Дзень у гісторыі. 12 лістапада. Заснаванне першага ваенна-палітычнага саюза ў Цэнтральна-Усходняй Еўропе. Віцябляне забілі Іасафата Кунцэвіча. У Магілёве адбыўся землятрус

1335 год. У Вышаградзе, рэзідэнцыі караля Венгрыі Карла I Роберта, заснаваны першы ваенна-палітычны саюз у Цэнтральна-Усходняй Еўропе.

Саюз створаны манархамі Венгрыі, Польшчы і Чэхіі.

У Вышаградзе біскупы каранавалі наследных прынцаў, прысягалі на вернасць маладым каралям войскі, ствараліся атрады конніцы, якія сыходзілі з гэтага замка на барацьбу з асманскімі заваёўнікамі.

15 лютага 1991 года кіраўнікі Венгрыі, Чэхаславакіі (цяпер Чэхія і Славакія), Польшчы ў тым жа замку аб’явілі аб стварэнні Вышаградскай групы, Вішаградскага трыкутніка. Цяпер гэта Вышаградская чацвёрка, V4. 

Усе члены Вышаградскай групы 1 мая 2004 года сталі членамі Еўрапейскага саюза. 

У склад групы імкнуцца ўступіць Аўстрыя (супраць якой і ўтвараўся правобраз саюза ў 1135 годзе), Славенія.

tunnel.ru

 1572 год. Памёр Рыгор Хадкевіч. Вялікалітоўскі дзяржаўны і вайсковы дзеяч, асветнік.

З’яўляўся ваяводай віцебскім, кіеўскім, кашталянам троцкім, віленскім, гетманам польным, вялікалітоўскім. Удзельнік Лівонскай вайны.

Прыхільнік самастойнасці Вялікага княства Літоўскага і праціўнік Люблінскай уніі.

Заснавальнік друкарні ў Заблудаве (1568), дзе працавалі першадрукары Іван Фёдараў і Пётр Мсціславец, якія ўцяклі з Масквы. Яны надрукавалі «Евангелле вучыцельнае» з гербам Р. Хадкевіча на абароце тытульнага аркуша. Самастойна І. Фёдараў надрукаваў «Псалтыр з Часаслоўцам».

1623 год. Выбухнула Віцебскае паўстанне праваслаўных гараджан супраць уніяцкага архіепіскапа Іасафата Кунцэвіча. 

Па сігнале званоў ратушы і праваслаўных цэркваў некалькі тысяч паўстанцаў рушылі да рэзідэнцыі Кунцэвіча, уварваліся ў двор, падпалілі дом, забілі архіепіскапа, а цела кінулі ў Дзвіну.

Гараджане, у тым ліку члены магістрата былі аб’яўлены саўдзельнікамі паўстання. Віцебск быў пазбаўлены Магдэбургскага права. З горада спагнана 3 079 злотых. 

Каралеўскія камісары загадалі зняць званы з ратушы і ўсіх праваслаўных цэркваў і адліць з іх вялікі звон у памяць пра Кунцэвіча. Ратуша была разбурана. 

Затрыманы і пакараны смерцю 19 чалавек, у тым ліку 2 бурмістры і падбухторшчык паўстання – палачанін Пётра Васілеўскі, які на допыце прызнаўся, што была сувязь з праваслаўным брацтвам у Вільні. 

78 чалавек прыгавораны да пакарання смерцю завочна.

1823 год. Нарадзіўся Павел Шпілеўскі. 

Беларускі этнограф, пісьменнік, публіцыст і тэатральны крытык. Кандыдат багаслоўя.

Сабраў цікавыя звесткі з археалогіі, з гісторыі гарадоў, мястэчак і вёсак Беларусі, пагаворкі, апісанні побыту, павер’яў, абрадаў і звычаяў беларускага народу, становішча сельскай гаспадаркі і прамысловасці. Адзначыў самабытнасць беларускай мовы. Надрукаваў паданні пра Мянеска, паходжанне Менску.

Аўтар кнігі “Путешествие по Полесью и Белорусскому краю”.

Цэнтральная думка творчасці: беларусы – найстаражытнейшыя ў славянскім свеце.

