На мероприятии, посвященном 1 мая и прошедшем в апреле, в Хотимске собрались молодые работники АПК района, их старшие коллеги и ветераны отрасли, пишет «Шлях Кастрычніка». Журналисты подчеркнули, что это был «…не помпезный и пафосный или сухой и протокольный церемониал, а именно встреча трех поколений…». И все бы ничего, если бы «домашнюю и душевную атмосферу» не нарушил председатель райисполкома Геворг Мелконян. Он, само собой, возглавлял хотимскую группировку на всебелорусской тусовке и начал рассказывать участникам мероприятия о ВНС и «военной доктрине».
Авторы статьи утверждают, что тема вызвала у присутствующих «живой отклик». Однако в этом стоит усомниться. Все-таки на празднике собрались не круглые идиоты и вызвать у них хоть какой-то отклик столь анекдотичная и заезженная тема вряд ли могла.
Цікавыя факты, што тычацца Дня міжнароднай салідарнасці працоўных – у нашым матэрыяле.
1 мая афіцыйна адзначаюць як нацыянальнае свята палова свету, ад краін Еўропы і Амерыкі да Аўстраліі і Афрыкі. У шматлікіх краінах Еўропы першае мая з’яўляецца непрацоўным днём, калі адбываюцца дэманстацыі і мітынгі, акцыі салідарнасці і творчыя перфомансы.
Дзень працы ў Расійскай імперыі і Савецкім Саюзе
У Расійскай імперыі першага мая як дзень міжнароднай салідарнасці працоўных упершыню адзначылі ў 1890 годзе ў Варшаве правядзеннем стачкі, у якой прыняла ўдзел 10 тысяч працоўных.
З 1897 года гэтая дата стала насіць палітычны характар і суправаджалася масавымі дэманстрацыямі. Першамайскія выступленні рабочых у 1901 годзе ў Пецярбургу, Тбілісі, Гомелі, Харкаве і іншых гарадах Расійскай імперыі ўпершыню суправаджаліся лозунгамі: «Далоў самадзяржаўе!», «Хай жыве рэспубліка!», адбываліся сутыкненнені з войскамі.
На першамайскія стачкі і дэманстрацыі 1912–1914 гадоў выходзіла больш за 400 тысяч працоўных. У 1917 годзе, пасля Лютаўскай рэвалюцыі, першае мая ўпершыню адсвяткавалі адкрыта: мільёны працоўных выйшлі на вуліцы з рознымі лозунгамі і плакатамі.
Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі дата стала афіцыйным святам, якое першапачаткова называлася «Дзень Інтэрнацыянала», а ўжо пазней (з 1972 года) было перайменавана ў «Дзень міжнароднай салідарнасці працоўных – Першае Мая». У гэты дзень праводзіліся дэманстрацыі працоўных. Арганізаваныя калоны працоўных ішлі па цэнтральных вуліцах гарадоў усіх рэспублік і пасёлкаў СССР пад маршы і музыку палітычнай скіраванасці, а з гучнагаварыцеляў гучалі прывітанні дыктараў і палітычныя лозунгі.
У савецкі час нават прыдумалі імя, якое ўсхваляе Дзень міжнароднай салідарнасці працоўных і гучыць яно Даздраперма. Абсурднае імя паходзіць ад скарачэння лозунгу «Да здравствует Первое мая!».
Язычніцкія карані першамайскага свята
Звычай адзначаць першы дзень мая пайшоў з спрадвечных часоў, калі людзі пасля ўзворвання зямлі і пасева праводзілі вясёлыя імпрэзы, каб уся іх праца прынесла добры ўраджай. У старажытнай Італіі першае мая рабілі гулянні ў гонар багіні Маі, апякункі ўрадлівасці і землі, у гонар якой быў названы вясновы месяц.
