Дзень у гісторыі. 6 лістапада. Першае знаёмства з тытунем. “Рабаванне стагоддзя”. Заснаваны Горацкі батанічны сад, завод “Мотавела”, Дзяржаўны музей гісторыі беларускай літаратуры

Міжнародны дзень прадухілення эксплуатацыі навакольнага асяроддзя падчас вайны і ўзброеных канфліктаў (International Day for Preventing the Exploitation of the Environment in War and Armed Conflict, з 2001 года).

Як сказана ў рэзалюцыі Генеральнай асамблеі ААН пагаршэнне стану экасістэмы, якое назіраецца доўгі час пасля спынення канфліктаў, закранае не адно пакаленне.

Яшчэ ў 2005 годзе у сваім пасланні Генеральны сакратар ААН адзначаў, што ліквідацыя экалагічнага ўрону, нанесенага вайной, з’яўляецца важнай задачай ААН.

У наступным пасланні 2006 года адзначалася, што нягледзячы на наяўнасць пэўных міжнародных пагадненняў, ў цэлым экалагічныя наступствы вайны ігнаруюцца сучаснымі законамі.

Гэта канстатуецца і сёння, пад час расійскай агрэсіі на Ўкраіну.

static.prsa.pl

 1492 год. Хрыстафор Калумб пазнаёміўся з дзіўным звычаем у індзейскім паселішчы на востраве Куба  – курэннем.

Тубыльцы трымалі ў роце скручаныя з нейкай травы пыхаючыя агнём трубкі, якія яны звалі “табака”, і час ад часу выпускалі з носа і рота духмяны дым.

Некаторыя гісторыкі настойваюць, што першым у Еўропе распаўсюджвальнікам тытуню стаў манах Раман Панэ, які падчас другой экспедыцыі Калумба пабываў у Амерыцы ў якасці місіянера. Ён прывёз у Іспанію тытунёвае насенне і стаў вырошчваць гэтую нябачаную кветку як дэкаратыўную расліну. У 1496 годзе першыя тытунёвыя плантацыі з’яўляюцца ў Іспаніі, у 1559 – у Партугаліі, у 1560 – у Францыі. У канцы XVI – пачатку XVII стагоддзя курэнне распаўсюдзілася і на іншыя мацерыкі. Прыкладна ў гэты ж час пазнаёміліся з тытунем і ў ВКЛ.

Французскі пасол у Партугаліі Жане Ніка паднёс сваёй каралеве Кацярыне Медычы лісце і насенне тытуню для бадзёрасці, і як сродак ад галаўнога болю і шматлікіх хвароб. У знак падзякі каралева назвала “цудадзейныя лекі” імем свайго пасланца – нікацін.

У 1604 годзе англійскі кароль Якаў I у працы “Аб шкодзе тытуню” пісаў: “Курэнне – агідны для зроку, агідны для нюху, шкодны для мозгу і небяспечны для лёгкіх звычай”. У 1624 годзе Папа Урбан VI выдаў адмысловую булу, у якой пагражаў адлучэннем ад царквы і вечным праклёнам тым, хто адважыўся хаця б панюхаць тытунь у царкве.

Па дадзеных Міністэрства статыстыкі і аналізу, у Беларусі ўжываюць тытунь кожны трэці жыхар, у тым ліку 54,4% мужчын. Ва ўзросце 30-39 гадоў колькасць курцоў складае 64,8% у мужчын і 14,9% – у жанчын. Ва ўзросце 14-17 гадоў курцы складаюць 34,2%.

tunnel.ru

1742 год. Нарадзіўся Фабіян Саковіч. Беларускі паэт, перакладчык, педагог.

Вучыўся ў Віцебскім і Нясвіжскім езуіцкіх калегіумах, працаваў выкладчыкам у Нясвіжы. Супрацоўнічаў з часопісам «Прыемныя і карысныя забавы», дзе публікаваў большасць сваіх вершаў.

З 1777 года жыў у маёнтку Адама Нарушэвіча Павець каля Пінска і дапамагаў яму перапісваць тэксты для «Гісторыі…». У 1778 годзе пераехаў у мястэчка Чарнаўчыцы Берасцейскага павета.

Пераклаў на польскую мову «Песні»Гарацыя.