Памёр 29 кастрычніка 1861 года. У гонар вучонага названа вуліца ў Мінску.

nashi-lyudi.by

 1868 год. Нарадзілася Ганна Місуна. Беларускі, польскі, літоўскі і расійскі геолаг.

Першая жанчына-геолаг на Беларусі і ў Расіі, якая праводзіла палявыя геалагічныя даследаванні.

У 1899 годзе пачалі выходзіць яе навуковыя артыкулы пра ледавіковыя адкладанні і рэльеф Беларусі, Літвы і Польшчы. Дала навуковае тлумачэнне ледавіковаму рэльефу Беларусі.

Асаблівую вядомасць набылі працы па геалогіі Гродзенскай і Мінскай  губерняў, карта-даведнік будаўнічых матэрыялаў заходніх раёнаў. 

Распрацавала методыку вывучэння канцавых марэн.

Пад час яе працы дацэнтам Маскоўскага ўніверсітэта, арганізавала геалагічны пакой (1919), які паступова ператварыўся ў музей.

Памерла 2 мая 1922 года.

wikimedia.org

 1885 год. Нарадзіўся Міхаіл Грамыка.  

Беларускі географ, геолаг, пісьменнік, вязень ГУЛАГу. Даследчык радовішчаў нафты.

Выхаванец Магілёўскай гімназіі.

Распрацоўшчык беларускай тэрміналогіі па геаграфіі, геалогіі, хіміі, падручнікаў «Пачатковая геаграфія», «Уводзіны ў навуку аб неарганічнай прыродзе».

Удзельнік пошукаў нафты на Палессі (на падставе аналізу тапоніма Гарывада).

Аўтар кніг паэзіі, п’ес, якія ставіліся ў тэатрах. Аўтар успамінаў пра Я. Купалу, Я. Коласа, А. Грыневіча.

Памёр 30 чэрвеня 1969 года.

1896 года. У Магілёве адбыўся землятрус у 4 балы.

Да гэтага дакументальна быў зафіксаваны землятрус 29 жніўня 1893, 4 бала. Напярэдадні і пасля гэтай даты, свойскія жывёлы паводзілі сябе неадэкватна: раўлі суткамі каровы, іржалі коні, кудысьці пахаваліся каты. Тады ніхто не мог растлумачыць прычыну такіх іх паводзін. 

Фіксаваліся хвалі карпацкіх землятрусаў 4 сакавіка 1977, 4-5 балаў, 30 мая 1990, 3-4 балы.

1902 год. Нарадзілася Таццяна Бандарчык. 

Беларуская актрыса.

У 1920 годзе на настаўніцкіх курсах у Бабруйску арганізавала драмгурток «Крыніца», дзе паставіла п’есу Янкі Купалы «Паўлінка» і выканала галоўную ролю.

Працавала ў купалаўскім, коласаўскім тэатрах, драмы і камедыі пры Белдзяржэстрадзе, у Бабруйскім вандроўным.

Найбольш каларытныя характары стварыла ў беларускай драматургіі: Паланея («Прымакі» Янкі Купалы), бабка Наста («Вайна вайне» Якуба Коласа), Сцепаніда («Пагібель воўка» Э.Самуйлёнка), Маці («Ірынка» Кузьмы Чорнага),Ганна Чыхнюк («Выбачайце, калі ласка!» А. Макаёнка) і іншыя.

Знялася ў фільме «Руіны страляюць…»

Памерла 24 ліпеня 1974 года.

wiki.bobr.by

 1920 год. Нарадзіўся Андрэй Макаёнак. Беларускі драматург. Народны пісьменнік БССР.

Лаўрэат Літаратурнай прэміі імя Янкі Купалы (1962) за п’есу «Лявоніха на арбіце», Дзяржаўнай прэміі БССР імя Якуба Коласа (1974) за п’есы «Трыбунал» і «Таблетку пад язык».

Працаваў на камсамольскай і партыйнай рабоце, у тым ліку загадчыкам парткабінета Магілёўскага чыгуначнага вузла (1945-1946), у часопісах «Вожык», «Нёман».

Аўтар гумарэсак, фельетонаў, нарысаў, шматлікіх п’ес, у якіх бескампрамісна крытыкуюцца заганныя метады кіраўніцтва савецкай гаспадаркай, паказуха, фармалізм, казённае адміністраванне. Яго творы ставіліся на сцэнах беларускіх тэатраў.