У кельцкіх народаў у даўнія часы першае мая традыцыйна адзначалася свята Белтэйн, якое было прысвечана богу сонца і ўрадлівасці Бяленусу і пазначала прыход вясны. Сімвалам урачыстасці было майскае дрэва – сусветная вось, вакол якой круціўся сусвет. У гэтае свята было прынята пераскокваць праз вогнішча, праводзячы рытуал ачышчэння, а кельцкія жрацы (друіды) прыносілі богу сімвалічныя ахвяры.
У раннім Сярэднявеччы ў Еўропе ноч з 30 красавіка на 1 мая адзначалася як Вальпургіева ноч, а сам дзень 1 мая быў святам вясновай сяўбы. Па меры хрысціянізацыі Вальпургіева ноч забаранялася па ўсёй Еўропе, але 1 мая людзі ўпрыгожвалі сябе і дамы свае зелянінай і кветкамі, спявалі, гулялі і весяліліся.
Наогул у народным календары першае мая з’яўляецца народным святам вясны, якое шырока адзначалася ва ўсіх краінах Еўропы і бярэ свой пачатак з дахрысціянскіх традыцый. Ад Шатландыі да Беларусі было распаўсюджана традыцыя ставіцьмайскае дрэва, якое ўпрыгожвалі вянком, рознакаляровымі лентамі і інш., а таксама вадзіць карагоды вакол расліны.
Нацыянальныя святы ў Дзень працы
У Еўропе акрамя Дня міжнароднай салідарнасці з працоўнымі адзначаюцца і іншыя святы. Напрыклад, у Францыі разам з першамайскімі мытынгамі адбываецца свята ландыша. Менавіта ў гэты дзень абсалютна любы жадаючы мае права на продаж ландышаў на вуліцах французскіх гарадоў.
Здаўна, паводле народнай традыцыі, людзі дораць адзін адному ландышы, бо яшчэ за кельцкімі часамі лічылі, што гэтая кветка прыносіць шчасце. Традыцыя дарыць кветку-талісман вельмі старадаўняя, што атрымала шырокае распаўсюджанне ў ХVI стагоддзі пры каралі Карле ІХ. Кожны год у Францыі першага мая прадаецца каля 60 мільёнаў ландышаў.
У Фінляндыі першага мая адбываецца традыцыйнае свята Ваппа, што ўзыходзіць яшчэ да паганскіх рытуалаў сустрэчы вясенне-летняга перыяду і сумяшчаецца з традыцыяй найноўшага часу ўшаноўвання людзей працы.
У Фінляндыі свята пачынаецца ўжо напярэдадні 1 мая і па традыцыі адзначаецца не толькі як дзень працоўных, але і як дзень студэнта. Святкаванне суправаджаецца карнаваламі, шэсцямі, дэманстрацыямі.
З 1979 года 1 мая аб’яўлена ў Фінляндыі афіцыйным дзяржаўным святам, падчас якога вывешваюць дзяржаўны флаг. Для большасці жыхароў Фінляндыі Ваппу – гэта перш за ўсё свята весялосці і радасці чакання надыходзячай вясны. Нязменным атрыбутам свята Ваппу з’яўляюцца белыя фуражкі выпускнікоў гімназій, якія апранаюць не толькі нядаўнія выпускнікі, але ўвогуле ўсе, хто калі-небудзь скончыў гімназію.
На Гавайскіх выспах на першага мая святкуецца Дзень Леі, у гонар аднаго з галоўных сімвалаў Гаваеў – кветкавай гірлянды на шыю. У гэты дзень паўсюль на выспах велізарная колькасць кветак, упрыгожванняў з кветак, музыка, выставы, майстэрні, выбар Каралевы Леі.
Лепшыя школы традыцыйнага гавайскага танца хула выступаюць перад гледачамі, якія далучаюцца да прыгожых рытмічных рухаў.
У Казахстане першае мая адзначаецца свята адзінства народа Казахстана, якое пачало адзначацца з 1996 годзе пры Нурсултане Назарбаеве. Гэта свята прызначана для захавання міжнацыянальнай і міжрэлігійнай згоды, баланса паміж рознаэтнічным і поліканфесійным насельніцтвам краіны.