1800 год. Нарадзіўся Леанард Борэйка Ходзька. 

Беларускі і польскі гісторык, публіцыст, выдавец.

Сябра таварыства філарэтаў, паплечнік А. Міцкевіча, Я. Чачота, Т. Зана. Быў сакратаром кампазытара М. Агінскага.

З 1822 года на эміграцыі, жыў у Парыжы.

Аўтар паэм, біяграфіі Т. Касцюшкі, «Папулярнай гісторыі Польшчы», выдаў зборнікі твораў А. Міцкевіча, І. Красінскага, мемуары М. Агінскага, працы па гісторыі, геаграфіі, статыстыцы, у тым ліку «Польшча» (шмат матэрыялаў пра Беларусь). Напісаў. Сабраў 125 тамоў дакументаў па гісторыі Польшчы, Беларусі, Украіны.

wikimedia.org

1842 год. У Горы-Горацкай земляробчай школе заснаваны батанічны сад. 

Цяпер гэта Батанічны сад Беларускай сельскагаспадарчай акадэміі ў Горках. Помнік прыроды рэспубліканскага значэння (з 1963). Мае плошчу 25 гектар.

Калекцыя батанічнага саду і дэндрарыя налічвае 3 335 таксонаў раслін якія належаць да 840 родаў, 1 476 відаў і 1 019 гатункаў. З іх 267 хваёвых таксонаў і 293 ліставых. Прадстаўленыя ў садзе драўнінна-хмызняковыя расліны адносяцца да 42 сямействаў і 93 родаў.

Аранжарэйныя расліны прадстаўлены 350 відамі субтрапічных і трапічных раслін 75 сямействаў.

У аранжарэі ёсць зімовы сад з рознымі экзотамі.

1862 год. Памёр Віктар Каліноўскі. 

Беларускі гісторык, археограф, бібліяфіл, удзельнік нацыянальна-вызваленчага руху 1860-х гадоў. Старэйшы брат К. Каліноўскага

Працаваў  у Імператарскай публічнай бібліятэцы, адшукваў старадаўнія рукапісы па гісторыі Літвы і Беларусі. Складаў генеалагічныя даведкі для прыватных асоб, даследаваў гісторыю ВКЛ, антыпрыгонніцкіх сялянскіх рухаў на Беларусі і Украіне. 

Падрыхтаваў да друку манаграфію «Уманская разня» пра паўстанне 1768 украінскіх сялян. Складальнік «Каталога калекцыі Жэготы Анацэвіча», дзе апісаў першакрыніцы і ў каментарыях выказаў свае погляды па пытаннях беларускай і польскай гісторыі.

Збіральнік унікальнай бібліятэкі  – больш за 5 000 рукапісаў і кніг, прысвечаных галоўным чынам гісторыі ВКЛ.

1863 год. Нарадзіўся Міхаіл Кулеша. 

Мастак, адзін з першых літографаў на тэрыторыі былога ВКЛ. Доктар філасофіі мастацтва. Пад час падарожжаў па Літве, Беларусі, Польшчы маляваў відарысы, эцюды мясцінаў. За сувязь з таварыствам філаматаў у 1823 годзе быў арыштаваны

Працаваў у Інстытуце шляхетных дзяўчын у Беластоку. Выставаўляўся ў Францыі. Частка карцін знаходзіцца ў Мастацкім музэі ў Вільні.

wikimedia.org

 1891 год. У в. Лявонаўка (зараз Асіповіцкі раён) нарадзіўся Іосіф Воўк-Левановіч. 

Беларускі мовазнавец, педагог. Выкладаў у Бабруйску, Мінску, працаваў у БДУ, навуковым сакратаром Камісіі па ўкладанні гістарычнага слоўніка беларускае мовы Інбелкульту, супрацоўнікам Інстытута мовазнаўства. Вывучаў гісторыю беларускай мовы і дыялекталогію.

У верасні 1930 года пакінуў Беларусь. Працаваў ў Саратаўскім універсітэце, Арэнбургскім педінстытуце.

У 1937 годзе Галоўліт БССР выдаў загад, паводле якога «усе кнігі» вучонага прадугледжвалася «спальваць».

Арыштаваны ў 1937 годзе, сасланы ў лагер на Поўначы, дзе і памёр  19 жніўня 1943 года.

