З сярэдзіны верасня і па сярэдзіну кастрычніка ў Магілёве праходзіла грамадскае абмеркаванне пераназвання плошчы Арджанікідзэ. На прысуд грамадскасці былі вынесеныя наступныя варыянты – пакінуць назву “Плошча Арджанікідзэ”, памяняць назву на “Плошча Свяціцеля Георгія Каніскага” альбо можна было прапанаваць іншы варыянт.
Прычынай грамадскага абмеркавання стаў зварот ініцыятыўнай групы гараджан – піша Тэлеграм-канал “Магілёў – мой горад”. Аднак адначасова з гэтай ініцыятывай з’явілася і петыцыя супраць пераназвання плошчы Арджанікідзэ ў гонар Георгія Каніскага – пісалі mogilev.media. У выніку зваротаў грамадзян, незадаволеных пераназваннем аказалася больш. Таксама супраць выказаліся прадстаўнікі гарадской тапанімічнай камісіі.
“Постаць свяціцеля і ў прынцыпе актыўнасць праваслаўнай царквы, нягледзячы на тое, што горад у іншых кутках краіны лічыцца праваслаўна-ватным, у самім горадзе – адзін з найбольш раздражняючых фактараў сярод гараджан. – адрэагавалі на навіну ў тэлеграм-канале “Спадчына”. – “Ужо не ведаюць, куды гэтага Каніскага ўвапхнуць!” – даводзілася асабіста чуць ад многіх мясцовых.”
Пачынаючы з 13 верасня і па 13 кастрычніка праходзіць арганізаванае Магілёўскім гарвыканкамам абмеркаванне перайменавання плошчы Арджанікідзэ ў абласным цэнтры. На прысуд грамадскасці вынесеныя наступныя варыянты: пакінуць назву “Плошча Арджанікідзэ”, памяняць назву на “Плошча Свяціцеля Георгія Каніскага” альбо можна прапанаваць іншы варыянт.
Mogilev.media папрасілі пракаментаваць сітуацыю магілёўскага гісторыка і краязнаўцу, які пажадаў застацця невядомым, што да гістарычнай назвы мясцовасці і абгрунтавання перайменавання плошчы.
“Для пачатку неабходна разабрацца з пытаннем, гістарычную назву якога аб’екта мы шукаем. – падзяліўся з выданнем сваімі думкамі суразмоўца – У працэдурах кадыфікацыі гістарычных і абгрунтаваных гарадскіх тапонімаў звычайна абапіраюцца на цэлы шэраг акалічнасцяў.
Па-першае, трэба адзначыць, якой была першапачатковая гістарычная назва аб’екта. Калі мы гаворым пра тэрыторыю, вынесеную на абмеркаванне, як пра мясцовасць, то самым старажытным і гістарычна апраўданым тапонімам з’яўляецца, безумоўна, “Касцерня”. Вуліца з такой назвай праіснавала ў Магілёве да пачатку ХХ стагоддзя.
Касцерня на плане Магіллёва 1918 года.
Паходжанне гэтай назвы доўгі час звязвалі з касцямі маскоўскіх стральцоў, пахаваных прыкладна ў гэтым месцы, на схіле гары за сценамі магілёўскіх гарадскіх умацаванняў. Але таксама ёсць гіпотэза, што назва “Касцерня” паходзіла ад слова Castrum, што адзначае ў перакладзе з латыні – “замак”, умацаванае месца. Гэттым словам, магчыма, называлі адзін з магілёўскіх бастыёнаў якраз у гэтай мясцовасці. Гара-”замак” у раёне сучаснай плошчы Арджанікідзэ, была занатаваная ў другой палове ХІХ стагоддзя вядомым расійскім мастаком Д. Струкавым. У подпісе гэтага аўтара сказана, што гэтая мясцовасць “ныне называется Костерней”.
Касцерня на малюнку Д. Струкава
Але, па-другое, неабходна ўлічваць таксама гістарычную назву самаго аб’екта, які мы абмяркоўваем. Калі мы з вамі паглядзім на тое, як выглядала мясцовасць, дзе зараз размяшчаецца плошча Арджанікідзэ, напрыклад, у зусім яшчэ нядаўнія, адразу пасляваенныя часы, то ніякай плошчы мы там не ўбачым. Наадварот, мы пабачым рэшткі гарадскога замкавага рва, які ішоў на тым месцы, дзе зараз пралягае вуліца Камсамольская.
На пярэднім плане – замкавы роў на месцы плошчы Арджанікідзэ
І толькі ў пасляваенныя часы праходзіла масштабная рэканструкцыя пуцепраходаў у Магілёве, падчас якой была здзейснена падсыпка дарогі, па якой зараз ідзе вуліца Чалюскінцаў і ўласна адбылося стварэнне плошчы, якой далі імя Арджанікідзэ.
Такім чынам, гістарычная назва мясцовасці – гэта адно, а сам інфраструктурны аб’ект – гэта другое. Гэта стварэнне савецкага перыяду, якое атрымала адпаведную савецкую назву. І гэтую назву цалкам слушна таксама лічыць гістарычнай.
Калі б размова вялася пра дэкамунізацыю тапоніма, то безумоўна, варта было б прыглядзецца ў першую чаргу да гістарычнай назвы мясцовасці. Але ж размова пра іншае – пра замену гістарычнай назвы на сучасную, нічым не апраўданую гістарычна.”
Варта адзначыць, што ідэя змяніць назву плошчы Арджанікідзэ на імя праваслаўнага архіепіскапа Георгія Каніскага пакуль не знаходзіць гарачага водгуку сярод магілёўцаў. Так, карыстальнікі двух самых папулярных гарадскіх тэлеграм-каналаў адназначна аддаюць перавагу захаванню сучаснай назвы.
Галасаванне ў дзяржаўным тэлеграм-канале “Магілёў-мой горад” дае на момант падрыхтоўкі артыкула такія дадзеныя па прыхільнасці.
79% з больш чым 2200 удзельнікаў галасавання аддаюць сваю перавагу сучаснай назве і ў тэлеграм-канале незалежнага рэсурса “Могилев Online”.
Магілёўскі гарвыканкам вывучае грамадскую думку магілёўцаў аб перайменаванні ў горадзе сквера імя А. Герцэна ў Тэатральны сквер – паведамляе magilev.by.
Сквер імя А. Герцэна знаходзіцца адразу за Магілёўскім драмтэатрам. Гэта найстарэйшы гарадскі сквер Магілёва. Закладваўся ў 1829 годзе, як сад.
У 1888 годзе падчас будаўніцтва драматычнага тэатра частка насаджэнняў была высечана. Астатняя частка сквер займела назву Тэатральнага.
У 1917-1919 гадах ён называўся Дняпроўскім, бо прымыкаў да Дняпроўскага праспекта, з 1919 года стаў сквер стаў насіць імя А. Герцэна.
Пытанне перайменавання сквера ў Тэатральны ўздымалася на тапанімічнай камісіі не раз, але не знаходзіла шырокай падтрымкі. Магчыма, па выніках сёлетняга галасавання магілёўцаў, сквер стане Тэатральным ужо і афіцыйна. Да таго ж, знешне яго ўжо абнавілі падчас правядзення капітальнага рамонту Камсамольскай вуліцы.