Не менш сур’ёзна гэта дата адзначаецца і на Маршалавых выспах, дзе святкуюць дзень канстытуцыі гэтай ціхаакеанскай краіны, раскіданай па шматлікіх атолах і архіпелагах.
Маёўкі. У Старажытным Рыме ў гэты дзень прыносілі ахвяры ў гонар багіні Зямлі Маі.
Свята ўстаноўлена ў гонар старажытнарымскай багіні Маі (Майесты), жонкі Вулкана і маці Меркурыя (Гермеса). Апошні вясновы месяц май названы рымлянамі ў гонар менавіта гэтай багіні.
Кожную вясну, акурат у першы дзень месяца, рымляне ладзілі ахвярапрынашэнні з далейшымі святкаваннямі ў гонар гэтай суровай жыхаркі неба. Не прынесці багіні ахвяру азначала застацца без ураджаю ў бліжэйшы год.
Рымляне і сталі ладзіць святы з шэсцямі, і стала гэта традыцыяй. Калі старажытнага Рыма не стала, традыцыя адышла ў нябыт, але была адноўлена нараджаючымся пралетарыятам. У канцы ХІХ стагоддзя ў Расійскай імперыі 1 мая рэвалюцыйна настроеныя рабочыя ладзілі нелегальныя мітынгі на прыродзе.
Дзень салідарнасці працоўных. Дзець працы.
Свята, якое адзначаюць у шматлікіх краінах Еўропы, Афрыкі, Лацінскай Амерыкі і Азіі вядома пад некалькімі назвамі – Дзень міжнароднай салідарнасці працоўных, Дзень Вясны і Працы, Дзень працы, Дзень вясны.
Гэта дата звязана з адной са старонак гісторыі барацьбы пралетарыята з капіталам – з падзеямі, якія адбыліся ў Чыкага. 1 мая 1886 года ў горадзе пачаліся маштабныя мітынгі і дэманстрацыі працоўных з патрабаваннем васьмігадзіннага працоўнага дня. Акцыя скончылася кровапралітным сутыкненнем з паліцыяй, наступныя мітынгі прывялі да Хеймаркецкай бойні 4 мая (на загалоўнай выяве).
У ліпені 1889 года Парыжскі кангрэс прыняў рашэнне аб правядзенні 1 мая штогадовых працоўных дэманстрацый.
Упершыню дзень міжнароднай салідарнасці працоўных быў адзначаны ў 1890 годзе ў Аўстра-Венгрыі, Бельгіі, Германіі, Даніі, Іспаніі, Італіі, ЗША, Нарвегіі, Францыі, Швецыі і некаторых іншых краінах. Доўгі час Першамай быў сімвалам рэвалюцыі, непрымірымай класавай барацьбы.
У Расійскай імперыі Першамай як дзень міжнароднай салідарнасці ўпершыню адзначылі ў 1890 годзе ў Варшаве правядзеннем стачкі 10 000 рабочых.
У 1917 годзе свята было ўпершыню свабодна адзначана ў рэвалюцыйнай Расіі.
З 1918 года свята стала афіцыйным.
Першамай святкаваўся на акупаваных немцамі тэрыторыях Беларусі ў 1942-1944 гадах як галоўнае свята германскага пралетарыята.
1555 год. Нарадзілася княгіня Соф’я Слуцкая (1585–1612).
Беларуская святая і асветніца ВКЛ. Праваслаўны дзеяч з роду Алелькавічаў, апошні яго прадстаўнік.
У 1592 годзе да Соф’і адышло ўсё Слуцкае княства з гарадамі Слуцк і Капыль.
