Апісанне крыніцы вядома з канца XVIII стагоддзя ў гістарычнай працы “Апісанне Крычаўскага графства” (1786), што з’яўляецца першай згадкай пра культ святых крыніц на беларускіх землях. Цяпер прылеглая тэрыторыя да крыніцы – месца адпачынку.
Некалі шанаваная вясковая святыня пад назвай Святы калодзеж або Святая крыніца цяпер – зонай адпачынку. Парадаксальна і супярэчліва спалучаецца назва “Святая крыніца” (яна пазначана на шыльдзе, што паказвае напрамак да воднага аб’екта) і цяперашняга афіцыйнага статуса.
Прылеглая тэрыторыя да самой крыніцы ўключае некалькі альтанак для людзей, якія прыязджаюць сюды адпачыць. На шчасце, тут ёсць сметніцы з прыбіральнямі, каб людзі не загаджвалі тэрыторыю вакол воднага аб’екта.
Яшчэ літаральна пару год таму да крыніцы немагчыма было пад’ехаць на машыне ці на іншым транспартным сродку, бо пад’езд быў абмежаваны драўляным плотам. Гэта было разумнае рашэнне, каб захаваць экалогію крыніцы. Аднак сёння частка плота прыбрана і ўжо любая машына можа пад’ехаць да Святой крыніцы ўсутыч. Сама ж крыніца ўжо даўно накрыта жалезным купалам і вада з яе выцякае з трубы.
Побач з крыніцай знаходзіцца жалезны крыж, дзе да нядаўняга часу былі павязаны ручнікі.
Цяпер яны раптам пачалі вісець на драўлянай агарожды, дзе іх не павінна быць. Больш за тое, некаторыя з гэтых ручнікоў могуць аказацца аброкам, калі людзі просяць дапамогі ў вышэйшых сілаў і пакідаюць нешта з сваіх рэчаў (хустку або ручнік часцей за ўсё). Камусьці ж спатрэбілася іх перавесіць туды, дзе з імі можа здарыцца што заўгодна.
Некалькі неглыбокіх ям рознай велічыні зроблены на другім баку ад ручая, які выцякае з крыніцы, а ўсіх ямаў на адлегласці 20-30 метраў ад крыніцы можна налічыць з дзясятак. Натуральна, што вялікай небяспекі помніку экалогіі і гісторыі раскапаныя ямы не нанеслі, але тым не менш тарфяныя глебы немагчыма стварыць ці аднавіць штучным шляхам. І гэта таксама не можа не ўплываць на экалогію воднага аб’екта.
А тым часам крынічка магла стаць месцам паломніцтва і часткай турыстычных маршрутаў, але замест гэтага тут альтанкі для адпачынку, часта з алкаголем і гучнай музыкай. Больш за тое, тут працягваецца савецкая традыцыя правядзення прафесіянальных святаў і разнастайных турыстычных злётаў (у тым ліку і школьнікаў).
Гісторыя ўнікалькай крыніцы пад Крычавам досыць сумная, бо колішняя вясковая святыня, якая была шырока вядома за межымі Крычаўшчыны, пацярпела аб савецкага ваяўнічага атэізму. Знешні выгляд стаў іншы і яна была моцна пашкоджана, нават ледзь не знішчана падчас меліарацыі і здабычы торфу ля Прудка.
На крыніцу апусцілі бетоннае кальцо, яе абнеслі меліярацыйным валам, а таксама праклалі трубы, па якіх павінна была цекчы вада. Больш за тое, быў знішчаны традыцыйны драўляны зруб, а крыніца, што была ў выглядзе невялічкага азярца, наогул спушчана падчас земляных работ. Гэта прывяло да таго, што цэлы культавы комплекс (крыніца, зруб, аброчны крыж), які раней быў даволі вядомым і шанаваным месцам, знешне вельмі моцна дэградаваў.
І цяпер належнага дагляду за крыніцай няма, хоць аб’ект культуры і экалогіі, які цудам захаваўся, уяўляе сабой гісторыка-культурную каштоўнасць рэгіёна.
Фота: mogilev.media
