Category: Культура

Будынак першай магілёўскай электрастанцыі збіраліся знесці, а цяпер пафарбавалі ў ружовы колер

Навіна ад

У чэрвені 2024 года Магілёўскі гарвыканкам правёў грамадскае абмеркаванне праекта рэканструкцыі будынка першай магілёўскай электрастанцыі, размешчанага каля гандлёвага цэнтра “Мацярык”. Першапачаткова планавалася цалкам знесці гістарычную пабудову і ўзвесці на яе месцы шэры пяціпавярховік – пісалі mogilev.media.

Праект быў, аднак, адхілены па фармальнай прычыне адсутнасці парковачных месцаў – паведамляе тэлеграм-канал “Спадчына”. Зараз жа на аб’екце пачаліся працы – дом фарбуюць у ружовы колер, піша інфармацыйны рэсурс Магілёўскага гарвыканкама.

электрастанцыя магілёў

Верагодна, гэта звязана з імкненнем палепшыць агульны выгляд будынка, і не звязана напрамую з яго магчымым далейшым лёсам.

электрастанцыя магілёў

Фота: “Магілёў – мой горад!”

У Шклове прайшоў “Дзень агурка” – фота

Навіна ад

Традыцыйнае раённае свята, прысвечанае мясцоваму брэнду, прайшло на выходных у Шклове.

“Дзень агурка” праходзіць у Шклове кожны год, пачынаючы з 2006 года. Шклоў лічыцца агурковай сталіцай на Усходзе Беларусі. Мясцовыя жыхары масава вырошчваюць агуркі ў сваіх цяпліцах і ўжо дзесяцігоддзямі пастаўляюць іх на продаж у самыя разнастайныя гарады краіны.

День огурца

У 2007 годзе ў Шклове з’явіўся помнік агурку, аўтарам якога стаў знакаміты магілёўскі скульптар Андрэй Вараб’ёў.

Памятник огурцу

Свята агурка сёлета праходзіла на цэнтральнай плошчы Шклова, каля гарадской ратушы – паведамляе газета “Ударны фронт”. Галоўнай персонай на мерапрыемстве стаў Сяргей Барташ – былы міністр сельскай гаспадаркі, якога павысілі да старшыні Шклоўскага райвыканкама.

Сергей Бартош

Шклов

Ратуша Шклов

Сувениры Шклов

Трэш Шклов

Фота: “Ударны фронт”

Гомельчанам показали ужасающие развалины Быховского замка и накормили гречневой кашей

Навіна ад

«Брендовый» туристический  маршрут “У Быхаў да Сапег”: издевательство или черный юмор?

Туристы из Гомеля побывали в Быхове и посмотрели на развалины замка, которые власти выдают за местную достопримечательность, сообщает телеграмм-канал MAYDAY TEAM.

Теперь, когда от замка остались только рожки да ножки, быховские чиновники: 

  1. Пытаются выжать из руин максимальную пользу для себя, делая вид, что заботятся об историческом наследии. 
  2. Назвали развалины “ярчайшим памятником архитектуры XVI-XVII веков”.
  3. Решили показывать туристам и в ноябре прошлого года придумали программу “У Быхаў да Сапег”.

Скорее всего, конечной целью программы был сбор денег с туристов. Как говорил Остап Бендер “с целью капитального ремонта Провала, чтоб не слишком провалился”.

Однако найти желающих поглазеть на пример бесхозяйственности и кощунства оказалось не так просто – с момента запуска программы на замок смотрели только местные школьники.

Может быть, это некая разновидность черного юмора местных чиновников, многие из которых лично участвовали в разрушении замка и не понесли за это никакого наказания.

Есть еще вероятность, что кто-то чего-то недопонял и маршрут “У Быхаў да Сапег” создан для того, чтобы:

  • показать то, как нельзя относиться к историческому наследию Беларуси;
  • заклеймить позором тех, кто планомерно уничтожал Быховский замок;
  • продемонстрировать неспособность режима сдерживать свои обещания;

Что касается обещаний, то о них можно прочесть здесь.

А закончился “средневековый тур” в чисто лукашенковском стиле: гомельский гостей угостили приготовленной на костре гречневой кашей из пластиковых тарелок.

Короче, «Дурют нашего брата, ой дурют. Внутре средневекового рыцаря, видали, я грю – наши опилки».