Аўтар кінааповесці «Твой хлеб», сцэнарыяў фільмаў «Шчасце трэба берагчы», «Кандрат Крапіва», «Рагаты бастыён», «Пасля кірмашу» (1973).

Пераклаў п’есы Л. Зорына, Н. Думбадзэ і Р. Лордкіпанідзэ, К. Сіманава і іншых.

Выдадзены яго Выбраныя творы ў 2-х і 5 тамах.

Імя драматурга носіць вуліца ў Мінску, Гродзенская цэнтральная гарадская бібліятэка і Журавіцкая СШ Рагачоўскага раёна, у якой створаны музей драматурга.

У Мінску на доме № 10 па Вайсковым завулку ўстаноўлена мемарыяльная дошка.

Памёр 16 лістапада 1982 года.

wikimedia.org

1947 год. Прыгавораны судом да аднаго года пазбаўлення волі галандскі жывапісец Хан ван Меегерэн – самы вядомых фальсіфікатар ХХ стагоддзя.

Ён падрабіў палотны знакамітых майстроў на 25-30 млн даляраў па цяперашнім курсе.  

У 1945 годзе ван Меегерэн трапіў пад суд па абвінавачанні ў калабарацыянізме. Яму свяціў вялікі тэрмін за продаж карцін старых галандскіх майстроў лідарам Трэцяга рэйха. Пасля двух тыдняў турэмнага зняволення ён заявіў, што насамрэч прададзеныя ім карціны з’яўляюцца падробкамі.

Для праверкі сапраўднасці галандскі ўрад змясціў Меегерэна пад арышт у спецыяльна арандаванай кватэры, дзе той павінен быў пад назіраннем напісаць падробку. Так з’явілася яго апошняя карціна – “Малады Хрыстос, які прапаведуе ў храме”.

Дзякуючы таму, што мастаку ўдалося даказаць уласнае дачыненне да фальсіфікацыі карцін, ён абышоўся мінімальным пакараннем і быў прыгавораны да аднаго года пазбаўлення волі.

Аднак жыць мастаку засталося значна менш. 30 снежня гэтага ж года ён памёр ад сардэчнага прыступу.

tunnel.ru

1958 год. Нарадзіўся Леанід Пранчак. Беларускі паэт, перакладчык.

Працаваў на Магілеўскім абласным радыё, у тэатры-студыі «Верасы», дзяржаўным канцэртным аркестры Беларусі, карэспандэнтам газеты «Рэспубліка» ў ЗША, мастацкім кіраўніком Тэатра-студыі беларускай эстрады.

Аўтар вершаў, аўтар кніг вершаў, кнігі «Беларуская Амерыка».

Больш за 200 вершаў паэта пакладзены на музыку. Найбольш вядомыя з іх «Даставай Язэп гармонік», «Пад зоркай Пагоні», «Каля Чырвонага касцёла», «Адзінокая жанчына», «Жыве Беларусь!», «Сумны саксафон», «Паклонніца», «Талака», «Цёмная пані», «Каханая» і іншыя.

З 2018 года вядзе масавыя судовыя працэсы аб абароне аўтарскіх правоў на свае творы. 

Займаецца маніторынгам СМІ, дапаможнікаў, друкаваных выданняў, шукаючы радкі за сваім аўтарствам. Пасля чаго падае пазоў у суд з заявай аб парушэннях аўтарскіх правоў і патрабаваннем фінансавай кампенсацыі. 

Сярод тых, з кім аўтар судзіўся: «Наша Ніва», «Звязда» «Советская Белоруссия», «Мінская праўда», блогеры, бацькі дзяцей, якія спявалі песні на яго вершы і іншыя. Сярод аштрафаваных ёсць і магілёўцы.

Дзень у гісторыі. 4 лістапада. Перамогі над маскоўскімі акупантамі пад Чуднавам і Кушлікамі. Загінулі паўстанец Якуб Ясінскі, прэм’ер-міністр Ізраіля з магілёўскімі каранямі Іцхак Рабін. Прынята Еўрапейская канвенцыя па правах чалавека

1660 год. Капітуляцыя рускіх акупантаў на чале з баярынам Васілем Шарамецевым пад Чуднавам.