1940 год. Памёр Лявон Вітан-Дубейкаўскі.  

Дзеяч беларускага нацыянальнага руху, інжынер-будаўнік, архітэктар, паэт. Збіральнік беларускага фальклора. Кіраваў аднаўленнем каталіцкіх храмаў у Мсціславе, Магілёве, Оршы, Крычаве, Свіслачы, Смальянах. Член Беларускага нацыянальнага камітэта, галоўны архітэктар БНР.

1945 год. Заснаваны Мінскі матацыклетна-веласіпедны завод “Мотавела”.

Абсталаванне для завода было вывезена з Германіі. У чэрвені 1947 года сабралі першыя 10 веласіпедаў «Бусел». З 1950 года пачалі зборку падлеткавых веласіпедаў «Арлёнак», з 1951 года – 125-кубовых матацыклаў пад «Мінск», з  1977 – веласіпедаў са складной рамай. З 1992 –  веласіпедаў для бездарожжа, з 2007 – квадрацыклаў і снегаходаў. 

У 2007 годзе «Мотавела» прададзена  аўстрыйскаму холдынгу «АТЭК». У 2015 годзе вернуты ў дзяржаўную ўласнасць, колькасць працаўнікоў паменшылася з 2300 да 400 чалавек. У 2017 годзе эканамічны суд Мінска пачаў вытворчасць па справе аб банкруцтве, а ў 2018 прызнаў ААТ «Мотавела» банкрутам.

https://bike.net/res/media/img/orig/ref/db5/40542.png

1963 год. Нарадзіўся Анатоль Жураўлёў. Беларускі мастак.

Член  суполкі мастакоў “Аршыца”. Удзельнік міжнародных  пленэраў, выстаў, мастацкіх форумаў у Расіі, Беларусі, Германіі, ЗША.

Творы мастака знаходзяцца ў «Музейным комплексе гісторыі і культуры Аршаншчыны», Аршанскай гарадской мастацкай галерэі В. А. Грамыкі, у Мастацкай галерэі Полацка, Музеі сучаснага выяўленчага мастацтва ў Мінску, Карціннай галерэе Вязьмы, у прыватных калекцыях у Беларусі і за мяжой.

1968 год. У Магілёве нарадзіўся Аляксандар Баль. Беларускі бард.

Грае на шасціструннай гітары, піша песні на свае вершы. Напісаў шэраг твораў у жанры «бард-паэмы». Лаўрэат фэсту «Пецярбурскі акорд -96», Грушынскага фэсту (1999). Спявае і піша па-расейску.

Працаваў да 2021 года загадчыкам музычнай часткі Магілёўскага абласнога драматычнага тэатру. Звольнены за выкананне песні, у якой выказваецца немагчымасць трываць гвалт і несправядлівасць.

1983 год. У Будапешце адбылося “рабаванне стагоддзя”

Уначы са старой галерэі музея выяўленчых мастацтваў пад покрывам цемры выкралі сем шэдэўраў італьянскіх мастакоў – Рафаэля, Джорджоне, Цінтарэта, Цьепола, у тым ліку такіх вядомых, як “Мадонна Эстэргазі” і “Партрэт юнака” Рафаэля. 

Іх кошт на сусветным рынку складаў як мінімум 35 мільёнаў долараў.

Праз два месяцы пасля рабавання шэсць карцін (“Партрэт юнака” знайшлі раней у Венгрыі) знайшлі ў чамадане, закапаным у жаночым манастыры грэчаскага горада Ітэа. Арыштаваны рабаўнік грэк Петрыдэс прызнаўся, што меў намер збыць карціны ў прыватныя калекцыі ў Японію і ЗША.

На ФОТА Партрэт юнака (П’етра Бемба) пэндзля Рафаэля Санці. 1504 г.,tunnel.ru

1987 год. Заснаваны Дзяржаўны музей гісторыі беларускай літаратуры. Знаходзіцца ў Траецкім прадмесці ў гістарычным будынку абутковай фабрыкі М. Цытвера. Адкрыты для наведвання ў 1991 годзе. З’яўляецца буйнейшым літаратурным музеем краіны: калекцыі ўключаюць матэрыялы, якія характарызуюць узнікненне і развіццё літаратурнай творчасці беларускага народа ад старажыстнасці да сучаснасці. Мае 9 філіялаў: Музеі-сядзібы Ф. Багушэвіча «Кушляны», Міцкевічаў «Завоссе», В. Быкава, літаратурныя музеі К. Чорнага, М. Багдановіча, П. Броўкі і іншыя.