Фото MAYDAY TEAM.

Медовый Спас торжественно отпразднуют на Славгорощине

Навіна ад

Пахнет яблоком и медом. Медовый Спас отметят на Голубой кринице в Славгородском районе.

Празднование Медового Спаса пройдет 13-14 августа на Голубой кринице в Славгородском районе, сообщается на сайте Могилевского облисполкома.

Программа мероприятия будет насыщенной:

  1. В первый день откроется выставка-продажа сувенирной продукции.
  2. Пройдут мастер-классы по различным видам ремесел и декоративно-прикладному искусству.
  3. Выступят творческие коллективы и сольные исполнители со всей Беларуси.

На второй день состоится:

  • в 8 часов – молебное пение с акафистом у часовни;
  • в 9 часов – литургия;
  • с 11 часов – чин освящения воды, меда, лекарственных трав, крестный ход;

Гостями праздника «Маковей» станут жители Могилевщины, других областей Беларуси и россияне. Они вместе вспомнят бессмертные строки Сергея Есенина “пахнет яблоком и медом по церквам твой кроткий Спас”.

Фото из открытых источников.

У Чэрыкаве пройдзе “Дзень варэння”

Навіна ад

Самы салодкі рэгіянальны фестываль пройдзе ў гэтую пятніцу ў Чэрыкаве. Тут адсвяткуюць “Дзень варэння”.

Варэнне з кабачкоў, перцаў, бархатцаў і нават з бульбы – такімі незвычайнымі слодычамі могуць пачаставаць на традыцыйным рэгіянальным свяце “Дзень варэння” ў Чэрыкаве. Сёлета свята пройдзе 16 жніўня на пляцоўцы каля раённага Дома культуры.

Дзень варэння

Звычайна на свяце можна прадэгуставаць самыя разнастайныя разнавіднасці слодычаў, а самыя незвычайныя віды варэння будуць прадстаўлены на пляцоўцы “Салодкае лета ў банцы”. Будзе таксама адбывацца выстава-продаж “Садавінова-ягадны кірмаш”.

день варенья

Фота: “СБ – Беларусь сёння”, архіў.

Крычаўскія чыгуначнікі паставілі на ход тры паравозы 1950-х гадоў

Навіна ад

Адзіную ў краіне, рарытэтную тэхніку здымаюць у кіно і паказваюць на настальгічных акцыях па ўсёй Беларусі.

Тры паравозы 1950-х гадоў рэканструявалі і паставілі на ход у лакаматыўным дэпо “Крычаў” – расказвае “СБ – Беларусь сёння”. Усяго ў дэпо захоўваецца дзевяць паравозаў, якія выпускаліся ў 1930-1950 гадах і эксплуатаваліся да 1970-х гадоў.

Начальнік лакаматыўнага дэпо «Крычаў» Вячаслаў Цумараў расказаў пра гэтую тэхніку цікавыя факты:

– Самы стары паравоз на базе лакаматыўнага дэпо «Крычаў» – 1931 года выпуску, серыі ЭМ. Дакладна невядома, ці ўдзельнічаў ён у баях у часы вайны, але тэндэр – спецыяльны вагон, які прычапляецца да паравоза і прызначаны для перавозкі запасу паліва – увесь пасечаны снарадамі і аскепкамі.

– Паравоз з тэндэрам поўнай загрузкі важыць прыкладна 150 тон: запас вады – 27 тон, вугалю – 18 тон.

– Крычаўскі паравоз не аднойчы ўдзельнічаў у здымках кіно. У ліку такіх стужак, напрыклад, “Лёс дыверсанта”. Хутка выйдзе на экраны яшчэ адна ваенная карціна, якую здымалі недалёка ад Крычава на чыгуначным мосце праз Сож.

Усе адноўленыя паравозы – серыі ЭР, 1950-х гадоў. Каб іх рэканструяваць, спецыялісты вывучалі адпаведную літаратуру, а таксама дапамог вопыт работнікаў старэйшага пакалення, якія самі яшчэ ездзілі на падобных машынах. Усе шыльды на тэхніцы, літары і подпісы – арыгінальныя, падкрэсліваюць у дэпо.

Для працы з паравозамі ў Крычаве падрыхтавалі восем чалавек – чатырох машыністаў і чатырох памочнікаў машыністаў. Для іх пашылі адмысловую форму па ўзорах 1930-х гадоў.