Войскі Рэчы Паспалітай у саюзе з крымскімі татарамі нанеслі цяжкую паразу руска-казацкаму войску Шарамецева і наказнога гетмана Цімафея Цецюры падчас вайны 1654-1667 гадоў. 

Чудноўская катастрофа мела цяжкія наступствы для рускіх войскаў, якія панеслі значныя страты. Яны змушаныя былі перайсці да абароны. 

Пераход Юрыя Хмяльніцкага на бок Рэчы Паспалітай выклікаў новы віток грамадзянскай вайны сярод запарожскага казацтва. А Расія страціла надзею на далучэнне земляў Правабярэжнай Украіны.

tunnel.ru

1661 год. У бітве пад Кушлікамі ў час вайны 1654-1667 гадоў былі разбіты войскі рускіх акупантаў. 

Войска Рэчы Паспалітай пад кіраўніцтвам Казіміра Жаромскага, ваяводы Стэфана Чарнецкага атрымала перамогу над войскам Маскоўскага царства ваяводы Івана Хаванскага.

Войскі Хаванскага былі разбіты і іх рэшткі пераследваліся да самага Полацка, куды ўвайшло каля 3 тысяч рускіх салдатаў.

1794 год. Пры абароне Варшавы гераічна загінуў Якуб Ясінскі. 

Літоўскі і польскі ваенны і палітычны дзеяч, інжынер, паэт. 

Адзін з кіраўнікоў вызваленчага паўстання 1794 года. Генерал-лейтэнант. Кіраўнік паўстання ў Вільні. Удзельнік абароны варшаўскай Прагі.

У якасці галоўнакамандуючага літоўскімі паўстанцамі кіраваў арганізацыяй новага войска, з мэтай пашырэння сацыяльнай базы паўстання пісаў рыфмаваныя пракламацыі да сялян на беларускай мове.

Аўтар вершаў, паэм. Некаторыя рамантычныя песні Ясінскага ў свой час карысталіся вялікай папулярнасцю.

1906 год. Нарадзілася Аляксандра Нікалаева. 

Беларуская балярына. Народная артыстка.

У 1934-1960 гадах адна з вядучых танцоўшчыц тэатра оперы і балета. 

Педагог, мастацкі кіраўнік Беларускага харэаграфічнага вучылішча. 

Выконвала галоўныя ролі ў пастаноўках «Салавей» М. Крошнера, «Князь-Возера» В. Залатарова, «Канёк-Гарбунок» Ц. Пуні, «Лебядзінае возера» П. Чайкоўскага і іншых.

Памерла 16 студзеня 1997 года.

1929 год. Нарадзіўся Сяргей Карніловіч. 

Дзеяч беларускай эміграцыі  ў ЗША.

У 1944 годзе вывезены на прымусовыя работы ў Германію. Вучыўся ў Беларускай гімназіі імя Янкі Купалы у Рэгенсбургу. З 1949 года на эміграцыі ў ЗША.

Актыўна ўдзельнічаў у беларускім нацыянальна-рэлігійным жыцці, 18 гадоў ачольваў Беларуска-амерыканскі грамадскі цэнтр «Полацак».

Пахаваны на могілках Рыверсайд у Кліўлендзе, штат Агая.

могілкі Рыверсайд у Кліўлендзе, wikimedia.org

 1934 год. Нарадзіўся Уладзімір Багіна. 

Беларускі геолаг. Кандыдат геолага-мінералагічных навук, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР. Заслужаны геолаг-разведчык.

 Працаваў на Палессі, пасля адкрыцця першага ў Беларусі Рэчыцкага радовішча нафты (1964) і арганізацыі трэста «Белнафтагазразведка» быў прызначаны галоўным геолагам Рэчыцкай нафтаразведачнай экспедыцыі глыбокага свідравання, намеснікам начальніка РУП «Белгеалогія», навуковым супрацоўнікам геолага-разведачнага інстытута.

Пры яго ўдзеле былі адкрыты і разведаны першыя, а затым шэраг іншых радовішчаў нафты ў Беларусі, у Заходняй Сібіры.

