставаўся адзінай у Магілёве аўтамабільнай пераправай праз Дняпро.

1864 год. У в. Багацькаўка (зараз – Мсціслаўскі раён) нарадзілася Еўфрасіння Гарэцкая (1864-1935).

Беларуская народная спявачка, збіральніца і захавальніца мясцовага фальклору. Маці Максіма і Гаўрылы Гарэцкіх.

Памёрла  4 сакавіка 1935 года.

1900 год. Нарадзіўся Іван Лупіновіч (1900-1968).

Беларсукі глебазнавец-аграхімік, доктар сельскагаспадарчых навук, прафесар, заслужаны дзеяч навукі БССР, акадэмік, віцэ-прэзідэнт АН БССР, прэзідэнт Акадэміі сельскагаспадарчых навук БССР.

Заснавальнік Беларускага геаграфічнага таварыства. Унёс значны ўклад у вывучэнне праблем меліярацыі і асваення Палесся. Пад яго кіраўніцтвам абаронена 50 кандыдацкіх і 7 доктарских дысертацый.

Памёр 9 кастрычніка 1968 года.

1905 год. Нарадзіўся Пятро Глебка (1905-1969).

Беларускі грамадскі дзеяч, навуковец, паэт, драматург, перакладчык. Акадэмік АН БССР.

К. Чорны пісаў: “Ён самы асвечаны і культурны з усіх сённяшніх жывых беларускіх пісьменнікаў і самы большы абладальнік яснай думкі… Яго талент узбагачан думкаю, ясным розумам”. Узначальваў групу па складанні «Руска-беларускага слоўніка», інстытуты мовазнаўства, мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. 

П. Глебка стаіць крайні справа

1927 год. Нарадзіўся Кастусь Харашэвіч (1927-2013).

Беларускі мастак.

Вучань Барыса Кіта. Удзельнік Саюза беларускай моладзі.

Сябра мастацкай суполкі «Пагоня». Аўтар больш чым 500 карцін, якія адлюстроўваюць знакавыя падзеі ў гісторыі Павілля і ўсёй Беларусі, жыццё выбітных беларусаў Я. Купалу, Ф. Багушэвіча, Б. Кіта і іншых.

1977 год. Нарадзіўся Максім Мірны.

Беларускі тэнісіст.

Экс-першая ракетка свету ў мужчынскім парным разрадзе, 10-разовы пераможца турніраў Вялікага шлема, лідар зборнай Беларусі ў Кубку Дэвіса. Алімпійскі чэмпіён Летніх Алімпійскіх гульняў 2012 года ў парным разрадзе разам з Вікторыяй Азаранка.

1989 год. Адроджана самая старажытная (992 або 1104 г.) у краіне Полацкая епархія.

Не працавала ў 1938-1943, 1955-1989 гадах. У розны час называлася Полацкая і Віленская, Полацкая і Віцебская, Полацкая, зараз Полацкая і Глыбоцкая.

Адраджалася нямецкай адміністрацыяй ў 1943 годзе ў сувязі з пераносам мошчаў Еўфрасінні Полацкай з Віцебска ў Полацк.

Епархія мае кафедральныя саборы  – Богаяўленскі (Полацк), Раства Прасвятой Багародзіцы (Глыбокае), 100 прыходаў, жаночыя манастыры ў Полацку, Браславе, Глыбокім.

2005 год. Святым сінодам Рускай праваслаўнай царквы адноўлена Магілёўска-Мсціслаўская епархія.

Заснавана ў 1632 годзе як Мсціслаўская, Аршанская і Магілёўская. З таго часу і да 1935 года мела розныя назвы. У 1942-1944 і 1989-2005 гадах – Магілёўская епархія. З яе складу ў 2004 годзе выдзелілася Бабруская і Быхаўская епархія.Да епархіі адносяцца Бялыніцкі, Горацкі, Дрыбінскі, Клімавіцкі, Касцюковіцкі, Краснапольскі, Крычаўскі, Круглянскі, Магілёўскі, Мсціслаўскі, Слаўгарадскі, Хоцімскі, Чавускі, Чэрыкаўскі, Шклоўскі раёны. Кафедральныя саборы – у гонар Праабражэння Гасподняга ў Магілёве, Аляксандра Неўскага ў Мсціславе.

Дзень у гісторыі. 20 кастрычніка. ялікім князем літоўскім становіцца Жыгімонт І Стары. Дзень нараджэння гісторыка Адама Нарушэвіча. Адкрыты Літаратурны музей Янкі Купалы, Гродзенскі абласны драмтэатр

Міжнародны дзень кухара (з 2004 года). Устаноўлены па ініцыятыве Сусветнай асацыяцыі кулінарных супольнасцяў, у якой 8 мільёнаў чальцоў. 

Прафесія кухара – адна з найбольш запатрабаваных у свеце і адна з самых старажытных.