кричев паровоз

Зараз гэтая тэхніка ездзіць па Беларусі, удзельнічае ў настальгічных акцыях, а таксама здымаецца ў кіно. У планах дэпо – аднавіць яшчэ адзін, чацвёрты паравоз. Пра асаблівасці работы з рарытэтнай тэхнікай расказаў машыніст Максім Жарыкаў:

– Карміць яго трэба вельмі часта, падтрымліваючы пэўны ціск пары ў катле. Каб даехаць ад Крычава да Касцюковічаў – гэта прыкладна 45 кіламетраў, трэба спаліць каля дзевяці кубоў (вугля ці дроў). Хаця залежыць ад таго, што і як вязеш. У вугля цеплааддача вышэй. Канструкцыйная хуткасць лакаматыва – 65 кіламетраў у гадзіну, але мы едзем павольней – шкадуем тэхніку. А сучасныя цеплавозы могуць развіваць хуткасць больш за 100 кіламетраў за гадзіну.

Фота: СБ

Адзін з лепшых твораў старажытнабеларускага мастацтва аказаўся паходжаннем з Мсціслава

Навіна ад

Навукоўцы правялі новую атрыбутацыю знакамітага “Укрыжавання з Галубічаў” з фондаў Нацыянальнага мастацкага музея Беларусі. Месца і час яго стварэння аказаліся нечаканымі.

“Укрыжаванне з Галубічаў” доўгі час лічылася самым старажытным скульптурным творам беларускага мастацтва. У навуковай літаратуры яго датавали XIV стагоддзем і характарызавалі як прыклад раманскага стылю – а гэта нават больш старажытны чым гатычны стыль у сярэдневяковай культуры.

На працягу дзесяцігоддзяў мастацтвазнаўцы былі перакананыя, што скульптура паходзіць з Заходняй Беларусі – вёскі Галубічы ў Віцебскай вобласці. Ёй былі прысвечаныя шматлікія навуковыя публікацыі, у якім хдзначалася, што гэта самы ранні з падобных помнікаў на тэрыторыі Беларусі. “Паліхромнае драўлянае распяцце з Галубічаў з’яўляецца ўзорам дасведчанасці мясцовага майстра-разьбяра, на чыю творчасць паўплывалі асаблівасці суровага стылю еўрапейскага абарончага дойлідства і пэўныя павевы італьянскага мастацтва. Асаблівасцямі твора з’яўляюцца суровасць вобраза, манументальнасць, лаканізм выразных сродкаў.”

Але, як высветлілі навуковыя супрацоўнікі Нацыянальнага мастацкага музея, дзе захоўваецца твор, гэтая атрыбутацыя аказалася памылковай. Лекцыю вядучага навуковага супрацоўніка аддзела старажытнабеларускага мастацтва​ Станіслава Чавуса, прысвечаную распяццю “з Галубічаў” размясціла на сваёй старонцы ў Youtube рэдакцыя “Радыё Марыя”.

Пераблыталі два распяцці

Прычынай для памылковай атыбутацыі вядучы навуковы супрацоўнік Нацыянальнага мастацкага музея Станіслаў Чавус называе элементарную блытаніну. Падчас навуковай апрацоўкі твора, калі ён ужо знаходзіўся ў фондах музея пасля Другой Сусветнай вайны, мастацтвазнаўца Ала Лявонава звязала гэты твор з інвентарным нумарам, пад якім значылася “Распяцце Хрыстос з дрэва, рук не хапае…” з Галубічаў. 

инвентаризация
Запіс у інвентарнай кнізе, які заблытаў даследчыкаў.

Сучасныя даследчыкі звярнулі ўвагу на той факт, што пад гэтым нумарам адзначана распяцце значна меншага памеру – усяго 40 сантыметраў у вышыню. Аналіз фондаў дазволіў ім знайсці сапраўднае распяцце з Галубічаў, якое цалкам адпавядае апісанню і гісторыі паходжання. Вось яно.