1935 год. Нарадзіўся Аляксандр Болсун

Беларускі фізік, педагог, энцыклапедыст. Кандыдат фізіка-матэматычных навук, дацэнт. Выхаванец  Магілёўскага педінстытута.

Прымаў непасрэдны ўдзел у стварэнні многіх энцыклапедычных даведнікаў, у тым ліку «Беларусь», «Чернобыль», «Автомобильные дороги Беларуси».

wikimedia.org

1937 год. Расстраляны Аляксандр Вальковіч. Беларускі грамадска-палітычны дзеяч. Прадстаўнік БНР пры ўрадзе Грузіі, міністр фінансаў БНР.

Удзельнік Першай Сусветнай вайны. Працаваў інспектарам у Наркамаце фінансаў. Арыштаваны ДПУ БССР у ліпені 1930 года, сасланы на 5 гадоў у Башкірыю. 

У 1937 арыштаваны зноў, прыгавораны да расстрэлу.

1937 год. НКУС расстраляна група беларускіх мастакоў. 

Былі расстраляны Іван Гаўрыс, вучань М. Шагала, К. Малевіча, супрэматывіст, кіраўнік УНОВИС у Віцебску, браты Пятро і Хрыстафор Даркевічы.

Іван Гаўрыс

1946 год. У Парыжы ўтворана ЮНЕСКА – Арганізацыя Аб’яднаных Нацый па пытаннях адукацыі, навукі і культуры. 

Асноўная задача арганізацыі – садзейнічанне ўмацаванню міру і бяспекі шляхам пашырэння супрацоўніцтва народаў у галіне адукацыі, навукі і культуры ў інтарэсах забеспячэння ўсеагульнай павагі справядлівасці, законнасці і правоў чалавека, а таксама асноўных свабод, абвешчаных у Статуце ААН, для ўсіх народаў без адрознення расы, полу, мовы ці рэлігіі”.

Беларусь уступіла ў арганізаццыю 12 мая 1954 года.

1950 год. У Рыме прынята Канвенцыя аб абароне правоў чалавека і асноўных свабод (Еўрапейская канвенцыя па правах чалавека). 

Канвенцыя ўстанаўлівае неад’емныя правы і свабоды кожнага чалавека і абавязвае дзяржавы, якія ратыфікавалі Канвенцыю, гарантаваць гэтыя правы кожнаму чалавеку, які знаходзіцца пад іх юрысдыкцыяй. 

Галоўнае адрозненне Канвенцыі ад іншых міжнародных дагавораў у галіне правоў чалавека – існаванне рэальна дзеючага механізму абароны дэкларуемых правоў з дапамогай Еўрапейскага суда па правах чалавека (ЕСПЧ), які разглядае індывідуальныя скаргі на парушэнні канвенцыі. 

1955 год. Памёр Генрых Грыгоніс

Беларускі акцёр тэатра і кіно. Народны артыст. 

Працаваў у Першым беларускім таварыстве драмы і камедыі, у купалаўскім тэатры.

Ім створаны народныя характары, адметныя сакавітым гумарам, нацыянальным каларытам.

У класічным рэпертуары асаблівы поспех меў у пастаноўках па творах Мальера, У. Галубка,  Лопэ дэ Вэгі. Здымаўся ў кіно: «Кармялюк», «Хто смяецца апошнім» і іншых.

wikimedia.org

1995 год. Забіты яўрэйскім фанатыкам, праціўнікам мірных перамоў з арабамі Іцхак Рабін

Ізраільскі палітычны і ваенны дзеяч, лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру. Шосты і адзінаццаты прэм’ер-міністр Ізраіля. Генерал.

Нарадзіўся 1 сакавіка 1922 года ў Іерусаліме. Яго маці Роза Каган ўраджэнка Магілёва, бацька – з Сідаравіч, што пад Кіевам.

Камандзір брыгады ў час араба-ізраільскай вайны 1948-1949, потым камандуючы Паўночнай ваеннай акругай, начальнік Генеральнага штаба, пасол у ЗША, старшыня Палітычнага камітэта Рабочай партыі Ізраіля, міністр абароны, прэм’ер-міністр.

