Tag: украинские художники

Галандцы прызналі Малевіча ўкраінскім мастаком, але забыліся пра яго беларускія карані

Навіна ад

Казімір Малевіч называў сябе ўкраінцам, яго супрэматызм нарадзіўся ў Беларусі, і тым не менш імперская расійская традыцыя адносіла яго да рускага мастацтва і прапагандавала такі погляд у свеце. 

Гарадскі музей Амстэрдама (Stedelijk Museum) вырашыў разабрацца, хто ж Малевіч на самой справе: паляк, украінец ці рускі? Пра яго беларускія карані ніхто не ведае. 

Галандскае расследаванне

У гарадскім музеі Амстэрдама сабрана самая вялікая ў свеце калекцыя твораў Малевіча. 68 працаў рознага часу былі набытыя музеем у 1958 годзе. А сюды яны трапілі з Нямеччыны, дзе пасля Берлінскай выставы 1927 году засталіся на захаванні ў архітэктара Х’юга Герынга ў ягоным радавым маёнтку ў Бібераху паблізу Мюнхена. 

Інфармацыя пад карцінамі Малевіча ў музеі трафарэтна паведамляла, што ён “расійскі” мастак. Але цяпер супрацоўнікі музею вырашылі высветліць, хто на самай справе Казімір Севярынавіч Малевіч: украінскі ці рускі мастак. Вынікамі даследавання падзялілася The Art Newspaper.

Сапраўды, Малевіча ў Расіі і СССР называлі “расійскім савецкім мастаком”, хаця аўтар знакамітага “Чорнага квадрату” нарадзіўся ў Кіеве ў сям’і ўкраінкі і паляка. І сам ён заўсёды атаясамляў сябе ўкраінцам, як лічаць украінскія даследчыкі. Яны ж падкрэсліваюць, што мастак часта пісаў лісты на ўкраінскай мове і быў выкладчыкам Інстытута мастацтваў у Кіеве.

У выніку расследавання галандскія эксперты пагадзіліся, што Расія неабгрунтавана па-імперскі прыватызавала сусветнавядомага авангардыста Казіміра Малевіча. Музей Амстэрдама абвясціў, што лічыць Малевіча ўкраінскім авангардыстам польскага паходжання. Інфармацыя пра мастака ўжо зменена ў тэкстах у экспазіцыі і на сайце.

Гэта не першы выпадак дэкаланізацыі мастацтва за апошнія гады. Такім самым чынам, у лютым 2023 года знакаміты музей мастацтва Метраполітэн у Нью-Йорку, ЗША (Metropolitan Museum of Art, The Met) прызнаў украінскімі мастакоў Іллю Рэпіна, Івана Айвазоўскага і Архіпа Куінджы, пра што паведамлялі mogilev.media. Акрамя таго, у музеі перайменавалі знакамітую карціну французскага мастака Эдгара Дэга “Расійская танцорка”. Цяпер палатно называюць “Танцорка ва ўкраінскім уборы”. 

Беларускія карані

А вось пра беларускі след у жыцці мастака мала хто ведае. Пакуль за спадчыну Малевіча спрачаюцца расіяне, украінцы і палякі, то беларускасць яго застаецца па-за кантэкстам спрэчак. А правы ў беларусаў на ягоную спадчыну маюцца. Прынамсі так лічыць Ігар Малевіч – прафесар, доктар навук, дыпламат і прадаўжальнік славутага роду. Ягоная фамільная галіна ідзе ад Паўла, старэйшага брата Казіміра.

Справа ў тым, што Малевіч не толькі выкладаў у Віцебскім мастацкім інстытуце, пра што вядома шырока, але і сам яго стыль нарадзіўся ў акопах першай сусветнай вайны ў Беларусі, пра што ведаюць спецыялісты. Дык яшчэ і род ягоны з ліцвінскай шляхты. 

Паводле Ігара Малевіча, бацька Казіміра – Сцяпан-Севярын Малевіч быў удзельнікам вызвольнага паўстання Кастуся Каліноўскага, блізкім сябрам ягонага брата Юзіка Каліноўскага. Разам з паплечнікамі-паўстанцамі ён быў вымушаны ратавацца ад расійскіх карных атрадаў. Менавіта так ён з жонкай і дзецьмі з роднай Капыльшчыны выехаў пад украінскі Канатоп, дзе і пачаўся ўкраінскі след біяграфіі Малевічаў.

Месца нараджэння галоўнага дзецішча Малевіча – супрэматызму – акопы Першай сусветнай вайны ад Смаргоні да Шаркаўшчыны. Праз іх давялося прайсці салдату Смаленскага інтэнданцкага палка Казіміру Малевічу. Яго карціны былі пранумараваны ў адпаведнасці з днём службы і сталі сапраўднымі антываеннымі маніфестамі. 

І нарэшце, пра мову Малевіча. Паводле сведчанняў сваякоў, пасля ад’езду “ў людзі” ад Казіміра ішлі лісты-напаміны сваякам, напісаныя “капыльскай мовай”, на “крывіцкім жаргоне”, але “польскімі” (лацінскімі) літарамі. Так мастак-містык хаваў напачатку рэвалюцыйнае мінулае продкаў, а затым свае не зусім пралетарскія карані. 