распятие 

Пасля інтэнсіўных фондавых пошукаў спецыялістам удалося прасачыць храналогію перамяшчэнняў мастацкага твору па музейных калекцыях. Высветлілася, што ў Нацыянальны мастацкі музей ён патрапіў у выніку пасляваеннага вяртання культурных каштоўнасцяў, вывезеных у Германію. Нямецкія інвентарныя надпісы дазволілі прасачыць першапачатковае месцазнаходжанне скульптуры – створаны ў 1920-х гадах у Мінску Беларускі Дзяржаўны музей, куды звозіліся творы мастацтва з усёй Беларусі. 

Як высветлілася, у Беларускі Дзяржаўны музей распяцце трапіла ў выніку перавозу ў сталіцу цэлага комплексу культурных каштоўнасцяў з Мсціслаўскага царкоўна-гістарычнага музея ў 1924 годзе.

Не XIV а XVІ стагоддзе?

Ранейшая мастацтвазнаўчая характарыстыка распяцця абапіралася і на мясцовасць, і на гісторыю пасялення, з якога, як меркавалася, паходзіў твор. Заходнебеларускі рэгіён знаходзіўся пад моцным уплывам еўрапейскіх культурных стыляў ужо з часоў сярэднявечча, а самі Галубічы вядомыя пачынаючы з XIV стагоддзя. Лаканічныя, суровыя рысы скульптуры натыкнулі даследчыкаў на выснову, што распяцце больш старажытнае, чым распаўсюджаныя пазней на беларускіх землях традыцыі Рэнесанса і барока. Пагэтаму і сфармаваўся кансэнсус лічыць гэты твор прыкладам раманскага стылю.

Цяпер жа гэтыя высновы можна смела аспрэчваць і прапаноўваць новыя інтэрпрэтацыі выбітнай гісторыка-культурнай каштоўнасці. Некаторыя з даследчыкаў, звяртаючы ўвагу на спецыфічнае мадэліраванне галавы скульптуры, а таксама асаблівасці выпуклых элементаў на грудзях фігуры выказваюць меркаванні, што найбольш верагодная даціроўка твору – XVІ стагоддзе. Але – як час яго стварэння, так і стыль, і асаблівасці бытнавання цяпер патрабуюць новага, і не менш займальнага даследавання.

Фота: “Радыё Марыя”

Бобруйскую крепость собираются реставрировать, Быховский замок – уже нет

Навіна ад

Перспективы реставрации комплекса Бобруйской крепости есть. И у Быховского замка они были, но закончились пустыми обещаниями и даже саботажем со стороны чиновников.

Светлое будущее Бобруйской крепости

Во время рабочей поездки министра культуры Анатолия Маркевича в Бобруйск, обсуждались этапы реконструкции  Бобруйской крепости и финансирования объекта.

Председатель Могилевского облисполкома Анатолий Исаченко сразу заявил: наша задача – восстановить Бобруйскую крепость, привлечь сюда туристов и показать наше историческое прошлое.

А недавно фрагмент Бобруйской крепости пытались по дешевке продать тому, кто его отреставрирует. На сайте райисполкома разместили соответствующее объявление.

Теперь, похоже, тактика властей изменилась. Анатолий Исаченко вспомнил о том, что в годы войны в крепости размещался концлагерь, «был геноцид нашего народа, мы должны об этом помнить и сделать все, чтобы восстановить историческую справедливость. Это важно для воспитания подрастающего поколения – показать правду такой, какая она есть, чтобы наши дети знали о подвиге родителей».

Обсуждались источники финансирования. Предполагается, что оно будет разноуровневым:

  •       областной, республиканский и союзный бюджеты;
  •       субботники;
  •       частные пожертвования;
  •       привлечение инвесторов;

Планы у Анатолия Михайловича, конечно, наполеоновские, но у тех, кто хоть немного знаком с перипетиями ухода властей за историко-архитектурным наследием Могилевщины, вся эта тактика и стратегия может вызвать дежа вю.

Быховский замок, как образец пустых обещаний

Похожая история была ведь и с Быховским замком, а закончилась она, как известно, полным пшиком: замок превратился в «фрагменты замка», а сил у властей хватило только на реставрацию двух сторожевых башен и покупку маскировочной сетки для руин ко Дню письменности.

Если уж на то пошло и тема геноцида стала столь модной в последние год-два, то и в Быховском замке, как и в Бобруйской крепости тоже содержались евреи, позже уничтоженные гитлеровцами.

Есть об этом даже художественная книга, однако написавший ее быховчанин находится в вынужденной эмиграции, а его романы запрещены, как в Беларуси, так и в «братской» России.

