З 2025 года пенсіі асуджаных у Беларусі могуць цалкам кантралявацца МУС, а не сацыяльнай службай. Усе выплаты будуць трапляць у папраўчую ўстанову, і толькі невялікая частка – «мінімум» – дойдзе да самога чалавека. Новы парадак робіць зняволеных пенсіянераў яшчэ больш уразлівымі, а для дзяржавы – нават фінансава прывабнымі.
Я ўсё яшчэ памятаю, як мая бабуля ганарылася сваёй пенсіяй, нават калі яна была меншая за месячную аплату святла. «Гэта маё, я заслужыла!» – казала яна. Цяпер, здаецца, гэта «маё» ўсё далей ад тых, каму і так мала засталося. Дзяржава вырашае: калі ты трапіў за краты, твая пенсія ўжо не твая – яна пераходзіць у «касу» папраўчай сістэмы.
Нібыта ўсё проста: асуджаны пенсіянер павінен атрымаць сваё, але на самой справе амаль усе грошы забярэ адміністрацыя. На руках застанецца толькі мінімальны астатак, вызначаны дзяржавай. Усё іншае пойдзе «на твае ж патрэбы»: ежу, ложак, ахову, уласна – за само зняволенне. Становішча набірае асаблівы цынізм, калі разумееш: цяпер сам факт асуджэння пенсіянера робіцца дзяржаве практычна выгадным.
Раней чалавек мог спадзявацца хоць на дробязь: 10% ад сваёй пенсіі, не менш за 20% ад мінімальнай, і гэтая сума, дзякуючы даверанасці, магла пайсці на сям’ю – напрыклад, аплаціць камуналку. Цяпер і гэтая магчымасць пад пагрозай. Адміністрацыя турмы атрымлівае поўны кантроль: хто і куды атрымлівае грошы, хто можа іх атрымаць, а хто не.
Пенсія асуджанага – гэта ўжо не падтрымка для блізкіх, а разліковы талон, з якога здымуць усё да капейкі «за ўтрыманне». У выпадку з непаўналетнімі або тымі, хто страціў карміцеля, палова выплат пойдзе на асобны рахунак, а другая частка – прадстаўніку.
Сацыяльныя пенсіі наогул перастануць выплачваць на час зняволення. Астатнія выплаты будзе размяркоўваць папраўчая ўстанова.
Змена закона азначае, што кантроль за фінансамі зняволеных цяпер цалкам пераходзіць з рук сацыяльнай службы ў рукі тых, хто адказвае за выкананне пакарання. І гэта не толькі пра грошы, а пра сітуацыю, калі нават уласная старасць ператвараецца ў яшчэ адзін рычаг кантролю. Дзяржава атрымлівае фінансавы бонус: кожны пенсіянер за кратамі – гэта, па сутнасці, папаўненне бюджэту папраўчай сістэмы. Фінансавы парадокс: утрымліваць чалавека стала не толькі юрыдычнай, але і эканамічнай справай.
У сям’і асуджанага цяпер яшчэ больш рызыкі: без пенсійнай дапамогі, з магчымасцю прымусовых плацяжоў і штрафаў за даўгі. Дзяржава атрымлівае максімальную эканамічную выгаду, пакідаючы тым, хто і так страціў свабоду, толькі мінімум – як па жыцці, так і па фінансах. Калі раней і быў выбар – падтрымаць сям’ю ці хаця б захаваць годнасць, то цяпер пенсія не абараняе, а толькі фінансуе сістэму, што цябе ж і карае.
Што тут скажаш? Сацыяльная падтрымка ў беларускай рэальнасці ўсё больш нагадвае спробу пралічыць, колькі каштуе чужая няволя. І з кожнай зменай закона пенсія становіцца не абаронай, а элементам турэмнага ўліку – і, як ні дзіўна, крыніцай даходу для самой дзяржавы. Ці ёсць у такім раскладзе месца для годнасці? А можа, гэта чарговы ўрок: калі «заслужанае» ператвараецца ў яшчэ адну форму пакарання, застаецца толькі жарт: «Можа, хоць гумар ніхто не адабраў?»
Якуб Ясінскі
Фота: LookByMedia