У 2010 годзе са складу комплекса выведзены Літаратурны музей М. Гарэцкага і перададзены ў камунальную ўласнасць Мсціслаўскага райвыканкама.

Пасля масавых фальсіфікацый на прэзідэнцкіх выбарах 2020 года, жорсткага здушэння акцый пратэстаў, збіцця і катаванняў затрыманых пратэстоўцаў, супрацоўнікі музея і яго дырэктар М. Рыбакоў напісалі зварот, у якім запатрабавалі справядлівых выбараў, спынення насілля і выканання законаў. Дырэктара 31 снежня 2020 года вымусілі звольніца.

2000 год. На 96-м годзе жыцця памерла Стэфанія Станюта.  Беларуская актрыса, легенда сцэны купалаўскага тэатра, Народная артыстка Беларусі і СССР. Лаўрэат многіх прэмій, уладальніца прызоў Міжнародных фестываляў, Акадэмік Міжнароднай акадэміі тэатра.

Сыграла некалькі дзесяткаў ролей у тэатральных пастаноўках па творах Я. Купалы, З. Бядулі, К. Губарэвіча), У. Шэкспіра, Р. Шэрыдана, К. Крапівы, І. Мележа, А. Макаёнка і іншых.

Здымалася ў многіх кінафільмах, у тым ліку «Родная справа», «Памяць зямлі», «Белыя росы», «Слухаю, чую»,  «Мама, я жывы», тэлефільмах «Мы – хлопцы жывучыя», «Нас выбраў час», «Пра Чырвоную Шапачку», «Атланты і карыятыды», тэлеспектаклях «Людзі на балоце», «Ткачы» і іншых.

У яе гонар названа вуліца ў Мінску.

stuki-druki.com

6 лістапада – сярэдняя дата фарміравання снежнага покрыва ў Магілёўскай вобласці.

Фотаальбом Магілёў.media. Цэнтральны батанічным сад вачыма магілёўца

Жыхар Магілёва наведаў у Мінску Цэнтральны батанічны сад і так уразіўся ўбачаным, што даслаў у Магілёў.media серыю фотаздымкаў. Яны папоўнілі калекцыю фотаальбому.


У фотаальбоме Магілёў.media – сабраныя фотаздымкі, дасыланыя чытачамі. Так павялося, што іхныя аўтары суправаджаюць свае работы невялікімі допісамі. У асноўным тлумачаць, чаму вырашылі сфатаграфаваць той, ці іншы ўпадабаны вобраз. Як і раней чакайма фотаздымкай і допісаў да іх у паштовай скрынцы [email protected].


Пра мясціну, аўтар ліста піша, што гэта найбуйнейшы ў краіне цэнтр захоўвання біяразнастайнасці. Батанічны сад – помнік прыроды рэспубліканскага значэння і ландшафтнай архітэктуры. У гэтай установе займаюцца навуковай дзейнасцю, звязанай з вывучэннем раслін. Тут створаны генафонд раслін з больш чым 15 тысячамі найменняў. Ён — нацыянальны набытак Беларусі.

Магілёвец батанічны сад называе аазісам, які ратуе ў спёку. На ягоную думку, прыцягальным для наведнікаў у такую пару будзе Лебядзінае возера. У ім забаронена купацца, папярэджвае чытач. Колькасць птушак ды рыб, якія добра бачныя ў тоўшчы вады, не пакінуць абыякавым нікога, перакананы ён.

Уразяцца наведнікі цяністымі алеямі з нябачанымі ў беларускай прыродзе дрэвамі і кустамі, піша далей аўтар ліста.

Прадстаўлены, адзначае ён на заканчэнне, у Батанічным садзе свет тропікаў Амерыкі, Афрыкі, Аўстраліі ды Азіі. У гэтым кутку растуць ліяны, фікусы ў суседстве з гіганцкай бананавай травой ды кактусамі. Расліны дапаўняюць прадстаўнікі фаўны – чарапахі, папугаі ды рыбы.