Удзельнічаў у перамовах з палесцінцамі, прызнаў Арганізацыю вызвалення Палесціны, падпісаў мірныя дамоўленасці з ёю ў Осла (1993) і Вашынггоне (1994).

wikimedia.org

 

Дзень у гісторыі. 17 кастрычніка. СССР будуе камунізм за 20 год. Адкрыццё першай прамысловай нафты на Беларусі. Прэм’ера спэктаклю «Тутэйшыя». «Марш свабоды»-1999

Міжнародны дзень барацьбы за знішчэньне галечы (з 1993 года)

Дзень, калі свет можа актыўна прыцягнуць увагу да нягод людзей, якія жывуць у беднасці.

Дарэчы, галеча – гэта парушэнне правоў чалавека. 

У свеце 1,3 мільярды чалавек жывуць ва ўмовах шматмернай галечы, прычым амаль палова з іх – дзеці і моладзь. Пандэмія COVID-19 яшчэ больш ускладніла праблему галечы. 

Людзі, якія жывуць у галечы, сутыкаюцца з многімі праблемамі, якія пазбаўляюць іх магчымасці ажыццяўляць свае правы і змагацца з галечай, у тым ліку: небяспечныя ўмовы працы; небяспечнае жыллё; недахоп здаровай ежы; няроўны доступ да правасуддзя; адсутнасць магчымасці ўдзелу ў палітычным жыцці; абмежаваны доступ да паслуг аховы здароўя.

1604 год: Войска Ілжэдзмітрыя I перайшло мяжу Рэчы Паспалітай і Маскоўскай дзяржавы.

Ілжэдзмітрый I – рускі цар з 1 чэрвеня 1605 па 27 мая 1606 года.

Прыйшоў да улады ў Маскве дзякуючы падтрымцы Жыгімонта Вазы, К. Астрожскага, Л. Сапегі, Чартарыйскіх, Мнішкаў і маскоўскіх баяр.

1865 год. На Беларусі нарадзіўся Люцыян Жалігоўскі. 

Генерал, дзяржаўны і ваенны дзеяч Сярэдняй Літвы і Польшчы.

Служыў у расійскай арміі, удзельнік руска-японскай вайны 1904-1905 гг., Першай сусветнай вайны.

З ліпеня 1917 года служыў у 1-м польскім корпусе генерала Ю. Доўбар-Мусніцкага, камандаваў дывізіямі, змагаўся з бальшавікамі каля Рагачова, на Кубані. Камандзір 1-й літоўска-беларускай дывізіі. 

8 кастрычніка 1920 года захапіў Вільню, 12 кастрычніка абвясціў аб стварэнні Сярэдняй Літвы.

У 1925-1926 гадах – ваенны міністр Польшчы, у 1926-1927 – інспектар арміі.

У 1939 годзе эміграваў у Вялікабрытанію, быў членам Нацыянальнай рады пры эмігранцкім польскім урадзе.

1900 год. Нарадзіўся Ібрагім Гембіцкі

Беларускі графік. Скончыў Маскоўскі акадэмічны мастацкі інстытут. 

Дыпломная работа ў тэхніцы дрэварыту – ілюстрацыі да аповесці Я. Коласа «Дрыгва» (1938), чатыры аркушы з яе купленыя Маскоўскім музеем выяўленчых мастацтваў.

У пачатку 1930-х арыштоўваўся НКУС. 

Працаваў у станковай графіцы ў тэхніках дрэварыту і каляровай лінагравюры. 

Вылучаўся цікаўнасцю да стварэння шматфігурных кампазіцый.

Памёр у 1974 годзе.

art-minsk.by

 1919 год.  Міністэрствам унутраных спраў Польшчы зацверджаны статут Беларускага камітэта ў Варшаве. 

Беларускі камітэт — беларуская грамадска-палітычная арганізацыя ў Варшаве ў 1919 – 1927 гадах.

У камітэт увайшлі ўраджэнец Мсціслаўшчыны Л. Дубейкаўскі (старшыня), Г. Леўчык (сакратар), Р. Зямкевіч, Я. Натусевіч, В. Грыневіч і іншыя.

Паводле статута меў права «развіваць сваю дзейнасць на ўсёй тэрыторыі Польшчы ў рэчышчы культурна-асветнай працы і дабрачыннасці на карысць пражываючых тут беларусаў».