У старажытнагрэцкага бога лекавання Асклепія была кухарка Куліна. Яе абвесцілі дзесятай музай. Ад Куліны пайшла назва “кулінарыя”.

Першыя прафесійныя кухары з’явіліся ў III стагоддзі да нашай эры ў Грэцыі. 

Першапачаткова яны рабілі ежу для асабліва шанаваных людзей – воінаў цара. Пазней кухары з’явіліся і ў дамах кіраўнікоў, шляхты.

tunnel.ru

1506 год. На княжанне ў Вялікім Княстве Літоўскім, Рускім і Жамойцкім абраны Жыгімонт І Стары (1467-1548). Пяты сын Казіміра Ягелончыка, унук Ягайлы. 

У 1506 годзе стаў каралём польскім.

Пры ім быў уведзены Статут Вялікага Княства Літоўскага (1529), распаўсюдзілася Рэфармацыя,  што садзейнічала далейшаму ўздыму гуманізму і адукацыі.

Вёў абарончыя войны супраць Маскоўскай дзяржавы. Пры ім да Польшчы была далучана Мазовія, ВКЛ страчаны Смаленск.

Вядомы як мецэнат. Падтрымаў першадрукара Францыска Скарыну.

1733 год. Нарадзіўся Адам Нарушэвіч

Беларускі паэт і гісторык.  Вялікі пісар літоўскі (1781—1788). Біскуп смаленскі, луцкі.

Выкладаў лацінскую мову ў Віленскай акадэміі.

Адзін з першых і лепшых у Еўропе перакладчыкаў Карнелія Тацыта, а яго пераклады Гарацыя – самыя поўныя і дасканалыя.

Аўтар 7-томнай «Гісторыі Польшчы», гісторыі Крыма – «Таўрыя».

Заснавальнік у польскай гістарыяграфічнай школы – «школы Нарушэвіча».

Аўтар шматлікіх одаў, ідылій, сатырычных твораў.

wikimedia.org

1836 год. Нарадзіўся Сігізмунд Свянціцкі

Беларускі лекар, адзін з заснавальнікаў унутрыполасцевай хірургіі на Беларусі. Доктар медыцыны

Працаваў старшым лекарам мінскага вайсковага шпіталя. Па яго ініцыятыве ў 1879 годзе адкрыта першая мінская бясплатная «паліклініка», якую ён і ачоліў.

Блізкі сябар Элізы Ажэшкі, магчымы прататып галоўнага героя яе рамана «Апошняе каханне».

Аўтар навуковых прац па пытаннях хірургіі. Упершыню правёў аперацыю на плечавым суставе з прыдуманым ім «ушчамлявальным прыборам».

У Мінску ў 1884 годзе паводле яго ініцыятывы арганізавана санітарная камісія змагання з халерай.

1859 год. Нарадзіўся Антон Брадоўскі. 

Калекцыянер, музейны работнік, заснавальнік Віцебскага губернскага музея.

Частку сваёй калекцыі — каля 4,5 тысяч манет і медалёў, 6000 мастацкіх вырабаў падараваў Віцебску ў 1918 годзе. 

На аснове збору заснаваў Віцебскі губернскі музей.

1885 год. Нарадзіўся Аляксандр Бурбіс

Беларускі грамадска-палітычны дзеяч, публіцыст, акцёр, рэжысёр. Адзін з пачынальнікаў беларускага тэатра, аўтар даследаванняў па эканамічнай геаграфіі, гісторыі, этнаграфіі, сельскай гаспадарцы, банкаўскай справе.

Аўтар манаграфіі «Кароткі нарыс па эканамічнай геаграфіі Беларусі»

У студзені 1906 года ў Мейшагольскай воласці Віленскага павета аб’явіў Беларускую Рэспубліку («Мейшагольская рэспубліка»).

Консул Беларускай Народнай Рэспублікі ў Маскве.

Памёр ад сухотаў 20 сакавіка 1922 года.  Пахаваны на мінскіх Старажоўскіх могілках, якія ў 1950-х гадах былі выраўненыя бульдозерам.

wikimedia.org

 1892 год.Нарадзіўся  Янка Тарасевіч. 

Беларускі рэлігійны і грамадскі дзеяч ЗША. Доктар тэалогіі.

Выкладаў у семінарыі ў штаце Нью-Ёрк, працаваў у манастыры каля Чыкага. 

Адзін з ініцыятараў стварэння культурна-грамадскай арганізацыі “Беларуска-амерыканская нацыянальная рада”, заснавальнік беларускай уніяцкай парафіі Хрыста Спаса ў Чыкага. 

Неаднаразова ў 1920-1930 і 1960-х гадах наведаў Беларусь.

