Падборку артыкулаў нямецкага пісьменніка Ганса Захачовера, які ў складзе нямецкай арміі апынуўся на нашых землях у 1918 годзе, знайшоў і апублікаваў Алег Давід Лісоўскі.
«Гэты горад – ферзь, панна сярод дняпроўскіх гарадоў. Аднак не старая панна, на твары якой гісторыя намалявала зморшчыны, якія павінна прысыпаць і схаваць пудра. Не, гэта хутчэй юная каханка, поўная свежасці, любові да жыцця, і з маленькім, вострым пачуццём уласнай годнасці!» – пісаў у нататках для газеты 10-й нямецкай арміі ландсштурман Ганс Захачовер у чэрвені 1918 года.
Сабор Трох Свяціцеляў на фотаздымку нямецкага салдата ў 1918 годзе
Сабор Трох Свяціцеляў на фотаздымку нямецкага салдата ў 1918 годзеУ армейскай газеце выйшлі яго кароткая нататка і вялізны артыкул l з падрабязным апісаннем гісторыі гораду, характарыстыкай бягучага стану падзеяў пасля рэвалюцыі і трапнымі назіраннямі за норавамі і побытам магілёўцаў.
«Позірк з Дняпра на вытанчана і велічна асветлены белымі цэрквамі, востраканечнымі вежамі і ззяючымі купаламі горад робіць вялікае ўражанне і захапляе прывабнасцю фарбаў. – у захапленні пісаў аўтар – Аблічча гораду ажыўляе вялікая колькасць цэркваў, белыя будынкі якіх ззяюць сваім уласным святлом і ўражваюць вочы і розум значна глыбей, чым, напрыклад, стракатыя цэрквы ў Менску».
Падборку артыкулаў Ганса Захачовера знайшоў і пераклаў калекцыянер і рупліўца магілёўскай спадчыны, філантроп з Аўгсбурга Алег Давід Лісоўскі. Свае пераклады, багата праілюстраваныя фотаздымкамі і малюнкамі часоў нямецкай акупацыі гораду ў 1918 годзе, ён размясціў у сваім блогу і на тэматычных старонках у Facebook.
Магілёў у вачах нямецкага салдата паўстае горадам ваенных
«У Магілёве, як таксама і ў Менску, знаходзіцца шмат расейскіх афіцэраў. І паколькі яны не атрымліваюць жалавання, і мала хто з іх дастаткова заможны, каб плаціць фантастычныя кошты дзеля забеспячэння жыцця, то яны цягнуць вартае жалю існаванне і харчуюцца з вулічнай працы, продажу газет і падобных заняткаў.
Таксама, горадам разбэшчаных расійскіх чыноўнікаў
«Магілёў быў сапраўды горадам чыноўнікаў; цэнтрам дзяржяржаўных установаў. Аднак, трэба дадаць, цэнтрам расійскіх дзяржаўных установаў. І можна сабе ўявіць, што карты, шнапс і «жанчыны» ігралі для іх асноўную ролю, а ад духоўнага развіцця тут адмаўляліся з такой мужнасцю, якой, слава Богу, немцам ніколі не дасягнуць».
Дубравенка на здымку невядомага нямецкага салдата
Дубравенка на здымку невядомага нямецкага салдата
І, канечне, горадам колішняй царскай Стаўкі
Жыхары гораду, для якіх паводле іх палітычных поглядаў і ўзроўню адукацыі «звяржэнне» цара было зусім недарэчным, а час бальшавікоў здаваўся нацыянальнай трагедыяй, паведамлялі, аднак, што цар зрабіў сябе сапраўды непапулярным.
Само сабой, ён (цар, Мікалай ІІ) быў чалавекам, які выклікаў трапятанне. Аднак, паколькі людзі атрымлівалі інфармацыю не з нейкіх мутных крыніц, але мелі магчымасць штодня ўласнымі вачыма бачыць, як гэты імператар прымаў зусім малы ўдзел у справах свайго войска, як ён дзень і ноч, ператварыўшы яе ў дзень, аддаваўся выпіўцы і нізкім жанчынам, то ўнутраная павага да падобнага манарха, зразумела, не магла імкнуцца ўверх, але мусіла схавацца на дне патрыятычнай душы і вызваліць месца для найзмрочных прадчуванняў.
Тое, што яны не былі марнымі, добра паказаў потым ход вайны сваімі баявымі і палітычнымі падзеямі. Стаўка, якая ставіць клопаты пра армію на другое ці трэцяе месца, сама пазбаўляе сябе жыццяздольнасці.
Аднак, акрамя чыста ваенных падзей Мікалай быў таксама не ў стане выклікаць у насельніцтва прыхільнасць нават чыста па-чалавечы. Распавядаюць, што аднойчы нейкая жанчына ўстала перад яго машынай з нейкай просьбай. І як гэта мусіць адпавядаць бяспецы цара, яе адкінулі ўбок. Аднак цар ніколі не абмовіўся нават словам пра гэтае здарэнне, і яму не забылі гэткую абыякавасць да журбы і бездапаможнасці, да малення аб спачуванні, якую ўбачыў народ у гэтым выпадку.
Мікалай ІІ у Магілёве
Мікалай ІІ у Магілёве
Пра аўтара
Ганс Захачовер нарадзіўся ў 1892 годзе ў анямечанай яўрэйскай сям’і. У складзе 10-й нямецкай арміі ён удзельнічаў у Першай сусветнай вайне ў якасці ваеннага карэспандэнта. Доўгі час правёў на франка-германскай мяжы, затым на кароткі час быў пераведзены на Ўсходні фронт, дзе і зрабіў свае нататкі пра наш горад. У пасляваенны час ён стаў шмат пісаць на яўрэйскую тэматыку, быў прыхільна сустрэты ў літаратурных колах, завязаўшы сяброўства з Стэфанам Цвейгам і Эрыхам Марыяй Рэмаркам. У літаратуры ён выступаў пад псеўданімам Хасэ Арабуэна.
Пажаданне аўтара Магілёву
А вось такімі словамі Ганс Захачовер развітаўся з нашым горадам напрыканцы свайго вялізнага артыкула.
«Магілёў! У гэты горад можна закахацца і немагчыма пазбавіцца жадання, каб паходжанне назвы больш ніколі не было сімвалам, але каб горад узмацніўся да новага, заможнага жыцця вольнага ад расійскага прыгнёту».