На фота – Л.Дубейкаўскі,wikimedia.org

1924 год. У Пінску заснаваны Музэй Беларускага Палесся

Адкрыўся для наведвальнікаў у 1926 годзе. 

Фонды налічваюць больш за 66 тысячаў адзінак экспанатаў і болей за 15 тысячаў навукова-дапаможнага фонду. 

Калекцыя лічыцца другой па значэнні пасля збораў Нацыянальнага мастацкага музея..

Размешчаны ў будынку былога калегіума езуітаў.

1937 год. Нарадзіўся Мікалай Чаргінец

Беларускі рускамоўны пісьменнік, палітык.  Генерал-лейтэнант унутранай службы. “Народны пісьменнік Беларусі” (2022).

Працуе ў дэтэктыўным жанры, увёў у рускамоўную літаратуру Беларусі так званы міліцэйскі дэтэктыў. 

Аўтар каля паўсотні кніг мастацкай прозы, большасць з іх – вострасюжэтныя дэтэктывы.

Па яго творах пастаўлены фільмы, серыялы.

Раскалоў Саюз беларускіх пісьменнікаў, стварыўшы альтэрнатыўны пісьменніцкі саюз для лаяльных Лукашэнку. У выніку гэтага расколу сапраўдныя Народныя пісьменнікі Беларусі дзесяцігоддзямі былі пазбаўленыя чытача і падтрымкі, а прыслужлівыя графаманы атрымалі лаўры і ласку ад уладаў.

Пры кіраванні Чаргінца Саюзам пісьменнікаў Беларусі  (2005-2022) наклад калісьці папулярнага штотыднёвіка «Літаратура і мастацтва» зменшыўся амаль у 10 разоў. 

З яго ведама імёны шэрагу вядомых пісьменнікаў былі ўнесены ў так званыя «чорныя спісы» дзяржаўных выдавецтваў.

wikimedia.org

 1961 год. У Маскве, упершыню ў Крамлёўскім Палацы з’ездаў, пачаўся XXII з’езд КПСС. 

Працаваў да 31 кастрычніка. 

На ім была аб’яўлена задача пабудовы камуністычнага грамадства да 1980 года. 

А гэта азначала, што СССР перагоніць па эканоміцы капіталістычныя краіны, выйдзе на першае месца па вытворчасці прадукцыі на душу насельніцтва, на самы высокі ў свеце жыццёвы ўзровень, будуць ліквідаваны класавыя адрозненні, адрозненні паміж горадам і вёскай, паміж фізічнай і разумовай працай, у краіне ўсе грамадзяне будуць прымаць удзел у кіраванні грамадскімі справамі.

Падарункамі з’езду сталі: самая буйная ў Еўропе Валгаградская ГЭС, выбух самай магутнай тэрмаядзернай бомбы на Новай Зямлі.

wikimedia.org

 1964 год. Каля Рэчыцы адкрыта першае прамысловае радовішча нафты на Беларусі. 

Першая беларуская нафта была атрымана ў Ельскім раёне ў 1953 годзе.

Зараз на Беларусі 90 радовішчаў нафты ў Гомельскай і Магілёўскай (Глускі раён) абласцях. 

Самым эфектыўным радовішчам застаецца Рэчыцкае. Большасць яго свідравін даюць больш за 100 тон нафты за суткі.

За апошнія пяць гадоў было адкрыта пяць новых радовішчаў, усё – у Хойніцкім раёне.

У 2022 годзе плануецца выйсці на здабычу 1 800 тысяч тон.

Залатымі гадамі беларускай нафтаздабычы лічацца 1970-я. У 1978 годзе яе прыток склаў 7,9 млн тон. Для параўнання: у мінулым 2021-м, толькі  1 737 тысяч тон.

belmir.by

 1990 год. Адбылася прэм’ера спэктаклю «Тутэйшыя» ў Купалаўскім тэатры. 

Спектакль па аднайменным творы Янкі Купалы пастаўлены рэжысёрам Мікалаем Пінігіным. 

У 1992 годзе «Тутэйшыя» атрымалі Дзяржаўную прэмію Беларусі.