Может с Бобруйской крепостью что-то и выйдет, но все благие намерения наших «историков» и «крепких хозяйственников» относительно Быховского замка привели к тому, что многострадальному памятнику архитектуры пришлось пройти через все круги ада:

  1.       Замок сдавался в аренду индивидуальному предприятию. Итог – уничтожение крыши строения и разбитые, в поисках кладов, дымоходы.
  2.       Санитарная очистка территории замка бульдозерами. Итог – варварски разрушенный угол здания.
  3.       Попытки поставить здание на баланс. Итог – у руин до сих пор нет конкретного владельца.

уничтожение памятников национальной архитектуры

Где искать инвесторов?

Тема частных пожертвований и инвесторов тоже очень щекотливая. В связи с этим стоит вспомнить еще один исторический памятник – Быховскую синагогу. Она, в свое время, одевалась в строительные леса, начинался ремонт крыши строения, планировалось, что там будет размещен музей могилевского еврейства.

Сегодня памятник архитектуры XVII века наглухо заброшен, а потенциальные инвесторы (имеются в виду не убыточные предприятия Беларуси, а солидные еврейские фонды) после ряда антисемитских высказываний Лукашенко трижды подумают, прежде чем скидываться как на синагогу в Быхове, так и на Бобруйскую крепость.

Не хочется злопыхательствовать. Возможно, участь Бобруйской крепости будет лучше, чем у Быховского замка и планы могилевских властей воплотятся в жизнь.

Для этого ведь надо не так уж и много: поменьше мелькать в прессе с громкими заявлениями и отвечать за свои слова.

 Фото из открытых источников.

Стартаваў Рыцарскі фэст у Мсціславе – вось яго поўная праграма

Навіна ад

Сёння ў Мсціславе пачаўся “Рыцарскі фэст” – бадай, лепшае ў Беларусі свята з рэканструкцыяй сярэдневяковай гісторыі. 

Стала вядомая падрабязная праграма фестываля. Будуць масавыя баі, фаер-шоў і нават гумарыстычныя паскакухі на конях. Публікуем праграму цалкам, але арганізатары звяртаюць увагу, што ў мерапрыемствах магчымыя змены.

3 жніўня

ПЛОШЧА ПЯТРА МСЦІСЛАЎЦА

10:00 – Урачыстае адкрыццё свята сярэднявечнай культуры “Рыцарскі фэст. Мсціслаў”

Конкурс сярэднявечнага касцюма “Касцюм эпохі”. Уваход вольны.

ВУЛ. САВЕЦКАЯ

вул. Савецкая, 11 (будынак былой гасцініцы, кафэтэрый “Казка”)

13:30 – 22:00 – Выстава “Паляванне на ведзьмаў”. Кошт квітка – 5 руб., 3 руб. 

Фотазона. Кошт квітка – 2 руб., 1 руб. 50 кап.

13:30-20:00 – Квест “Скарбы сярэднявечча”. Кошт квітка – 4 руб. 

вул. Савецкая (бакавы бок аптэкі)

10:00 – Інтэрактыўна-тэатралізаваныя пляцоўкі “Мсціслаў старажытны”.

10:00-11:00, 12:30-13:30, 14:00-15:00, 17:00-18:00 – Беларускі лялечны тэатр “Батлейка” (Выступленне лялечных тэатраў бібліятэк Мсціслаўскага раёна). Кошт квітка – 1 руб. 50 кап.

ВУЛ. ЮРЧАНКІ (скрыжаванне вул. Савецкай і вул. Юрчанкі)

10:00-22:00 – Выстава матылькоў “Пырхаючыя кветкі”. Кошт квітка – 5 руб.

ВУЛ. САВЕЦКАЯ, ПІРАГОЎСКАЯ, ЮРЧАНКІ

10:00 – Праца гандлю.

10:00 – Праца “Гарады майстроў”, атракцыёнаў, кірмашы.

ВУЛ. КАМСАМОЛЬСКАЯ (ПАЖАРНАЯ КАЛАНЧА)

10:30-22:00 – Наведванне назіральнай пляцоўкі. Экспазіцыя “На службе пажарнай”. Кошт квітка – 2 руб., 1 руб.