У 11 гадоў яна была сасватана, у 15 гадоў выйшла замуж за нясвіжскага князя Януша Радзівіла. Апекавала праваслаўе ў ВКЛ, фундавала сродкі для пабудовы храмаў і шпіталёў для бедных, рабіла паломніцтвы ў святыя мясціны. Соф’і ўдалося пры дапамозе мужа атрымаць каралеўскую грамату, якая забараняла далучэнне праваслаўных вернікаў да Уніі ў яе ўладаннях.
Памерла ў час родаў, пахаваная ў Слуцкім Траецкім манастыры. Хутка сярод гараджан пайшлі чуткі пра цуды, якія адбываліся каля яе труны. Менавіта тады Соф’ю пачалі ўшаноўваць як святую, але кананізавалі толькі ў 1984 годзе. Цяпер мошчы Соф’і Слуцкай захоўваюцца ў Свята-Духавым кафедральным саборы ў Мінску. Дзень яе памяці адзначаецца 1 красавіка.
Персанаж рамана Ю. Крашэўскага «Апошняя са слуцкіх князёў» і гістарычнай драмы У. Сыракомлі «Магнаты і сірата».
1710 год. Напярэдадні адыходу з Полацку, салдаты расійскага цара Пятра I узарвалі Сафійскі сабор.
Пасля гэтага Сафійскі сабор быў цалкам разбураны і праляжаў у руінах да 1738 года.
11 ліпеня 1705 года сабор быў зачынены расійскай арміяй. Пётр I перадаў сабор праваслаўнай абшчыне, але яна адмовілася прыняць яго, асцерагаючыся, што пасля таго як рускія войскі пакінуць горад, супраць іх пачнуцца рэпрэсіі.
Паводле польскага гісторыка XIX стагоддзя Ф. Духінскага, п’яны Пётр I уварваўся разам з салдатамі ў Сабор, які належаў уніятам, асабіста забіў настаяцеля і чатырох манахаў-базыльян, а целы загадаў утапіць у Дзвіне.
1840 год. На лонданскім паштамце ў продаж паступілі першыя ў свеце паштовыя маркі з партрэтам каралевы Вікторыі.
Чорная каштавала адзін пені, сіняя – два пенсы. Гэта былі першыя афіцыйныя паштовыя маркі, якія маюць клеявы адваротны бок.
З 6 мая гэтыя маркі дазволілі наклейваць на канверты і выкарыстоўваць пры перасыланні лістоў.
Аўтарам ідэі выкарыстання марак для аплаты паштовых адпраўленняў быў Роўлэнд Хіл, які ў 1854 годзе стаў галоўным паштмайстрам Брытаніі.
1903 год. У в. Пабокавічы (зараз Бабруйскі раён) нарадзіўся Платон Галавач (1903–1937).
Беларускі пісьменнік, грамадскі дзеяч. Быў рэпрэсаваны.
Адзін з арганізатараў камсамольскага руху на Бабруйшчыне, у Барысаўскім павеце, першы сакратар ЦК ЛКСМБ, намеснік наркама асветы БССР (1929–1930), рэдактар газеты «Чырвоная змена», часопісаў «Маладняк», «Полымя», адзін з лідараў літаратурных аб’яднанняў «Маладняк» і БелАПП.
Арыштаваны 11 жніўня 1937 года, асуджаны 29 кастрычніка да вышэйшай меры пакарання, расстраляны праз некалькі гадзін пасля прысуду. Сям’і было абвешчана, што памёр 25 снежня 1944 года ў лагеры ад паралічу сэрца.
Аўтар апавяданняў, кніг, зборнікаў апавяданняў, аповесцей, рамана, нарысаў, якія перакладаліся на рускую, польскую, украінскую, чэшскую, ідыш ды iншыя мовы.
Многія яго творы засталіся няскончанымі, у тым ліку кніга пра паўстанне 1863–1864 гг. і Кастуся Каліноўскага.
1915 год. Нарадзіўся Іван Любачка.
Беларускі гісторык. Доктар гісторыі, прафесар шэрагу ўніверсітэтаў ЗША.