Напрыканцы спэктаклю на сцэне ўздымаўся бел-чырвона-белы сцяг.

Пасля 1995 году, гэта было не даспадобы афіцыйным уладам. На паўтара года спектакль быў фактычна забаронены. Пасля спарадычна даваліся паказы, потым спектакль знік з рэпертуару.

Да 125-годдзя Янкі Купалы 5 ліпеня 2007 году спектакль быў паказаны ізноў. Адміністрацыя тэатра спрабавала не дапусціць на паказ журналістаў і не дазваляла рабіць фатаздымкі.

У траўні 2010 году спектакль у пастаноўцы Пінігіна зняты з рэпэртуару. 

«Тутэйшыя» — гэта ня проста спэктакль. Гэта цэлая эпоха, прычым не толькі ў нашым тэатральным існаванні, але – у беларускім культурным жыцці”, – сцвярджае Леанід Дранько-Майсюк.

1999 год. У Мінску адбыўся «Марш свабоды» ў падтрымку незалежнасці

Мерапрыемства скончылася масавымі сутыкненнямі дэманстрантаў з міліцыяй і салдатамі ўнутраных войск і шматлікімі арыштамі. 

У розныя моманты шэсця колькасць удзельнікаў вагалася ад 20 да 40 тысяч чалавек.

У выніку сутыкненняў пацярпела больш за 50 міліцыянераў і салдатаў, арыштавана больш за 100 удзельнікаў “Маршу Свабоды”.

ciwr.org

 2004 год. У Беларусі прайшоў трэці рэферэндум у гісторыі краіны. Праведзены ў адзін дзень з парламенцкімі выбарамі. На рэферэндум было вынесенае пытанне: «Ці дазваляеце Вы першаму прэзідэнту Рэспублікі Беларусь Лукашэнку А. удзельнічаць у якасці кандыдата ў прэзідэнты Рэспублікі Беларусь у выбарах прэзідэнта?». Рэферэндум, як і яго вынікі, міжнароднай супольнасцю прызнаныя нікчэмнымі.

2005 год. Невядомымі забіты ў сваім доме ў Заслаўе Васіль Гроднікаў.  

Беларускі журналіст, пазаштатны карэспандэнт «Народнай Волі».

Пісаў матэрыялы на вострыя палітычныя і сацыяльныя тэмы. Лаўрэат прэміі імя Анатоля Майсені.

У паведамленні судова-медыцынскага экспэрта пракуратуры было адзначана, што журналіст памёр у выніку «кантакту з тупым прадметам».

Генеральная пракуратура адмовілася пачынаць крымінальную справу па факце смерці журналіста.

Перад смерцю журналіст працаваў над матэрыялам, прысвечаным кватэрным махінацыям у Маладзэчна «Кідалы-3» – працягам серыі публікацый, дзе ўзгадваліся супрацоўнікі КДБ і МУС.

 

Расія стала першым экспарцёрам нафты ў Кітай, апярэдзіўшы Саудаўскую Аравію

Па ўварванні Расіі ва Ўкраіну краіны Захаду ўвялі абмежавальныя меры супраць паставак нафты расійскай вытворчасці. Акрамя таго, у пачатку чэрвеня Еўрасаюз ухваліў пакет санкцый, які забараняе купляць у Расіі нафту, а таксама ўвёў забарону на страхаванне і перастрахаванне марскіх перавозак у трэція краіны.

Расіяне прадаюць нафту кітайцам з вялізнымі скідкамі на фоне заходніх санкцый — да 20-30% ад кошту.

У маі аб’ём паставак нафты склаў амаль 8,42 млн тон – гэта каля 1,98 млн барэляў у суткі, што на 25% вышэй за паказчыкі красавіка. Дастаўка ажыццяўляецца па трубаправодзе «Усходняя Сібір – Ціхі акіян» і з дапамогай танкераў, па моры, перадае агенцтва Reuters.

Саудаўская Аравія ў маі паставіла ў Кітай 7820000 тон, або 1840000 барэляў у суткі. Бразілія 2200000 тон. Нафту з Венесуэлы кітайскія кампаніі не закупляюць, сцвярджае Reuters, баючыся патрапіць пад другасныя санкцыі ЗША.

фота: focus.ua