ВУЛ. КАЛІНІНА, 21 (тэрыторыя Дзіцячай школы мастацтваў)

12:00-19:00 – Сярэднявечны квэст “Таямніцы старога горада” Кошт квітка – 3 руб. 50 кап.

РАЁННЫ ЦЭНТР КУЛЬТУРЫ (вул. Пралетарская, 42)

23:00-02:00 – Святочная начная дыскатэка. Кошт квітка – 4 руб.

ЗАМКАВАЯ ГАРА

11:30-22:00 – Выстава-продаж, майстар-класы па мастацкай коўцы (Цэнтральны ўваход на Замкавую гару, каля ўваходнай брамы).

11.30 -= Прэзентацыя, дэгустацыя страў сярэднявечнай кухні “Багатырская трапезная” (Альтанкі).

11:30-22:00 – Выстава “Зброя ўсіх стагоддзяў” (Вежа-данжон). Кошт квітка – 7 руб.

Экскурсія “У віхуры стагоддзяў”. Выстава “Па слядах маманта” (Раскоп старажытнага гарадзішча). Кошт квітка – 2 руб., 1 руб.

11:30-13:10 – Сярэднявечная казка “Легенда пра Мсціслаў” конна-гістарычнага клуба “Залатая шпора”. Бугурты, баі пешых рыцараў у фармаце 3*3 ці 1*1. Кошт квітка – 6 руб.

14:00-15:40 – Паказальныя выступленні, трукавае шоу клуба “Шатландская пяхота” (г. Маладзечна). Канцэрт фолк-групы “Хмяльны вір” (г.Мінск), майстар-клас па сярэднявечных танцах. Кошт квітка – 6 руб.

16:30-18:10 – Гумарыстычнае конна-трукавае шоу “Няўдалыя Сваты” клуба “Залатая шпора”. Тактычныя бугурты “Захоп сцяга”, “Ахова Караля” і г.д. Масавыя бітвы. Турнір лучнікаў. Кошт квітка – 6 руб.

19:00-20:40 – Рыцарскія забавы (XV стагоддзе) конна-гістарычнага клуба “Залатая шпора”. Масавыя баі, тактычныя манеўры. Тэатралізаваны штурм замка. Кошт квітка – 6 руб.

21:30-23:30 – Фаер-шоу “Атама” (г. Віцебск). Фаер-шоу вогненнага цырка “Крэсіва” (г.Мінск). Канцэрт гурта “Без панікі” (г.Мінск). Канцэрт гурта “Дудары” (г.Мінск). Кошт квітка – 10 руб.

4 жніўня

00:10-03:30 – Выступ этнатэатра “Кетры” (г. Мінск). Фаер-шоу клуба “Маоры” (г. Магілёў). Канцэрт гурта “Тровальвальд” (г. Мінск). Канцэрт “РэдФокс бэнд” (г.Мсціслаў). Дэманстрацыя мастацкага фільма “Магіла льва”. Кошт квітка – 8 руб.

Як зараз выглядае сядзіба Мяшчэрскіх у Клімавічах, цалкам знішчаная дзеля “Дажынак”

Навіна ад

У межах падрыхтоўкі да рэгіянальных “Дажынак” у Клімавічах ідзе працэс адбудовы адзінай гістарычнай славутасці, дома-сядзібы князёў Мяшчэрскіх. Вясной гэтага года аўтэнтычны будынак цалкам знеслі – паведамлялі mogilev.media – матывуючы гэта зносам драўляных канструкцый на 80%.

У выніку быў узведзены цалкам новы падмурак (з газасілікатных блокаў), а таксама была замененая ўся драўніна помніка. Не пакінулі нават арыгінальных вокан – заўважаюць аўтары Тэлеграм-канала “Спадчына”.

“Адзіны плюс – вярнулі на гістарычнае месца ўваход. Ён гістарычна быў на вуліцу, але ў апошні час быў закладзены і зашаляваны, а з боку дома прыбудаваны тамбур з новым уваходам. – адзначаюць аўтары канала па маніторынгу за аховай гісторыка-культурнай спадчыны – А яшчэ вярнулі балкон, для засцеражэння якога ад сонца і ападкаў быў зроблены такі незвычайны вынас даху.” 

Чакаецца, што будынку будзе вернуты аўтэнтычны дэкор.

Фота: rodniva.by і з адкрытых крыніц