На адзін градус бліжэй да беднасці: чаму тарыфы грэюць толькі дзяржаву

У чэрвені беларусам зноў павысілі тарыфы на ацяпленне і электрычнасць. Ураду, як звычайна, хапіла некалькіх лічбаў у пастанове, каб перарабіць твой бюджэт. А табе — новы графік душу, дзяжурствы каля лямпачкі і цяплейшыя шкарпэткі. Мы праверылі, як гэта адчуваецца знутры, на прыкладзе Магілёва — горада, дзе цеплыня заўжды была паняццем адносным.

Калі ў кватэры з раніцы холадна, я звычайна вінавачу сваю няздольнасць стаць гаспадаром свайго жыцця. Але 1 чэрвеня мая мара хоць нешта кантраляваць зноў стала даражэй. Гэта не метафара. Гэта пацверджана пастановай №313, якой Савет Міністраў Беларусі падняў тарыфы на ацяпленне, электрычнасць і ўсё, што яшчэ можна ацяпліць, запаліць і выключыць.

Гэтая вестка прыйшла якраз тады, калі я чысціў вентыляцыю на кухні. І падумаў: вось, нават паветра стала каштаваць. Праўда, не з першага погляду. Спачатку там — лічбы, індэксы, «Гкал» і «кВт/г», а ўжо потым — чыстыя эмоцыі, у выглядзе 27,68 рубля/ Гкал за ацяпленне двухпакаёўкі. На два з паловай рублі больш, чым у маі. Здавалася б, дробязь. Але калі ты з Магілёва, і табе яшчэ трэба купіць кефір, новыя нагавіцы і квіток у тралейбус — дробязі заканчваюцца хутка.

У нашым горадзе ўсё заўсёды крыху танней, крыху спакайней, крыху павольней. Нават змены цэнаў тут успрымаюцца як дрэннае надвор’е: пачалося — ператрываем. Але з кожным «ператрываем» усё цяжэй пераконваць сябе, што ўсё пад кантролем. Калі тарыф «тры капейкі» пераўтвараецца ў 4,54 капейкі за кВт/г, ты пачынаеш лічыць не толькі электрычнасць, але і свае думкі.

А ў каго іх яшчэ менш — дык гэта ў тых, хто «не зарэгістраваны». Так званыя «тунеядцы» — страшнае слова для дзяржавы, якое апраўдвае тарыф у 4,8 разы большы. Уявіце, што вам не толькі не падзякавалі за тое што вы вязеце грошы ў краіну, але яшчэ і прыслалі рахунак у чатыры разы большы. Папросту за тое, што вы — зручны аб’ект для сістэмы.

Я не хачу перабольшваць. Усё ж, як кажуць, «гэта толькі грошы». Але за гэтымі грашыма стаіць прынцып: ці мае грамадзянін права на цяпло ў сваёй кватэры без пастаянных «планаў аптымізацыі»? Ці магчыма быць самастойным у краіне, дзе самастойнасць вымяраецца ў рублях на гігакалорыю?

Можа, гэта я ўжо звыкся не шукаць сэнсу там, дзе ён і не закладваўся. Бо калі кожны раз, як мерзнеш, табе прапануюць «яшчэ трохі пачакаць», міжволі ўзнікае адчуванне, што самі яны сядзяць пры халодных батарэях і з лінейкай вымяраюць цярпенне. І сапраўды, тут нават ледзяная вада праходзіць праз фільтр бюджэту, а кожны дадатковы градус — як праект пастановы.

Калісьці я смяяўся з амерыканцаў, якія носяць пухавікі пры +10. Цяпер я сам у іх уцяпляю кухню, каб зэканоміць. І нават не таму, што халодна. А таму што даражэй.

Не здзіўлюся, калі праз некалькі гадоў кВт/г стануць у нас на ўліку гэтак жа скрупулёзна, як некалі бабулі пералічвалі капейкі на базары. Абагравальнік будзе выглядаць як інвестыцыя, а не бытавы прыбор, а прыняць душ — як узважыць усе «за» і «супраць» перад пераездам у іншы край: занадта затратна, каб рабіць гэта без стратэгіі.

Але можа, усё ж, гэта і ёсць найвышэйшы ўзровень кантролю — калі ты сам выбіраеш, мерзнуць ці плаціць. Можа, і ёсць нешта дарослае ў тым, каб не сварыцца з сістэмай, а проста з’ехаць на дачу з печкай. А можа, мы ўсе — проста батарэі. Толькі ўжо разраджаныя.

Якуб Ясінскі

Архіўнае фота / ілюстрацыя на тэму грошай: LookByMedia