Скончыў Віцебскі педінстытут.Выкладаў у Галоўчынскай СШ Бялыніцкага раёна, служыў у войску.
Пачатак Вялікай Айчыннай вайны спаткаў у чыне капітана каля Брэста, адкуль адступаў да Палтаўшчыны, дзе трапіў у палон, потым быў выпушчаны. Вярнуўся на Беларусь, прымусова вывезены на працы ў Германію.
Пасля вайны застаўся ў Германіі, працаваў настаўнікам у беларускіх школах. У пачатку 1950-х гадоў эміграваў у ЗША. Скончыў Калумбійскі ўніверсітэт. Працаваў у шэрагу ўніверсітэтаў.
Аўтар многіх публікацый, у тым ліку «Беларусь пад савецкай уладай, 1917–1957».
Заснавальнік стыпендыяльнага фонду падтрымання доследаў у галіне беларусазнаўства.
Памёр 20 ліпеня 1977 года.
1922 год. Нарадзіўся Алесь Салавей (Альфрэд Радзюк, Альберт Кадняк).
Беларускі паэт.
У Дзяржынскайсярэдняй школе вучыўся разам з вядомым у будучым гісторыкам М. Ермаловічам.
Працаваў у рэдакцыі лагойскай раённай газеты «Чырвоная Лагойшчына», пад час вайны – у рэдакцыі мінскай «Беларускай газеты», рыжскай «Новы шлях».
У 1944 годзе выехаў на Захад. У Празе сустракаўся з Ларысай Геніюш. Удзельнічаў у выданні газеты «Зь беларускага жыцьця» і часопіса «Пагоня», вёў вялікую перапіску з беларусамі ў Нямеччыне.
У 1949 годзе пераехаў у Аўстралію. Член Згуртавання беларусаў у Вікторыі, Беларускага цэнтральнага камітэта ў Вікторыі, беларускай секцыі радыё 3ZZ у Мельбурне.
Аўтар вершаў, кнігі паэзіі «Мае песні», вершаў-мініяцюр, паэм, зборнікаў паэзіі, якія прысвечаны беларускай гісторыі, Усяславу Чарадзею, Ф. Скарыне, С. Буднаму, В. Цяпінскаму, М. Багдановічу.
Памёр 21 студзеня 1978 году ў Мельбурне.
1931 год. Нарадзіўся Алег Лойка.
Беларускі паэт, пісьменнік і літаратуразнавец. Член-карэспандэнт акадэміі навук Беларусі. Доктар філалагічных навук, прафесар.
Стылістычную адметнасць лекцый А. Лойкі адзначалі студзнты БДУ, Варшаўскага, Іенскага універсітэтаў.
Аўтар дапаможнікаў «Гісторыя беларускай літаратуры: Дакастрычніцкі перыяд», «Старабеларуская літаратура». Адзін са складальнікаў хрэстаматыі для ВНУ «Беларуская літаратура XIX стагоддзя».
Пад яго кіраўніцтвам абаронена 15 дысертацый.
Аўтар больш як 450 навуковых публікацый, у тым ліку шасці манаграфій, якія прысвечаны творчасці Якуба Коласа, А.Міцкевіч, М. Багдановіча, паэзіі пачатку XX стагоддзя:
Аўтар вершаў, зборнікаў паэзіі, аповесцей, раманаў, эсэ – усяго 100 кніг.
Аўтар сцэнарыя дакументальнага фільма «Максім Багдановіч» (1990).
Перакладчык на беларускую мову П. Верлена, І. Гётэ, Ф. Шылера, асобных твораў рускіх, украінскіх, літоўскіх, латышскіх, польскіх і іншых паэтаў.
Памёр 19 лістапада 2008 года.
1942 год. Нарадзіўся Міхаіл Басалыга.
Беларускі савецкі графік. Брат Уладзіміра Басалыгі.
У 1970 скончыў Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі інстытут.