Як бачна, і беларусы маюць правы на спадчыну сусветна вядомага авангардыста. 

Першы крок дэкаланізацыі спадчыны Малевіча робіцца на нашых вачах – яго ўсё шырэй прызнаюць украінскім мастаком. Наступны крок, прызнаннне беларускасці ягонай творчасці яшчэ наперадзе. 

Фота з адкрытых крыніц.

Рэпін, Айвазоўскі і Куінджы прызнаны ўкраінскімі мастакамі ў Нью-Ёрку

Навіна ад

Музей Метраполітэн у Нью-Ёрку (Metropolitan Museum of Art) прызнаў украінскімі многіх мастакоў, якія раней лічыліся расійскімі. 

Імперыі заўжды прысвойвалі сабе нацыянальнасць усіх сваіх падданых. Не была выключэннем і Расійская імперыя, большая палова вялікіх дзеячаў якой насамрэч была беларусамі, украінцамі, палякамі, каўказцамі і так званымі “інародцамі”. 

Так у спадчыну ад імперыі сучасная Расійская Федэрацыя атрымала безліч знакамітасцяў, якія або не з’яўляліся рускімі, або спадчына якіх прыналежыць па праву некалькім народам ці краінам. 

Цяпер, звесткі пра ўкраінскую прыналежнасць Архіпа Куінджы, Іллі Рэпіна і Івана Айвазоўскага з’явіліся ў подпісах да іх карцін на сайце музею Метраполітэн – паведаміў украінскі рэсурс Obozrevatel. Так сусветна вядомы музей рэагуе на звароты ўкраінцаў, якія намагаюцца аднавіць гістарычную справядлівасць. 

Украінец Ілья Рэпін – гучыць нязвыкла, але побач з ягоным партрэтам пісьменніка Усевалада Гаршына, які захоўваецца ў Метраполітэне, напісана менавіта так – “Ukrainian”. Варта нагадаць, што Рэпін паходзіць з казацкага роду па мянушцы Рыпа. Ён нарадзіўся ў 1844 годзе ў пасёлку Асінаўка пад Чугуевам Харкаўскай губерні. Мастак вучыўся ў Пецярбургскай Акадэміі мастацтваў і пісаў свае карціны ў Расійскай імперыі, таму імперыя і палічыла яго сваім. Працаваў і жыў Рэпін і на сваёй дачы ў Здраўнёва пад Віцебскам. 

Іван Айвазоўскі, які вядомы сваімі марскімі пейзажамі, таксама атрымаў прызнанне як украінскі мастак у Метраполітэн-музеі. Побач з карцінай, на якой намаляваны карабель у святле месяца, цяпер пазначана, што яе аўтар украінец.

Як вядома, Айвазоўскі нарадзіўся ў Феадосіі ў 1817 годзе ў сям’і армянскага крамніка. Яго сям’я ў 1812 годзе пераехала ў Крым з Галіцыі, куды раней прыехалі продкі мастака з Заходняй Арменіі. Як і Рэпін, Айвазоўскі таксама вучыўся ў Пецярбургскай Акадэміі мастацтваў, таму яго часта называлі рускім мастаком. Мастак жыў і працаваў у Крыме, дзе любіў маляваць мора. Цяпер тут знаходзіцца знакамітая Феадасійская карцінная галерэя ягоных палотнаў.

Раней музей прызнаў украінскім мастаком Архіпа Куінджы, які нарадзіўся ў Марыўпалі. Музей нават прыбраў ранейшую спасылку на тое, што ён «вядомы і ва Украіне, і ў Расіі».

Акрамя таго, перайменавана знакамітая карціна французскага мастака Эдгара Дэга «Руская танцоўшчыца». Цяпер палатно называецца «Танцоўшчыца ва ўкраінскім строі».

Падобнай праблемай з’яўляецца і нацыянальная ідэнтыфікацыя дзеячаў культуры з беларускіх зямель. Прыналежнасць Францыска Скарыны, Івана Фёдарава, Адама Міцкевіча, Вінцэнта Дуніна Марцінкевіча, Жарэса Алфёрава і многіх іншых аспрэчваюць прадстаўнікі некалькіх нацыянальных культур. 

Дастаткова прыгадаць Марка Шагала – аднаго з самых знакамітых мастакоў ХХ стагоддзя. Яго доўгі час адносілі да прадстаўнікоў расійскай і нават рускай культуры, памінаючы яўрэйскае паходжанне і жыццё ў Францыі. І толькі апошнім часам Беларусь вярнула Шагала сабе, і стала зразумелай ягоная прыналежнасць некалькім культурам. 

Посткаланіяльная спадчына і складаныя біяграфіі многіх гістарычных асоб выклікаюць вострыя спрэчкі ў пытанні іх прыналежнасці да той ці іншай культуры. 

Фота ілюстрацыйныя з адкрытых крыніц.