Аўтар шэрагу філасофска-тэалагічных трактатаў. 

traditio.wiki, На фота – Янка Тарасевіч у цэнтры  

1906 год. Нарадзіўся Канстанцін Быліч. 

Беларускі акцёр, Заслужаны артыст БССР.

Працаваў у трупе Уладзіслава Галубка, у вандроўным, купалаўскім тэатрах. Меў усе магчымасці стаць адным з карыфеяў беларускай сцэны.

Загінуў 24 кастрычніка 1944 года падчас чыгуначнай катастрофы пры рээвакуацыі тэатра з Томска ў Мінск.

Стварыў некалькі дзясяткаў рознапланавых вобразаў, у тым ліку Каліноўскага ў «Кастусь Каліноўскі» Е. Міровіча.

Выступаў і як канферансье, дэкламатар, танцор. 

wikimedia.org

 1945 год. У Мінску адкрыўся для наведвальнікаў Літаратурны музей Янкі Купалы. 

Заснаваны ў 1944 годзе. Знаходзіцца ў Мінску на месцы былога дома паэта. 

Мае філіялы ў вёсках Харужанцы, Вязынка, Ляўкі і Яхімоўшчына. 

Збіральнікам музейных рэліквій і першым дырэктарам была жонка Янкі Купалы – Уладзіслава Луцэвіч.

Музей мае больш за 38000 адзінак захоўвання і 12000 навукова-дапаможных матэрыялаў. Усе музейныя прадметы размеркаваны па 22 калекцыях.

Пасля масавых фальсіфікацый на прэзідэнцкіх выбарах 2020 года, жорсткага разгону акцый пратэстаў, калектыў музея выйшаў 14 жніўня на акцыю пратэсту супраць гвалту.

4 студзеня 2022 года па ініцыятыве наймальніка звольнена дырэктарка музея Алена Ляшковіч.

1947 год. Адкрыўся Гродзенскі абласны драматычны тэатр спектаклем А. Астроўскага «Праўда добра, а шчасце лепш». 

Заснаваны на аснове трупы Бабруйскага абласнога драматычнага тэатра, які ў той час быў пераведзены ў Гродна.

Заслужаны калектыў Рэспублікі Беларусь (2011).  Тэатр часта гастралюе, паказвае спектаклі ў Балгарыі, Германіі, Расіі, Польшчы.

Пасля масавых фальсіфікацый на прэзідэнцкіх выбарах 2020 года, жорсткага разгону акцый пратэстаў, сем дзясяткаў супрацоўнікаў тэатра на чале з галоўным рэжысёрам Генадзем Мушпертам  падпісалі зварот да ўладаў, у якім заклікалі спыніць гвалт. 

Раніцай 15 жніўня над будынкам тэатра быў спушчаны дзяржаўны чырвона-зялёны сцяг і ўзняты нацыянальны бела-чырвона-белы сцяг.

20 верасня 2020 года акцёры спынілі спектакль «Вельмі простую гісторыю» пасля першага акту, калі ў антракце даведаліся пра тое, што былі затрыманыя іх калегі. 

З гэтага моманту пачаліся масавыя звальненні артыстаў.

wikimedia.org

1947 год. Нарадзіўся Юрка Голуб. Беларускі празаік, паэт, журналіст.

Лаўрэат Літаратурнай прэміі імя Аркадзя Куляшова.

Памёр 12 кастрычніка 2020 года ў Гродне.

Аўтар вершаў, кнігі для дзяцей, 9 зборнікаў паэзіі. «Зажураны камень» – першы і пакуль адзіны ў беларускім пісьменстве паэтычны зборнік, які цалкам складзены з вершаў класічнага жанру – трыялетаў.

Яго вершы перакладзены на літоўскую, рускую, украінскую, польскую мовы.

wikimedia.org

 1953 год. Памёр Яўген Хлябцэвіч. 

Беларускі грамадскі дзеяч, бібліятэказнавец, бібліёграф, літаратуразнавец.

Друкаваўся ў газетах «Наша доля» і «Наша ніва»,  пецярбургскай «Новая Русь».

Адзiн з арганiзатараў Беларускага навукова-лiтаратурнага гуртка і беларускага краязнаўчага таварыства пры Пецярбургскiм унiверсiтэце (1912).

Даследаваў пытанні кіравання чытаннем, праблему «пісьменнік і чытач», перапісваўся з беларускімі і рускімі пісьменнікамі. 

Аўтар прац «Бібліятэкі і кааперацыя», «Адраджэнне беларускай народніцкай літаратуры», пра Ф. Багушэвіча, Я. Баршчэўскага, А. Бурбіса, Я. Купалу, Цётку.

wikimedia.org

 1956 год. Усталявалася самае ранняе снежнае покрыва на тэрыторыі Магілёўскай вобласці за ўсё ХХ стагоддзе. Звычайна да гэтай даты скончваецца вегетатыўны перыяд.