Працуе пераважна ў галіне кніжнай графікі. Вылучаюцца афармленнем: альбом «Гравюры Францыска Скарыны», кніга «Вершы пяці кніг» Г. Бураўкіна, «Дзень добры, мама», «Ave Maria» М. Танка, «Напісанае застаецца» А. Петрашкевіча.
У 2006 годзе стварыў ілюстрацыі для выдання трылогіі «На ростанях» Я. Коласа, таксама працаваў над ілюстрацыямі паэмы «Курган», верша «Хлопчык і лётчык» і іншых Я. Купалы.
Творы знаходзяцца ў Траццякоўскай галерэі, Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі, Музеі сучаснага выяўленчага мастацтва, Літаратурных музеях Я. Купалы і Я. Коласа, Слуцкім краязнаўчым музеі, Магілёўскім абласным мастацкім музеі імя П. Масленікава.
Выява: Міхаіл Басалыга, Бітва на Сініх Водах, 2005 г.
1949 год. Нарадзілася Ядвіга Паплаўская.
Савецкая і беларуская эстрадная спявачка, клавішніца, кампазітар, удзельніца першага складу ансамбля “Верасы”. Народная артыстка. Жонка А. Ціхановіча.
Скончыла Беларускую кансерваторыю.
Сузаснавальніца і ўдзельніца ВІА “Верасы” (1971–1987), удзельніца Дзяржаўнага аркестра Беларусі пад кіраўніцтвам М. Фінберга, групы «Шчаслівы выпадак».
Суарганізатар (1988) Тэатра песні Ядвігі Паплаўскай і Аляксандра Ціхановіча, праз студыю якога прайшло шмат маладых беларускіх выканаўцаў — Аляксандр Саладуха, гурт «Ляпіс Трубяцкой» і іншыя.
1981 год. Нарадзіўся Аляксандр Глеб.
Беларускі футбаліст, паўабаронца. Ігрок нацыянальнай зборнай Беларусі, адзін з самых паспяховых футбалістаў у гісторыі Беларусі.
Гуляў за БАТЭ, у нямецкім «Штутгарт», лонданскім «Арсенале», іспанскай «Барселоне», англійскім «Бірмінгем Сіці», «Вольфсбургу» і іншых.
У 2021 годзе ўвайшоў у новаўтвораны савет дырэктараў жодзінскага клуба «Тарпеда-БелАЗ».
1986 год. Памёр Сцяпан Александровіч (1921–1986).
Беларускі пісьменнік, літаратуразнаўца, крытык, краязнаўца. Доктар філалагічных навук, прафесар.
Даследаваў гісторыю беларускай літаратуры XIX–XX стагоддзяў, развіццё нацыянальнага кнігадрукавання і перыядычнага друку, літаратурныя сувязі, у тым ліку беларуска-ўкраінскія. Надаваў значную ролю вывучэнні творчасці Тараса Шаўчэнкі.
Вывучаў дзейнасць Ф. Скарыны, Янкі Купалы, літаратурна-гістарычную біяграфію Цішкі Гартнага. Створыў літаратурныя партрэты П. Багрыма, Ф. Савіча, Ф. Багушэвіча, Каруся Каганца, Янкі Купалы, Якуба Коласа, Цёткі, Змітрака Бядулі, Кузьмы Чорнага ды іншым.
2004 год. Адбылася самае вялікае пашырэнне за гісторыю ЕС.
У выніку пятага пашырэння ў склад ЕС увайшлі 10 краін: Венгрыя, Кіпр, Латвія, Літва, Мальта, Польшча, Славакія, Славенія, Чэхія і Эстонія.
2018 год. У Магілёве пабіты тэмпературны рэкорд 1977 года.
У Дзень працы ў абласным цэнтры тэмпература ўзнялася да 27,5 градуса цяпла. У выніку было абноўлена дасягненне 41-гадовай даўнасці ў +26,7 градуса.